Billie Holiday. Günümüzde, "caz. Caz Müziğinin Hüzünlü Kraliçesi

Transkript

1 İnsanlar Yaşadıkça Mehmet Ünver Caz Müziğinin Hüzünlü Kraliçesi Billie Holiday Günümüzde, "caz müziğinin hüzünlü kraliçesi" olarak büyük bir saygıyla anılan efsanevi caz sanatçısı Billie Holiday, kırk dört senelik kısa ömründe inanılmaz inişleri ve çıkışları, akıl almaz sefaletlerle, uluslararası şöhreti iç içe yaşadı. 127

2 Şansızlığı daha en baştan onu yakalamıştı. Çoğunlukla kanun kaçakları ve uyuşturucu bağımlılarının yaşadığı bir gettoda dünyaya geldi. Kendisine bakmaktan aciz durumda olan annesi, onu bu berbat ortamda adeta kaderine terk etmişti. Yoksulluk içinde geçen çocukluk çağları tam anlamıyla bir kâbustu. İçinde bulunduğu kötü çevrede tecavüze uğramak dahil başına gelmedik olay 128 Billie Holiday çocukluk günlerinde kalmadı. Yaşı çok küçük olduğu için mücadele edebilecek durumda değildi. Bu yüzden hep boyun eğmek zorunda kaldı. Yine o kötü çevrenin etkisiyle çocuk denecek yaşlarda bir sokak çetesinin içinde yer alıp hırsızlık suçlarına karıştı ve hapse girdi. Henüz on altı yaşındayken tutunacak bir dalı olmamasını mazeret olarak gösteren annesi tarafından kötü yola zorlandı. Neye uğradığını anlayamadan kendisini batakhanelerde bulan Billie Holiday, bu ortamdan kurtulabilmek için çok büyük bir çaba gösterdi. Genlerinde bulunan müzik yeteneğinin onu bu berbat kaderinden kurtarabileceğine inandığında tüm varlığıyla müziğe yöneldi. Babası gezgin bir müzisyendi. Bu yüzden sürekli olarak evden uzaktaydı. Buna karşın içindeki müzik yeteneğini ondan almıştı. O da müziği denedi. On sekiz yaşındayken Harlem'deki kulüplerde şarkı söylemeye başladı. Bazen bodrum katlarındaki caz kulüplerinde, bazense bir avuç dinleyici bulabildiği çatı katlarındaki kulüplerde şarkı söylüyordu. Günler geçtikçe kendisine olan inancı artmaya başlamıştı. Aretha Franklin ve Leonard Cohen gibi sanatçıları ünlü yapan organizatör John Hammond tarafından keşfedildiğinde kara talihinin düzelmeye başladığını sandı. Onun yardımıyla daha iyi kulüplerde daha kalabalık bir seyirci kitlesinin karşısına çıkma şansı buldu. Duru ve derinden gelen sesiyle söylediği caz baladları ve blues'ları sayesinde özel bir hayran kitlesi oluşturdu. Artık New York ve çevresindeki caz severler koşa koşa onu dinlemeye geliyordu. Kısa sürede John Hammond büyük bir başarı elde etti. Hammond'ın da yardımıyla Amerika'nın

3 diğer şehirlerine turnelere gitti, yeni hayranlar kazandı. Artık caz tarihinin en önemli seslerinden biri olmak yolunda ilerliyordu. Ne yazık ki bu güzel gidişat beklenmedik şanssızlıklar sonucu kesintiye uğradı. Solist olarak çalıştığı beyaz müzisyenlerden oluşan orkestralarda derisinin rengi nedeniyle ırkçı muamelelere maruz kalıyordu. Öyle ki, yıldız solisti olduğu büyük orkestranın beyaz elemanları program yapılan kulüplerin ana kapısından girerlerken ona arka kapıdan girme zorunluluğu getirildi. Oysa müşteri onu dinlemeye geliyordu. Topluluğunun assolistiydi. Buna karşın o dönemdeki yoğun ırk ayrımcılığından dolayı yemeklerini bile müzisyen arkadaşlarıyla salonda değil, arkadaki mutfakta yemek zorundaydı. Bu ayrımcılık ona çok acıtıcı geliyordu. Yaptığı bestelerin ve şarkı sözlerinin telifleriyse hiçbir zaman ödenmedi. Bu anlamda sürekli olarak mağdur edildi. Her insan gibi o da haksızlıklara ve ırkçılığa isyan ediyordu. Bu nedenle kendisi gibi siyahî müzisyenlerin oluşturduğu orkestralarda solist olarak çalışmaya başladı. Ne yazık ki burada da beklediği huzuru bulamadı. Yüreğinde bir yerlerde hep bir isyan ve hüzün vardı. Bunu ancak yine hüzünlü şarkılar söyle- Solist olarak çalıştığı beyaz müzisyenlerden oluşan orkestralarda derisinin rengi nedeniyle ırkçı muamelelere maruz kalıyordu yerek içinden atmaya çalışıyordu. Derken yanlış aşklar ve yanlış dostlar girdi yaşamına. Bir yandan da yoksulluklar ve korkularla geçen çocukluğunun kötü anıları iç dünyasında huzur bulmasını engelliyordu. Çok küçük yaşlarda maruz kaldığı acılar son derece kırılgan bir ruh haliyle yaşamasının nedeniydi. Bütün bunların sonunda bir yandan dünya çapında bir cazcı olma yolunda ilerlerken aynı hızla uyuşturucula- 129

4 ra dadandı. Artık huzuru ve teselliyi ağır uyuşturucu maddelerde arıyor, onlar olmadan kötü anıların içinde yaratmış olduğu tahribattan kurtulamayacağını düşünüyordu. Bu kötü alışkanlık nedeniyle birkaç kez mahkemeye çıkartıldı. Sonunda hüküm giyerek hapis cezası aldı. İşte bu olay kaderinin dönüm noktası oldu. Zaten son derece kırılgan olan iç dünyası hapiste geçen günlerinde çok büyük bir yara aldı. Bu karabasandan tek kurtuluş yolu, cezasını tamamlayıp, yeniden müziğe dönebilmekti. Ne yazık ki hapisten çıktığında hiç beklemediği kötü bir sürprizle karşılaştı: Savcılık 130 Count Basie ile bir konserde sahneye çıkmasını yasaklamıştı. Bu karar Billie Holiday için gerçek bir yıkım oldu. Çalışamaması, her kesimden seyircinin önünde o büyülü sesiyle adeta konuşur gibi yorumladığı şarkılarını söyleyememesi onun için ölümle eşdeğerdi. Öte yandan kadife sesinden unutulmaz blues yorumları dinlemeye alışmış olan hayranları ondan vazgeçmeye niyetli değillerdi. Ona cesaret verdiler ve gözlerden uzak yerlerde sahne almasını sağladılar. Bu sayede Harlem deki bazı yer altı kulüplerinde kaçak olarak çalışmaya başladı. Yakalanırsa tekrar hapse gireceği ve ömür boyu sahneye çıkmasının yasaklanacağı korkusuyla söyledi şarkılarını. Doğal olarak geliri de çok azalmış ve hayata küsmüştü. Yaşadıkları yetmezmiş gibi katlanmak zorunda kaldığı ırkçılık da acılarına tuz biber ekiyordu. Hassas yapısı tüm bunlara dayanamayınca bir süre sonra kurtulmuş olduğu alkol ve uyuşturucu bağımlılığına son hızla geri dönüş yaptı. Tahmin edeceğiniz gibi bedeni Albüm kapaklarından biri

5 bu yıpranmaya fazla dayanamadı ve hastanelik oldu. Milyonlarca insanı caz müziğinin bağımlısı yapan o muhteşem ses artık bir türlü kurtulamadığı uyuşturucu ve alkol bağımlılığı yüzünden yoksullukla boğuşuyor, küçük bir hastane odasında ölümü bekliyordu. Kendisini bu kötü alışkanlıklardan kurtarabilirdi. Ne yazık ki, o dönemde ziyaretine gelen sözde dostlarının sanki iyi bir şey yapıyorlarmışçasına yanlarında getirdikleri uyuşturucuyu ona vermeleri, sürekli geriye gitmesine neden oldu ve bağımlılıktan kurtulamadı. Ziyaretçilerinin ona uyuşturucu maddeler getirdiği anlaşılması üzerine hastanedeki odası adeta bir polis nezarethanesine çevrildi. Bugün dünya çapında milyonlarca hayranı olan, albümleri hâlâ en çok satanlar listesinde yer alan Billie Holiday, 17 Temmuz 1959 tarihinde, henüz kırk dört yaşındayken, siroz hastalığı nedeniyle yaşamını kaybettiği güne kadar hastane odasında polis nezaretinde kaldı. Cansız bedeni morga sevk edilmeden önce üstündeki kıyafetleri kontrol eden görevliler geceliğinin içinde bir kâğıt parçasına sarılmış beş dolar para buldular. Milyonların hayranlığını kazanmış olan Billie Holiday in son serveti, işte o beş dolardı. Bugün tüm caz severler yaşamı hüzünlerle geçen Billie Holiday'i, "Caz Müziğinin Hüzünlü Kraliçesi" olarak anarlar. Keşke böyle olmasaydı. Eğer günün birinde onun seslendirdiği bir blues ya da balad eseri dinlerseniz siz de Billie Holiday bağımlısı olabilirsiniz. NOT: Amerika'da bulunduğum dönemde, eyaletler arasında seyahat ederken bir evin garajında fazlalık bazı eşyaların satışa çıkartıldığını gördüm. Bir göz atmak istedim. Onca eşya arasında üst üste konmuş çok sayıda caz plağını sadece on dolara sattıklarını görünce kimseye Billie Holiday'in New York'ta bir katolik kilisesinin bahçesinde bulunan mezarı bırakmadan hemen satın aldım. Sonradan incelediğimde içlerinde Billie Holiday'in kaçak çalıştığı dönemde gizlice yapılmış bir canlı kaydını buldum. Uyuşturucunun etkisinde, bazen dili zorlukla dönerek bazense sohbet eder gibi söylüyordu parçayı. On dolara bir hazine bulmuştum. Umarım, bugün caz müziğinin merkezindeki en önemli sesler arasında sayılan Billie Holiday, gittiği yerde ruhu huzur bulmuştur. mehmetunverbd@gmail.com 131