DEVONİYEN. Prof.Dr. Atike NAZİK Ç.Ü. Jeoloji Mühendisliği Bölümü

Transkript

1 DEVONİYEN Prof.Dr. Atike NAZİK Ç.Ü. Jeoloji Mühendisliği Bölümü

2 P A L E O Z O Y İ K ( yıl) PERMİYEN ( milyon yıl) ( milyon yıl) ( milyon yıl) ( milyon yıl) ( milyon yıl) KARBONİFER DEVONİYEN SİLURİYEN ORDOVİSİYEN KAMBRİYEN

3 DEVONİYEN ( my) Devoniyen istifi ilk kez İngiltere de incelenmiş ve adını Devon bölgesinden almıştır. Devoniyen istifinin katlara ayrılması ise Ren Masifi, Hartz Dağları ve Ardenler de yapılmıştır.

4 SİSTEM / DEVİR SERİ / DEVRE KAT / ÇAĞ Devoniyen Üst / Geç Fameniyen (Belçika, Famenne şehri) Orta / Orta Alt / Erken Frasniyen (Belçika da Frasnes şehri) Jivesiyen (K Fransa, Arden bölgesi, Givet ) Eyfeliyen (Eyfel Tepesi, B Almanya) Emsiyen (Ems Nehri, B Almanya) Pragiyen (Çek) Lohkoviyen (Çek)

5 SİSTEM SERİ KAT FOSİLLER D 359 my Üst Devoniyen Fameniyen Conodont (Palmatolepis triangularis) E V O N 382 my Orta Devoniyen 393 my Frasniyen Givesiyen Eyfeliyen Conodont (Ancyrodella rotundiloba). Conodont (Icriodus obliguimarginatus) Conodont (Polygnathus costatus partitus). İ Y E N Alt Devoniyen 419 my Emsiyen Pragiyen/Sijeniyen Lohkoviyen/Gediniyen Goniatit Mimagoniatites zorgensis Conodont Eognathodus sulcatus sulcatus Graptolit Monograptus uniformis

6 DEVONİYEN DE ÖNEMLİ FOSİLLER DEVONİYENİN TİPİK ORGANİZMALARI COELENTERATA BRACHIOPODA PELECYPODA GASTROPODA CEPHALOPODA ARTHROPODA BALIKLAR FAMENiYEN FRASNİYEN Rhynchonella cuboides Cyrtospirifer (Spirifer) verneuilli Myalina ornata Cardiola concentrica Prolobites delphinus Oxyclymenia undulata Tornoceras simplex Beloceras multilobatum Bactrites schlotheimi Manticoceras intumenscens Trimerocephalus anophthalmus Holoptychius nobilissimus Paraspirifer (Spirifer) cultrijugatus Calceola sandalina Soleniscus subcostatus Phacops latifrons Theodossia anossofi Anarcestes subnautilus JİVESİYEN Osteolepis macrolepidotus Cyrtiopsis intermedia Hexagonaria hexagonum Phacops schlotheimi Stringocephalus burtini Pleurotomaria delphinuloides Anarcestes lateseptatus Megalodon cucullatus Uncites gryphus Lithophyllum vesiculosum Cryphaeus lacinatus Orthothetina umbraculum Agoniatites inconstans EYFELiYEN Coccosteus decipiens Murchisonia binodosa Favosites goldfussi Athyris concentrica Bactrites carinatus Proetus cuvieri EMSİYEN PRAGİYEN LOHKOVİYEN Pleurodictyum problematicum Pentamerus sieberi Homolonotus crassicauda Grammysia hamiltonensis Agoniatites fidelis Chonetes plebeja Phacops potieri Pteraspis rostrata Acrospirifer (Spirifer) primaevus Asteropyge kochi Pterinea lineata Eurysprifer (Spirifer) paradoxus Asteropyge rotundifrons Dipterus valenciennesi Orthis monnieri Homalonotus rhenanus Stropheodonta sedgwicki Grammysia ovata Homalonotus armatus Cephalaspis lyelli

7 DEVONİYEN DE ÖNEMLİ OLAYLAR Balıklar Çağı: Çenesiz ve çeneli balıklar çeşitlendi, ilk köpekbalıkları ve ilk kemikli balıklar Omurgalıların karaya çıkması: İlk iki yaşamlılar (Kurbağalar) İlk ağaç ve ormanların ortaya çıkması Tohumlu bitkilerin ortaya çıkması Ammonitlerin ortaya çıkması

8 SİLÜRİYEN ve DEVONİYEN de ÖNEMLİ OLAYLAR İlk ammonit İlk böcek Çenesiz balıklarda yayılma İlk kurbağa İlk tohumlu bitkiler

9 Paleozoyik teki ikinci büyük toplu yok oluş Devoniyen dedir. M&W, Fig Peryodların simgesi altta verilmiştir.

10

11 DEVONİYEN BİTKİ FOSİLLERİ Rhynia, ince kesit görüntüsü Alt Kırmızı renkli kumtaşları: İskoçya da Rhynie Çörtleri

12 DEVONİYEN BİTKİ FOSİLLERİ Psilophyton, Emsian /Erken Devoniyen (408 to 393 my) yaşlı kayaçlarda bulunur. on_forbesii_reconstruction.gif edia/commons/e/e5/psilophyton _dawsonii.jpg Hyenia, Orta Devoniyen

13 DEVONİYEN BİTKİ FOSİLLERİ Archaeopteris, ilk gymnosperm lerdendir (Conifer). Modern ağaçların ilk temsilcisidir. Geç Devoniyen 1.8 metre den daha büyüktür (Öramerika (Kuzey Amerika, ve Batı Avrupa), Gondwana (Afrika, Antartika, Avustralya ve Güney Amerika), Çin ve Sibirya, Rusya, Donentz Baseni ve Ukrayna. archaeopteris.gif

14 Pteraspis DEVONİYEN BALIK FOSİLLERİ Dipterus vallenciennesi, Orta Devoniyen, Achanarras, İskoçya Bothriolepis, Geç Devoniyen, ORS (Eski Kırmızı Kumtaşları) ve Avustralya Cephalaspis, Erken Devoniyen, Çin

15 DEVONİYEN BÖCEK/INSECT FOSİLİ İlk kanatsız böcek fosili Rusya da ve diğer Asya alanlarında Devoniyen de bulunmuştur yılında, böceklerden Rhyniella praecursor, Alt Devoniyen Çörtlerinde, Rhynie (Nature 291, 317, 28 May 1981; doi: /291317a0 ).

16

17 DEVONİYEN DE İLK AMPHIBIAN/KURBAĞA Bu ilk iki yaşayışlılardan biri Ichthyostega'dır. İlk fosili 1930'larda bulunan Ichthyostega'nın, bir metre civarında boyu, dört bacağı ve ancak suda kullanılabilecek balık benzeri bir kuyruğu vardı.

18 Acanthostega gunneri 1933 yılında Grönland ın doğusunda Fameniyen (Üst Devoniyen, 360 my) çökellerinde bulunmuştur.

19 Nisan 2006: Tiktaalik roseae Kanada nın kuzeyinde bulunmuştur. Bu organizma, pectoral fin/yüzgeçten (Devoniyen balıkları) limbs/kol ve bacak gibi kullanılan eklemlere sahip karada yürüyen dört bacaklılar arasında (tetrapod) geçiş formudur.

20

21 Scyphocrinites bir crinoid cinsidir. Geç Silüriyen - Erken Devoniyen de yaşamıştır. Fosil olarak, Asya, Kuzey Amerika, Afrika ve Avrupa da bilinmektedir. Türkiye de Doğu Toroslarda (Kayseri-Sarız) bölgesi bilinen tek lokalitedir. Scyphocrinites, lobolith e sahiptir. Hayvan askıda suda yaşamaktadır. ml Halevik, Kayseri Sarız, Silür/Devon geçişi

22 Ammonoidea Pinacites (late Eifelian) Agoniatites (Early Eifelian) Anarcestes (late Emsian to early Eifelian) 8th I nternat ional Symposium, Cephalopods Present and Past (Dijon France 2010), 57

23 Erken Devoniyen de Yeryüzü Gondwana (Güney Amerika, Hindistan, Avustralya, Antartika ve Afrika) güney yarım küredeki kıtayı oluşturuyordu. Devoniyen döneminde, Kuzey Amerika, Grönland ve Avrupa kuzey yarımkürede bir karakütlesi olarak bulunuyordu ve Lavrusya(Laurussia) veya Öramerika (Euramerica) deniliyordu. Bu kıta Lavrensiya (K Amerika, Grönland, KB İrlanda, İskoçya, Çukotka Yarımadası, KD Rusya) ve Baltık (Kuzey Avrupa ve İskandinavya) kıtalarının çarpışmalarıyla oluşmuştur.

24 Lavrusya (Laurussia) veya Öramerika (Euramerica)

25 Cocks & Torsvik 2006: 90

26 Eski Kırmızı renkli kumtaşları (ORS)

27 Eski Kırmızı renkli kumtaşları (ORS) Eski Kırmızı Renkli Kumtaşları, Baltık ve Lavrensiya kıtalarının çarpışmaları sonucu olmuştur. Bu sütur boyunca Kaledoniyen Dağları yer alır.

28 YARARLANILAN KAYNAKLAR gy.asp sjsugeology.org/jpetsche/powerpoint/petsche_geo7_paleozoic.ppt Period/258062/Economic-significance-of-Devonian-deposits Earth and Life Through Time, Steven M. Stanley, W.H. Freeman Company. Engin Meriç, Tarihsel Jeoloji, Selçuk Üniv. Fen Fakültesi Yayınları, No:4, 208 s. Nurdan İnan, Kemal Taslı, 2006, Tarihsel Jeoloji, Mersin Üniv. Yayınları, No: 15, 107s. www2.semo.edu/geoscience/ui373/ui373handouts2.ppt