Esenbek Mederbekov. E LÇ Ý "Kýzýl tebetey" attýn tarihiy körköm bayandan / "Kýzýl Kalpaklar" adlý Tarihî Olay Yazýsýndan (1936)

Transkript

1 Esenbek Mederbekov (1936) Yazar, eleþtirmen Esenbek Mederbekov 1936 yýlýnda Çüy þehrinin Sokuluk kasabasýna baðlý Tatýbek köyünde dünyaya gelmiþtir yýlýnda Orta okulu, 1959 yýlýnda Kýrgýz Devlet Üniversitesi Filoloji Fakültesinin Rus Dili ve Edebiyatý bölümünü bitirmiþtir yýllarý arasýnda Kýrgýz Devlet Televizyon Radyo komisyonunun Edebi Drama Redaksiyonunda çalýþmýþtýr yýlýndan baþlayarak "Ala Too" dergisinin redaktör yardýmcýsý, redaktör olarak çalýþmaktadýr yýlýnda SSSR Yazarlar Birliðine kabul edilmiþtir. Eserleri Rus diline çevrilmiþ ve basýlmýþtýr. Çalýþmalarýndan ötürü madalyalara ve unvanlara lâyýk görülmüþtür. ESERLERÝ Arkadaþýmýn Görevi (Denemeler); Mektep, Frunze, 1968 Suusamýr (Denemeler); Kýrgýzstan, Frunze, 1970 Nuriya (Denemeler); Mektep, Frunze, 1972 Ýlk Okul (Denemeler); Mektep, Frunze, 1974 Çiftçi Ata (Denemeler); Kýrgýzstan, Frunze, 1976 Küçük Alp (Denemeler); Mektep, Frunze, 1978 Kýzýl Alev Tengata (Tarihî Olay Yazýsý); Kýrgýzstan, Frunze, 1986 E LÇ Ý "Kýzýl tebetey" attýn tarihiy körköm bayandan / "Kýzýl Kalpaklar" adlý Tarihî Olay Yazýsýndan <...> Kýrgýzdýn çýnýgý tüpkü tegin men silerge daanalap aytýp bereyin. Kökürögüñörgö bekem tüyüp algýla. Abalký atabýz azireti Adam bolup, azireti Obo obolku enebiz boldu, cer cüzündögü barça adam uþul eki zattan taraldý. Ekinçi atabýz azireti paygambarýbýz Nuk boldu, anýn tuþunda cer üstünö ýpýlastýk, ar balaket cýk toldu, Alla Taalam kaardanýp topon suu kaptatýp, bar ümötü tamamdaldý, Kudayým süygön Nuk paygambardýn üç uul, üç kelini gana aman kaldý, azýrký cer cüzündögü kalktar mýna oþolordon taraldý. Oþentip, üçünçü atalarýbýzdýn ýsýmdarý Kaam, Saam, Cappas ataldý. Cappastan segiz uul boldu, uluusu Türk ataldý. Türk atabýz özü baþtap toguz katarý menen padýþa boldu. Türk içinde toguzdu ýrasýn tutmak oþondon kaldý. Türk akýlduulugu, adeptüülügü cagýnan Cer cüzündögü padýþalardýn aldý bolgon eken. Atasýnan kalgan köp ele cerdi kýdýrýp körüp, akýrýnda tak uþul silerdin ata curtuñar - ýyýk, kasiettüü Isýk - Köldü caktýrýp, uþunda turup kalýptýr. Iramatýlýktýn altýnday Casatý da uþerde eken. Emi Türktün özünön tartýp kan bolgon uularýnýn ýsýmdarý tömönküdöy: Türktün uulu Tütük kan, anýn uulu Elçi kan, anýn uulu Baký kan, anýn uulu Kiyik kan, anýn uulu Alança kan. Alança köp cýlý padýþalýk kýldý. Tee azireti Nuk aleysalamdýn zamanýnan baþtap Alança handýn zamanýna çeyin bardýk Cappas uuldarý musulman ele. Alança zamanýnda eli bay, döölöttüü boldu. ""t semirse, eesin kabaar""degen makal mýna oþol kündördön kaldý. Döölötkö mas bolup, Kudaydý unutuþtu. Alança kandan egiz uuldar töröldü, ýsýmdarý: Tatar, Magul. Eköö teñ padýþa bolup, eldi ekige böldü. Tatar özünön baþtap ceti uuluna çeyin padýþalýk kýldý, ýsýmdarý: Buka kan, Cýlaança kan, Attuu kan, Atsýz kan, Ordo kan, Baydu kan, Süyünçü kan. Kandýk mýna uþundan ketti. Maguldan Karakan zamanýnda Kudaydý taanýgan, bilgen adam kalbadý. <...> Kýrgýzlarýn köklerini ben size güzelce anlatayým. Bunlarý aklýnýzýn bir köþesine yazýn. Ýlk atamýz Hazreti Adem, ilk anamýz ise Hazreti Havva idi. Yeryüzündeki insanoðlu bu ikisinden türedi. Ýkinci atamýz Hazreti peygamberimiz Nuh idi, onun zamanýnda dünyada günâh, her türlü felâket hasýl oldu, Allahu Teala kýzýp yeryüzünü suyla kaplayýp tüm canlýlarý yok etti. Allah'ýn sevgili kulu Nuh Peygamberin sadece üç oðlu ve üç gelini sað kaldý. Yeryüzündeki insanlar onlardan türedi. Böylece üçüncü atalarýmýzýn isimleri Hami, Sami ve Yafes idi. Yafes'ten sekiz oðul dünyaya geldi, en büyüðüne Türk adý verildi. Atamýz Türk'ten baþlayarak dokuz oðlu sýrayla padiþahlýk yaptýlar. Türkler arasýnda dokuz sayýsýný kutsal tutmak bu sebeptendir. Türk aklý ve edepli kiþiliði ile dünya üzerindeki padiþahlarýn baþýný çekiyormuþ. Babasýndan kalan birçok yeri gezip görerek nihayetinde sizin ana vatanýnýz kutsal, hasiyetli Isýk Göl'ü beðenip buraya yerleþmiþ. Rahmetlinin mübarek cesedi de burada imiþ.türk'ten baþlayarak padiþahlýk eden ulularýn isimleri þöyledir: Türk'ün oðlu Tütük Han, onun oðlu Elçi Han, onun oðlu Baký Han, onun oðlu Kiyik Han, onun oðlu Alança Han. Alança Han uzun süre padiþahlýk yaptý. Hazreti Nuh Aleyhisselamýn zamanýndan baþlayarak Alança Han'ýn zamanýna kadar tüm Yafes oðullarý Müslüman idi. Alança zamanýnda halk zengin, varlýklý oldu. "Ýt semirirse sahibini kapar" atasözü iþte o günlerden gelmektedir. Zenginliðin verdiði sarhoþlukla Allah'ý unuttular. Alança Han'ýn ikiz oðullarý dünyaya geldi. Onlarýn isimleri; Tatar ve Moðol idi. Ýkisi de padiþah olup halký ikiye böldüler. Tatar'ýn soyu, kendinden baþlayarak yedi oðluna kadar hüküm sürdü. Onlarýn isimleri; Buka Han, Cýlaança Han, Atlý Han, Atsýz Han, Ordo Han, Baydu Han, Süyünçü Han idi. Hanlýk bu sýrayý takip etti. Moðol'dan Karahan vardý, Karah zamanýnda Allah'ý tanýyan, bilen adam kalmadý. Bunun yaný sýra, onun oðlu Oðuz, anne karnýndan itibaren evliya, yiðit yürekli doðup çift tarafý keskin kýlýç oldu, Müslüman olmamayý hiç kimsenin

2 Oþogo caraþa anýn uulu Uguz enesinin kardýnan ele oluya, er cürök törölüp, koþ mizdüü kýlýç boldu, eç kimdi musulman bolbos ýktýyarýna koybodu. Bütün Aziyaný kol aldýna karattý, cüz on altý cýl padýþalýk kýlýp turdu. Uguz kan Türktün segizinçi muundagý tukumu. Uguzdun uuldarý: Burut, Burat, Kýrgýz. Buruttan Uygur, Baygur. Demek, azýrký uygur eli bizge bölök - bötön emes, bir tuugan. Burattýn uulu Mok. Moktun tukumu bizdin çoñ ýrçýlar köp ýrdagan, aytýluu kara kalmaktar. Demek, alar dele bizge bölök el, bötön cerden kelip katýlgan coo emes, özdön çýkkan cat, özöktön çýkkan ört, öz bir tuuganýbýz. Mýna emi özübüzdün tüpkü atabýz, kasiettüü Kýrgýz kanga cettik. Kýrgýz kan bu carýk düynögö Muhammed aleysalamdan üç miñ tört cüz cýl murun keldi. Emkinin esebinde tört miñ ceti cüz cýlga çamalap barat. Bul Kýrgýz kan bütkül türkkö ataktuu, narktuu, salttuu, döölöttüü, söölöttüü kan bolgon. Bir künü saltanattuu taktýsýnda oturganda köñülünö mýnday oy tüþöt: "Tüpkü atam Türktön tartýp özümö çeyin segiz ata kan boluptur, özüm toguzunçumun. Bul toguz kamdýktý kuttuktap çoñ toy bereyin". Kalký menen keñeþip, toydu mýktap ötkördü. Toydo ar türkün oyun - zook, tamaþa, taymaþ, aytýþ, meldeþ, carýþ möröylörün arbýn kýldý. Ar kanday möröygö kandýktardýn sanýna karay toguzdan mal berdi. Bul Kýrgýzkandýn toy tamaþasý, roguzdan mal bergen nuskasý atpay türk baldarýna, ayrýkça bizdin kýrgýzga nuska, ýrasým, nark bolup kaldý. Kudaga, dosko ce ayýpka maldý toguzdap bermek mýna oþondon kaldý. Oþondogu kýrgýzdardýn tuulup, önüp - öskön cerleri Kazan Köldö, Ak Deñiz boyunça, Altay toolorunun arasýnda, Orkon darýyasýnýn boyunda, Ertýþ darýyasýnýn öröönündö, Ertýþ, Orkondun ortosundagý Þapþak degen cerde bolçu. Cýlkýsý köbünçö çaar cana ala kelgen. Ala cýlkuluu, ak kalpaktuu kýrgýz dep atak alýp turgan. Al zamanda Türk ýntýmagýn ketirbey, Maguldu da kol aldýnda karmap turgan. Al zamanda Türk ýntýmagýn ketirbey, Maguldu da kol aldýnda karmap turgan. Kýrgýzkandan Sonorkan, anýn uulu Olçoñkan, anýn uulu Cookaçtý kan, anýn uulu Basalgaluu Barýtkan. Bul Baatýrkan öz zamanýnýn çeksiz baatýr adamdý bolgon. Kýrgýz ösköndüktön, dalay cerlerge kol sozuuga köñüldöngön. Kýrgýz eli oþol tolup - bolup turgan kezinde üç cüz cýl kandýk doorun sürgön. Bul cýldarda kýrgýzdar kanday coo bolbosun basýp algan, birine da bastýrgan emes. Oþol kezdegi kýrgýzdýn cigitteri örttön kaytpagan, coodon kaçpagan baatýr ele. Karýlarý nark, sanat süylögön akýlduu, daanýþman bolgon. Akimderi el içindegi karýp, miskin, cetim, cesirlerge kayrýmduu, ýrayýmduu ele. Zayýptarý kelbettüü, adeptüü, uz, bilgiç ele. Kýzdarý kýmbat kiyimderdi kiyip, eç kýsýlbay erki menen cürüp, özdörü suluu, sözdörü cýluu bolgon. Degi kaysý cagýn, kimisin kep kýlbaylý, men kýrgýzmýn degenderdin özdörü týñ, coo caraktarý çýñ boluptur. Ar bir cookerlik kurakka cetken erkek baþýna temir tuulga, üstünö tor temirden torgoy köz badana soot kiygen. Bul soottun sýrtýnda duþmandýn ogun toso turgan temir kalkaný bolgon. Bul coo kiyimderin kiyip, topçulanýp - üpçülönüp algan soñ eç kimden, eçtemeden taymanýp - taysaldap körgön emes. kendi ihtiyârýna býrakmadý. Bütün Asya'yý hâkimiyeti altýna aldý, yüz on altý yýl padiþahlýk yaptý. Oðuz Han, Türk'ün sekizinci neslidir. Oðuz'un oðullarý; Burut, Burat, Kýrgýz'dýr. Burut'tan Uygur, Baygur doðmuþtur. Demek ki, þimdiki Uygur halký bize yabancý deðil, öz kardeþimizdir. Burat'ýn oðlu olmamýþtýr. Mok'un nesli, bizim büyük ozanlarýmýzýn her zaman söylediði, bildiðimiz Kara Kalmuklardýr. Demek, onlar da bize yabancý halk deðil, baþka bir yerden gelen düþman deðil, içimizden çýkan düþman, baðrýmýzda çýkan yangýn, onlarla da öz kardeþiz. Ýþte þimdi kendi ilk atamýz, hasiyetli Kýrgýz Han'a geldik. Kýrgýz Han bu aydýnlýk dünyaya Muhammed Aleyhisselam'dan üç bin dört yüz yýl önce gelmiþtir. Þimdinin hesabýyla dört bin yedi yüz yýla tekabül etmektedir. Kýrgýz Han, tüm Türkler içinde nam salmýþ, adâletli, itibarlý, kaideli, devletli, vakûr bir han imiþ. Bir gün saltanat tahtýnda otururken aklýna þöyle bir düþünce gelmiþ: "Ýlk atam Türk'ten baþlayarak bana kadar sekiz atam hanlýk yapmýþ, ben dokuzuncuyum. Bu dokuz hanlýðý kutlamak için büyük bir toy düzenleyeyim"diye düþünmüþ. Halkýyla danýþarak bu toyu dört dörtlük düzenlemiþ. Toyda çeþitli oyunlar, eðlenceler, yarýþlar, atýþmalar, güreþler yapýlmýþ, yarýþlarýn ödüllerini yüksek tutmuþ. Her ödüle, hanlýk yapanlarýn sayýsý kadar, dokuz mal vermiþ. Kýrgýz Han'ýn verdiði bu toy, dokuz mal verme örneði býrakýlmamýþ Türk soyu için, özellikle de Kýrgýzlar için örnek, adet, deðer olmuþtur. Dünüre, dosta veya cezaya dokuz mal verilmesi bundan ileri gelmektedir. O zamanki Kýrgýzlarýn doðduðu, yaþadýðý yerler, Kazan Gölü, Ak Deniz kýyýlarý, Altay daðlarýnýn arasý, Orhun nehrinin boylarý, Ertýþ nehrinin civarý, Ertýþ ve Orhun nehirlerinin arasýnda kalan Þapþak adlý yerler idi. Yýlkýlarý genellikle benekli ve alacalý olurdu. Alaca yýlkýlý, ak kalpaklý Kýrgýz diye nam salmýþlardý. O dönemlerde Türkler birliðini korumuþ, Moðollarý da kontrolleri altýnda tutuyorlardý. Kýrgýz Han'dan Sonorhan, onun oðlu Olçonghan, onun oðlu Cookaçtý han, onun oðlu Basalgaluu Baatýrhan idi. Baatýrhan zamanýnýn hayale bile gelmez derecede kahraman kiþisiydi. Kýrgýzlar kuvvetlenince, bir çok yeri ele geçirme sevdasýna düþtüler. Kýrgýzlar bu en kuvvetli dönemlerinde üç yüz yýl hüküm sürdüler. Bu üç yüz yýl içinde Kýrgýzlar karþýlaþtýklarý her düþmaný yenmiþler, hiçbirine yenilmemiþlerdir. O zamanýn Kýrgýz yiðitleri alevden korkmayan, düþmandan kaçmayan kahramanlarmýþ. Ýhtiyârlarý saygýn, þiir söyleyebilen, akýllý, bilge kiþilermiþ. Yöneticileri halkýn içindeki gariban, güçsüz, yetim, fakirlere merhamet gösteren, vicdanlý, þefkatli kiþilermiþ. Kadýnlarý gösteriþli, edepli, maharetli ve bilgililermiþ. Kýzlarý pahalý elbiseler giyip hiç çekinmeden hürce dolaþýrmýþ, özleri güzel, sözleri sýcak olurmuþ. Hangi taraftan, kimlerden olduðunu konuþmayalým, ben Kýrgýz'ým diyenlerin baþlarý dertsiz, savaþ aletleri tam olurmuþ. Savaþacak yaþa gelen her bir erkek baþýna demir tolga, üstüne çelik aðdan zýrh giyerdi. Bu zýrhýn arkasýnda düþmanýn oklarýna karþý demir kalkaný olurdu. Bu savaþ giysilerini giyip tam tekmil hazýrlandýktan sonra hiç kimseden hiçbir þeyden çekinmez, korkmazlardý. Savaþ aletleri, savaþ giysisi, malzemesi, silahlarý olmayan adamý insan katarýna bile koymazlardý. Silahsýz erkekten, gayretli kadýn evladýr, derlerdi. Kýrgýzlarýn bu

3 Coo carak, coo kiyim, þayman, kuraldarý cok cigitti adam katarýnda eseptebegen. Caraksýz cigitten kayrattuu katýn artýk deþken. Kýrgýzdardýn mýnday özgöçölügü, baatýrlýgý türülgön tümön türkkö, oyrot, týrgoot, kañkan, kakan, çýnga çeyin dayýn bolgon. Bul kýrgýzdardý kýtaylar öz tiline ýlayýktaþtýrýp "kakactar" deþken. Bügün dele "kakac" deyt. Al kezde kalmak Türk atagýn buzbay, kýrgýzga aralaþ turgan. Cýrgalduu Altaydý cerdegen. Atkaný añ, agýtkaný taygan, salganý bürküt, kuþ, çapkaný külük, mingeni corgo. Bir gana armaný, öksügönü kýrgýz kalmakka üç cüz cýl boyu kandýk tizgindi berbedi. Oþonduktan kalmak çegin bölö baþtadý. Baarýbýz teñ tuugan bolsok, töñdüü ookat kýlabýz dep çýktý. Al kezde kýrgýzdýn kaný Alparkan, kalmaktýn akimi Dorbun baatýr ele. Dorbun bul taarýnçý menen Türk tukumdarýnýn ýrkýn buzup, kýtay kanýna arýzdanýp, kýrgýzdan bölünüp ketti. Bölüngöndön kiyin da tim turbay, kýrgýzga tiyiþip, asýla baþtadý. Kýtaydýn tiline tilin, diline dilin koþup, kanýna cagýnýp, köþökörlönüp, aný kýrgýzga karþý tukurup, çagým saldý. Mýna oþondon kiyin aylap, cýldap gana emes, kýlýmdap sozulup ketken kýrgýndar - kýrgýz kalmak, kýrgýz kýtay çabýþtarý baþtaldý. Kýrgýz narý sürüldü, beri sürüldü. Kýrýlýp, býtýrap, tukum kurut bolup keterinde ýrýsýna Aytalda ayköl, keremettüü, kasiettüü, kasiettüü uul - Manas baatýr töröldü. Bul Manas degenibiz oydon çýgarýlgan comok emes, çýn ele tarýhta bolgon, caman ötkön kiþi. Men anýn da uruusun, ata - babalarýn silerge eptep - septep biliþimçe çeçmelep bereyin. Oþo kezde kýrgýzda Esbet, Dosbut, Eþtek, Cediger, Kýpçak, Katagan, Noygut, Sayrak, Nurkunan degen çoñ uruular boluptur. Esbet degen elden Küyükdü degen çýkkan. Taþkenge kan bolup, Talas menen Çüydü da cerden turgan. Oþol Küyükdü kandýn uulu Camgýrçý kan, anýn uulu aytýluu Kökötöy kan, anýn uulu "Manastagý" Kökötöygö aþ bergen Bokmurun. Dosbut degen elden Kökbörü baatýr, Kökbörüdön Kökkoyon, Sultan, Þýbýrçeçen. Eþtekten Camgýrçý. / "Eþtekterdin Camgýrçý, erdigin eþtek dañkýlçu" deþken manasçýlar/. Cedigerdin Er Bakýþ degen baatýrý bolgon. Kýpçaktardýn Toru kýpçagýnan Sarban tazdýn uulu Ürbü baatýr çýkkan. Bu da "Manasta" bar. Dökü kýpçagýnan aytýluu Elemandýn Er Töþtügü. Katagandan aytýluu balban Koþoy, Noyguttan Ak Balta, Ak Baltadan Çubak baatýr. Sayraktan Tursun kan, Nurkunandan Cakýp kan, Cakýptan Manas. Oþo kezdegi özübök kaný Sançýbek / "AncýyandaSançýbek, atpay curtu özübök, koþomatçý bepildep, koburagan sözü köp" deþken manasçýlar/, tacik kaný Amýrkan cana baþka türk elderinin kandarý baarý ele Manastýn amýrýndagý, Manaska baylangan ataktuu, martabaluu akimder bolgon. Kudayýmdýn kudureti menen aruu törölüp, kuttuu ak nurga bölöngön, paygambarlarým koldop, periþteler, kýrk çilten cýloologon kasiettüü Manas bababýz köp ele baktýluu erlerdin coldoþu, ceke kýrgýz emes, atpay türk elderinin korgonu, korfarklý özelliði, tüm Türkler içinde, Oyrot, Týrgoot, Kangkan, Kakan, Çin'e varýncaya kadar herkes tarafýndan bilinirdi. Çinliler Kýrgýzlar'ý kendi dillerine uydurup "Kakacdar" derlerdi. Günümüzde de "Kakac" derler. O dönemde Kalmuklar Türk birliðini bozmadan, Kýrgýzlarla birlikte yaþýyorlardý. Bereketli Altay'a yerleþmiþlerdi. Attýklarý av, salýverdikleri tazý, uçurduklarý kartal, koþturduklarý yürük at, bindikleri yorga at idi. Tek arzularý, göz koyduklarý, üç yüz yýl boyu hâkimiyeti elinde bulunduran Kýrgýzlardan bunu almaktý. Bu sebepten Kalmuklar, sýnýr oluþturmaya, bölmeye baþladýlar. Hepimiz eþit kardeþlersek, eþit yaþayacaðýz diyerek çýktýlar ortaya. O dönemde Kýrgýzlarýn Haný olan Alparhan, Kalmuk'un önderi ise Dorbun batur idi. Dorbun bu hýrsý ile Türk soyunun birliðini bozarak Çin hükümdarýna arz ederek Kýrgýzlardan ayrýlýp gitti. Ayrýldýktan sonra da rahat durmayarak Kýrgýzlara sataþmaya, çatmaya baþladý. Çinlilerle birlik oldu, dillerine dilini, gönüllerine gönlünü verdi, hükümdarýna yalvarýp yakararak onu Kýrgýzlara karþý doldurdu, iftiralar attý. Ýþte bundan sonra, aylar, yýllar boyu deðil, yüzyýllar boyu süren felaketler; Kýrgýz - Kalmuk, Kýrgýz - Çin savaþlarý baþladý. Kýrgýzlar bir oraya bir buraya sürüldü. Kýrýldýðý, döküldüðü, soyun tükenmeye yüz tuttuðu sýrada, bir þans olarak Altay'da, yüce, keramet sahibi, kutsal oðul; Manas batur doðdu. Bu Manas dediðimiz, kafadan uydurulan masal deðil, tarihte gerçekten olmuþ, yaþamýþ bir kiþi. Ben onun da hangi boydan olduðunu, atalarýnýn kimler olduðunu bildiðim kadarýyla anlatývereyim. O dönemde Kýrgýzlarda, Esbet, Dosbut, Eþtek, Cediger, Kýpçak, Katagan, Noygut, Sayrak, Nurkunan adýnda büyük boylar varmýþ. Esbet boyundan Küyükdü çýkmýþtýr. Taþkent'e han olmuþ, Talas ve Çüy'ü de yönetmiþtir. Küyükdü Han'ýn oðlu Camgýrçý Han, onunn oðlu iyi bildiðimiz Kökötöy Han, onun oðlu ise "Manas"ta Kökötöy öldüðünde aþýný veren Bokmurun'dur. Dosbut boyundan Kökbörü batur, Kökbörü'den Kökkoyon, Sultan ve Þýbýrçeçen olmuþtur. Eþtek'ten Camgýrçý olmuþtur. Manasçýlar 'Eþtekterin Camgýrçý'sý, yiðitliðini Eþtek kutladý' demiþlerdir. Cediger boyunun ise Er Bakýþ adlý baturu varmýþ. Kýpçaklarýn, Toru boyundan Kel Sarban'ýn oðlu Ürbü baturdur. Onun ismi de Manas'ta geçmektedir. Dökü boyundan ise bildiðimiz Eleman'ýn oðlu Er Töþtük'tür. Kataganlardan ise namlý pehlivan Koþoy, Noygut boyundan ise Ak Balta, Ak Balta'nýn oðlu da Çubak baturdur. Sayrak boyundan Tursun han, Nurkunan'dan Cakýp Han, Cakýp Han'dan ise Manas olmuþtur. O dönemde Özbeklerin haný Sançýbek, (Andican'da Sançýbek, Vurmayýp halký Özbek, Dedikodular dolanýp, Fýsýldanan sözü çok, der Manasçýlar) Tacik haný Þahmurat, Türkmen haný Emirhan ve diðer Türk boylarýnýn hanlarýnýn tümü Manas'ýn emrindeki, ona baðlý, bilinen, tanýnan yöneticilerdi. Allah'ýmýn kudretiyle arý doðup kutsal ak nura belenen, Peygamberimin kollayýp meleklerin ve kýrklarýn yol gösterdiði yüce Manas atamýz, birçok bahtlý yiðitlerin yoldaþý, sadece Kýrgýzlarýn deðil, tüm Türk halklarýnýn koruyucusu ve kollayýcýsý olmuþtur.

4 gooru bolgon. Manastýn neberesi Seytektin uulu Keneñdin mezgilinde Manas tukumunan oomat kayta baþtadý. Kýrgýzdýn ýntýmagý ýdýrap, ekige bölünüp, Kenen baþ bolgon coon Istambul Türkünö camýnýp, baþ baanektedi, Katagan urugu Oogandýn kanýna karap ketti. Oþogo karabay, kýrgýzdý dagý ele keremettüü baatýr Manastýn arbagý koldop, tüptüü, küç - kubattuu, köp el bolup turgan. Aný tekeberdüü, kesepettüü, taþboor Çýngýzkan büldürüp cogottu. Adegende al Manastýn arbagýnan, ezelten berki er cürök eldin cooker atagýnan çoçulap, ayla - amal menen araket kýldý. Oþo kezdegi kýrgýzdýn kaný Irýska uluk baþýn kiçik kýlýp toguz þumkar tartuulap bardý da: - Irýs aga, Künbatýþka kazat saparýna çýktým. Býyaktagýlardý karatýp alsam, Irýs - Çýngýz bolup çýrgap catýp kalabýz. Maga col açýp beriñiz, - dedi. Bul bal söz menen tartuuga, ayrýkça Çýngýzdýn elçi ciberbey, özü kelgenine Irýs aldanýp, col açýp berdi. Çýñgýzkan askerge bütkül kýrgýzdý aydap aldý, el çetine, coo betine çepke koydu, kýzýl kýrgýnga, kuu sürgüngö saldý. Kýpýnday da ayap koybodu. Tez ele kýrgýzdýn tiñinen köbü kýrýlýp ketti. Buga ança dele nazar salbay, çoñ kazatýn emi baþtap, Beecindi almak boldu. Kýrgýzdýn kalgan - katkanýn Irýstý baþ kýlýp aydap barýp, Kýtay çegine koydo. Munu körgön Irýskandýn inisi Dolon biy menen Sayrak Sabataydýn inisi Muratay mýrza eköö aydalýp baratýp týmýzýn keñeþip alýþtý da: "Bul Çýñgýzkandan kýrgýzga cakþýlýk cok eken. Öz canýbýzdýn kamýn körölü" - degen bütüngö keliþip, tün camýnýp kaçýp çýgýþtý. Neçen kün col cürüp, akýrý Ancýyan caktagý Azireti Ayýptýn toosuna cetiþti. "Ata - bababýz ýyýk mazar tutup, kastarlagan cer emespi, uþerge baþ baanekteyli" - dedi Dolon. "Men bul cerge turbaymýn. Artýbýzdan kuugun kelip kalýþý mümkün. Kulak ukkus, köz körgüs cakka ketem!" - dedi Muratay. Sancýraçýlardýn aytýmýna karaganda al Kocoyt þaarýna barýp, Kýpçak Ereþekanga uvazir bolup, kalaada turup kalýptýr. Anýn Payýz degen uulu, Ayýmkan degen kýzý bar eken. Andan kiyinki ukum - tukumu cönündö eç kabar cok. Al emi tüpkü atabýz Dolon biy tegin caralgan can emes eken. Ukum - tukumunun abdýndýgý cagýnan degi ele cer cüzündögü adamzattan aga teñdeþ tabuu kýyýn. Özü estüü, keñ peyil, coomart, too - taþtý, tokoyluu suunu, kaz - ördöktüü, ak kuuluu köldördü maktýrgan adam bolgon eken. "Ancýyan, Kokondun kabat - kabat þaarlarýna ArkanýnAla Toosunun atýr cýttuu kökala maydan bir kolotun berbeymin!" - dep mal çarba kütüp, ömür boyu Ala Toonu aralap köçüp ötüptür. "Ölsöm, söögümdü biyik belge, kan coldun boyuna koygula", - dep baldarýna kereez aytýptýr. Markumdun altýndan artýk cazatý Koçkor menen Narýndýn ortosundagý aytýluu aþuuga koyulgan. Bul biyik bel oþondon beri Dolon atalýp kalgan. Dolon biydin Azireti Ayýptýn toosunda turganda üylöngön baybiçesi egiz uul tapkan. Eköö kuyup koygondoy okþoþ bolgon sebeptüü eptep ayýrmalaþ üçün birinin ýsmýn Ak uul, ekinçisinikin Kuba uul koyuþkan. Kiyinçereek kýz algan tokolu da törögön, anýn ýsmýn Moñmoþ koyuþkan. Aný kay bir sancýraçýlar Kýzýl uul Manas'ýn torunu Seytek'in oðlu Kenen'in zamanýnda, Manas'ýn soyundan itibaren saadet yok olmaya baþladý. Kýrgýzlarýn birliði daðýlýp ikiye bölünerek Kenen'in baþýný çektiði kalabalýk bir bölümü Ýstanbul Türklerine baðlanýp ayrý hareket etti. Katagan boyu ise Afgan hanýna tabi oldu. Böyle olmasýna raðmen, Kýrgýz'ý kerametli batur Manas'ýn ervahý kollayýp saðlam, güçlü kuvvetli, kalabalýk halk olmuþtu. Onu kibirli, zalim, belâsý, taþ kalpli Cengiz Han daðýtýp yok etti. Buna raðmen o, Manas'ýn ruhundan, ezelden beri gözüpek olan halkýn savaþçýlarýndan çekinip çok temkinli hareket etti. O dönemin Kýrgýz Haný Irýs'ýn ayaðýna giderek hediye olarak dokuz atmaca götürdü: - Irýs aða, güneþin battýðý yöne cihada çýktým. Bu taraftakileri kendime baðlarsam, Irýs-Cengiz olarak devran süreriz. Bana yol açýverin, dedi. Bu tatlý söz ile hediyeye, özellikle de Cengiz'in elçi göndermeyip kendisinin gelmesine aldanan Irýs, ona yol açtý. Cengiz Han, tüm Kýrgýzlarý asker olarak aldý, düþmanýn karþýsýna cepheye sürdü, büyük bir felâkete, sonsuz sürgüne gönderdi. Onlara hiç mi hiç acýmadý. Çok geçmeden Kýrgýzlarýn çoðu kýrýldý. Bu yaptýklarýný önemsemeden, büyük seferine baþlayarak Pekin'i almak istedi. Kýrgýzlarýn sað kalanlarýný Irýs komutasýnda gönderip Çin sýnýrýna yerleþtirdi. Bu durumu gören Irýs Han'ýn kardeþi Dolon Bey ile Sayrak Sabatay'ýn kardeþi Muratay Bey gizliden gizliye birbirlerine akýl danýþtýlar, "Bu Cengiz Han'dan Kýrgýzlara iyilik gelmeyeceði belli. Kendi canýmýzý kurtaralým." fikrinde birleþip gece sessizce kaçtýlar. Günlerce yol aldýktan sonra Andican tarafýndaki Hazreti Ayýp daðýna geldiler. "Atalarýmýzýn, babalarýmýzýn kutsal mezar belleyip övdükleri yer burasý, buraya yerleþelim." dedi Dolon. "Ben burada kalmayacaðým. Ardýmýzdan saldýrmalarý mümkün. Kulaðýn duymayacaðý, gözün görmeyeceði yerlere gideceðim!" dedi Muratay. Þecere okuyanlarýn söylediklerine göre o Kocont þehrine gitmiþ, Kýpçak Ereþe Han'a vezir olmuþ, þehirde yaþamaya baþlamýþtýr. Onun Payýz adýnda oðlu, Ayýmkan adlý kýzý varmýþ. Ondan sonraki soyu sopu hakkýnda bilgi yok. Bunun yaný sýra atamýz Dolon Bey, oldukça hareketli biriymiþ. Soyunun çokluðu bakýmýndan hâlâ ona eþdeðer insan bulmak zordur. Akýllý, düþünceli, cömert ve daðlarý, ormanlarý, dereleri, hayvanlarý, beyaz kuðulu gölleri seven biriymiþ. "Andican, Hokant'ýn kalabalýk þehirlerine, Arka'nýn Ala Daðýnýn, ýtýr kokulu, yemyeþil bir vadine deðiþmem!" diyerek hayvancýlýk yapýp, hayatý boyunca Ala Dað'ýn aralarýnda göçerek yaþamýþtýr. "Öldüðümde beni yüce geçide, ana yolun kenarýna gömün" diyerek çocuklarýna vasiyet etmiþtir. Merhumun mübarek bedeni, Koçkor ile Narýn'ýn ortasýndaki söylenen geçide defnedilmiþtir. Bu yüce geçit o zamandan baþlayýp Dolon adýný almýþtýr. Dolon Bey, Hazreti Ayýp Daðýnda yaþarken, evlendiði ilk hanýmý ikiz oðul doðurmuþ. Ýkisi birbirine týpa týp benzedikleri için, onlarý ayýrt edebilmek amacýyla birinin adýný Ak Oðul, diðerinin adýný Kuba Oðul koymuþlar. Sonradan aldýðý hanýmý da oðlan doðurmuþ. Onun adýný Mongmoþ koymuþlar. Ona bazý þecere okuyucularý Kýzýl Oðul demiþlerdir.

5 dep koyuþat. Ak uul menen Kuba uul er cetkende atasýnýn orduna biy bolobuz deþip, birinen biri col talaþkan. El da eköönün kimisi uluusu ekenin acýrata albay koygon. "Bizdin ezelten berki narkýbýzda uluu balasý atasýnýn ordun basýp biy bolçu ele. Kiçüüsü kazýna, mal - mülkkö ee bolçu ele. Eköönün uluu, kiçüüsün bir bilse, törögön enesi bilip cürbösün? Enesinen surap körgülöçü", - degen uruu aksakalý. "Ak uul oñ böyrögümdö catkan balam. Al carýk düynönü murdaraak kördü. Kuba uul sol böyrögümdö catkan. Sol böyrögüm kiyin boþodu" - deptir enesi. Oþentip Ak uulu biy bolup kalýptýr. Kuba uulu mal - mülktün eesi boluptur. Kýzýl uulu eköönün malýn bagýptýr. Enesinin "Ak uul oñ böyrögümdö cattý" degeninen ulam anýn tukumu oñ, Kuba uulduku sol atalýp aldý. Ak uuldun Adigine, Tagay, Munguþ degen üç uulu, Naalý attuu kýzý bolgon eken. Törtöö ertelep togolok cetim kalýþýp, eñ uluusu Naalý ecebiz inilerin ene katarý bagýp östürüp, baþkarýp, tarbiyalap cüröt eken. Ýnileri es tartýp cetilgen soñ bir künü üçöö menen dastorkondo süylöþüp oturup, Naalý öz oyun aytat: "Adigine, sen bul eköönön uluusuñ. Bularga ata orduna ata, baþ - köz bol. Mal eesi bolup, eki iniñdin tapkan malýnýn ubayýn kör. Ýnisi bardýn ýrýsý bar degen emespi, kuday buyrusa, Tagay iniñ çýyrak çýkkansýp kaldý, biy bolup el baþkarsýn. Muñguþuñ malga karoo körünöt, ekööñördün malýñardý baksýn. Kana emese, oomiyin, kudayým özü üçööñördün teñ coluñardý açsýn, bak - döölöttüü bolgula! - dep bata kýlýp koydu. Berki üçöö da koþulup bata kýlýþtý. Birok biy boluunu kupuya köksöp cürgön Adigine: "Meni ecem boþ sanap, Tagaydý çýyrak degenin kara! Kimdin çýyrak ekenin körüþöörbüz!" - dep kek saktap, katuu taarýnýp kaldý. Bul taarýnýç ýrbagandan ýrbay berdi. Tagay agasýnýn taarýnýçýn eptep cazýp almak bolup kün sayýn kirip - çýgýp agalap, eþigin sagalap cüröt. Erteñ menenki dastorkondo ceñesi aga kündö aladöñ saamal kuyup berçü boldu. Estüü Tagay "menden ketpesinçi" dep saamal bolso da kaltýrbay cutup cürdü. Akýrý kezegin keltirip, sýlýk - sýpaa gana: "Ceñe, bu Sizdin kýmýzýñýz açýbay cüröt okþoyt" - dep koydu, tördö oturgan agasý aný akýraya karap: "Bererge beþimdegi kýmýz, berbeske þaþkede saamal degen uþu bolot!" - dep oroy - çaray, keskin aytýp taþtadý. Tagay dagý unçukpay çýgýp ketti. Taarýnýp kayda barmak ele, bir künü cazýlat da dep oylodu. Birok Adigine kögörüp cazýlbadý. Tetirisinçe, caaldangan akýbalga cetip, ordo oynop catýþkanda cönü cok cerden çatak çýgarýp, Tagaydý kamçýsý menen çokuga üç çaap iydi. Emi Tagay da kararýp, malýn aydatýp, Alaydan arkaga köçüp ketti. Oþo kezden beri anýn tukumdarý arkalýk atalýp kalýþtý. Adiginenin tukumu bolso keñ Alaydý ceke eelep, içkilik atalýp ketiþti. Al zamanda kýrgýz kalmak, kýtay menen ayýgýþýp çabýþýp turgan. Bir künü Adigine coonun koluna tüþüp, tutkundalýp ketet. Kaþkardagý kalmaktýn kaný Ereþe aný orgo salýp koyot. Munu ukkan Tagay beypil caþay albay kalat. Akýrý tütpöy, kýþký tokson çýgaarýn kütpöy izdep Ak Oðul ile Kuba Oðul yetiþtiklerinde, babamýzýn yerine Bey olacaðýz diyerek birbirleriyle mücadeleye giriþtiler. Halk da ikisinden hangisinin büyük olduðunu anlayamadý. "Bizim ezelden beri geleneðimizde, büyük oðlan babasýnýn yerini alýrdý. Küçüðü ise hazinesine, malýna mülküne sahip olurdu. Hangisinin büyük, hangisinin küçük olduðunu bilse bilse anneleri bilir. Annesine sorup öðrenelim." demiþ boyun bilgesi. "Ak Oðul, sað böbreðimin yanýnda yatandý. O dünyaya daha önce geldi. Kuba Oðul sol böbreðimin yanýndaydý. Sol böbreðim daha sonra boþaldý." demiþ anneleri. Böylelikle Ak Oðul bey olmuþ. Kuba Oðul ise malýn mülkün sahibi olmuþ. Kýzýl Oðul onlarýn hayvanlarýna bakmýþ. Annesinin "Ak Oðul sað böbreðimin yanýndaydý" demesinden itibaren onun soyu sað, Kuba Oðul'un soyu ise Sol olarak bilinmiþtir. Ak Oðul'un Adigine, Tagay, Munguþ adlý üç oðlu, Naalý adlý kýzý varmýþ. Bu dördü erken yaþlarda yetim kalmýþ, en büyükleri Naalý anamýz kardeþlerini bakýp büyütmüþ, yönlendirip eðitmiþ. Kardeþleri büyüyüp akýl sahibi olunca, bir gün ablalarý Naalý onlarla sofrada konuþup kendi düþüncesini söylemiþ: "Adigine, sen bu ikisinden büyüksün. Bunlara baba yerine baba ol, göz kulak ol. Hayvan sahibi sen ol, bu iki kardeþini gözet. Kardeþi olanýn, rýzký çok olur, demiþler. Allah izniyle, kardeþin Tagay oldukça atik çýktý, O halký yönetsin, bey olsun. Munguþ'a ise hayvanlar kalýyor, ikinizin mallarýna baksýn. Haydi bakalým, Amiiin, Allah'ým üçünüzün de yolunu açýk etsin, bahtlý, devletli olun!" diyerek dua etti. Diðer üçü de onunla birlikte dua ettiler. Lâkin, bey olmayý çok arzulayan Adigine "Ablamýn boþ yere, Tagay'a atik demesine bak! Kimin atik olduðunu görürüz!" diyerek kin besleyip, bu iþe çok gücendi. Bu küskünlüðü uzadýkça uzadý. Tagay aðabeyinin gönlünü almak için her gün yanýna uðrayýp arayýp soruyordu. Sabah kahvaltýsýnda yengesi ona her gün mayalanmamýþ taze kýmýz veriyordu. Düþünceli Tagay "Yanýmdan gitmesin" diyerek bunu bile içiyordu. Sonunda bir fýrsatýný bulu ezile büzüle, nazikçe "Yenge sizin bu kýmýzýnýz acýmýyor sanýrým" deyiverdi. Baþköþede oturan aðabeyi ona bakarak "Cömerde öðledeki kýmýz, pintiye akþam vakti mayalanmamýþ kýmýz, denilen budur!" diyerek kaba bir þekilde kestirip attý. Tagay buna da ses çýkarmayýp çýkýp gitti. Gücenip nereye gidebilecekti ki, bir gün barýþýr diye düþündü. Ama Adigine barýþmadý. Tam tersine, iyice celallendiði sýrada, Ordo oyunu oynarlarkem hiç sebepsiz yere kavga çýkarýp Tagay'ýn baþýna kamçýsýyla üç kez vurdu. Bunun üzerine Tagay mallarýný sürüp Alay'ýn Arka'ya göç etti. O zamandan itibaren onun soyundan gelenlere Arkalýk denir. Adigine'nin soyu ise, geniþ Alay topraklarýna hâkim olup Ýçkilik adýný aldýlar. O dönemlerde Kýrgýzlar, Kalmuk ve Çinlilerle ayrý ayrý savaþýyordu. Bir Adigine tutsak olup düþman eline düþtü. Kaþkar'daki Kalmuk haný, onu kuyuya atar. Bunu duyan Tagay kayýtsýz kalamaz. Sonunda kýþýn doksanýnýn çýkmasýný beklemeden yola düþer. Þehre kale kapýsý kapatýlacaðý sýrada ulaþýp duvarýn üstüne çýkar.

6 cönöyt. Þaarga darbazasý bekip kalganda cetip, dubaldýn sýrtýnda tünöyt. Darbazaçý tañ aldýnda eþik açýp, uþup, kalçýldagan Tagaydý çerüülördün koluna tapþýrat. Tagay özünün biy ekenin caþýrýp, kolgo tüþüp ketken agasýn izdep kelgen karapayým adam bolo kalat. Akýrý aný kanga alýp barýþat. Datýn ukkan soñ kan: "Sen kalaada es alýp cata tur. Biz uuga çýgýp baratabýz. Kaytýp kelgende süylöþöbüz" - deyt. "Taksýr kaným, meni da koþup alsañbýz. Mergençi elem", - dep Tagay kayra da koldorun booruna alat. "Andan önörlüü bolsoñ, önörüñdü kiyin köröörbüz" - dep þýldýñdap mýyýgýnan külüp koyot kan. Ordosuna üç kündön kiyin kayrýlýp kelse, köktö coru aylanýp uçup cürüptür. Bul kalmaktardýn oyu boyunça camandýktýn cýþaaný. Corunu köz açýp - cumguça cogotuþ kerek ele. Birok kalmak cigitterdin utur biri caa tartýp, tiygize albay catýþtý. Kan kelgen soñ ogo beter koldoru kaltýrap, dürböp - sürdöp kalýþtý. "Bayagý kýrgýz cigit mergençimin debedi bele! Alýp kelgileçi oþonu!" - dedi kan kabagýn çýtýp. Tagaydý zamatta alýp keliþti. Bir cigit uturlay basýp, caasýn sunup kaldý ele Tagay baþýn çaykadý: "Cok, men öz agamdýn kara kundak caasý menen gana atamýn". Köz irmegençe Tagaydýn kaalaganý koluna tiyip, közdörünön ot candý da, üçünçü iret koldorun booruna ala koyup, kanga kayrýldý: "Taksýr kaným, kaalagan çekitiñizdi buyruñuzçu". "Kecigesinen tiyip, eki közünün ortosunan carýp çýksýn!" Tagay uzak dele meelegen cok. Köz açýp - cumguça bolboso da, köktö kaalgýgan corunu baarý cabýla tekþi karap bütküçö ele, kanattarýn daldaytkan körkü cok kuþ kandýn aldýna kelip talp etip tüþtü. Uvaziri cerden ala koyup, özü karabay turup kanýna körsöttü ele caanýn ogu bul beykünöö kuþtun eki közünün dal ortosun carýp çýkkan eken. Kandýn kubanýçý kökürögünö sýybay: "Çýn ele azamat ekensiñ, cigit! Atýñ kim?" - dedi. Atabýz kiçine buydalýp - tüyþölüp barýp "Tagay", - dep çýnýn ayttý. Kan anýn kýstalýp kýcaalat bolgonun baykabay barbalañdap: "Kana, kaalaganýñdý, tilegeniñdi aytçý, kýzýtalak! Suraganýñdý beremin!" - dedi. "Agamdý boþotup beriñiz!" "Þaar surabaysýñbý, dööpörös!" "Þaardý bagým bolso kiyin alaarmýn". "Boluptur. Agasýn ordon çýgarýp bergile. Agasýna koþup bir kul tartuulagýla!" - dedi kan uvazirine. Tagay burkurap ýylap körüþkön agasýn Alayýna cetkirdi. Kuldu da aga tartuuladý. Corunun baygesine kelgen sebeptüü oþo cigittin atý Coru bolup kaldý. Azýrký adiginenin içindegi coru uruusu oþonun tukumu. Corudan Aça Tamga, Ay Tamga. Aça Tamgadan: Elçibek, Cayçý, Cakýp, Korok, Bara Ýyrek, Beþabýþka, Eseke, Kadýraalý; Ay Tamgadan: Mýrzakul, Kunçubek, Karakunas, Kalmaký, Çokoylooçu, Kaldýrkýrçak, Koco, Tasma, Tasmadan Karatasma... Kale kapýcýsý, sabah vakti kapýyý açtýðýnda üþüyüp titreyen Tagay'ý askerlerin eline teslim eder. Tagay kendisinin bey olduðunu gizleyip oraya tutsak düþen aðabeyini aramaya gelmiþ sýradan biri gibi davranýr. Nihayetinde onu hanýn huzuruna çýkarýrlar. Derdini dinledikten sonra Han ona, "Sen þehirde yatýp dinlene dur. Biz ava çýkacaðýz. Dönünce konuþuruz" der. "Yüce Haným, beni de yanýnýzda götürseniz. Ben de avcýyým" diyerek Tagay, tekrar ellerini baðrýna koydu. "Hünerliysen eðer, hünerini sonra görürüz" deyip alay ederek Han býyýk altýndan güldü. Þehrine üç gün sonra döndüðünde, gökyüzünde akbabanýn uçtuðunu görür. Bu, Kalmuklarýn inanýþýna göre felaketin iþaretidir. Akbabayý göz açýp yumana dek yok etmek gerekmektedir. Böyle olmasýna raðmen, Kalmuk yiðitlerinin hiç biri oklayýp vuramýyorlardý. Han gelince daha çok telaþlanýp elleri titremeye baþladý. "O Kýrgýz yiðit avcýyým dememiþ miydi?! Onu getirin bana!" dedi han, suratýný ekþiterek. Tagay'ý hemen getirdiler. Yiðitlerden biri yanýna yaklaþýp Tagay'a yayýný sunduðunda, Tagay baþýný sallayarak: "Hayýr, ben sadece aðabeyimin kara saplý yayý ile atarým" dedi. Tagay'ýn istediði yay hemen eline gelip gözleri neþeyle parladý, üçüncü defa ellerini baðrýna koyup hana doðru döndü: "Yüce Han'ým, neresinden vurmamý istiyorsanýz söyleyin" "Ensesinden girsin, iki gözünün ortasýndan yarýp çýksýn!" Tagay uzun uzadýya niþan almadý. Göz açýp yumana dek olmasa da, orada bulunanlar gökyüzünde dönen akbabayý fark edinceye kadar geçen süre içinde, kanatlarýný çýrpan çirkin kuþ, hanýn önüne pat diye düþtü. Veziri yerden alýp kendisi bakmadan hanýna gösterdiðinde, okun bu günahsýz kuþun iki gözünün ortasýndan çýktýðýný gördüler. Hanýn sevinci bedenine sýðmayýp: "Gerçekten de muhteþemmiþsin, yiðit! Adýn ne?" dedi. Atamýz, sýkýlýp biraz düþündükten sonra "Tagay" diyerek gerçeði söyledi. Han onun sýkýldýðýný fark etmeyip coþkuyla, "Haydi, istediðini, dilediðini söyle, aslaným! Arzu ettiðini vereceðim!" dedi. "Aðabeyimi serbest býrakýn!" "Þehir istemez misin, saf!" "Þehri bahtým varsa sonra alýrým." "Tamam. Aðabeyini kuyudan çýkarýp serbest býrakýn. Aðabeyinin yanýnda bir de köle verin!" dedi Han vezirine. Tagay, hýçkýrýklarla aðlayýp sarýlan aðabeyini, yurdu Alay'a götürdü. Köleyi de ona verdi. Akbabanýn ödülü olarak verilen o yiðidin adý da Coru (Akbaba) olarak kaldý. Þimdiki Adigine'nin soyunun içindeki Coru kabilesi, onun soyundandýr. Coru'dan Aça Tamga, Ay Tamga. Aça Tamga'- dan Elçibek, Cayçý, Cakýp, Korok, Barak, Ýyrek, Beþabýþka, Eseke, Kadýaalý; Ay Tamga'dan Mýrzakul, Kunçubek, Karakunas, Kalmaký, Çokoylooçu, Kaldýrkýrçak, Koco, Tasma. Tasma'dan Kara Tasma olmuþtur...