ENFLASYONUN NEDENLERİ

Transkript

1 ENFLASYONUN NEDENLERİ 1- Petrol fiyatlarındaki artış 2- Gelir paylaşımı mücadelesi 3- Aksak rekabet oluşumlarının yüksek fiyat politikası 4- Reel verimliliğin üzerinde ücret artışları 5- Sürekli artan bütçe açıkları 6- Para arzının fazla artırılması 7- Yanlış kur politikaları 8- Yapısal nedenler 9- Diğer nedenler 1

2 ENFLASYONLA MÜCADELEDE MALİYE POLİTİKASI 1- Bütçe Politikası: Bütçe fazlası verilmelidir. Bütçe fazlası politikası, ekonomide daraltıcı etki yapar.. Bütçe fazlası ile enflasyonist konjonktürde kamu harc kısarak, vergi gelirlerini artırarak çarpan etkisi ile toplam talebin daralmasını ve ekonominin tam istihdama dönmesini kolaylaştırır.. 2

3 ENFLASYONLA MÜCADELEDE MALİYE POLİTİKASI 2- Harcama politikası: Devlet önceliği çarpan etkisi yüksek olan cari, yatırım harc gibi reel harcamalara vererek kamu harcamalarını kısar.. Yatırım harcamalarının kısılması toplam talebi daraltarak anti enflasyonist etki yaparken, uzun dönemde toplam arzı daraltarak enflasyonist etki yapar - Cari harc kısılması, zorunlu harcama olduğu için zordur, halk tepki gösterir - Yatırım harc kısılması ile üretim daralır ancak anti-enf bir etki yaratır - Transfer harc kısılması sosyal adaleti bozucu etki yarattığından önerilmez - İktisadi ve mali transferler ise, teşviklerin azaltılmasına ise firmalar tepki verir 3

4 ENFLASYONLA MÜCADELEDE MALİYE POLİTİKASI 3- Vergi Politikası: Devlet önceliği gelir vergisi ve KDV gibi harcama vergilerine verir ve vergi oranlarını artırır - Gelir vergisi harc geliri azalttığı için, tüketimi azaltır ve artan oranlı yapısı gereği mali s sürüklenme etkisi ile talebi aşırı daralttığı için anti enflasyonist bir etki yaratır.. - Özellikle harcama vergileri, KDV gibi tabanı geniş bir vergi old için, toplam talebin kısılmasında önemli rol oynar - Kurumlar vergisinin artırılması, yatırım harc kısarak kısa dönemde toplam talebi daraltıcı anti enflasyonist etki yaparken, uzun dönemde ise toplam arzı daraltarak hem enflasyonist hem de büyümeyi azaltıcı etki yapar 4

5 ENFLASYONLA MÜCADELEDE MALİYE POLİTİKASI 4- Borçlanma politikası: Enf mücadalede devlet iç borçlanmaya gider.. İç borçlanma iç tasarruflarla karşılandığından daraltıcı anti enf etki yapar; dış borçlanma ise dış tasarruflarla karşılandığından ekonomide genişletici etki yapar - İç borçlanmada finansman kaynağı olarak öncelik gerçek kişiler, şirketler ve kurumsal yatırımcılardır.. Devlet gerçek kişilerden borçlanınca tüketimi kaynağından kesmiş olur.. - Şirketlerden borçlandığında ise, yatırım harc kısmış olur.. Kısa dönemde yatırıma gidecek fonlar azaldığı için toplam talebi daraltıcı anti enf etki yaratır uzun dönemde ise toplam arzı azaltarak enf etki yapar.. - Merkez bankası ndan ve bankalardan kesinlikle borçlanılmaz.. Bankalar devlete verdikleri borç karşılığında aldıkları bono ve tahvile dayanarak kaydi para yaratırlar.. Para çarpanı etkisi ile enflasyonist etki yaratırlar - Amaç: kişilerin ellerindeki gelir artışlarını kamu kesimine aktararak bir fonda biriktirip, bu fonun piyasada talep olarak değerlendirilmemesinin sağlanmasıdır.. Devlet bunun için uzun vadeli faiz haddi yüksek devlet tahvilleri arz edecektir 5

6 STAGFLASYON Stagflasyon: Üretimde görülen durgunluk ve fiyatlarda yaşanan artışın bir araya gelmesidir. Ücretler ve fiyatların birbirini izleyerek yükseltilmesine karşılık, mal ve emek talebinin artmaması hatta düşmesi durumunu açıklamak için kullanılır - Durgunluk içinde enflasyon: Reel ekonomik büyüme olmaksızın, fiyatların artmaya devam etmesi halini ya da GSYH'nın nominal olarak büyümesine karşılık reel olarak büyümemesini ifade eder.. -Türkiye, stagflasyon benzeri ekonomik koşullarla geçmişte birkaç kez karşılaştı. Bunlardan birisi 1991 yılıdır yılı GSYH'mız cari fiyatlarla milyar TL idi (152 milyar dolar.) 1991 yılı ekonomik büyümemiz yüzde 0.4, enflasyonumuz yüzde 71, GSYH'mız milyar TL (151.8 milyar dolar) olmuştu. Yani ekonomi büyümemiş, buna karşılık enflasyon yüzde 71'lere geldiği için, dolar cinsinden değişmeyen GSYH, TL cinsinden büyümüş görünüyordu Dünya Petrol krizinden sonra, enflasyon ve işsizlik oranlarının beklenenden çok yükselmesi ile Klasik Phillips eğrisi sorgulanır hale geldi.. 6

7 STAGFLASYON -Stagflasyon olgusu, hem enflasyon ile kaynak dağılımı etkinliğini hem de yaşanan yüksek işsizlik nedeniyle gelir dağılımı adaletinin sağlanamamasına neden olmaktadır. Stagflasyon olgusunun yarattığı sorunlar Kaynakların optimal dağılımı sağlanamamaktadır: Üretim düzeyi sağlanamadığı için (makine, teçhizat, ara malı ) toplam talepteki artış fiyatlar genel düzeyinde artışlara yol açar Üretim düzeyi düşen firmalar işçi çıkarırlar ve işsizlik artar İşsizlik oranlarının artması, ekonomide sosyal ve ekonomik maliyetleri artırır: İşsizlik artışı, kâr oranlarını düşürür, fiyatlarda hızlı artış olur, eksik üretime yol açar Gelir dağılımı adaleti sağlanamamaktadır, Ödemeler bilançosu açıklarının giderek artması, Artan yüksek enflasyon tasarrufları olumsuz etkilemektedir.. 7

8 STAGFLASYONUN NEDENLERİ 1- Yaratılan gelirden daha çok pay alma mücadelesi: - Her üretim faktörü gelirden daha çok pay almak ister - Firmalar kârlarını, işçi sendikaları da ücretlerin artırılmasını isterler - Ücr artışları maliyetler üzerindeki baskı oluşturur - Yüksek ücrt için yapılan baskılar, kârların azalmasına yol açar - Kârların azalması ise ürünlerin zamlanmasına neden olur - Sermaye çevresi faiz, kira geliri elde edenler rantın yükselmesini isterler.. 2- Güçlü sendikaların ücret baskısı: - Güçlü işçi sendikaları, yüksek ücret elde ederler, - Nominal ücr yaşanan artışlar, maliyetleri artırır ve toplam arzı azaltır, - İstihdam artışı sağlanmak istiyorsa, fiy genel düz artış gösterir - İstihdam artışını topl talepteki azalma ile devam ederse işsizlik ort çıkar 3- Aksak rekabetçi oluşumlar: - Aksak rekabetçi oluşumların piy fiy ve üretim hacmini belirlemeleri - Dalgalanmalar söz konusu iken, firmaların fiy aşağı çekmemeleri - Kâr elde edebilmek için fiy artırırlar, hem işsizlik hem de fiy artar.. 8

9 STAGFLASYONUN NEDENLERİ 4- Yanlış para ve maliye politikası uygulamaları: - Politikacıların uzun dönemli polit yerine kısa dönemli polit izlemeleri - Durgunluk içindeki bir ekonomide genişletici polit izlemek cazip gelir - Oy kaybı nedeniyle kamu harc kısıntıya gitmek istemezler.. - Merkez bankalarının yanlış para polit uygulamaları da olumsuz sonuçlara neden olur 5- Yapısal işsizlik ve enflasyonun aynı anda yaşanması: - Teknoloji, emek mobilitesinin olmaması, uygun nitelikli işçilerin bulunamaması yapısal işsizliği oluşturur. - Emek piy işsizlikle birlikte, enf da beklenenin üzerine çıkar.. 6- Dünya petrol fiyatlarında yaşanan hızlı artışlar: - Petrol fiy artış, hem üretim artışını olumsuz etkiler de hem de fiy gen düz artış yaratır - Petrol fiy artış, arzı olumsuz etkilediği için mal ve hizm fiy artar, - artan fiy ile ödem dengesi bozulur, ithal mal fiy artar, - maliyetler artarken topl talebin azalması ile stagflasyon oluşur 9

10 STAGFLASYONUN NEDENLERİ 7- Politikacıların seçim ekonomisi uygulamaları: - Popülist politik ile seçimi kazanma, oy avcılığı politik sonucu artan harcamalar, - Karşılıksız transferler, teşvikler, mali yardımlar, rant yaratma, savurganlık, oy ve güç kaygısı ile kamu harcamalarını artırma.. - Yanlış teşvik politikaları, enf dönemlerde açık bütçe polit gibi yanlış polit sonucu fiy artar, işsizlik olumsuz etkilenir.. 8- Döviz kurlarındaki istikrarsızlık: - Bir ülkenin ihracatı, ithalatı, dış borç ödemeleri, turizm, işçi gelirleri dış ülke paraları karşısındaki değerine bağlı olarak değişir.. - Gerçekçi bir kur polit izlenmezse, döviz kurları ithalat ile enf artırır; girdi fiy döviz cinsinden artması da işsizliği olumsuz etkiler.. - Artan kurlar, maliyetleri artırır, fiy yükselir ve işsizlik artar 10

11 STAGFLASYONUN NEDENLERİ 9- Gösteriş tüketimi çılgınlığı: - Kendi üretemedikleri malların ithali talebinde artışlar olmaya başlar, - Farklı kılma isteği (snop etkisi); güç ve prestij gösterisi (veblen etkisi); başkalarından geri kalmama (bandwagon etkisi) nedeniyle lüks mallara olan talep artar, - İthal malların kullanımının genişlemesi ile artan talep, iç üretimi daraltmakta, işsizliği artırmaktadır Finansal krizler - Finansal krizlerle birlikte yabancı sermaye girişinin durması, güvensizlik ortamı, belirsizlik, üretimin daralması, işsizliğin artmasına neden olmaktadır 11

12 STAGFLASYONLA MÜCADELEDE MALİYE POLİTİKALARI 1- Dur-Git (Stop and go policy) politikaları: - Hem işsizliği hem de enf önlemek için dur-git polit izlenir.. - Seçim öncesi genişletici; seçim sonrası daraltıcı polit izlemeleri.. - Bu polit da ekonomide daralmalara neden olabilmektedir. 2- Ücret, fiyat ve kâr politikaları: - Ücret, fiyat ve kâr kontrolleri ile stagflasyon önlenebilir. - Ücretlerin dondurulması ile emeğin yaratılan gelirden aldığı pay sınırlanır, gelir dağılımı bozulur, mal ve emek piy müdahaleleri içermektedir.. - Ücret,fiy ve kâr polit, ekonomideki optimal kaynak dağl sağlanamamasına yol açabilir.. - Bu polit uygulanmadığında ise, bu oranlar yükselebilir.. 12

13 STAGFLASYONLA MÜCADELEDE MALİYE POLİTİKALARI 3- Vergi temelli gelirler politikası - Vergiler aracılığıyla ücret ve fiyat artışlarını sınırlama ve fiy gen düz. Yaşanan artışları kontol altına alma amacını taşır.. - Düşük ücrt ve fiyat polit özendirici; yüksek ücr ve fiy polit ise cezalandırıcı vergi sist benimsenmedir. - Mal ve emek piy yüksek artışlarını sınırlamak için kurumların vergilendirilmesi, yersiz ücret ve fiy artışlarını denetleyebilmektir.. - Sist işleyebilmesi için, vergi sist basit olmalı, adil olmalı, etkin şekilde işleyebilmelidir.. 13

14 STAGFLASYONLA MÜCADELEDE MALİYE POLİTİKALARI 4- Sektörel ve bölgesel önlemler: - Bazı sekt ve bölgelere yönelik yönelik özendirici ve frenleyici maliye polit.. 5- Toplam arzı artırmaya yönelik önlemler: - Toplam arzın artırılması stagf için etkin çözümler arasındadır.. - Toplam arzı: yatırımların teşviki, vergi muafiyetleri, istisnalar, sübvansiyonlar, koruyucu tarifeler gibi polit artırmak olanaklıdır - Bu uyg ile ekon büyümenin devamlılığı, istihdamda artış ve fiy artışlarının düşük düz tutulması amaçlanır 6- Aksak rekabetçi oluşumların önlenmesi: - Devlet aksak rekabeti devletleştirmeli - Toplumsal refahı max edecek şekilde üretim mikt ve belirlemeli, - Rekabeti düzenleyici önlemlerle yasal düzenlemelerle kaynak tahsisi sağlanmalı.. 14

15 STAGFLASYONLA MÜCADELEDE MALİYE POLİTİKALARI 7- Vergi ind dayalı genişletici maliye polit-daraltıcı para polit: - Genişletici maliye polit ile istihdamı artırmak, işsizliği azaltmak amaçlanırken; Daraltıcı para polit ile fiyat istikrarının korunması amaçlanır - Aynı anda uygulanmaktadır.. 8- İndeksleme: - Her türlü nominal değerli sözleşmenin fiy düzey indekslenmesidir - Gelir vergisinin, özel ücr sözleşmelerinin, sos güv yardımlarının cari enf oranına göre indekslenmesinin işsizlik oranını düşürmesi - İşsizliğin artma nedeni: ücr sözleşmelerinin nominal olarak sabit olmasıdır, - Nominal ücrtler cari enf indekslenirse, nominal ücr artış oranı enf oranındaki azaltmaya otomatik tepki vermektedir. 9- Diğer önlemler - Kamu kesimi tasarruflarını arttırmak, - Savurganlıkları azaltmak, - Gereksiz sübvansiyonların azaltılması, - Özel yatırımların özendirilmesi, - Kayıt dışı ekon kayıt altına alınması.. 15

16 SORU 1: 16

17 SORU 2: 17

18 SORU 3: 18

19 SORU 4: 19

20 SORU 5: 20

21 SORU 6 Enflasyonla mücadelede aşağıdakilerden hangisi kısılması en zor harcama bileşenidir? A) Fabrika inşası B) Memur maaşları C) Sübvansiyonlar D) Emekli maaşları E) Öğrenci bursları 21

22 SORU 7 Durgunlukla mücadele en kullanışlı vergi niteliğine sahip olan vergi türü aşağıdakilerden hangisidir? A) Gelir vergisi B) Kurumlar vergisi C) Katma değer vergisi D) Genel harcama vergisi E) Veraset ve İntikal Vergisi 22

23 SORU 8 Stagflasyon kavramı aşağıdaki teorilerden hangisine bir tepki niteliği taşır? A) Okun Yasası B) Philips Eğrisi C) Dışlama Etkisi D) Lorenz Eğrisi E) IS Eğrisi 23

24 SORU 9 Aşağıdakilerden hangisi stagflasyonist ekonominin özelliklerinden biri değildir? A) Yüksek enflasyon oranı B) Kullanılmayan üretim kapasiteleri C) Yüksek istihdam oranları D) Yetersiz büyüme hızı E) Yetersiz üretim 24

25 SORU 10 Aşağıdakilerden hangisi stagflasyonla mücadelede kullanılan maliye politikası araçlarından bir değildir? A) Harcama politikası B) Vergi politikası C) Döviz politikası D) Borçlanma politikası E) İndeksleme 25

26 SORU 11 Aşağıdakilerden hangisi stagflasyonla mücadelede kullanılan vergi politikasıdır? A) Harcama temelli gelirler politikası B) Vergi temelli gelirler politikası C) Borçlanma temelli vergi politikası D) Gelir yaratıcı vergi politikası E) Dolaylı vergi politikası 26