EKON 406 Bilgisayar Uygulamalı Ekonometri

Transkript

1 EKON 406 Bilgisayar Uygulamalı Ekonometri Doç. Dr. Şenay Açıkgöz Ekonometri Bölümü Araş. Gör. Hakan Öndes Ekonometri Bölümü Ankara 2016

2 Ekonometri Bölümü Derslerini Genel olarak Gözden Geçirme ve Ders İşleyişi üzerine Açıklamalar Gazi Üniversitesi İ.İ.B.F. Ekonometri Bölümü lisans programına özgü temel dersler: İstatistik ve Olasılığa Giriş I-II İstatistiki Analiz I-II Ekonometri I-II Uygulamalı Ekonometri I-II Zaman Serisi Ekonometrisi Panel Veri Ekonometrisi Yöneylem Araştırması I-II Uygulamalı Yöneylem Araştırması

3 Ekonometri Bölümü Derslerini Genel olarak Gözden Geçirme ve Ders İşleyişi üzerine Açıklamalar İstatistik ve Olasılığa Giriş I-II ve İstatistiki Analiz I-II Veri Toplama ve Sunumu Merkezi Eğilim ve Dağılım Ölçüleri İndeksler Olasılık ve BayesTeoremi Rastgele Değişkenler (kesikli ve sürekli) Rastgele Değişkenlere ait Dağılımlar Örnekleme Dağılımı ve Merkezi Limit Teoremi Tahmin ve Tahminciler Hipotez Sınamaları İlişki Analizleri

4 Ekonometri Bölümü Derslerini Genel olarak Gözden Geçirme ve Ders İşleyişi üzerine Açıklamalar Ekonometri I-II ve Uygulamalı Ekonometri I-II Basit ve Çoklu Regresyon Analizi Logit/Probit Modeller Dinamik Analiz Eşanlı Denklem Sistemleri

5 Ekonometri Bölümü Derslerini Genel olarak Gözden Geçirme ve Ders İşleyişi üzerine Açıklamalar Zaman Serisi Ekonometrisi Bir Zaman Serisinin Bileşenleri Trend Analizi Durağanlık Eştümleşme Vektör Otoregresif Modeller Panel Veri Ekonometrisi Sabit ve Rastsal Etkiler Modelleri

6 Ekonometri Bölümü Derslerini Genel olarak Gözden Geçirme ve Ders İşleyişi üzerine Açıklamalar Yöneylem Araştırması I-II ve Uygulamalı Yöneylem Araştırması Doğrusal Programlama Ulaştırma Modelleri Atama Modelleri Hedef Programlama Oyun Kuramı Kuyruk Modelleri

7 Ekonometri Bölümü Derslerini Genel olarak Gözden Geçirme ve Ders İşleyişi üzerine Açıklamalar Dersin İşleniş Biçimi: Tahta / power point sunumları / bilgisayar ile uygulama / tartışma. Değerlendirme: Fakültemizde her ders için vize ve final olmak üzere iki sınav yapılır. Her iki sınavın ağırlıklı ortalaması dönem sonu notunuzu belirler. Ağırlıklar sırasıyla % 40 ve % 60 tır. Vize sınavına giremeyen öğrenci(ler) için vize engel sınavı verilir, ancak bu her koşulda uygulanmaz. Üniversitemiz belgelendirilmiş sağlık sorunları olması durumunda buna izin verir. Lütfen ilgili yönetmeliği inceleyiniz. Sınav tarihleri Fakültemiz Bilgi İşlem Birimi tarafından belirlenir. Dikkat! 16 haftalık Bahar döneminin ilk haftası derse ilişkin temel bilgileri ve açıklamaları içermektedir. Daha sonra iki haftalık periyotlar itibariyle belirlenen konular laboratuvarda işlenecektir. Takip eden haftada ise önceki iki haftanın konularını kapsayan ödevler laboratuvarda ders saatinde hazırlanarak teslim edilecektir. Dönemde toplam 5 ödev hazırlanacaktır. İlk iki ödev vize notlarını, son üç ödev final notlarını belirlemek üzere kullanılacaktır. Böylece dersin derste öğrenilmesi hedeflenmiştir. Dikkat! Dersin işleniş biçimi özellikle ödev haftalarında derse katılımı zorunlu kılmaktadır. Bahar dönemi derslerinizi ve diğer işlerinizi bu durumu dikkate alarak planlamanız gerekmektedir. Dikkat Edilmesi Gereken Diğer Hususlar: Kendi şubenizde derse girmelisiniz. Kayıtlı olduğunuz şubede değil diğer şubede dersi takip etmeniz laboratuvar imkanları nedeniyle mümkün olamayacaktır İki haftada bir ders saatinde yapılacak ödevler vize ve final için değerlendirilecekleri için her derse hazırlıklı gelmeniz gerekmektedir. Ödevler bilgisayarda hazırlanacağı için derste kullanımını göreceğiniz programlar yanında Word ve Excel programlarını gözden geçirmeniz tavsiye edilir.

8 Maliyetler, uygulama problemleri ve etik nedenler ile iktisatta deney ile gözlemlerin elde edilmesi nadirdir. Bunun yerine verilerin önemli bir kısmı gerçek dünya gözlenerek elde edilir. İktisadi Verilerin Yapısı ve Veri Kaynakları Veri Kaynakları Deneyler Değişkenler arasındaki nedensel ilişkileri incelemek üzere bir deneyin tasarlanması ve uygulanması sonucu elde edilen veriler. Örnek: 2010 yılında Ankara da sınıf büyüklüğünün başarı üzerine etkisi deneyi. Deneysel Olmayan Gözlemler Veriler bir deneyden ziyada gerçek bir davranışın gözlenmesi suretiyle elde edilirler. Gözlemsel veriler genellikle anket yoluyla elde edilirler. Bu bir telefon görüşmesi ya da yüz yüze görüşme olabilir. Gözlemler bazen de örneğin konut kredilerine ilişkin resmi kayıtlar incelenerek de elde edilebilir.

9 İktisadi Verilerin Yapısı ve Veri Kaynakları Veri ister deney yoluyla ister gözlem yoluyla elde edilsin ekonometrik analizde dört farklı veri seti söz konusudur. Yatay-kesit verileri Zaman serisi verileri Havuzlanmış yatay kesit verileri Panel ya da uzunlamasına (longitudinal) veriler Kullanılacak ekonometrik yöntem eldeki verinin yapısına göre farklılık gösterir.!!!veri yapısına uygun olmayan yöntemlerin kullanılması yanlış sonuçlara yönlendirir.

10 Yatay-Kesit Verileri Farklı birimlere ilişkin tek bir zaman dönemine ait veriler; çalışanlar, tüketiciler, firmalar, kamu kurumları, ülkeler, gibi. Yatay-kesit verileri ile, değişkenler arasındaki ilişkiler kişiler, firmalar, ülkeler ya da diğer iktisadi birimler arasındaki farklılıklar üzerinden belirlenir. Yatay-kesit verileri mikro birimlere özgü olduğu için uygulamalı mikro iktisatta sıklıkla kullanılırlar. Yatay-kesit verilerinin genellikle rastsal örnekleme ile elde edildiği varsayılır.

11 Yatay-Kesit Veri Seti Örneği 1 Ücret ve diğer özelliklere ilişkin yatay-kesit verileri Gösterge Değişkenler (1=evet, 0=hayır) İş Deneyimi(Yıl) Gözlem no Saatlik Ücret Eğitim Düzeyi (Yıl)

12 Yatay-Kesit Veri Seti Örneği 2 Ülkelerin Büyüme Oranları ve Diğer Özellikleri üzerine Yatay-Kesit Veri Seti Reel GSYH büyüme Oranı (%) Kamu Harcamalarının GSYH ya oranı (%) Ortaöğretim mezunu yetişkinlerin oranı (%)

13 Zaman Serisi Verileri Zaman serisi verisi tek bir birim (birey, firma, ülke vb.) için çoklu zaman dönemlerinde toplanan verilerdir. Yani, bir ya da birkaç değişkenin sabit zaman dönemlerinde aldıkları değerler zaman göre sıralandığında ortaya çıkan veri setidir. Pay fiyatları, para arzı, TÜFE, GSYH, otomobil satışları, yıllık kadın cinayetlerinin oranı vb. Zaman serisi gözlemler tipik bir biçimde birbiri ile serisel olarak ilişkilidirler. Gözlemlerin sıralaması önemli bilgiler sunar. Veri sıklığı (frekans): saatlik, günlük, haftalık, aylık, üç aylık (çeyreklik), altı aylık, yıllık. Bir zaman serisi tipik olarak trend ve mevsimsellik içerir. Uygulamalı makro ekonomi ve finansta genellikle zaman serisi verileri ile analizler yapılır.

14 Zaman Serisi Verileri Asgari Ücret ve İlgili Değişkenlerin Zaman Serisi Verileri Veri yıl için Ortalama Asgari Ücret Asgari Ücretlilerin Oranı İşsizlik Oranı GSYH

15 Havuzlanmış Yatay Kesitler Bazı veri setleri hem yatay kesit hem de zaman serisi özelliği gösterir. İki ya da daha fazla yatay kesit bir veri setinde birleştirilir. Yatay kesitler birbirinden bağımsız olarak çekilirler. Havuzlanmış yatay kesitler genellikle politika analizi yapan çalışmalarda kullanılır. Örnekler: Konut fiyatları üzerinde emlak vergisindeki değişikliğin etkisini değerlendirmek 1993 yılı için konut fiyatlarının rastsal bir örneklemi 1995 yılı için konut fiyatlarının yeni bir rastsal örneklemi Önce ve sonranın karşılaştırılması (1993: reform öncesi, 1995: reform sonrası)

16 Havuzlanmış Yatay Kesitler Konut Fiyatlarının HavuzlanmışYatay Kesit Verisi Emlak vergisi Evin büyüklüğü (m2) Oda Sayısı Konut fiyatı Reform Öncesi Reform Sonrası

17 Panel ya da Uzunlamasına (Longitudinal) Veriler Bir panel (ya da uzunlamasına) veri seti veri setindeki her bir yatay kesit için bir zaman serisi içeren veri setleridir. Yani, aynı yatay-kesit birimi zaman aşımında da gözlenir. Panel veri hem yatay-kesit hem de zaman serisi boyutu içerir. Panel veri gecikmeli tepkileri modellemede kullanılabilir. Örnekler: Şehir düzeyinde suç oranı verileri; örneğin her şehir için iki farklı yılda suç oranları gözlenir. Zamandan bağımsız şehir özellikleri modellenebilir Polis sayısındaki değişimlerin suç oranları üzerindeki etkisi gecikmeli olabilir.

18 Panel ya da Uzunlamasına (Longitudinal) Veriler İki yıllık Suç İstatistikleri Her şehir için hem 1986 hem de 1990 yılı için gözlemler 1986 daki polis sayısı 1990 daki polis sayısı

19 Stata/Eviews/SPSS Kullanarak Grafikler, Betimleyici İstatistikler ve İlişki Analizleri ile Veri Setlerini İnceleme Stata, Eviews, SPSS gibi programlar uygulamalı istatistiki ve ekonometrik analizleri kolayca yapmaya imkan veren programlardır. Bazı programlar belirli bir istatistiki ve ekonometrik hedefe yönelik hazırlanmış olsa da bütün bu programlar ile temel istatistiki ve ekonometrik analizleri yapmak mümkündür. Bu programların öğrenci sürümleri bulunmaktadır ancak bazen menüler kısıtlı olabilir ya da veri seti daha küçük gözlem sayıları ile sınırlandırılmış olabilir.

20 Excel Microsoft Excel, Microsoft tarafından Microsoft Windows ve Apple Macintosh işletim sistemleri tabanında çalışmak üzere yazılan ve dağıtımı yapılan bir tablolama programıdır (spreadsheet). İçinde bulunan detaylı finansal çözümlerin yapılabildiği tablolama, grafik oluşturma başarısı ve uygulamalarda kullanılabilecek Visual Basic makro programlama dili sayesinde kendi türünde şu anda dünyadaki en popüler yazılımdır. Microsoft Excel, Microsoft Office in bir parçasını oluşturur. Şu anda Windows için 2013 ve Macintosh için 2011 sürümleri mevcuttur. Microsoft Excel bütün temel tablolama işlemlerine sahiptir, numaralandırılmış sıralardan ve harflerle isimlendirilmiş hücrelerden oluşan bir ızgara kullanarak aritmetik işlemler gibi veri manipülasyonları organize eder. İstatistik, mühendislik ve finansal ihtiyaçları karşılayan fonksiyonlara(fonksiyonların piline) sahiptir. Ayrıca, çizgisel grafikleri, histogramları ya da çizelgeleri ve bir de çok kısıtlı olarak 3 boyutlu grafikleri görüntüleyebilir. Verileri farklı açılardan çeşitli bağımlılıklarına göre kısımlara ayırmaya izin verir. Ayrıca kullanıcıya diferansiyel denklemleri çözme ve daha sonra tabloya sonuçları bildirme gibi imkanlar sunan geniş bir sayısal metot temelli programlama yönü de vardır, Visual Basics for Applications. Son olarak, tabloyu tamamen kullanıcıdan gizleyip kendisini uygulama veya karar destek sistemi (DSS) gibi göstermesini sağlayan geniş interaktif kullanıcı arayüzleri vardır. Daha ayrıntılı açıklamayla, bir Excel uygulaması güncel bir listeyi kullanarak otomatik olarak dışarıdan bir veritabanını yoklayabilir, sonuçları analiz edebilir, bunlarla bir Power Point slayt şovu hazırlayabilir veya Word raporu yazabilir ve bunları belirli aralıklarla katılımcılara e-posta yolu ile gönderebilir.

21 Excel

22 Excel Dosya Seçenekler Eklentiler Çözücü Eklentisi Git Çözümleme Araç Takımı

23 Excel

24 Stata Adı Statistics ve data kelimelerinden türetilmiş olan bu program Stata Corp tarafından 1985 ten itibaren geliştirilmektedir ve program ekranı 4 bölümden oluşur.

25 Stata Stata kendine özgü bir veri formatına sahiptir (DTA). Bir Stata dosyasını okuma ve kaydetme oldukça basittir. file.dta use file save file Herhangi bir uzantı yazılmadığında Stata bunu.dta olarak algılar. use c:\user\data\file cd c:\user\data

26 Stata Veri seti Excel den okutulmak istendiğinde; File import Excel Spreadsheet (xls, xlsx,..) Browse.browse.edit.clear.clear all

27 Stata Do-File Do-file Stata da oldukça yararlıdır. Bir do-file biçimlendirilmemiş bir tekst (ASCII) dosyası olup ilgili Stata komutlarını içerir. Böylece analiz edilen veri seti üzerinden yapılacak hesaplamalar ve tahminler için grafikler için her seferinde kod yazılmasına gerek kalmamaktadır. Stata Window Do-file editor New Do-file editor Do-file içinde notlar alınabilir. Önemli olan not/açıklama satırlarını * ile başlatmaktır. Stata menüleri itibariyle kullanıcı dostu bir programdır. Do-file içinde yazılacak her komut ilgili menülerde bulunup kod yazmadan da istenilen analizler yapılabilir. Stata nın yeni versiyonları çıktıkça bazı komutların değişmiş olabileceği akıldan çıkartılmamalıdır.

28 Stata

29 Stata

30 Stata

31 Eviews (Econometric Views) Veri setleri ile istatistiki ve ekonometrik analizleri hızlı ve etkin bir şekilde yapmaya imkan veren bir diğer programdır. Özellikle zaman serisi analizlerinde sıklıkla tercih edilir. Kullanımı kolay, Windows tabanlı bir programdır. Analizlerin hemen hepsi menülerde yer alan pencereler kullanılarak rahatlıkla yapılır. Daha fazla bilgi için bkz.:

32 Eviews Penceresi

33 Eviews (Econometric Views) Bir çalışma dosyası (workfile) oluşturma ve veri düzenleme: EviewsWorkfile Create a new workfile

34 Eviews (Econometric Views) Örnek dosya 81 ilde konut satış verilerini içermektedir. Dolayısıyla elimizde yatay-kesit verisi bulunmaktadır. Dosya Save As komutu ile kaydedilir.

35 Eviews (Econometric Views) File Import Import from file

36 Eviews (Econometric Views) Herhangi bir değişiklik yapmadan İleri ve Finish düğmeleri ile bitirilir.

37 Eviews (Econometric Views) Bir diğer veriyi programa okutma yolu: Quick Empty Group Açılan pencereye ilk satırda değişken isimleri olacak şekilde yapıştırılır.

38 Eviews (Econometric Views) Temel istatistiki analizler her bir değişkene ait veri çalışma sayfasından açıldıktan sonra View menüsünden rahatlıkla yapılabilir. Örneğin veri özetlenebilir.

39 Eviews (Econometric Views)

40 Statistical Package for the Social Sciences (SPSS) Sosyal bilimlerde istatistiki analizler için sıklıkla kullanılan oldukça kapsamlı bir program olup 2009 dan beri International Business Machines Corporation tarafından güncellenmektedir. Bu Program aşağıdaki başlıklarda özetlenen analizler rahatlıkla yapılmaktadır. Descriptive statistics: Cross tabulation, Frequencies, Descriptives, Explore, Descriptive Ratio Statistics Bivariate statistics: Means, t-test, ANOVA, Correlation (bivariate, partial, distances), Nonparametric tests Prediction for numerical outcomes: Linear regression Prediction for identifying groups: Factor analysis, cluster analysis (two-step, K-means, hierarchical), Discriminant Windows, Mac OS X ve Unix işletim sistemlerine uygun versiyonları bulunmakla birlikte Windows versiyonu sıklıkla güncellenmektedir.

41 Statistical Package for the Social Sciences (SPSS) Bin Excel dosyasını SPSS de okutmak için; File Open Data from "Files of type", select Excel.xls format select File: c:\spss_data\hs0.xls Open check "Read variable names from the first row of the data" click on OK

42 Statistical Package for the Social Sciences (SPSS)

45 Statistical Package for the Social Sciences (SPSS) Analyze Descriptive Statistics Descriptives...