Bakay Seksenbayev (1932)

Transkript

1 Bakay Seksenbayev (1932) Bakay Seksenbayev 1932 yýlýnda Çüy Ýlçesi Burana köyünde doðdu yýlýnda liseyi, 1962 yýlýnda Kýrgýz Devlet Üniversitesi Filoloji Fakültesini bitirdi yýlýndan itibaren eserleri yayýmlanmaya baþladý. Ýlk kitabý 1970 yýlýnda "Çýndýk cana Legenda (Gerçek ve Efsane)" adýyla yayýmlandý. Ondan sonra da birçok deneme ve hikaye kitaplarý yayýmlandý yýlýndan beri Yazarlar Birliði üyesidir. ESERLERÝ: "Köñüldökü Caz (Gönüldeki Bahar)" (1972), "Col Biyiktep Barat (Yol Gittikçe Yükselir)" (1972), "Açýk Sýr" (1983) vb. Kün çañkaya tiyip, aylana üp tarta magdýrayt. Col ceeginde boz ala çañga tüspöldöþ çegirtkeler ulam tak sekirip, künüdün ýsýgýnan takançýktaganga cer tappagansýyt. Anýn üstünö kakþýgan saydýn aptabý ogo beter aylananý kuykalay turgansýp degele ýkçam. Egerde talaa uþintip bir neçe kün tursa eginden emne kalat? Abdan say ýldýy bastýrýp kelatýp kanalda cetkende attan tüþüp, atýnýn basmayýlýn boþottu da, oozdugun çýgarýp ceektegi çöpkö otko koydu. Kanalda suu melmildep, örööndögülörgö ömür bergensiyt. - Barakelde, egerde sen bolbogondo bul örööndün körgön künü emne bolmok, - dep Abdan kitelinip cakasýn çeçip sýymýktana karayt. - Bayagýday özön suular da bolboy, çöldömök ekenbiz. Kapýray, too sularý emne bolgon? Ýlgeeri bala kezekte Tuura-Kayýñdýn suusunan men agýp, atam karmap kaldý ele. Azýr al cerde ketmendin sabýnday suu cok. - Abdan ad çaldýrýp, ceekte bir az oturup uþulardý eskerip koydu. Küröñ corgo bat ele kampaygan okþodu, býþkýrýnýp ýlooloy baþtadý. Kanaldýn üstü cagýnda caadýrýp sugaruuçu agregat turat, köp kündön beri motoru iþtebeyt, bul çarbaga cañý alýnýp kelgendikten anýn tilin bilgen kiþi da cok, küzdün aný menen iþi cok, kündün ýsýgýna turuþtuk bere albay çañkap barattý. Eç bolbogondo Þamþýnýn suusu bolgondo emne, eçak sugarýlýp, koykoyup kalbayt bele. Kanaldýn astý cagý ukmuþ, saymalap koygondoy. Kiþinin tüþünö cetken küzdük ali baþ ala elek bolso da señselet. Soguþ boloordun aldýñký cýldarý. Anda azýrkýday kanal cok, tehnika da cok. Abdan baþ bolgon on çaktý cigit koluna iþ tüþpöy turgan uçuru. Meldeþip on kündön suuga tüþüp, cer caan eginderi sugarýp, andan çýgýp çöp çapmay, tünküsün ay batkanda çömölö salmay, bir az çýrým etip, tañ ata kayra cumuþka cönömöy - Caþtýk ay, uþunun bardýgý caþtýk calýn tura. Oþondo bir çarçadým-çaalýktým degen sözdü ukpay ce aytkan emes ekenbiz, - Tulpar tuþunda, külük künündö degen uþul tura. Emi mintip, arabadan çýkkan atka okþop, - dep Abdan butunun caraatýn ötüktün týþýnan karmalap koydu. - Sugatka tüþmök tursun, kündün bürkölüþün murdatan bilip, carým can, cartý san bolduk. Oñbogon faþist emnelerdi gana kýlbadýñ. Hikaye CARAAT ÝZÝ / YARA ÝZÝ Güneþ tam doðmuþ, etraf havanýn etkisiyle aðýrlaþmaya baþlamýþtý. Yolun kenarýnda toprak renginde çekirgeler ha bire zýplayýp, sýcaktan korunabilecekleri bir yeri bulamamýþ gibiydiler. Üstelik kuruyan nehir yataðýnýn sýcaðý daha da beter etrafý yakacakmýþ gibi tetikte. Eðer hava birkaç gün daha böyle giderse ekinden geriye ne kalýr? Abdan nehir yataðý boyunca ilerleyip gelip, kanala ulaþýnca atýndan indi, adýnýn koþum baðýný gevþetti ve gemini çýkarýp otlamaya býraktý. Kanalda su parýldýyor, arazidekiler ömür veriyor gibiydi. - Aferin, eðer sen olmasaydýn bu arazileri ne yapardý, - dedi Abdan, elbisesinin yakasýnýn düðmesini çözerken, sevinçle bakýp. - Önceki gibi havza suyu da olmaz, çöl olurduk. Hayret, dað suyuna ne oldu. Eskiden çocukluðumda Tuura-Kayýn'ýn suyunda akmýþtým da, babam güçlükle kurtarmýþtý. Þimdi ise orada çapanýn sapý kadar su yok. - Abdan biraz oyalandý, kenarda oturup bunlarý hatýrladý. Koru at çabucak þiþmiþ gibiydi, aksýrýp sabýrsýzlanmaya baþladý. Kanalýn üst tarafýnda sulama fýskiyeleri vardý, kaç günden beri motoru çalýþmýyordu, bu çiftliðe yeni alýndýðý için onun dilinden anlayan da yoktu. Güzün ise onunla iþi hiç yoktu. Havanýn sýcaklýðýna dayanamayýp aðýrlaþýyordu. Hiç olmazsa Þamþý'nýn suyu olsaydý neyse, çoktan sulanýr, süzülüp kalmaz mýydý? Kanalýn alt tarafý harika, sanki özenle süslenmiþ gibi. Ýnsanýn düþüne giren güzün ekilmiþ ekinler hala yeþermemiþ olsalar da dalgalanýyorlardý. Savaþýn baþlamasýndan önceki yýllar. O zamanlar bugünkü gibi sulama kanalý yoktu, teknoloji yoktu. Abdan'ýn baþýný çektiði beþ on delikanlýnýn baþýndan iþin eksik olmadýðý zamanlar. Ýddialaþarak on günlüðüne suya inerler, topraðý ve ekinleri sulayýp daha sonra da ot biçme. Geceleyin ay batýnda otlarý bir yere yýðma, biraz uyuyup, sabahleyin erkenden iþe gitmeler - Ah gençlik, bunlarýn hepsi gençlik ateþiymiþ. O zamanlar bir kere bile yoruldum sözünü söylememiþiz, "Yaðýz at karþýnda, rahvan gününde" dedikleri buymuþ. Þimdi böyle arabaya koþulan at gibi, - dedi Abdan ayaðýndaki yarayý çizmesinin sýrtýndan kavradý. - Sulama þöyle dursun, havanýn bozacaðýný bir gün öncesinden bilen, yarý canlý, yarým olduk. Kahrolasý Faþist, neler yapmadýn ki.

2 Canaraak batýþtan kaldayýp çýkkan kara bulut too tarap menen ötüp ketken, sýyagý beri ele bolgondo bir tögüp ketti go. Köñülü bir az týnçýgan Abdan atýn baktýn kölökösünö baylap, özü mayekkanada kýyþaya cattý. Közü ilinip ketiptir. Üydün tuþuna ceñil maþina kelip, berilgen signaldan ulam oygonup, Abdan tura kaldý. - Cogorku postton telefon çaldý. Þamþýnýn suusu kiriptir. Traktordu ciberdim, oþonu burup kalalý. Al kaçan ele kirip cattý ele. - Baþký agronom Canýbek þaþýlýp cönöp kaldý. Dagý beþ-altý kiþi bar eken, alardýn kim ekenin ayrýp bilgen cok. Abdan küröñ corgogo ýrgýp minip, çoñ ketmendi kolgo aldý. Maþina çoñ colgo çýgýp kayrýlgýça küröñ corgo añýz menen zýmýradý. Küügüm kirip kalgan. BÇK'nýn say menen kesiliþken cerin kuruuçular kün muruntan cakþý casaþýptýr, bir top ceri betondolup, suunu bagýttap turuuçu þluzdar bakýbat ornotulgan. Egerde bular bolboso taþ-kum aralaþ kirgen suu kanaldý da buzup ketiþi ýktýmal eken. Suu korkunuçu bolgondo küyüüçü kýzýl lampoçka alýstan köründü. Cogortodo þarýldap taþtan taþka urungan suunun ünü ugulat. Kiyinki eki on cýldan beri Þamþýnýn suusu kiriptir degen bolgon emes. Oþonduktan mýnday þaþýlýþ kabar öön uçurap da kalgan. Çarbanýn adamdarý bat ele çoguluþtu. - Emne kýluu kerek? Kay cerden buruuga bolot? Cerdin þartýn Abdandan artýk bilgen kiþi cok. Mýna uþundayda mýnday adamdardýn keñeþi kançalýk paydaluu. - Köp bolso cýyýrma metr cerdin taþýn, topuragýn türttürüügö tuura kelet, kalganý eski nuk menen ketet, - dedi Abdan. - Kaysý eski nuk? - Kelgenderdin biri surooluu kayrýldý. - Azýk alýþçý. Ýlgeri bir kolhozdun ceri oþol arýk menen suu iççü. - Aga kança suu batat? - Beri ele bolgondo cýyýrma kulak. Ýlgeri aga suu tolo akkanda atçan keçtire alçu emespiz. Bul cerdegilerdin Azýk alýþtý bilgeni az ele. Canýbek, Düyþön bilçü, birok köptön beri al arýkka suu salýnbagandýktan unutulup da kalgan. - Tuura aytat baykem, - dep Canýbek cým dey tüþtü. bardýgý saydý boyloy öydö cönöþtü. Ras ele Abdan aytkanday bir az cerdi buldozer menen türttürsö, eski arýktýn nugu açýlýp, andan arý azýk arýk baþtalat eken. - Bayke munu kaydan körüp cürösüz. - Canýbek Abdandan ýntýzarlanýp surap kaldý. - Ee, balam, munu kazuuga bükül ayýldýn suusu menen ösüp-öñgönsñör. Munun özünçö tarýhý, özünçö injeneri, özünçö basýp ötkön colu bar. Aný cayýnça aytýp berem, - dep Abdan ceekti közdöy bastý. Kalgandarý çoñ-çoñ taþtardý çetke çýgarýp, buldozerdin soñunda. Tündün bir okumu. Maþinanýn farasýn suu burçu cerge burup, bardýgý bir az ubakýtka dýmýy tüþtü. - Uþul cerdin taþýn-kumun tereñireek alýp, türtsö suu özü ele bölünüp aga baþtayt, kalganýn kol menen, - dep Abdan kolundagý ketmeni menen suu burulçu cerdi Biraz önce batýdan gelen kara bulut dað tarafýyla gelip geçmiþti, sanýrým beri tarafa geldiðinde birazcýk yaðmýþtý o kadar. Biraz rahatlayan Abdan, atýný aðacýn gölgesine baðladý ve kendisi salonda kývrýlarak yattý. Uyuya kalmýþtý. Evin karþýna araba gelip korna çalýnca uyandý ve Abdan ayaða kalktý. - Yukarý noktadan telefon ettiler. Þamþý'nýn suyu yükselmiþ. Traktörü gönderdim. Suyu çevirelim. O her zaman yükselmiyor ki. - Zirai iþler müdürü Canýbek, aceleyle yola koyuldu. Ayrýca beþ altý kiþi daha vardý, bunlarýn kimler olduðunu ayýrt edemedi. Abdan doru rahvanýna atlayarak bindi, büyük çapayý eline aldý. Araba ana yola çýkýp dönünceye kadar doru rahvan tarlada koþturuyordu. Karanlýk çökmek üzereydi. BÇK'nýn nehir ataðýyla kesiþtiði yeri inþaat ustalarý iyi yapmýþlardý. Birçok yeri beton yapmýþlar, suyu yönlendiren tesviyeler yerleþtirmiþlerdi. Eðer bunlar olmazsa taþ ve kumla karýþýk yükselen suyun kanala zarar vermesi de mümkünmüþ. Su tehlikesi olunca yanan alarm lambasý uzaktan göründü. Yukarýda þarýl þarýl akarak taþa çarpan suyun sesi duyuluyordu. Son iki on yýldan beri Þamþý'nýn suyu hiç bu kadar yükselmemiþti. Bu yüzden böyle acil haber ender duyulur olmuþtu. Çiftliðin adamlarý çabucak toplandýlar. - Ne yapmak lazým? Nereden suyu çevirmek gerek? Yerin durumunu Abdan'dan iyi bilen kimse yoktu. Ýþte böyle durumlarda bu gibi adamlara danýþmak ne kadar önemli. - En fazla yirmi metre yerin taþýný, topraðýný kazýyýp öteye taþýmak gerek, kalaný eski yolla gider, - dedi Abdan. - Hangi eski yol? - Gelenlerden biri soruyla döndü. - Azýk Alýþ var ya. Eskiden bir kolhozun topraklarý bahsettiðim nehirden su içerdi. - Ona ne kadar su sýðar? - En azýndan yirmi kulaç. Eskiden ona su dolduðunda atla geçemezdik. Buradakilerden Azýk Alýþ'ý bilenler azdý. Canýbek, Düyþön bilirdi ama çoktan beri bu yataða su gelmediðinden, unutulmuþtu. - Doðru söylüyor aðabeyim, - dedi Canýbek ve sesini kesti. Hepsi nehir yataðý boyunca yukarýya doðru yöneldiler. Gerçekten de Abdan'ýn dediði gibi biraz yeri dozerlerle kazýnca eski yataðýn yeri ortaya çýktý, ötesi ark baþlýyordu. - Aðabey, bunu nerden gördünüz. - Canýbek Abdan'dan imrenerek sordu. - E, oðlum, bunu kazmaya bütün köyün suyu ile birlikte büyüdünüz. Bunun özel tarihi, özel mühendisi, kendine özel geçmiþi var. Yerine gelince anlatýrým, - diye Abdan kýyýya doðru yürüdü. Diðerleri, koca koca taþlarý yataðýn dýþýna çýkardýlar, dozerin gerisinde. Gecenin ilerleyen saatleri. Arabanýn farlarýný suyun çevrileceði yere çevirip hepsi biraz dinlenme fýrsatý buldu. - Buranýn taþýný, kumunu derince alýp kazýlýrsa, suyun kendi ikiye bölünüp akmaya baþlar, kalanýný ise el ile, - diyen Abdan elindeki çapasý ile suyun yönünün

3 körsöttü. Buldozer kürüldöp, cütkünö berip aldýndagý kalagý menen kürgüþtötüp taþtý kumdu türtüp agýmdý közdöy cýlýp barattý. Uþunu ele kütüp trugansýp suunun bir bölügü cañý açýlgan nuk menen þarýldap aktý. - Emi traktordu çýgarýp çetke toktot, kalganý kol menen bütçü cumuþ - dep Abdan özü baþ bolup çeçinip, bölündü bolup caylap kalgan suuga kiriþti. Taþtardý tizip, suunun köbün Azýk arýkka burup catýþtý. Añgýça suu þarýldap, neçen cýldar boyu kakþýp catkan eski arýkka toloor tolbos agýp barattý. Bir maalda bel kýrçooloruna çeyin suunu keçip, tosup cürgöndör ceekke çýgýþtý. - Boldu emi, andan körö sugatçýlardý dayardabasañar suu talaaga ketet dep eskertip Abdan ötügün çeçti. - Siz körsötüp berip tursañýz ele bolmok eken dedi Canýbek, kögörüp, kaltýragan buttu körüp. - Eç nerse emes, uþul Azýk arýkka ilgeri algaçkýlardan bolup suu salgan da uþul but bolçu, - dep Abdan sýymýktana süylödü. Birok oñ butu özgöçö kögörüp, kaltýrap turdu. - Üþüdüñüzbü? - Kaydan üþüyün. Bul butum caramsýz emespi. - Emne bolup? - Mobu cerdi kördüñbü? - dep tamanýndagý barmak basým cerdi körsöttü Abdan. - Oskolka bar. Otuz beþ cýl boldu. Alýnbayt dep koygon. - Uþunu menen suuga kirbey ele koyboysuzbu. Baþkabýz dale cetet elek da, - Düyþön maþinanýn oturguçunun aldýnan kurgak çüpürök alýp çýgýp Abdandýn butun kýmaptap oroy baþtadý. Ezilip ketken tura. Tim ele koyboy. Abdan çýdamkaylýk kýlýp unçukpaganý menen çekesi terdep cattý. - Kabinaga oturuñuz, attý baldardýn biri minip barat, dedi Düyþön. Maþina saydan ötö bereerde tañ agara baþtadý. Bardýgýnýn köñülü caylanýp, suu burulsa da Abdan tiþtenip kelattý. Üydün tuþuna kelip bardýgý taray bergende Düyþön menen Canýbek Abdanga karaþtý. Öñü kumsara tüþüptür. - Temperaturasý cogoru, - dedi Canýbek. - Suuk tiyip kaldý go. - Cook, suuk tiybey kalsýn, uþul eski caraattýn kesepeti go, - dedi Abdan özünün þeksingenin ayttý. - Bul cerde turganda emne, andan körö tüz ele dokturga alýp baralý, - Canýbek Düyþöngö keñeþ saldý. - Meyli, Anday bolso men jigulini ele aydayýn, - dep Düyþön maþinaný üyün közdöy burdurdu. Abdandý aldýga oturguzup, rulda Düyþön. Canýbek artký orundukta. Bat ele oorukanaga cetip keliþti. Dejurnýy vraç gana bar eken. Abdandýn butun körö koyup, booru açýdý. - Mýnçalýkka çeyin kantip çýdadýñýz? - Bügün ele deysizbi. Otuz beþ cýldan beri. Dejurnýy knopkaný basaar menen eki medsestra kirip keldi. - Posilkaný alýp keliñizder, - dep aytaar menen eköö çýgýp ketiþti. deðiþtirileceði yeri gösterdi. Dozer gürleyip ileriye atýldý ve önündeki kepçesiyle yýðýnla taþý, kumu iterek akýma doðru ilerledi. Sanki bunu bekliyormuþ gibi suyun bir bölümü yeni açýlan yolla þýrýldayarak aktý. - Þimdi traktörü çýkar ve kenara park et, kalaný el ile bitecek iþ, - dedi Abdan, kendisi ilk üstünü çýkardý ve bölünerek akan suya girdiler. Taþlarý dizip suyun fazlasýný Azýk kanalýna döndürdüler. O anda su þýrýldayarak, yýllar boyu susuz kalan eski suyoluna dolar dolmaz akýverdi. Bellerine kadar suya girip, suyu yönlendirmeye çalýþanlar dýþarý çýktýlar o arada. - Yeter artýk, bundan sonra sulamacýlarý hazýrlamazsanýz, boþ araziye gider, diye hatýrlatan Abdan çizmesini çýkardý. - Siz sadece gösterseniz yetermiþ, - dedi Canýbek, morarmýþ ve titreyen ayaklarýný görüp. - Önemli deðil, bu Azýk kanalýna ilklerden olup su akýtan da bu ayaklardý, - dedi Abdan gururla. Fakat sað ayaðý özellikle fazla morarmýþtý, titriyordu. - Üþüdünüz mü? - Neden üþüyeyim. Bu ayaðým bir iþe yaramýyor ki. - Ne oldu? - Þurayý gördün mü? - diye tabanýndaki parmak kadar bir yeri gösterdi Abdan. Mermi var. Otuz beþ yýl oldu. Alýnamaz dediler. - Bununla keþke suya girmeseydiniz. Biz yeterdik. - Düyþön arabanýn koltuðunun altýndan kuru bez çýkardý ve Abdan'ýn ayaklarýný sarmaya baþladý. Uyuþmuþtu. Keþke girmeseydiniz. Abdan metanet göstererek ses çýkarmamasýna raðmen alnýndan ter akýyordu. - Ýçeride oturun, atý çocuklardan biri binerek götürür, dedi Düyþön. Araba nehir yataðýndan çýkarken neredeyse sabah olmuþtu. Hepsi neþe içinde olsa da, suyun yönü çevrilmiþ olsa da Abdan diþlerini sýkarak geliyordu. Evin önüne gelip herkes daðýlmaya baþlayýnca Düyþön ile Canýbek Abdan'a baktýlar. Beti benzi solmuþtu. S - Ateþi yüksek, - dedi Canýbek. Soðuk aldý sanýrým. - Hayýr, soðuktan deðil, herhalde eski yarasýnýn etkisi, - dedi Abdan, kendi tahmini dile getirerek. - Burada durmanýn bir anlamý yok, hadi hemen doðruca doktora gidelim, - Canýbek Düyþön'e danýþtý. - Tamam, o zaman ben Ciguli'yi süreyim, - diyen Düyþön, arabanýn direksiyonunu evine doðru kýrdý. Abdan'ý öne oturttular, direksiyonda Düyþön. Canýbek arka koltukta. Çabucak hastaneye ulaþtýlar. Sadece nöbetçi doktor vardý. Abdan'ýn ayaklarýný görünce, içi acýdý. - Bu zamana kadar nasýl dayandýnýz? - Sadece bugün mü diyorsunuz. Otuz beþ yýldan beri. Nöbetçi doktor düðmeye basar basmaz iki hemþire içeri girdi. - Malzemeleri getiriniz, - diye söyler söylemez ikisi de dýþarý çýktýlar.

4 - Ubara kýlbañýz kýzdardý. - Abdan ileriñki ötündü. - Cok, azýr emes, bir top küngö basam dep araket kýlbañýz. Irbap ketken tura. Ayýgasýz. Kansýz ayýgasýz. - Dejurýy vraç özü hirurg eken, tak kese ayttý. - Bizdin çarbanýn ak niyet veteraný. Bolboy suu baylaþam dep, Canýbek bolgon okuyaný tökpöy-çaçpay aytýp berdi. - Beker kýlgan. Murda ele kelse mýnçalýk bolboyt ele, dep vraç Abdandý palatasýna cönötüp koyup, aytýp turdu. - Anýn üstünö suuk da tiyip kalgan okþoyt. Demigip turat. - Cardamýñýzdý ayabañýz. Ýþ degende et-betinen ketip cürüp dep Canýbek menen Düyþön týþka çýgýþtý Soguþ duþmandýn cerinde cürüp cattý. Abdan takþalgan çalgýnçý bolup köp maanilüü tapþýrmalardý atkardý. Mezgil may ayýnýn baþtalýþý. Kançalýk çabuul küçünö alýp, soguþ Berlindin bosogosunda cürüp catsa da çýgým bolboy koygon cok. Oþondoy kanduu salgýlaþtýn birinde Abdan oturgan bukturmaga cakýn cerde bomba carýldý. Býrýksýgan topurak Abdandý köömp kaldý. Ölüü-tirüüsü bilinbey kulagý tunup nes bolgon Abdandý topuraktan suurup çýgýþtý. Sançastka tapþýrýp, kalgandarý saparýn ulagan. Abdan köptön tilegen ceñiþ künün körböy sançasttan sançastka kotorulup oturup, ubakýttýn kança öktönün bilbedi. Aradan köp kündör, aylar ötüptür. Ceñiþ maryamý eçak mayramdalýp, soguþtan aman kalgandar kaytýp catýþkan eken. - Men kaysý cerde catam? - dep suradý Abdan tilge kelgende. - Kievdesiñ. - Kança boldu? - Carým cýl. - Carým cýl? - Ooba. - Soguþ emne boldu? - Ceñgenbiz. Sizge köp süylöögö bolboyt, cooker. Bardýgýn sakayganýñýzda aytýp berem. - Ceñmekpiz. - Abdan dagý bir kaytalap unçukpay kaldý. Ubakýttýn mýnçalýk köp ötkönün baamdap, baamday albay köñülü aynýy tüþtü. - Ooruulu süylödü, - dep süyünçülödü medsestra vraçka. - Süylömök. Birok dagý eskertemin, köp süylötpöñüz. Bul kiþige ötö süyünüügö bolboyt azýrýnça. Ayabay etiyat boluñuz. - Vraç dagý bir iret caraattý körüp köñülü týnçýy cañý darýlardý cazdý. Murdakýga karaganda tezireek oñolo baþtadý. Keede keede gana, ceñdik, - degen sözdü kaytalaganý bolboso süylöö degen cok. - Bul öñümbü, tüþümbü, Rakýya bolup cürbösün, ce samap kelatkandýktan okþoþup kettibi, oþondoy boldu go. Bolboso men taanýbasam, al taanýyt ele da. Oþondoy kantip bolsun. Koy, oygo ceñdirbeyinçi, - dep bir azga kökürök basýp, köçö öydö cönödü. - Boþuna yormayýn kýzlarý. - Abdan son bir çabayla rica etti. - Hayýr, þimdi deðil, birkaç gün boyunca yürümeye kalkýþmayýn. Ýlerlemiþ. Ýyileþeceksiniz. Kansýz iyileþeceksiniz. - Nöbetçi doktorun kendisi cerrahtý ve kesip attý. - Bizim çiftliðin iyi kalpli emektarý. Ýnatla yardým edeceðim diye Canýbek olanlarý ayrýntýlarýyla anlattý. - Ýyi etmemiþ. Öncen gelmiþ olsa bu kadar olmazdý dedi doktor. Abdan'ý odasýna gönderdikten sonra. - Üstelik soðuk da almýþ. Soluk alýþlarý aðýr. - Yardýmlarýnýzý esirgemeyiniz. Ýþ deyince kendini parçalýyor Diyerek Canýbek ile Düyþön dýþarý çýktýlar. Savaþ düþman topraklarýnda sürmekteydi. Abdan, uzman bir keþif olarak birçok önemli görevi baþarýyla yerine getirdi. Mayýs ayýnýn baþlarýydý. Her ne kadar karþý saldýrý þiddetlenmiþ, savaþ Berlin'in kenarýnda olsa da elbette kayýp da verildi. Böyle þiddetli bir çarpýþmada Abdan'ýn bulunduðu sipere yakýn bir yere bomba isabet etti. Etrafa sýçrayan toprak Abdan'ý gömdü. Ölü ya da sað olduðu belli olmayan ve kulaðý yaran sesten bayýlan Abdan'ý topraktan çýkardýlar. Revire götürüp diðerleri çarpýþmaya devam etmiþlerdi. Abdan çok istediði zafer gününü göremedi, revirden revire giderek, ne kadar zaman geçtiðini de fark etmedi. Aradan çok günler, aylar geçmiþti. Zafer Bayramý çoktan kutlanmýþ, savaþta sað kalanlar çoktan dönmüþtü. - Ben neredeyim? - diye sordu Abdan kendine geldiðinde. - Kiev'desin. - Ne kadar oldu? - Yarým yýl. - Yarým yýl? - Evet. - Savaþ ne oldu? - Kazandýk. Fazla konuþmamalýsýnýz asker. Ýyileþtiðinizde hepsini anlatýrým. - Yenecektik zaten. - Abdan bir kere daha tekrar etti sonra sesi kesildi. Bu kadar çok vaktin geçip geçmediðini doðrusu tam olarak algýlayamadý. - Hasta konuþtu, - dedi müjdeledi hemþire doktora. - Konuþacaktý. Fakat yine tekrar ediyorum fazla konuþturmayýn. Þu anda çok konuþmamasý gerekiyor hastamýzýn. Çok dikkat edin. - Doktor bir kez daha yarayý kontrol etti ve rahatlayarak yeni ilaçlar yazdý. Öncekine göre daha çabuk iyileþiyor. Ara sýra "yendik" sözünü tekrarlamasa pek konuþtuðu da yoktu. - Gerçek mi yoksa düþ mü, Rakýya olmasýn yoksa hayal ettiðim için mi ona benzedi, sanýrým öyle oldu. Yoksa ben tanýmasam bile o elbet tanýrdý. Böyle bir þey nasýl olsun. Hayýr, düþüncelerime yenilmeyeyim, - deyip biraz rahatladý ve sokaktan yukarýya doðru yürümeye baþladý.

5 Tün eçak kirgen. - El tamagýn içip, catuuga baþ koygonur. Apam emne kýlýp cattý eken, - dep cürögü düpölüp kelattý Abdan. Üyündö carýk cok. Öydöröök basýp, Kemeldikine kirdi, aytkanday ele catkanga kamýnýp catýþýptýr. Salomaleykum, - dedi Kemel. Bardýgý seleyip nes bolo tüþüþtü. - Taanýbay turasýñbý, Kemel? - Abdansýñbý? - Kemel közün açýp-cumup daanalap karadý. - Tak özü. - Aman-esen keldiñbi, bayke? - al emi gana turup Abdanga boyun taþtadý. - Baldar uktap kaldý, özüm süyünçülöyün dep, sarayga baylangan attý caydak minip çaptý gürttü közdöy. Ene dala saançý bolup cürüptür. Ukkan kulagýna iþenbey deldeydi. - Apa, baykem keldi, bol cürü! - Aylanayýn aksarbaþýl. Oo, Kuday! Çýnbý-tögünbü? Ene balbalaktap çurkap kelattý, artýnan çubap baþka saançýlar. Bir zamatta Kemeldin üyü azan-kazanbazar bolup ketti. Ene kelgençe Abdan þineelin çeçip, gimnasterkaçan, caylanýp oturgan ele. Töþündö Dañk ordeninen eköö, medaldar caltýrayt. - Karaldým, - dep bir gana ayttý ene, andan arý eç nesre debedi, balasýn kuçaktagan boydon karýþýp kalýptýr. Ayaldar kolun çýgarýp algandan kiyin da köptön kiyin barýp es aldý. - Da, soguþ degen soguþ, korgoþun kan dep uçat, can dep uçat. Oþondo bizdi öldü deþip bir cerge çogultup kömmökçü boluþkan, andan kiyin men belorus küzötçülördün cardamý menen tirüü ekenim anýktalýp, aradan kündör ötö partizandarga koþulgam. Egerde men cañýlbasam oþol kün on beþinçi oktyabr bolçu, - dep Abdan baþýnan ötkörgöndörün bayandap oturdu. - Munun bardýgý soguþtun kesepeti, - dedi Abdan. - Azýr kandaysýñ? - Turmuþka çýkkam. - Kimge? - Uþul kolhozdun direktoruna. - Balam, Rakýya ak batamdý alýp ketken, özüm uruksat bergem. Kadýr-köñülübüz kalýþkan cok, - dep ene ortogo tüþö kaldý. - Rakýyaný bilem, apa. Eç kanday taarýnýç boluþu mümkün emes. Turmuþtun agýmý oþol. Abdan Rakýyaný karadý. - Kep biylikte emes, iþi kýlýp seni cakþý tüþünsö boldu. Baldar barbý? - Eköö. - Saga cakþýlýktý gana kaalaym Rakýþ. - Rahmat, Abdan! Askerden kelgendegi algaçký tün oþentip ötkön. Çoktan gece olmuþtu. Ýnsanlar yemeklerini yemiþ yatmaya hazýrlanýyorlardýr. Annem acaba ne yapýyor? - diyerek kalbi heyecanla çarpýyordu Abdan'ýn. Evinde ýþýk yanmýyordu. Biraz daha yukarýya doðru yürüdü ve Kemal'in evine girdi, tam da yatmak üzereydiler. - Selamün Aleyküm, dedi, Kemal. Hepsi þaþkýnlýktan bayýlacak gibiydi. - Tanýyamadýn mý Kemal. - Abdan sen misin? Kemal gözlerini iyice açarak dikkatlice baktý. - Tam kendisi. - Hoþ geldin, aðabey, - o þaþkýnlýðýndan sýyrýlarak, þimdi Abdan'ýn boynuna sarýldý. - Çocuklar uyudu, ben müjdeleyeyim diyerek ahýrda baðlý ata koþumsuz binerek koþturdu karanlýða doðru. Annesi de hayvanlarý saðmakla meþguldü. Duyduklarýna inanamadý, afalladý. - Anne, aðabeyim geldi, hadi gidiyoruz! - Kurban olduðum yavrum. Allah'ým! Gerçek mi yalan mý? Anne koþarak geliyordu, arkasýndan diðer saðýcýlar. Bir anda Kemal'in evi ana bana gününe döndü. Annesi gelene kadar Abdan asker elbisesini çýkarmýþ, eþofmanýyla rahat bir þekilde oturmaktaydý. Göðsünde Þeref Niþanýndan iki tane, madalyalar parýldýyordu. - Kurban olduðum, - diye bir kez söyleyebildi anne, sonra hiçbir þey söyleyemedi, evladýna sarýlmýþ halde sanki taþ kesildi. Kadýnlar ellerini çözdükten sonra da uzun bir süre kendine gelemedi. - Evet, savaþ savaþtýr, kurþun kan diye uçar, can diye uçar. O zamanlar bizi öldü diye toplayýp bir yere gömecek oldular, sonra ben Belarus bekçilerin yardýmýyla sað olduðum anlaþýldý, günler sonra partizanlara katýldým. Yanýlmýyorsam o gün 15 Ekimdi. - dedi Abdan, baþýndan geçenleri anlatýrken. - Bunlarýn hepsi savaþýn getirdiði felaket, - dedi Abdan. Þimdi nasýlsýn? - Evlendim. - Kiminle? - Bu kolhozun müdürüyle. - Oðlum, Rakýya benim duamý alarak gitti, ben izin verdim. Birbirimize kýrgýnlýðýmýz yok, - diye araya girdi. - Rakýya'yý biliyorum anne. Hiçbir þekilde darýlmam mümkün deðil. Hayat bu. Abdan Rakýya'ya baktý. - Asýl olan beylik deðil, seni doðru anlasýn yeter. Çocuk var mý? - Ýki tane. - Sana iyi dileklerimi sunuyorum Rakýþ. - Sað ol, Abdan! Askerden geldiði ilk gece böyle geçmiþti.