Beyn Nedr? Beynn Bölümler ve Kısımları

Transkript

1 Beyn Nedr? Beynn Bölümler ve Kısımları Yen Byoloj Ağustos 21, 2017 İnsan kafatasının üst kısmında yer alan, men 㟀 ngens 㟀 s 㟀 ml 㟀 bey 㟀 n zarı örtülü olan, 㟀 k 㟀 yarım da 㟀 re şekl 㟀 ndek 㟀 s 㟀 n 㟀 r kütles 㟀 nden oluşarak organ 㟀 zmanın 㟀 şlevler 㟀 n 㟀 denetleyen duyum ve b 㟀 l 㟀 nç merkez 㟀 ne bey 㟀 n den 㟀 lmekted 㟀 r. Bey 㟀 n om 㟀 r 㟀 l 㟀 k 㟀 le merkez 㟀 s 㟀 n 㟀 r s 㟀 stem 㟀 nde yer almaktadır. B 㟀 r 㟀 nsanın kafatasının 㟀 çer 㟀 s 㟀 nde yer alan ve beyn 㟀 n yaklaşık olarak kütles 㟀 1,300 㟀 la 1,400 gram arasındadır. Unutulmamalıdır k 㟀 beyn 㟀 n büyüklüğünün (hacm 㟀 ) ve ağırlığının (kütle) zeka ve öğrenme 㟀 le h 㟀 ç b 㟀 r 㟀 l 㟀 şk 㟀 s 㟀 yoktur. Beyn 㟀 n etrafını saran kafatasının beyne yakın olan kısmında men 㟀 ngens olarak adlandırılan b 㟀 r zar tabakası bulunmaktadır. Men 㟀 ngens zar tabakası sert zar, örümceks 㟀 zar ve 㟀 nce zar olmak üzere üç kısımdan oluşmaktadır. Men 㟀 ngens ; Sert Zar Bu kısım beyn 㟀 saran kafatasına en yakın olan men 㟀 ngens zar tabakasıdır. Sert zarın temel görev 㟀 beyn 㟀 mekan 㟀 k etk 㟀 lerden, yaralanmalardan ve zedelenmelere karşı korumak. Örümceks 㟀 Zar Bu zar sert zar ve 㟀 nce zar arasında kalan men 㟀 ngens zar tabakasıdır. Yapısında bulunan 㟀 nce bağ dokusu l 㟀 fler 㟀 n 㟀 n verm 㟀 ş olduğu örümcek ağı şekl 㟀 neden 㟀 yle örümceks 㟀 zar olarak adlandırılmaktadır. Bu zarın temel görev 㟀 㟀 se, 㟀 nce zar ve kalın zarı 㟀 nce bağ doku l 㟀 fler 㟀 㟀 le b 㟀 rb 㟀 r 㟀 ne bağlamaktır. 1/6

2 İnce Zar Bey 㟀 n zarları arasında en 㟀 nce ve en 㟀 ç kısımda bulunan men 㟀 ngens zar tabakasıdır. En temel görev 㟀, 㟀 çer 㟀 s 㟀 nde taşıdığı kan damarları 㟀 le beyn 㟀 n bes 㟀 n ve oks 㟀 jen 㟀 ht 㟀 yacını sağlamaktır. Men 㟀 ngens zarlarından örümceks 㟀 ve 㟀 nce zar tabakası arasında bey 㟀 n om 㟀 r 㟀 l 㟀 k sıvısı bulunmaktadır. Bu yapıya bazı b 㟀 yoloj 㟀 kaynaklarında bey 㟀 n om 㟀 r 㟀 l 㟀 k sıvısının kısaltması olan BOS adıda ver 㟀 lmekted 㟀 r.bey 㟀 n zarları m 㟀 kroorgan 㟀 zmaların etk 㟀 s 㟀 yle 㟀 lt 㟀 haplanmasına menenj 㟀 t den 㟀 lmekted 㟀 r. Bey 㟀 n om 㟀 r 㟀 l 㟀 k sıvısı nın (BOS) görev 㟀 ; Bey 㟀 n ve om 㟀 r 㟀 l 㟀 ğ 㟀 mekan 㟀 k etk 㟀 lerden korumak. Beyn 㟀 n kan alış ver 㟀 ş 㟀 n 㟀 sağlamak ve dengelemek. Beyn 㟀 n bes 㟀 n ve oks 㟀 jen 㟀 ht 㟀 yacını sağlamak ve dengelemek. İyon der 㟀 ş 㟀 m 㟀 n 㟀 dengede tutmak. Bey 㟀 n ön, orta ve arka olmak üzere üç kısımdan oluşmaktadır. Ön bey 㟀 n uç ve ara bey 㟀 n, arka bey 㟀 n 㟀 se bey 㟀 nc 㟀 k, om 㟀 r 㟀 l 㟀 k soğanı ve pons denen bölümlerden oluşmaktadır. Bey 㟀 n organının yapısında su, yağ, prote 㟀 n, karbonh 㟀 drat, d 㟀 ğer organ 㟀 k ve 㟀 norgan 㟀 k maddeler 㟀 bulunmaktadır. BEYİN 1- Ön Bey 㟀 n a. Uç bey 㟀 n b. Ara bey 㟀 n H 㟀 potalamus Talamus 2- Orta Bey 㟀 n 3- Arka Bey 㟀 n a. Bey 㟀 nc 㟀 k b. Om 㟀 r 㟀 l 㟀 k Soğanı c. Pons (Valor 㟀 㟀 Körpüsü) 1- ÖN BEYİN Bu kısım 㟀 nsan bey 㟀 n 㟀 n en kısmı olarak b 㟀 l 㟀 nmekted 㟀 r. Ön bey 㟀 n uç bey 㟀 n ve ara bey 㟀 n olmak üzere 㟀 k 㟀 ye ayrılmaktadır. 2/6

3 a. Uç Bey 㟀 n Sağ ve sol yarım kürelerden oluşmaktadır. Bazı b 㟀 yoloj 㟀 kaynaklarında uç bey 㟀 ne bey 㟀 n yarım kürler 㟀 den 㟀 lmes 㟀 n 㟀 n neden 㟀 budur. Sağ ve Sol yarım küreden oluşan bu kısımları üst kısımdan nasırlı c 㟀 s 㟀 m, alt kısımdan bey 㟀 n üçgen 㟀 olarak adlandırılan s 㟀 n 㟀 r demetler 㟀 b 㟀 rb 㟀 r 㟀 ne bağlamaktadır. Uç beyn 㟀 n sağ ve sol yarım küreler 㟀 n 㟀 b 㟀 rb 㟀 r 㟀 nden ayıran yarığa Rolando yarığı den 㟀 lmekted 㟀 r. Rolando yanığı uç bey 㟀 n küreler 㟀 n 㟀 en 㟀 ne kesmekted 㟀 r. Laboratuvar ortamında b 㟀 r bey 㟀 nden en 㟀 ne kes 㟀 t almanız durumunda dış kısmının nöron gövdeler 㟀 nden oluşmuş boz maddeden, 㟀 ç kısmında 㟀 se m 㟀 yel 㟀 n kılıflı aksonlardan oluşmuş ak maddeden oluştuğunu gözlemleyeb 㟀 l 㟀 rs 㟀 n 㟀 z. Bey 㟀 n yarım küres 㟀 nde g 㟀 r 㟀 nt 㟀 ve çıkıntılar bulunmaktadır. Çıkıntılara g 㟀 rus, g 㟀 r 㟀 nt 㟀 lere 㟀 se sulkus adı ver 㟀 lmekted 㟀 r. G 㟀 rus ve sulkusun ne g 㟀 b 㟀 faydası var pek 㟀? Bu g 㟀 r 㟀 nt 㟀 ve çıkıntılar uç bey 㟀 nde bulunan yarım küreler 㟀 n yüzey alnın artmasını sağlamaktadır. Uç bey 㟀 nde bulunan sağ ve sol kısım 㟀 nsan vücudunda kend 㟀 ler 㟀 ne zıt tarafları kontrol ederler. Yan 㟀 uç beyn 㟀 n sağ yarım küres 㟀 sol tara ak 㟀 organları kontrol ederken, sol yarım kürede bulunan 㟀 se sağ tara ak 㟀 organları kontrol eder. Ve b 㟀 lmen 㟀 zde fayda olan b 㟀 r b 㟀 lg 㟀 y 㟀 s 㟀 z 㟀 nle paylaşmak 㟀 ster 㟀 m. Eğer b 㟀 r 㟀 nsanın sağ tarafı felç olduysa o k 㟀 ş 㟀 n 㟀 n sol tarafının dahada kuvvetleneğ 㟀 n 㟀 unutmayın. Yukarıda s 㟀 zlere 㟀 fade ett 㟀 ğ 㟀 m şey 㟀 n gerçekleşme olasılığı %90 dır. Uç bey 㟀 n yarım küreler 㟀 nde 㟀 steml 㟀 hareketler 㟀 n kontrolü, 5 duyu organından gelen uyarıların algılanması, öğrenme, hafıza, zeka, b 㟀 l 㟀 nç, yazma, konuşma g 㟀 b 㟀 merkezler 㟀 n bulunduğu bölged 㟀 r. Uç Beyn 㟀 n Görevler 㟀 (Bey 㟀 n Yarım Küres 㟀 n 㟀 n Görevler 㟀 ) 3/6

4 Sol yarım küre sağ el 㟀, sol yarım küre sağ el 㟀 kontrol etmekted 㟀 r. Sol yarım küre konuşma ve yazma, sağ yarım küre görme ve hayal 㟀 sağlamaktadır. Sol yarım küre b 㟀 l 㟀 msel ve sayısal yeteneklere sah 㟀 pken, sağ yarım küre 㟀 se müz 㟀 k ve sanat yeteneğ 㟀 ne sah 㟀 pt 㟀 r. Sol yarım küre düşünme, mantık ve çözümlemede daha akt 㟀 fken, sağ yarım küre 㟀 se üç bouylu res 㟀 m ve şek 㟀 ller 㟀 tanıma ve anlama akt 㟀 㟀 r. Bey 㟀 n yarım küres 㟀 yan 㟀 uç bey 㟀 n farklı akt 㟀 v 㟀 teler 㟀 kontrol eden 4 kısımdan oluşmaktadır. Bu kısımlar ön lop, yan lop, şakak lop ve arka lop olarak adlandırılmaktadır. Bey 㟀 n yarım küreler 㟀 n 㟀 n kısımlar Ön Lop (Frontal Lop) : Yürüme, yüzme g 㟀 b 㟀 㟀 steml 㟀 hareketler 㟀 yapmamızı kontrol eden kısımdır. Yan Lop (Par 㟀 etal Lop) : Temas, basınç, t 㟀 treme, sıcaklık ve tat duyuların alğılandığı bölged 㟀 r. Ayrıca konuştuğumuz ve yazılan şeyler 㟀 anlamamızı sağlayan kısım burasıdır. Şakak Lop (Temporal Lop) : Ses ve koku duyularının algılandığı yer burasıdır. Ayrıca hafıza merkez 㟀 m 㟀 z burasıdır. Arka Lop (Oks 㟀 p 㟀 tal Lop) : Görme olaylarının gerçekleşt 㟀 ğ 㟀 kısımdır. b. Ara Bey 㟀 n Ön beyn 㟀 yan 㟀 bey 㟀 n yarım küreler 㟀 dışında kalan kısma ara bey 㟀 n den 㟀 lmekted 㟀 r. BAzı b 㟀 yoloj 㟀 kaynaklarında ara bey 㟀 ne d 㟀 ensefalon den 㟀 lmekted 㟀 r. Ara bey 㟀 n talamus ve h 㟀 potalamus olmak üzere 㟀 k 㟀 kısımdan oluşmaktadır. Farklı b 㟀 yoloj 㟀 kaynaklarında talamus, h 㟀 potalamus, ep 㟀 talamus, subtalamus 4/6

5 (pretalamus) ve pretektumdan oluştuğu b 㟀 lg 㟀 yazılmaktadır. Ancak b 㟀 z bu yazımızı l 㟀 se düzey 㟀 nde b 㟀 yoloj 㟀 konularına göre yazıyoruz d 㟀 ğer yazılarımızda ara bey 㟀 ne daha gen 㟀 ş ele alacağız. Ara Bey 㟀 n Talamus H 㟀 potalamus TALAMUS F 㟀 ensefalonun yan 㟀 ara bey 㟀 n kısmının b 㟀 r parçası olan talamus koku duyuları dışındak 㟀, tüm s 㟀 stemlerden gelen a erent 㟀 mpulslar (uyartıları) 㟀 ç 㟀 n b 㟀 r kapı görev 㟀 görmekted 㟀 r. Bunlara ek olarak talamus amaca yönel 㟀 k b 㟀 l 㟀 nçl 㟀 davranışlardan da sorumludur. Yan 㟀 temel olarak talamus nöronlarda bulunan 㟀 mpulsları (uyartıları) f 㟀 ltreleyerek sınıflandırır ve uç beyne 㟀 let 㟀 r. Talamus uyku ve uyanıklık durumunuda dengelemekted 㟀 r. B 㟀 lmen 㟀 z fayda gördüğüm b 㟀 r d 㟀 ğer b 㟀 lg 㟀 㟀 se talamus uyku hal 㟀 nde çalışmamaktadır. HİPOTALAMUS İnsan vücudu 㟀 ç 㟀 n hayat 㟀 önem taşıyan 㟀 ç dengey 㟀 yan 㟀 homeostas 㟀 y 㟀 korumak, hormonal kontroller 㟀 sağlamak ve duygusal davranışları kontrol etmek 㟀 ç 㟀 n görevl 㟀 ara bey 㟀 n kısmına h 㟀 potalamus den 㟀 lmekted 㟀 r. H 㟀 potalamusun Görevler 㟀 ; Kanın basıncını ve kalp atışının hızını dengeler. Vücut ısısını sab 㟀 tleşt 㟀 r 㟀 r. Susama, 㟀 drar ve elektrol 㟀 t denges 㟀 n 㟀 düzenler. Açlık ve tokluk durumunda hormonların salgılanmasını sağlar. Duyu ve davranışları ayarlanmasını sağlar. Salgıladığı özel hormonlar 㟀 le h 㟀 pof 㟀 z bez 㟀 n 㟀 n çalışmasını kontrol altına alarak hormonların salgılanmasını sağlamaktadır. Karbonh 㟀 dratlar ve yağların metabol 㟀 zmamızdak 㟀 ayarını düzenler. HİPOTALAMUS ve HİPOTALAMUSUN GÖREVLERİ HAKKINDA DETAYLI BİLGİ İÇİN TIKLAYINIZ 2- ORTA BEYİN Pons olarak adlandırılan yapısının hemen üzer 㟀 nde, ara beyn 㟀 n alt tarafında bulunan bey 㟀 n kısmıdır. Orta bey 㟀 n görme olaylarının ve duyma olaylarının refleks kontrol merkez 㟀 d 㟀 r. Orta beyn 㟀 n 㟀 şlev 㟀 n 㟀 b 㟀 r örnek 㟀 le açıklamak gerek 㟀 rse. Işığın fazla olduğu ortamlarda göz bebekler 㟀 m 㟀 z 㟀 n büyüyüp küçülmes 㟀 n 㟀 orta bey 㟀 n yapmaktadır. B 㟀 r d 㟀 ğer örnek 㟀 se köpekler 㟀 n b 㟀 r ses duyması durumunda kulaklarını d 㟀 kleşmes 㟀 n 㟀 de orta bey 㟀 n sağlamaktadır. 5/6

6 Orta beyn 㟀 n üst kısmında 4 adet çıkıntı bulunmaktadır. Bu çıkıntılara dördüz çıkıntılar (opt 㟀 k lop) den 㟀 lmekted 㟀 r. Orta bey 㟀 n b 㟀 z 㟀 m d 㟀 nlenme durumumuzda dah 㟀 kasların b 㟀 r m 㟀 ktar kasılı durmsı ve vücut duruşumuzun d 㟀 k olmasını kontrol eder. 3- ARKA BEYİN Arka bey 㟀 n bey 㟀 nc 㟀 k, om 㟀 r 㟀 l 㟀 k soğanı ve pons kısımlarından oluşmaktadır. Ş 㟀 md 㟀 bu kısımları ayrı başlıklar altında 㟀 nceleyeceğ 㟀 z a.bey 㟀 nc 㟀 k Başımızın arka kısmında yer almaktadır. Bey 㟀 nc 㟀 ğ 㟀 n şekl 㟀 ağacı çağrıştırdığı 㟀 ç 㟀 n hayat ağacı olarak adlandırılır. Bey 㟀 nc 㟀 k vücudumuzu dengede tutmayı sağlamakla beraber 㟀 steml 㟀 kaslarımızın çalışmasını ve bu 㟀 stem 㟀 kasların b 㟀 rb 㟀 r 㟀 yle uyumlu çalışmasını sağlamaktadır. Beyn 㟀 n bey 㟀 nc 㟀 k kısmı zarar veya hasar görmüş b 㟀 r 㟀 denges 㟀 n 㟀 kaybeder ve düzgün yürüyemez. Bey 㟀 nc 㟀 ğ 㟀 n temel görev 㟀 n 㟀 daha 㟀 y 㟀 anlayab 㟀 lmen 㟀 z 㟀 ç 㟀 n b 㟀 r örnek daha verecek olursak. B 㟀 r kuşun eğer bey 㟀 nc 㟀 k kısmı zarar gördüyse kanat çırpıp uçamaz uçmaya çalışsa b 㟀 le kanatları b 㟀 rb 㟀 r 㟀 yle uyumlu olarak çalışmayacaktır. Ve 㟀 lg 㟀 nç b 㟀 r b 㟀 lg 㟀 daha eğer b 㟀 r 㟀 nsan bey 㟀 nc 㟀 k kısmından zarar gördüyse 㟀 k 㟀 parmağını b 㟀 rb 㟀 r 㟀 ne değd 㟀 remez. Bey 㟀 nc 㟀 k kısmının en temel göev 㟀 dengey 㟀 sağlamak olsada, gözden gelen uyarıları değerlend 㟀 rme görev 㟀 de bulunmaktadır. Bey 㟀 nc 㟀 k de boz ve ak maddeler bulunmaktadır. Boz maddeler dış kısımda, ak maddeler 㟀 se 㟀 ç kısımda bulunmaktadır. b. Om 㟀 r 㟀 l 㟀 k Soğanı Om 㟀 r 㟀 l 㟀 k ve pons arasında yer arka bey 㟀 n kısmıdır. Om 㟀 r 㟀 l 㟀 k soğanın da da tıpkı bey 㟀 nc 㟀 k ve om 㟀 r 㟀 l 㟀 kte olduğu g 㟀 b 㟀 ak ve boz maddeler bulunmaktadır. Bey 㟀 n 㟀 ç 㟀 nde çıkan motor s 㟀 n 㟀 rler 㟀 om 㟀 r 㟀 l 㟀 k soğanın da çapraz olarak vücuda dağılmaktadır. Om 㟀 r 㟀 l 㟀 k soğanının Görev 㟀 ; S 㟀 nd 㟀 r 㟀 m, solunum, dolaşım ve boşaltım g 㟀 b 㟀 s 㟀 stemler 㟀 n çalışmasını sağlamak. Karac 㟀 ğer 㟀 n kan şeker 㟀 n 㟀 ayarlayıp denetlemek. Yutkunma, hapşırık, öksürük ve kusma g 㟀 b 㟀 hayat 㟀 refleksler 㟀 kontrol etmekted 㟀 r. Çok net 㟀 fade ed 㟀 lmel 㟀 d 㟀 r k 㟀 om 㟀 r 㟀 l 㟀 k soğanı çalışmayan b 㟀 r canlı hayatını y 㟀 t 㟀 r 㟀 r. c. Pons (Varol 㟀 㟀 Köprüsü) Sadece memel 㟀 canlılarda bulunan b 㟀 r arka bey 㟀 n kısmıdır. Ön bey 㟀 n, bey 㟀 nc 㟀 k ve omr 㟀 l 㟀 k soğanı arasında 6/6