T.C. SAĞLIK BAKANLIĞI ADAY MEMUR HAZIRLAYICI EĞİTİM DERS NOTLARI

Transkript

1

2 T.C. SAĞLIK BAKANLIĞI ADAY MEMUR HAZIRLAYICI EĞİTİM DERS NOTLARI ANKARA/2002 1

3 ÖNSÖZ Çağımız, bilgi çağıdır. Bilgi çok hızlı üretilmekte ve paylaşılmaktadır. Kuşkusuz bu işlemi yapacak tek unsur da insandır. Bu nedenle, bilgiyi alabilecek, kullanabilecek ve aynı zamanda üretebilecek personele sahip olmak kurumların en çok gereksinim duyduğu konuların başında gelmektedir. Dolayısıyla insanın, yani kurumlarda çalışan personelin, niteliği ön plana çıkmaktadır. 21. yüzyıla merhaba dediğimiz bugünlerde tüm sistemler kendilerini yenilemektedir. Değişen bilgi, bilim ve üretim anlayışı kurumları derinden etkilemiştir. Ülkemizdeki en önemli kurumlardan biri olan Sağlık Bakanlığı da bu düşünce ışığında kendini yenileme çalışmalarına başlamıştır. Bu amaçla Sağlık Bakanlığı, elinizdeki bu kaynağı, temel eğitimlerini tamamlamış aday memurların hazırlayıcı eğitimlerinde kullanılmak üzere hazırlamıştır. Bu kaynak kitap, bu konu ile ilgili hazırlanmış ilk kitaptır. Bu nedenle bazı eksikliklerinin olduğu kuşkusuzdur. Okuyucular ve Sağlık Bakanlığı çalışanlarından gelecek öneriler doğrultusunda daha sonraki baskılarda gerekli düzeltmeler yapılacaktır. Bu kaynak kitabın, aday memurların bakanlığımıza uyumlarında yararlı olacağını umuyoruz. Bu konudaki görüşleriniz ve yardımlarınız için şimdiden teşekkür ederiz. 2

4 HAZIRLAYANLAR SOYADI ADI BARDAK Murat BAKAR Nejla ÇİMEN Mehmet HORZUM Erdoğan KARAODUL Gülay KELKİT Hasan NAZİK Behire ŞAHİN Öznur TOPAL Tülay TURAN Sevgi ULUŞEN Mesude YAR Nurfi YILMAZ Perihan ÜNVANI Öğretmen Öğretim Görevlisi Öğretim Görevlisi Şube Müdürü Tıbbi Teknolog Öğretmen Öğretim Görevlisi Öğretim Görevlisi Öğretmen Tıbbi Teknolog Öğretmen Öğretim Görevlisi Öğretim Görevlisi 3

5 İÇİNDEKİLER BİRİNCİ BÖLÜM I. SAĞLIK HİZMETLERİ ve ÖRGÜTLENME I. I. Sağlık Hizmetleri I. 2. Türkiye de Sağlık Hizmetlerinin Gelişimi I. 3. Türkiye de Sağlık Hizmetlerinin Örgütlenmesi I. 4. Uluslararası Sağlık Kuruluşları I. 5. Sağlık Bakanlığı nda Örgütlenme I. 5. I. Ana Hizmet Birimler I. 5. I. I. Temel Sağlık Hizmetleri Genel Müdürlüğü I. 5. I. 2. Tedavi Hizmetleri Genel Müdürlüğü I. 5. I. 3. İlaç ve Eczacılık Genel Müdürlüğü I. 5. I. 4. Ana-Çocuk Sağlığı Genel Müdürlüğü I. 5. I. 5. Sağlık Eğitimi Genel Müdürlüğü I. 5. I. 6. Sıtma Savaş Daire Başkanlığı I. 5. I. 7. Verem Savaş Dairesi Başkanlığı I. 5. I. 8. Kanser Savaş Dairesi Başkanlığı I. 5. I. 9. Dış İlişkiler Dairesi Başkanlığı I. 5. I. 10. Avrupa Birliği Koordinasyon Dairesi Başkanlığı I Danışma ve Denetim Birimleri I Teftiş Kurulu Başkanlığı I Araştırma, Planlama ve Koordinasyon Kurulu Başkanlığı I Hukuk Müşavirliği I Bakanlık Müşavirleri I Basın ve Halkla İlişkiler Müşavirliği I Yardımcı Birimler I Personel Genel Müdürlüğü I İdari Mali İşler Dairesi Başkanlığı I Savunma Sekreterliği I Özel Kalem Müdürlüğü I Yüksek Sağlık Şurası I Sağlık Bakanlığı na Bağlı Kuruluşlar I Hudut ve Sahiller Sağlık Genel Müdürlüğü I Refik Saydam Hıfzıssıhha Merkezi Başkanlığı I Sağlık Bakanlığı Taşra Örgütü İKİNCİ BÖLÜM II. TOPLUM KATILIMI III. ETİK ve HASTA HAKLARI IV. İŞ DİSİPLİNİ ve ZAMAN YÖNETİMİ V. KRİZ YÖNETİMİ VI. AYNİYAT İŞLERİ ÜÇÜNCÜ BÖLÜM VII. MEVZUATLAR VII. 1. Sağlık Bakanlığı Atama ve Nakil Yönetmeliği VII. 2. İzin Yönergesi VII. 3. Sağlık Bakanlığı Görevde Yükselme Yönetmeliği VII. 4. Resmi Mühür Yönetmeliği VII. 5. Bayrak Yasası KAYNAKLAR DEĞERLENDİRME SORULARI DERS SAATLERİ VE SORU SAYILARI ÇİZELGESİ 4

6 BİRİNCİ BÖLÜM I. SAĞLIK HİZMETLERİ ve ÖRGÜTLENME I. I. SAĞLIK HİZMETLERİ Kişilerin ve toplumların sağlığını korumak, hastalandıklarında tedavilerini yapmak, sakat kalanların başkalarına bağımlı olmadan yaşayabilmelerini sağlamak ve toplumların sağlık düzeyini yükseltmek için yapılan planlı çalışmaların tümüne sağlık hizmetleri denir. Sağlık hizmetlerinin temel amacı, kişilerin hasta olmamalarını sağlamak yani onları hastalıklardan korumaktır. Ancak, her türlü çabaya karşın herkesi her hastalıktan korumak mümkün olamaz; bazıları ise maalesef hastalanır. İşte o zaman sağlık hizmetlerinin iki. amacı olan hastaların tedavisi söz konusu olur. Bugünkü bilgilerimizle ve var olan yöntemlerle her hasta tam olarak tedavi edilemez. Bazıları ölür, bazıları ise sakat kalır. Sağlık hizmetlerinin üç. amacı sakatların başkalarına bağımlı olmadan kendi kendilerine yeter biçimde yaşamalarını sağlamak, yani rehabilite etmektir. Sağlık hizmetlerinin üç boyutu vardır: koruma, tedavi ve rehabilitasyon. Koruyucu Sağlık Hizmetleri Bu hizmetler kişiye ve çevreye yönelik olmak üzere iki grupta ele alınır. Kişiye yönelik koruyucu hizmetler doğrudan bireylere yöneliktir. Bu hizmetler; bağışıklama, erken tanı, iyi beslenme, aile planlaması, sağlık eğitimini kapsar. Çevreye yönelik koruyucu hizmetlerin amacı ise çevremizdeki fiziksel ve kimyasal etkenleri yok ederek, düzelterek ya da insanları etkilemelerini önleyerek kişilerin sağlığını koruyabilmektir. Bunlar arasında atıkların zararsız hale getirilmesi, vektörlerin kontrolü, temiz su sağlanması, çevre kirliliğinin önlenmesi, gıda kontrolü gibi hizmetler sayılabilir. İyileştirici/Tedavi Edici Sağlık Hizmetleri İyileştirici sağlık hizmetleri üç basamakta ele alınır: Birinci Basamak: Hasta tedavilerinin evde ve ayakta yapıldığı sağlık kuruluşlarıdır. Bu kuruluşlar genellikle yataksızdır. Sağlık ocakları, tüberküloz dispanserleri, ana-çocuk sağlığı ve aile planlaması merkezleri biri. basamak iyileştirici hizmet sunan kuruluşlar arasında yer alır. İkinci Basamak: Hastaların yatırılarak teşhis ve tedavi hizmetlerinin verildiği genel hastanelerdir. Bunlar yataklı ve 3-4 uzman hekimin çalıştığı hastaneler olabileceği gibi, tam teşekküllü hastaneler de olabilir. Üçüncü Basamak: Özel dal hastaneleridir. Kanser hastaneleri, sanatoryumlar, ruh sağlığı hastaneleri üç. basamak hizmeti veren kuruluşlardır. İyileştirici hizmetleri basamaklar biçiminde ele almanın temel nedeni bu basamaklar arasında bir hasta sevk sisteminin gerekliliğini vurgulamak içindir. 5

7 Rehabilitasyon Hizmetleri Rehabilitasyon (esenlendirme), bedence ya da ruhça sakat kalmış olanları başkalarına bağımlı olmaksızın yaşayabilmelerini sağlamak için yapılan bütün çalışmaları kapsar. İki türlü rehabilitasyon vardır: a) Tıbbi rehabilitasyon: Bedensel sakatlıkların mümkün olduğu kadar düzeltilmesidir. b) Sosyal (mesleki) rehabilitasyon: Sakatlıkları nedeniyle eski işlerini yapamayanlara ya da belirli bir işte çalışamayanlara iş öğretme, iş bulma ve işe uyum sağlamalarına yönelik her türlü hizmeti kapsar. I. 2. TÜRKİYE DE SAĞLIK HİZMETLERİNİN GELİŞİMİ Kuruluş Yılları ve Dr. Refik Saydam Dönemi Osmanlı İmparatorluğu nun son dönemlerinde sağlık hizmetleri İçişleri Bakanlığı na bağlı bir genel müdürlük tarafından yürütülüyordu. Sağlık Bakanlığı 3 Mayıs 1920 tarihinde, 3 sayılı Sıhhat ve İçtimai Muavenet Vekaleti Yasası ile kurulmuştur. 3 Mayıs 1920 de yapılan ilk Bakanlar Kurulu toplantısına Dr. Adnan Adıvar ilk sağlık bakanı olarak katılmıştır. 10 Mart 1921 de bakanlıktan ayrılan Dr. Adnan Adıvar ın yerine Dr. Refik Saydam bakan olmuştur. Refik Saydam döneminde koruyucu ve tedavi edici hekimlik hizmetlerinin birbirinden ayrı ele alınması ilkesi benimsenmiştir. Bu dönemde Sağlık ve Sosyal Yardım Bakanlığı nın esas görevinin koruyucu hekimlik olduğu kabul edilmiş ve örgütlenme buna göre yapılmış, genel bütçe olanakları bu yöne aktarılmıştır. Yerel yönetimler hastane açmaya özendirilmiş, bu idarelere örnek olmak üzere Ankara, İstanbul, Sivas, Erzurum ve Diyarbakır gibi büyük illerde Bakanlığa bağlı numune hastaneleri açılmıştır. Her ilçede hükümet tabipliği kurulmuş, o gün için sağlık sorunu olan sıtma, verem, trahom, cüzzam gibi bulaşıcı hastalıklarla mücadele için dikey programlar başlatılmıştır yılında İstanbul ve Sivas ta sağlık memurları okulları ile 1925 te İstanbul da Kızılay Hemşirelik Okulu açılmış, tüm sağlık personelinin atama ve terfileri Sağlık Bakanlığı nın yetkisine verilerek, sağlık personelinin yönetimi tek elde ve merkezde toplanmıştır yılında 1912 sayılı Tababet ve Şuabatı Sanatlarının Tarzı İcrasına Dair Yasa çıkartılarak sağlık personelinin yetki ve sorumlulukları belirlenmiştir yılında çıkarılan 1593 sayılı Umumi Hıfzıssıhha Yasası ile sağlık hizmetlerinin politikasının esasları belirlenmiştir yılında ise 3017 sayılı Sağlık ve Sosyal Yardım Bakanlığı Teşkilat ve Memurin Yasası çıkarılmış sağlık örgütünün temel çatısı kurulmuştur. 6

8 1938 Sonrası ve Dr. Behçet Uz Dönemi 1938 sonrası dönemde Türkiye, savaşın getirdiği sıkıntıları yaşamıştır. Bu dönemde sıtma, tifüs ve çiçek salgınları olmuştur yılında Olağanüstü Sıtma Savaş Yasası çıkarılması güçunlu görülmüştür. Aynı yıl önemli bir gelişme de Sosyal Sigortalar Kurumu nun kurulmasıdır. Bu kuruma sigortalı işçiler için sağlık örgütü kurma, işletme ve sağlık personeli atama yetkisi verilmiştir yılları arasında bakanlık yapan Dr. Behçet Uz tarafından hazırlanan 1. On Yıllık Milli Sağlık Planı, 1946 yılında toplanan 9. Milli Tıp Kongresi ne sunulmuştur. Bu plana göre ülke 7 sağlık bölgesine ayrılacak ve her bölgenin örgütlenmesi kendine yeterli hale getirilecekti. Bu bölgelerde, her 40 köy için 10 yataklı bir sağlık merkezi kurulacak ve merkezlerde iki hekim, bir ebe, bir sağlık memuru, bir ziyaretçi hemşire bulunacaktı. Buna ek olarak, her 10 köy için bir ebe ve bir sağlık memuru öngörülmüştü. Bu merkezler koruyucu ve tedavi edici sağlık hizmetlerini birlikte yürüteceklerdi. Koruyucu ve iyileştirici hizmetleri ayrı ayrı ele alan, yataklı tedavi hizmetlerini yerel idarelere bırakan anlayıştan vazgeçilerek sağlık hizmetlerinin tümü merkezi hükümet görevi ve sorumluluğu haline getirilmiş oluyordu. Behçet UZ un bakanlıktan ayrılmasından sonra bu plan gereği gibi uygulanmamış, her ilçeye bir sağlık merkezi yapma biçimine dönüşmüştür Dönemi 1954 yılında, 6134 sayılı yasa ile il özel İdarelerine, belediyelere ve vakıflara bağlı hastaneler Sağlık Bakanlığı na bağlanarak hastane hizmetleri tek elde toplanmış (SSK ve Üniversite hastaneleri hariç), tamamen merkezi hükümetin görev ve sorumluluğu haline getirilmiştir. Bu dönemde özel sektörün geliştirilmesi düşüncesi ağırlık kazanmış ve bu sektör sağlık yatırımları için özendirilmiştir. Uluslararası kuruluşlarla, özellikle Dünya Sağlık Örgütü ve UNICEF ile işbirliğine önem verilmiş, bu kuruluşlardan ana-çocuk sağlığı ve tüberkülozla savaş gibi koruyucu sağlık hizmetlerine destek sağlanmıştır den Sonra Olan Gelişmeler Bu dönemde tedavi edici hizmetler, koruyucu hizmetleri tamamlayan bir öğe olarak görülmüş; hastanecilik hizmetleri iki. plana itilerek evde ve ayakta tedaviyi sağlayan, küçük topluluklara kadar yayılan bir sağlık örgütünün kurulması öngörülmüştür yılında Sağlık Bakanlığı müsteşarı Dr. Nusret Fişek in önderliğinde hazırlanan 224 sayılı Sağlık Hizmetlerinin Sosyalleştirilmesi Hakkındaki Yasa kabul edilmiştir. Uygulanmasına 1963 yılında Muş ta başlanan sosyalleştirilmiş sağlık hizmetlerinin, 1977 yılında tüm illere yaygınlaştırılması amaçlenmişti. Bu yasa ancak 1 Ocak 1984 tarihinden itibaren Türkiye 7

9 genelinde uygulanmaya başlanmıştır. Bu Yasasın kabul ettiği başlıca ilkeler şunlardır: Eşit, sürekli, entegre, kademeli, öncelikli, katılımlı, ekip ile, denetlenen, uygun ve nüfusa göre hizmet. Yasaya göre sağlık hizmetleri il içinde bir bütündür ve sağlık hizmetlerini ildeki amiri validir. Sağlık müdürü, vali adına hizmeti yürütür. İl içindeki bütün sağlık kuruluşları, sağlık müdürlüğüne bağlıdır. İl içinde örgütlenme iki basamaklı bir model olarak kurulmuştur. Biri. basamak evde ve ayakta hizmetleri ile koruyucu hizmetlerin sunulduğu sağlık ocaklarıdır. İki. basamak ise sağlık ocaklarından sevk edilen hastaların bakılacağı hastanelerdir. 8

10 I. 3. TÜRKİYE DE SAĞLIK HİZMETLERİNİN ÖRGÜTLENMESİ Ülkemizdeki sağlık hizmetlerinin örgütlenişi karmaşık bir yapıya sahiptir. Nüfusun tamamına hizmet vermekle yükümlü olan Sağlık Bakanlığı nın yanı sıra, Sosyal Sigortalar Kurumu (SSK), üniversiteler, birçok bakanlık, kamu kuruluşları, belediyeler ve özel kuruluşlar sağlık hizmeti vermektedirler. SAĞLIK HİZMETİ SUNAN BAŞLICA KURUMLAR 1. Sağlık Bakanlığı: Sağlık Bakanlığı, kendisine bağlı yataklı ve yataksız sağlık kuruluşlarının yapımı, onarımı, işletilmesi, personel ihtiyacı, hizmetlerin planlanması ve denetimi gibi işleri ya doğrudan merkezden ya da taşra teşkilatı aracılığı ile yürütmektedir. Diğer kurumlara bağlı olan sağlık kuruluşlarının kurulması ve işletilmesinde de standartları belirleme ve denetim yetkilerine sahiptir. 2. Sosyal Sigortalar Kurumu (SSK): 1946 yılında kurulan Sosyal Sigortalar Kurumu (SSK), önceleri sosyal güvenlik hizmetleri ile ilgilenirken, 1952 yılından sonra doğrudan sağlık hizmeti de sunmaya başlamıştır. Halen, Sağlık Bakanlığı ndan sonra Türkiye de en yaygın ve en kapsamlı sağlık hizmeti sunan kurum durumundadır. 506 sayılı Sosyal Sigortalar Yasası na göre, sigortalılara, sürekli iş göremezlik geliri, malûllük ya da yaşlılık aylığı alanlar ile bunların eş, çocuk, ana-baba, dul ve yetimlerine sağlık yardımları yapılmaktadır. Ayrıca, ikili antlaşmalar gereği dış ülkelerde bulunan Türk işçilerinin Türkiye deki eş ve çocukları ile kendilerinin Türkiye de bulundukları sırada hastalanmaları halinde tedavileri SSK tarafından sağlanmaktadır. Ülke nüfusunun yaklaşık üçte birine sağlık hizmeti veren SSK, 506 sayılı yasanın öngördüğü tedavi yardımlarını, esas olarak sağlık kuruluşu işletmeciliği yoluyla sağlamaktadır. Ancak, kendine ait sağlık kuruluşu bulunmayan yerlerde ya da tedavinin kurumca yapılamadığı durumlarda, bu görevi anlaşma yaptığı hekim ya da kuruluşlardan hizmet satın alarak ya da kamu kuruluşlarına hastaları, sevk ederek yürütmektedir. SSK nın Merkez Örgütü: SSK Genel Müdürlüğü, Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı ile bağlantılı olmakla birlikte, diğer genel müdürlüklerden ayrımlı bir yapıya sahiptir. SSK nın diğerlerinden en önemli ayrımı, bir yönetim kuruluna sahip olması ve genel müdürün de bu kurulun başkanı olmasıdır. Genel Müdürlük merkezine bağlı 16 daire başkanlığı vardır. Bunlardan birisi de Sağlık Dairesi Başkanlığı dır. SSK Sağlık Daire Başkanlığı nın başlıca görevi kuruma bağlı sağlık kuruluşlarının işletilmesi ve hizmet satın alınması ile ilgili işlerin yürütülmesidir. SSK nın Taşra Örgütü: SSK nın iki türlü taşra örgütü vardır. Birisi sigorta kuruluşları, diğeri ise sağlık kuruluşları ile 9

11 ilgilidir. SSK nın taşradaki hizmetleri Ankara, İstanbul, İzmir ve Zonguldak ta bulunan Sağlık İşleri Müdürlükleri eliyle yürütülür. Ayrıca, doğrudan Genel Müdürlüğe bağlı olarak çalışan hastaneleri, dispanserleri ve sağlık istasyonları vardır. SSK ya bağlı bir ilaç ve tıbbi malzeme sanayii müessesesi, bir huzurevi ve 6 kreş ve gündüz bakımevi bulunmaktadır. 3. Üniversiteler: Tıp fakültesi bulunan üniversiteler, mezuniyet öncesi ve uzmanlık eğitimlerini sürdürebilmek amacıyla hastaneler işletirler. Asıl amaçları eğitim olmakla birlikte, bu hastanelerde hasta bakımı hizmetleri de sürdürülür. Üniversite hastaneleri doğrudan rektörlere bağlıdır. Devlet bütçesinin yanı sıra döner sermaye gelirleri de vardır. Üniversite hastanelerini iki. basamak sağlık kuruluşları saymak gerekir. Ancak, bazı branşları oldukça gelişen bazı üniversite hastaneleri üç. basamak (özel dal) sağlık kuruluşları olarak da sayılabilir. 4. Askeri Sağlık Kuruluşları: Silahlı kuvvetlerin kendi ihtiyacına cevap veren özel bir sağlık örgütlenmesi vardır. Ankara da bulunan ve aynı zamanda bir tıp fakültesi olan Gülhane Askeri Tıp Akademisi (GATA) ve diğer askeri hastaneler kapasitelerinin yüzde 5 ini sivil hastaların bakımına ayırmışlardır. 5. Belediyeler: Belediyelerin temel görevlerinin başında koruyucu sağlık hizmetleri gelir. Bunlar arasında, gıda kontrolü ve atıkların toplanıp yok edilmeleri gelir. Öte yandan, belediyeler isterlerse, tedavi edici sağlık kuruluşları da kurup çalıştırabilirler. Cumhuriyet in ilk yıllarında devletin politikası, belediyeleri hastaneler kurup işletmeye teşvik etmek idi. Hatta, o tarihlerde Sağlık Bakanlığı belediyelere örnek oluşturmak amacıyla beş adet Numune Hastanesi açmıştı. Ancak, 1946 yılından başlanarak bu politikadan vazgeçilmiş ve o tarihten sonra belediye hastaneleri Sağlık Bakanlığı bünyesine alınmıştır. Günümüzde, belediyelerin sağlık kuruluşları işletme eğiliminde olduklarını görmekteyiz. Nitekim, bazı belediyeler, hastanelerin yanı sıra sağlık ocağı, sağlık evi, sağlık merkezi, belediye dispanseri gibi adlarla yataksız tedavi kuruluşları açmaktadırlar. Bu kuruluşlarla, Sağlık Bakanlığı na ait sağlık ocakları arasında hizmet çakışmaları vardır. Belediyelere ait sağlık kuruluşlarının standartları henüz belirlenmemiştir. 6. Diğer Kamu Kurumları: Birçok bakanlık ve kamu kurumu kendi personelinin gereksinimlerini karşılamak amacıyla, kendi sağlık kuruluşlarını kurmuşlardır. Bunlar arasında Milli Eğitim Bakanlığı, Devlet Demiryolları Genel Müdürlüğü, Ziraat Bankası gibi kamu bankaları sayılabilir. 7. Özel Sektör: Özel olarak sağlık hizmeti verilmesinin kurallarını belirleyen başlıca yasalar 1219 sayılı Tababet ve Şuabatı Sanatlarının Tarz-ı İcrasına Dair Yasa ve Hususi Hastaneler Yasası dur. 10

12 Özel laboratuvarların açılmasının ve işletilmesinin esasları şu iki yasala belirlenmiştir: 992 sayılı Serin ve Gıdai Taharriyat ve Tahlilat Yapılan ve Masli Teamüller Aranılan Umuma Mahsus Bakteryoloji ve Kimya Laboratuvarları Yasası ve 3153 sayılı Radyoloji, Radyum ve Elektrikle Tedavi ve Diğer Fizyoterapi Müesseseleri Hakkında Yasa. Eczanelerin açılması ve işletilmesi ise 6197 sayılı Eczacılar ve Eczaneler Hakkında Yasa da belirtilen esaslar dahilinde yürütülür. Özel olarak çalışan sağlık mensuplarının ve hastanelerin denetimleri Sağlık Bakanlığı tarafından yapılır. Ayrıca meslek birliklerinin de deontolojik yönden denetim yetkileri vardır. I. 4. ULUSLARARASI SAĞLIK KURULUŞLARI 1948 yılında yayımlanan İnsan Hakları Evrensel Bildirgesi, sağlık hizmetlerinden yararlanmayı bir insan hakkı olarak görmektedir yılında geliştirilen bildirge, bu hakkın herkese sağlanabilmesi için ülkelerde sağlık örgütlerinin etkinliğinin artırılmasının önemini ortaya koymuştur. Ancak ülkelerin sağlık örgütlerinin çabaları, çoğu sağlık sorunlarını çözmede yeterli olmamış; bu durum sağlık alanında uluslararası işbirliğinin yapılması gerektiğini ortaya koymuştur. Böylece çeşitli alanlarda uluslararası sağlık hizmeti yapan kuruluşlar ortaya çıkmıştır. IPHO ( INTERNATIONAL PUBLIC HEALTH ORGANIZATION-Uluslararası Halk Sağlığı Örgütü ) Sağlıkla ilgili ilk uluslararası örgüttür. Kuruluşu ile ilgili olarak yapılan Roma Sözleşmesi uluslararası alanda yapılan ilk sözleşme olarak bilinir yılında kurulmuştur ve merkezi Paris tir yılında kurucu üyelerin istifası ile kapanmıştır. WHO (WORLD HEALTH ORGANIZATION-Dünya Sağlık Örgütü ) II.Dünya Savaşı ndan sonra kurulmuştur. Birleşmiş Milletler sağlık sorunlarının çözümünün gereğine inanarak bu örgütü kurmuştur. Irk, milliyet, din ve cinsiyet ayrımı gözetmeksizin tüm insanları ve ulusları, en yüksek sağlık düzeyine ulaştırmak bu kuruluşun ilkelerinden birisi ve en önemlisidir. WHO nun anayasa taslağı 1946 da yapılırken resmi kuruluşu da 7 Nisan 1948 dir. Merkezi Cenevre olup 200 ü aşkın üyesi bulunmaktadır. Ayrıca Avrupa, Güneydoğu Asya, Afrika, Doğu Akdeniz, Amerika ve Pasifik ülkeleri için bölgesel konseyleri ve kuruluşları vardır. WHO nun Görevleri: Ülkelerin sağlık kuruluşlarını güçlendirmek Bulaşıcı hastalıklarla savaşmak, aşı, serum ve ilaçlar sağlamak Ana-çocuk sağlığı ve aile planlaması konularında çalışmalar yapmak 11

13 Ruh sağlığına önem vermek Temiz su kaynaklarından yaralanma konusunda planlar geliştirmek ve ülkelere destek vermek Halk sağlığı eğitimi programları oluşturmak ve geliştirmek Sağlıkla ilgili bilimsel araştırmalar planlamak, geliştirmek ve araştırmaları desteklemek Epidemiyoloji ve istatistik hizmetleri geliştirmek UNICEF (UNITED NATIONS INTERNATIONAL CHILDRENS EMERGENCY FUND ( Birleşmiş Milletler Çocuklara Yardım Fonu ) UNICEF, çocukların sağlık, beslenme, eğitim ve genel esenlik düzeyini yükseltmeye yönelik ulusal çabalara destek olmak amacıyla 11 Aralık 1945 tarihinde kurulmuştur. Merkezi New York tadır. UNICEF in Görevleri: Kırsal bölgelere götürülecek ana-çocuk sağlığı programlarını hazırlamak Köylerde sağlık personelini eğitmek, köylüyü sağlık tesislerini korumaya teşvik etmek Doğum öncesi, sonrası beslenme ve aşılama konularında eğitimler yapmak Öğretmenlerin yetiştirilmesine yönelik eğitimleri düzenlemek ve bu eğitimleri desteklemek Okul yapımına ve ders kitaplarının basımına destek vermek Aile planlaması programları düzenlemek Beslenmeyle ilgili programları desteklemek ve yaygınlaştırmak 1951 yılında Türkiye ile teknik yardım esas sözleşmesi yapılmış ve 1960 yılında ülkemiz bu kuruluşun idari heyetine üye olmuştur. UNESCO (UNITED NATIONS EDUCATION SCIENTIFIC AND CULTURAL ORGANIZATIONS- Birleşmiş Milletler Eğitim, Bilim ve Kültür Organizasyonu) UNESCO, 1946 yılında eğitim, bilim ve kültür alanında uluslararası işbirliği sağlayarak dünya barışına katkıda bulunmak üzere kurulmuştur. Merkezi Paris tedir. UNESCO nun Görevleri: Dünyada okur-yazar oranını yükseltmek Ülkelerin eğitim düzeylerini yükseltmek, uluslararası barışı gerçekleştirmek Temel ve teknik eğitimde görev alacak öğretmenleri eğitmek 12

14 Önemli sanat olaylarını desteklemek.( Tiyatro, sinema, televizyon ve basın gibi sanatla ilgili iletişim araçlarının gelişmesi hakkındaki araştırmalara yardım etmek gibi). Var olan kültür varlıklarını korumak FAO (FOOD AND AGRICULTURAL ORGANIZATION OF THE UNITED NATIONS) (Birleşmiş Milletler Gıda ve Tarım Örgütü) FAO, 1945 yılında kurulmuştur. Merkezi Cenevre dedir. İnsanların açlığına çare bulmak, beslenme düzeylerini yükseltmek, yeterli gıda üretilmesine katkıda bulunmak, gereksinimi olan ülkelere yardımda bulunmak amacı ile kurulmuştur. Türk Milli Gıda ve Tarım Örgütü 1949 da kurulmuştur. Bu kuruluşla işbirliği yaparak çok sayıda proje desteklemiştir. FAO nun Görevleri: Gıda ve tarım ürünlerini etkileyen çevre kirliliği ile diğer uluslararası kuruluşlarla işbirliği yapmak Daha iyi ürün toplama ve depolama, tohum geliştirme konularında rehberlik etmek Gelişmekte olan ülkelerdeki tarımla ilgili projeleri desteklemek Tarım ve hayvancılık sektörüne zarar veren unsurlarla savaşmak Dünyadaki balık üretimini artırmak için projeler hazırlamak ILO (INTERNATIONAL LABOUR ORGANIZATION- Uluslararası Çalışma Örgütü) ILO, bütün dünyada işçilerin çalışma koşulları ve yaşam düzeylerini geliştirmeyi amaçlar. ILO, ülkelerin çalışma yasalarında ve bu alana ilişkin uygulamalarda standartları geliştirmeye çalışır. Bu amaçla sosyal politikalar, iş gücü eğitimi ve kullanımı konularında teknik yardım sağlar. UNEP ( UNITED NATIONS ENVIORNMENT PROGRAMME) ( Birleşmiş Milletler Çevre Programı ) UNEP, Birleşmiş Milletler kapsamındaki çevre koruma çalışmalarına yön veren ve bu çalışmalarda eş güdüm sağlamak için oluşturulmuştur (1973). Oluşturulan uluslararası gözlem sistemi, üye ülkelerin önemli çevre tehlikeleri konusunda bilgilenmesine ve gereken önlemleri almasına olanak sağlar. 13

15 UNDRO (OFFICE OF THE UNITED NATIONS DISEASTER RELIEF COORDINATOR) ( Birleşmiş Milletler Afetzedelere Yardım Kuruluşu ) UNDRO, doğal afetlere ve başka felaketlere uğrayan ülkelere yönelik uluslararası yardım çalışmalarında eş güdüm sağlar. Doğal afetlere uğrama olasılığı bulunan bölgelerde stok oluşturarak ve doğal kaynakların etkin biçimde kullanılmasını sağlayarak üye ülkelerin afetlerle savaştaki etkinliğini artırmaya çalışır. UNDP (UNITED NATION DEVELEPING PROGRAMME) ( Birleşmiş Milletler Kalkınma Programı ) Amacı ülkenin sosyal, ekonomik ve kültürel bakımdan kalkınmasına yardım etmektir. RED CROSS (Kızıl Haç) Amacı toplumun sağlık ve refahını yükseltmek ve onları mutlu kılmak ilkesini taşır yılında Kızıl Haç dernekler birliği şeklinde kurulmuştur. Bu derneklerin kapanmasıyla birlikte 1982 de de Kızıl Haç olarak devam etmiştir. Sel, deprem, yangın gibi afetlere yardım eli uzatır. Kızılay ile aynı amacı taşır. UNFPA (UNITED NATION FUND FOR POPULATION ACTIVITIES) ( Birleşmiş Milletler Nüfus Etkinlikleri Fonu) UNFPA, nüfus ve aile planlaması gereksinimlerini karşılayacak kapasiteyi yaratmak, hükümetlere nüfus politika ve programları geliştirmede yardımcı olmak ve uygulamada mali yardımda bulunmak amacı ile kurulmuştur. UNFPA nın Görevleri: Temel nüfus verilerinin derlenmesi ve değerlendirilmesi Nüfus dinamiklerinin incelenmesi Nüfus politikalarının belirlenmesi ve değerlendirilmesi Nüfus politikalarının uygulanması Aile planlaması İletişim ve eğitim Özel programlar Birden çok alanı ilgilendiren etkinlikler. KIZILAY 1877 de Marko Paşa nın başkanlığında Yaralı ve Hasta Askerlere Muavenet Cemiyeti adı altında bugünkü Kızılay Cemiyeti çalışmaya başlamıştır. Padişah Abdülhamit 14

16 daha sonraları bu cemiyetin adını Osmanlı Hilali Ahmer Cemiyeti olarak değiştirmiştir de Londra Toplantısı nda Kızılay Cemiyeti nin üyeliği kabul edilmiştir. Cumhuriyet in ilanından sonra da adı Türkiye Cumhuriyeti Kızılay Cemiyeti olarak kabul edilmiştir. Merkezi Ankara dadır. Amaçları: Savaş halinde gerekli personel ve araçları sağlayarak, gereken yerlere göndermek üzere yardım etmek, Ani felaketler karşısında (yangın, deprem v.s.) gerek yurt içinde ve gerek yurt dışında yardım uğraşısında bulunmak, Savaş ve barışta yardım edecek personeli yetiştirmek, Ülkenin sağlık davası ile ilgilenmek ve bu alanda yardım etmek, Kızılhaç a üye devletlere gereksinmeleri oranında yardım etmektir. I. 5. SAĞLIK BAKANLIĞI NDA ÖRGÜTLENME Sağlık hizmetlerinin bir bakanlık düzeyinde örgütlenmesi ilk kez 1920 yılında olmuştur. Halen Sağlık Bakanlığı, 1981 yılında çıkartılan 181 sayılı Yasa Hükmündeki Kararnameye (KHK) ve bu kararnamede bazı değişiklikler yapan 210 sayılı KHK ye göre hizmet vermektedir. Sağlık Bakanlığı nın Görevleri: Sağlık Bakanlığı nın teşkilat ve görevleri hakkındaki 181 sayılı yasa Hükmündeki Kararnameye göre görevleri şunlardır: 1. Herkesin yaşamını bedenen, ruhen ve sosyal yönden tam bir iyilik hali içinde sürdürmesini sağlamak için fert ve toplum sağlığını korumak ve bu amaçla ülkeyi kapsayan plan ve programlar yapmak, bunları uygulamak ve uygulatmak, bu konularla ilgili her türlü önlemi almak, gerekli örgütü kurmak ve kurdurtmak 2. Bulaşıcı, salgın ve sosyal hastalıklarla savaşmak 3. Koruyucu, tedavi edici ve rehabilitasyon hizmetlerini sağlamak 4. Ana ve çocuk sağlığının korunması ve aile planlaması hizmetlerini yapmak 5. Aşı, serum, kan ürünleri, ilaç, uyuşturucu ve psikotrop maddelerin ithal ve üretimlerini yapmak, yaptırtmak, bu işleri ve bu maddelerin tüketimlerini her safhada kontrol etmek 6. Tarım Bakanlığı ve mahalli idarelerle işbirliği yaparak gıda maddelerinin ve bunları üreten yerlerin sağlık açısından kontrol hizmetlerini yürütmek 7. Mahalli idareler ve ilgili diğer kuruluşlarla işbirliği yaparak çevre sağlığını ilgilendiren önlemleri almak ve aldırtmak 15

17 8. Bulaşıcı, salgın insan hastalıklarına karşı kara hudut kapıları, deniz ve hava limanlarında koruyucu önlemler almak 9. Kanser, verem ve sıtma ile savaş hizmetlerini yürütmek ve bu alanda hizmet veren kurum ve kuruluşların çalışmalarının koordinasyonunu ve denetimini sağlamak 10. Bu görevlerin yerine getirilmesi için gerekli tesisleri kurmak ve işletmek, insan gücünü yetiştirmek ve sağlamak 11. Sağlık hizmetleriyle ilgili olarak uluslararası ve yurt içindeki kurum ve kuruluşlarla işbirliğinde bulunmak Sağlık Bakanlığı nın Merkez Örgütü: Her bakanlıkta olduğu gibi Sağlık Bakanlığı nın merkez örgütünde de ana hizmet birimleri, danışma ve denetleme birimleri ve yardımcı birimler vardır. Sağlık Bakanlığı nın ana hizmet birimleri; Temel Sağlık Hizmetleri Genel Müdürlüğü, Tedavi Hizmetleri Genel Müdürlüğü, İlaç Ve Eczacılık Genel Müdürlüğü, Sağlık Eğitimi Genel Müdürlüğü, Ana-Çocuk Sağlığı Ve Ailesi Planlaması Genel Müdürlüğü, Sıtma Savaşı Dairesi Başkanlığı, Verem Savaşı Dairesi Başkanlığı, Kanserle Savaş Dairesi Başkanlığı, Dış İlişkiler Dairesi Başkanlığı, Avrupa Topluluğu Koordinasyon Dairesi Başkanlığı dır. Danışma ve denetleme birimleri; Teftiş Kurulu Başkanlığı, Araştırma, Planlama ve Koordinasyon Kurulu Başkanlığı, Hukuk Müşavirliği, Bakanlık Müşavirleri, Basın ve Halkla İlişkiler Müşavirliği dir. Yardımcı birimler ise; Personel Müdürlüğü, İdari ve Mali İşler Dairesi Başkanlığı, Savunma Sekreterliği, Özel Kalem Müdürlüğü dür. Bakan: Bakan kuruluşun en üst amiridir. Bakanlık hizmetlerini mevzuata, hükümetin genel siyasetine, milli güvenlik siyasetine, kalkınma planlarına ve yıllık programlara uygun olarak yürütmekle ve Sağlık Bakanlığı nın etkinlik alanına giren konularda diğer bakanlıklarla işbirliği ve koordinasyonu sağlamakla görevli ve başbakana karşı sorumludur. Müsteşar: Bakanlık hizmetlerini bakan adına ve bakanın emirleri yönünde, Sağlık Bakanlığı nın amaç ve politikalarına, kalkınma planlarına ve yıllık programlara, mevzuat hükümlerine uygun olarak düzenler ve yürütür. Müsteşar Yardımcıları: Bakanlık ana hizmet birimleri ve danışma ve yardımcı birimlerin yönetim ve koordinasyonunda müsteşara yardımcı olurlar. Sayıları beştir. 16

18 SAĞLIK BAKANLIĞI MERKEZ TEŞKİLAT ŞEMASI B A K A N Özel Kalem Müdürlüğü Teftiş Kurulu Başkanlığı Yüksek Sağlık Şurası Bakanlık Müşavirliği MÜSTEŞAR MÜSTEŞAR YARDIMCILARI (5) Sağlık Projesi Genel Koordinatörlüğü Refik Saydam Hıfzıssıhha Merkezi Başkanlığı Araştırma, Planlama ve Koordinasyon Kurulu Başkanlığı Hudut ve Sahiller Sağlık Genel Müdürlüğü Basın ve Halkla İlişkiler Müşavirliği Hukuk Müşavirliği Bilgi İşlem Daire Başkanlığı Temel Sağlık Hizmetleri Genel Müdürlüğü Verem Savaş Dairesi Başkanlığı Tedavi Hizmetleri Genel Müdürlüğü Sıtma Savaş Dairesi Başkanlığı Ana-Çocuk Sağlığı ve Aile Planlaması Genel Müdürlüğü Kanserle Savaş Dairesi Başkanlığı İlaç ve Eczacılık Genel Müdürlüğü Dış İlişkiler Dairesi Başkanlığı Sağlık Eğitimi Genel Müdürlüğü Avrupa Birliği Koordinasyon Dairesi Başkanlığı Personel Genel Müdürlüğü İdari ve Mali İşler Dairesi Başkanlığı Savunma Sekreterliği TAŞRA TEŞKİLATI 17

19 I. 5. I. ANA HİZMET BİRİMLERİ Sağlık Bakanlığı nın amaçlarını gerçekleştirebilmek için kurulan genel müdürlükler ve bağımsız daire başkanlıklarından oluşur. Bakanlıkta on adet ana hizmet birimi vardır. I. 5. I. I. TEMEL SAĞLIK HİZMETLERİ GENEL MÜDÜRLÜĞÜ Temel Sağlık Hizmetleri Genel Müdürlüğü, biri. basamak sağlık hizmetleri veren kuruluşların işletilmesi ile koruyucu hizmetlerin yürütülmesinden sorumludur. Genel Müdürlüğün hizmet alanına giren etkinlikler 1920 yılında kurulan Sağlık Bakanlığı nın ilk bütçe tasarısında Hıfzıssıhha Dairesi olarak adlandırılan birim tarafından yürütülmüştür. Daha sonra, 1936 yılında çıkarılan 3017 sayılı Sağlık ve Sosyal Yardım Bakanlığı Teşkilat ve Memurin Yasası nda "Hıfzıssıhha İşleri Umum Müdürlüğü" adını almıştır. Umum Müdürlüğü nün görev alanı 3017 sayılı yasayla belirlenmiş ve 1963 yılında çıkarılan 4862 sayılı yasayla da "Sağlık İşleri Genel Müdürlüğü" adını almıştır gün ve sayılı Resmi Gazete'de yayınlanan Bakanlıkların yeniden düzenlenmesi ve çalışma esasları hakkında kararname ile yapılan reorganizasyonla Sağlık İşleri Genel Müdürlüğü Temel Sağlık Hizmetleri Genel Müdürlüğü" adını almıştır. 224 sayılı Sağlık Hizmetlerinin Sosyalleştirilmesi Hakkında Yasa nın uygulanması amacıyla, Sağlık Bakanlığı bünyesinde kurulan Sosyalleştirme Daire Başkanlığı da 1983 yılına kadar hizmet verdikten sonra, 1982 yılında yapılan reorganizasyon sonrasında kurulan Temel Sağlık Hizmetleri Genel Müdürlüğü bünyesine alınmıştır. Temel Sağlık Hizmetleri Genel Müdürlüğü nün Görevleri (210 sayılı Yasa Hükmünde Kararname (KHK) ile değişik bent) Toplum sağlığını ilgilendiren her türlü koruyucu sağlık hizmetlerinin verilmesini sağlamak, bu hizmetlere halkın katkı ve katılımını sağlamak, Bulaşıcı, salgın, sosyal ve dejeneratif hastalıklarla mücadele ile aşılama ve bağışıklama hizmetlerini yürütmek, (210 sayılı KHK ile değişik bent) Sağlıklı çevre sağlamak amacıyla çevre sağlığını ilgilendiren her türlü önlemi almak ve aldırmak ve gayrı sıhhi müesseselerin halkın sağlığına zarar vermesini engellemek ve gerekli denetimleri yapmak, Gıda ve katkı maddelerinin üretildiği işyerlerine çalışma izni vermek, gıda ve gıda katkı maddelerinin satıldığı işyerleri ile toplu tüketim yerleri ve buralarda satışa sunulan gıda 18

20 maddelerini denetlemek, toplum sağlığını ilgilendiren eşya ve levazımın sağlık yönünden kontrol ve denetimlerini yapmak ve gerekli hallerde izin vermek, İçilecek ve kullanılacak nitelikte su temini, sıcak ve soğuk hamamlar ile içmeceler tesisi, mezbaha inşaatı, mezarlıklar tesisatı ölü defni ve nakli işleri ve lağım ve tesisatı ile ilgili sağlık düzenlemeleri yapmak ve bunları denetlemek, insan sağlığını tehlikeye düşürecek etkenlerle mücadele etmek, Zehirli ve uyuşturucu maddelerle tıbbi ve yaşami müstahzarları, insan sağlığında kullanılan her cins serum ve aşıları, bunların yapıldığı ve satıldığı yerleri denetlemek, Sağlık hizmetlerinin yaygınlaştırılması çalışmalarını yürütmek, sağlık ocaklarını yataklı tedavi kurumları ile işbirliğini düzenlemek, Sanatlarını serbest olarak icra eden tıp ve tıp mensuplarının hizmetlerinin ve işyerlerinin sağlık ve teknik denetimini yapmak, ücret tarifelerini saptamak, Bakanlıkça verilen benzeri görevleri yapmaktır. 19

21 TEMEL SA ĞLIK HİZMETLERİ GENEL MÜDÜRLÜĞÜ TEŞKİLAT ŞEMASI GENEL GENEL MÜDÜR YRD.A GENEL MÜDÜR YRD.G GENEL MÜDÜR YRD.A GENEL MÜDÜR YRD.A GENEL MÜDÜR YRD.G GENEL MÜDÜR YRD.G GENEL MÜDÜR YRD.A İDARİ İŞLER DA İRE B ŞK.A. PERSONEL ŞB.MD.A. MAL İ İŞLER ve DÖNER SER. İŞL. DA İRE B ŞK.A. BÜTCE ŞB.MD.A. AC İL SAĞLIK H İZ. DA İ.BŞK. G. AFET ve K İRİZ YÖN. ŞB.MD.G ÇEVRE SA ĞLIĞI DA İ.BŞK. (G). SU GÜVENL İĞİ ŞB.MD.A RUH SA ĞLIĞI DA İRE B ŞK.A. KORUYUCU RUH SA ĞLIĞI ŞB.MD.G. TIP MESLEKLER DA İRE B ŞK.(G). MESLEK İ KUR.ve UYGULAMA ŞB.MD.A İ SA ĞLIK OCAKLARI DA İRE B ŞK.G. SA ĞLIK OCAK.H İZ. ŞB.MD.G. GIDA GÜVENL İĞİ ve LAB. DA İ.BŞK. A. DENET İM ŞB.MD (A) BULA ŞICI HAST. KONT.DA İ.BŞ K.G. ENFEKS İYON HAST. Şb.Mb.G. AVRUPA B İRLİĞİ ve KOORD İNAS YON İŞLEMLERİ DA İ.BŞK. (A.) Şb.Md.A. Daire B ŞK.(A) TRAF İK.HİZ.DÖNER SERMAYE İŞLETME MÜDÜRLÜ ĞÜ (A) YAZI İŞL.EVRAK ŞB.MD..A PLAN- İKMAL ŞB.MD.(A) AC İL SAĞLIK H İZMETLER ŞB.MD.G. HAVA KAL. VE GÜR. KONT. ŞB.MD.A MADDE BA ĞIMLILIĞI ŞB.MD.G. ÖZEL TE Ş. ve TED. MÜES. ŞB.MD.A İST. VE EP İDEM.ŞB.MD.A TOPLUM BES. ŞB.MD.G. A ŞI İLE KOR. HAST. ŞB.MD. G. Şb.Md.A. Tahakkuk ŞB.MD..A Döner Sermaye İşlemleri Şb.Md.A. İLK YARDIM ŞB.MD.A. S İNAİ KUR.SAĞ. ŞB.MD.A İMAR ALT. VE KONUT SA Ğ. H İZ.ŞB.MD.A. TUR İZM SA ĞLIĞI ŞB.MD.G KRON İK RUHSAL BOZUKLUKLAR ŞB.MD.(A) YÜKSEK SA ĞLIK ŞURASI ŞB.MD.A OPT. VE OPT İK ÜRÜNLER. ŞB.MD.A SA Ğ.OC. PLANLAMA Şb.Md.(G) İNSAN HAKLARI VE ADL İ HEKİMLİK Şb.Md ÇAL. İZNİ ve TESC İL ŞB.MD.A LAB. ŞB.MD. G C İN. YOL.BUL. HAS. ŞB.MD.G B İO.ÜRÜN. KONT.ve LOJ. H İZ.YÖN. ŞB.MD.G PEST.VE TOK. K İMYA.ŞB.MD. (A) H İSAR ÇALI ŞANLARIN SA Ğ.ve GÜV.. ŞB.MD.G E ŞYA LEVAZIM ŞB.MD.A PAR.ZOO. VE VEKTÖREL HAST. ŞB.MD.(A) 20

22 İlgili Mevzuat Memurun Muhakemati Hakkında Yasa Tarih : Düstur Tertip :2 Türk Kodeksi Hakkında Yasa Yasa No: 767 Kabul Tarihi : Sular Hakkında Yasa Yasa No: 831 Kabul Tarihi : Sıcak ve Soğuk Maden Sularının İstismarı ile Kaplıcalar Tesisatı Hakkında Yasa Yasa No: 927 Kabul Tarihi : Seriri ve Gıdai Taharriyat ve Tahlilat Yapılan ve Misli Teammüller Aranılan Umuma Mahsus Bakteriyoloji ve Kimya Laboratuvarları Yasası Yasa No: 992 Kabul Tarihi : Sıhhat ve İçtimai Muavenet Vekaleti Teşkilat ve Memurin Yasası Yasa No: 3017 Kabul Tarihi : Tababeti Adliye Yasası Yasa No: 38 Kabul Tarihi : Gözlükçülük Hakkında Yasa Yasa No: 3958 Kabul Tarihi : Türk Tabipler Birliği Yasası Yasa No: 6023 Kabul Tarihi : Hemşirelik Yasası Yasa No: 6283 Kabul Tarihi : Sağlık Bakanlığı na Bağlı Sağlık Kurumları ile Esenleştirme (Rehabilitasyon) Tesislerine Verilecek Döner Sermaye Hakkında Yasa Yasa No: 209 Kabul Tarihi : Sağlık Hizmetlerinin Sosyalleştirilmesi Hakkında Yasa Yasa No: 224 Kabul Tarihi : Nüfus Planlaması Hakkında Yasa Yasa No: 557 Kabul Tarihi : Bazı Sağlık Personelinin Devlet Hizmeti Yükümlülüğüne Dair Yasa Yasa No: 2514 Kabul Tarihi : Sağlık Yasası Temel Yasası Yasa No: 3359 Kabul Tarihi : Devlet İhale Yasası Yasa No: 2886 Kabul Tarihi :

23 I. 5. I. 2. TEDAVİ HİZMETLERİ GENEL MÜDÜRLÜĞÜ Bakanlığa bağlı yataklı tedavi kurumlarını açmak, işlemlerini düzenlemek, işleri takip etmek, kan ve kan ürünlerini sağlamak, bu amaçla kan merkezi açmak, açtırtmak, buraları denetlemek gibi görevleri vardır. Özel hastanelerin ruhsat ve denetim işleri ve ağız sağlığı programlarının yürütülmesi de bu genel müdürlüğün sorumluluklarındandır. Tedavi Hizmetleri Genel Müdürlüğü'nün görevleri 181 sayılı Sağlık Bakanlığı'nın Teşkilat ve Görevleri Hakkında Yasa Hükmünde Kararname'nin 10 uncu maddesi ile belirlenmiştir. Tedavi Hizmetleri Genel Müdürlüğü nün Görevleri Bakanlığa bağlı yataklı tedavi kurumları ile bu kurumlara bağlı sağlık kuruluşlarını açmak, kapasitelerini artırmak, malî, idarî ve teknik her türlü işlemleri düzenlemek, bu işlemleri takip etmek, yürütmek ve gerektiğinde bu kurumları kapatmak, Milli Savunma Bakanlığı'na bağlı yataklı tedavi kurumları dışında kalan genel ve katma bütçeli kamu kuruluşlarına, özel sektöre, yabancılara ve azınlıklara ait yataklı tedavi kurumlarına açılış ruhsatı vermek, gerekenlerin yatak ve tedavi ücret tarifelerini tespit ve tasdik etmek, bu kurumların fiziki yapılarını tetkik etmek ve gerektiğinde çalışmalarını yasaklamak, Memleketin ihtiyacı olan kan ve kan ürünlerini sağlamak için kan merkezleri ve istasyonları açmak, açtırmak, bunları denetlemek ve gerektiğinde kapatmak, Bakanlıkça verilen benzeri görevleri yapmaktır. 22

24 TEDAVİ HİZMETLERİ GENEL MÜDÜRLÜĞÜ TEŞKİLAT ŞEMASI GENEL MÜDÜR GENEL MD.YRD. GENEL MD.YRD. GENEL MD.YRD. GENEL MD.YRD. MALİ İŞL. DAİ. BŞK. ORG D. NK. DAİ.BŞK. DÖN.SER. İŞL.DAİ.B. TB.ÜR.GV. DAİ.BŞK. HAST HİZ. DAİ.BŞK TIP HİZ. DAİ.BŞK. HEMŞ. HİZ. DAİ.BŞK. BİYOMED. H. DAİ.BŞK AĞIZ VEDS DAİ.BŞK. İDARİ İŞL DAİ.BŞK. Bütçe Şubesi Diyaliz Hizmetleri Şubesi Döner Sermaye Mr. Md. Standart ve Mev. Gelş. Şb. Yönetim Hizmetleri Şb. Tıbbi Hizmetler Şb. Değerlendir me ve Koord. Şb. Tıbbi Cihaz Pln. Şb. Proğram ve Uyg. Şb. Personel ve Eğitim Şb. Sosyal Güv. Olmayanlar Şb. Or.Nakli Eğitim ve Tanıtım Şb. İhale İnceleme Değerlend. Şb. Tıbbi Cih. Ve Sarf Malz. Belg. Şb. Özel Hastaneler Şb. Kronih Hastalıklar Şb. Hizmetiçi Eğitim Şb. Tıbbi Cih. Bakım ve Değ. Şb. Değerl. Ve Koord. Şb. İstatistik ve Dökm. Şb. Tahakkuk Şubesi Or.Nakli Bilgi İşl. Ve İst. Şb. Mevzuatı Gelişt. Ve Eğitim Şb. Kan, Kan Ürn. Ve Biyolojik Ürn. Belg. Şb. Yatırımlar Şb. Özürlüler Şb. ProgramGe liştirme Şb. Yapım Onr. Ve Belg. Şb. Etüt ve Org.Şb. Yazı İşl. Ve Evrak Şb. Kalite Yönetimi Hiz. Şb. Kan Merkezleri Şb. Arşiv Şb. Vardiyalı Hastaneler Şb. Uluslaarası İlişkiler Şb. 23

25 I. 5. I. 3. İLAÇ VE ECZACILIK GENEL MÜDÜRLÜĞÜ Sağlık hizmetlerinde kullanılacak ilaçların imali, ithali ve piyasaya arzı, eczanelerin açılışı ve çalışmalarının denetlenmesi ile ilgili görevleri vardır. İlaç ve Eczacılık Genel Müdürlüğü nün Görevleri Tıbbi müstahzarların ham ve yardımcı maddelerinin yurt içi ve yurt dışı maliyet etütlerini yapmak, ithalat ve/veya ihracatları için değerlendirmelerde bulunarak gerekli izinleri vermek, Kozmetik ürünlerinin ve kozmetik üretiminde kullanılacak maddelerin inceleme ve değerlendirmelerini yapmak, ithaline veya üretimine izin vermek, piyasa denetimlerini yapmak, Tıbbi müstahzarların piyasada bulunabilirliğini izlemek, tüketiciye uygun nitelikte ilaç kullanımını sağlamak, tüketicinin ilaç konusunda bilinçlenmesine katkıda bulunmak, problem ve şikayetleri değerlendirmek, Ruhsatlandırılmış tıbbi müstahzarların sınai maliyet etütlerini yapmak ve fiyat beyannamelerini değerlendirmek, İlaç ve Eczacılık Genel Müdürlüğü personelinin idari işlemlerini yürütmek, Genel Müdürlüğün bütçe, malzeme gereksinim ve ikmal hizmetlerini yapmak, Uyuşturucu ve psikotrop maddeler ve müstahzarları ile yasa dışı uyuşturucu madde imalinde kullanılma potansiyeli olan bazı kimyasal maddelerin ulusal ve uluslararası mevzuat çerçevesinde yasal ticaretlerinin denetimini yapmak, yasa dışı uyuşturucu madde yakalamalarında muhbir ve güvenlik güçlerine ikramiye ödemesi ile ilgili işlemleri yapmak, Ülkemizde üretilecek, ithal edilecek tıbbı müstahzarlar için gerekli inceleme ve değerlendirmeleri yaparak ruhsat düzenlemek, gerekli durumlarda ruhsat iptal etmek, Eczaneler ve ecza depoları ile kimyevi madde satışı yapan yerlere ilişkin açma, kapama, nakil, devir izinlerini vermek, denetimlerin yapılmasını sağlamak, gerekli önlemleri almak, Tıbbi müstahzar ve hammaddeleri ile tıbbı-cerrahi malzemelerin üretim yeri izinlerini vermek ve bu iş yerleri denetlemek, Türk Farmakopesi ve uygulanacak standartlarla ilgili çalışmaları yapmak, Genel Müdürlük etkinlik alanına giren konulara ilişkin mevzuat hazırlamak, uluslararası düzenlemeleri takip etmek ve bunların uygulanması yönünde gerekli çalışmaları yapmaktır. 24

26 İLAÇ VE ECZACILIK GENEL MÜDÜRLÜĞÜ TEŞKİLAT ŞEMASI 25

27 İlgili Mevzuat Türk Kodeksi Hakkında Yasa, Yasa No: 767 (R.G. de Yay.Tar: Sayı : 324) İspençiyari ve Tıbbi Müstahzarlar Yasası Yasa No: 1262 (R.G. de Yay.Tar: Sayı : 898) İspençiyari ve Tıbbi Müstahzarlar Yasasına Yeniden Bazı Hükümler İlavesine Dair Yasa (R.G. de Yay.Tar: Sayı : 4691) Eczacılar ve Eczaneler Hakkında Yasa. Yasa No: 6197 (R.G. de Yay.Tar: Sayı : 8591) Türk Eczacıları Birliği Yasası. Yasa No: 6643 Tarih: Ecza Ticarethaneleri İle Sanat Ve Ziraat İşlerinde Kullanılan Zehirli Ve Müessir Kimyevi Maddelerin Satıldığı Dükkanlara Mahsus Yasa. Yasa No: 984 R.G. de Yay.Tar: Uyuşturucu Maddeler Murakabesi Hakkında Yasa. Yasa No: 2313 Tarih: Uyuşturucu Maddelerle İlgili Yasa. Yasa No: 3298 Tarih : I. 5. I. 4. ANA-ÇOCUK SAĞLIĞI GENEL MÜDÜRLÜĞÜ Kadınların ve çocukların sağlığının korunması, gebelik ve doğuma ilişkin ve aile planlamasına yönelik hizmetlerin planlanıp yürütülmesi bu genel müdürlüğün sorumluluğundadır yılında 557 sayılı Nüfus Planlaması Hakkında yasanın çıkmasını takiben, hizmetin yürütülmesi için Nüfus Planlaması Genel Müdürlüğü kurulmuştur. Aynı amaca yönelik hizmet veren Ana-Çocuk Sağlığı Müdürlüğü ile Nüfus Planlaması Genel Müdürlüğü 1982 yılında birleştirilerek Ana-Çocuk Sağlığı ve Aile Planlaması Genel Müdürlüğü adını almıştır. Ana-Çocuk Sağlığı ve Aile Planlaması Genel Müdürlüğü nün Görevleri Ana-çocuk sağlığı ve aile planlaması konularında ülkedeki durumu ve sorunları göz önüne alarak bu konularla ilgili amaçları belirlemek, bu amaçlar doğrultusunda plan ve programlar hazırlamak, bunları uygulamaya koymak, denetlemek, değerlendirmek, ülke çapında verilecek her türlü ana-çocuk sağlığı ve aile planlaması hizmetlerinde koordinatörlük yapmak, 26

28 Ailelerin istedikleri zaman, bakabilecekleri sayıda çocuk sahibi olabilmeleri için aile planlaması hizmetlerinin etkili ve sürekli olarak verilmesini sağlamak, denetlemek, değerlendirmek, Hızla ilerleyen teknolojiyi izleyerek aile planlaması amacıyla kullanılan gebeliği önleyici yöntemler konusunda ilgili kurum ve kuruluşlarla çalışmalar yaparak, tespit edilecek yöntemlerin yaygın kullanılmasını sağlayıcı önlem ve görüşleri uygulamaya koymak, İnfertilite tanısı konmuş evli kişilerin çocuk sahibi olmalarını sağlamak amacıyla gerekli önlemleri almak, Çocukların beden ve ruh sağlığını korumak için doğum öncesi, bebeklik ve süt çocukluğu, oyun çağı, okul çağı ve adölesan dönemlerinde bakım ve kontrollerinin yapılması için gerekli önlemleri saptamak, uygulamaya koymak, denetlemek ve değerlendirmek, Ailelerin bedensel ve zihinsel özürlü çocuk sahibi olmalarını önlemek için gerekli tıbbi ve genetik danışmanlık hizmetlerinin planlamak, ilgili kurum ve kuruluşlarla işbirliği yaparak uygulamaya koymak, Ananın ve doğacak bebeğin, bedensel ve ruhsal sağlığını korumak için gebelik öncesi, gebelik sonrası bakım ve kontrollerinin yapılması için gerekli önlemleri almak, Gerek çocuk, gerekse ananın sağlığını korumak için doğumların sağlıklı koşullarda yapılmasını sağlayacak plan ve programlar yapmak, bunları uygulamaya koymak, denetlemek, değerlendirmek, Evlenecek ya da evli olan çiftlere kadın sağlığı, aile planlaması ve evlilik konularında tıbbi ve sosyal açıdan eğitim ve danışmanlık hizmeti verebilecek önlemleri almak için plan ve programlar hazırlayarak uygulamaya koymak, bunları denetlemek, değerlendirmek, Bakanlığın ilgili birimleri ile işbirliği yaparak sağlık personelinin ana çocuk sağlığı ve aile planlaması konusunda eğitimlerini sağlamak, Ana-çocuk sağlığı ve aile planlaması ve Sağlık Bakanlığı nın diğer hizmetleri için gerekli olan materyalin basımına, stok ve dağıtımına olanaklar ölçüsünde yardımcı olmak, Ana-çocuk sağlığı ve aile planlaması konularında ulusal ve uluslararası kurum ve kuruluşlarla işbirliği yapmak. 27

29 ANA-ÇOCUK SAĞLIĞI ve AİLE PLANLAMASI GENEL MÜDÜRLÜĞÜ TEŞKİLAT ŞEMASI GENEL MÜDÜR SEKRETER GENEL MÜDÜR YARDIMCISI GENEL MÜDÜR YARDIMCISI GENEL MÜDÜR YARDIMCISI İDARİ İŞLER D.BŞK. ÜREME SAĞ. EĞT. VE TANITIM D.BŞK. EĞİTİM ARAÇLARI D.BŞK. ÇOCUK VE ERGEN SAĞ. D.BŞK. KADIN SAĞ. VE AİLE PLANLAMASI D.BŞK. PERSONEL ŞUBE MÜD. HALK SAĞ. EĞT. ŞB.MD. BASIM İŞLERİ ŞB.MD. ÇOCUK SAĞLIĞI HİZ. ŞB.MD. KADIN SAĞ. HİZ. ŞB.MD. BÜTÇE ŞUBE MÜD. PERSONEL EĞT. ŞB.MD. EĞT. CİHAZ VE MALZ. ŞB.MD. ERGEN SAĞLIĞI HİZ. ŞB.MD. AİLE PLANLAMASI HİZ. ŞB.MD. YAZI İŞLERİ VE EVRAK ŞB.MD. ULUSLARARASI EĞT. ŞB.MD. BASILI YAYINLAR ŞB.MD. BESLENME ŞB.MD. ARAŞTIRMA VE UYGULAMA ŞB.MD. 28

30 İlgili Mevzuat 2827 sayılı Nüfus Planlaması Hakkında Yasa 510 sayılı Rahim Tahliyesi ve Sterilizasyon Hizmetlerinin Yürütülmesi ve Denetlenmesine İlişkin Tüzük 509 sayılı Nüfus Planlaması Hizmetlerini Yürütme Yönetmeliği 507 sayılı Nüfus Planlaması Hizmetlerini Yürütecek Personelin Eğitimi, Görev ve Sorumlulukları Hakkında Yönetmeliği Ana Çocuk Sağlığı ve Aile Planlaması Merkezleri Yönetmeliği Üremeye Yardımcı Tedavi (ÜYTE) Merkezleri Yönetmeliği Genetik Hastalıklar Tanı Merkezleri Yönetmeliği I. 5. I. 5. SAĞLIK EĞİTİMİ GENEL MÜDÜRLÜĞÜ Sağlık personeli yetiştirmek üzere orta ve yüksek dereceli okulların açılması için gerekli plan ve programları yapmak, bu okulları kurup işletmek, bu personelin hizmet içi eğitimlerini sağlamak, halkın sağlık eğitimi işlerini planlamak,sağlık Bakanlığı nın yayın hizmetlerini düzenlemek ve yürütmek görevleri arasındadır yılında yürürlüğe giren 1593 sayılı Umumi Hıfzıssıhha Yasası ile ülkemizin sağlık hizmetlerini yürütme görevi Sağlık Bakanlığı na verilmiştir. Aynı Yasasın 3. maddesinin 12. fıkrasıyla Bakanlıkça her derecedeki mesleki okulların açılması ve diğer kurum ve kuruluşların açacağı benzeri okullara izin verme yetkisi Bakanlığın görevleri arasında sayılmıştır. Daha sonra, 3017 sayılı Sıhhat ve Içtimai Muavenat Vekaleti Teşkilat ve Memurin Yasası na göre kurulan İçtimai Muavenat İşleri Dairesi bünyesi içersinde öğretim işleri şubesi olarak kurulmuş, 1960 yılında makam onayı ile Mesleki Murakabe Eğitimi Genel Müdürlüğü şeklinde adlandırılmıştır yılında yürürlüğe giren 225 sayılı Sağlık ve Sosyal Yardım Bakanlığı Kuruluş ve Memurları Yasasın da ve 4862 sayılı yasa bağlı (1) ve (2) sayılı Cetvellerde Değişiklik Yapılmasına Dair Yasa ile 3017 sayılı yasa nın 3. maddesin de yapılan değişiklikle, Mesleki Öğretim Genel Müdürlüğü olarak kurulmuştur. Adı geçen Genel Müdürlük tarih ve mükerrer sayılı Resmi Gazete de yayımlanan tarih ve 8/4334 sayılı Bakanlıkların Yeniden Düzenlenmesine Dair Kararname ile Sağlık Eğitim Genel Müdürlüğü adını almıştır. Söz konusu Genel Müdürlük, 14 Aralık 1983 tarih ve sayılı Resmi Gazete yayımlanan 181 sayılı Sağlık ve Sosyal Yardım Bakanlığı Teşkilat ve Görevleri Hakkında Yasa Hükmünde Kararname ile Bakanlık ana hizmet birimleri arasında yer almıştır. Anılan 29

31 Yasa Hükmünde Kararname de Genel Müdürlüğün görevleri arasında 210 sayılı Yasa Hükmünde Kararname ile Halk Sağlığı Eğitimini düzenlemek ve yürütmek hükmü eklenmiştir tarih ve 98/10922 sayılı Bakanlar Kurulu Kararı ile de Halk Sağlığı ve Sağlığı Geliştirme Dairesi Başkanlığı kurulmuştur. Sağlık Eğitimi Genel Müdürlüğü nün Görevleri Sağlık meslek eğitimini, Türk Milli Eğitim Temel Yasası ve mesleğin özel ve genel amaçları doğrultusunda yürütmek, Sağlık personeli yetiştirmek üzere orta ve yüksek dereceli okulların açılması için gerekli plan ve programların yapılması ile ilgili işlemleri yürütmek, Türk Silahlı Kuvvetlerine ait olanlar hariç, Bakanlık dışı özel ve resmi kurumlarca açılması planlanan orta dereceli sağlık meslek okullarının açılış hazırlıklarını incelemek, incelettirmek ve değerlendirmek, açılanların mesleki eğitim yönünden denetimlerini yapmak, Sağlık meslek eğitimini geliştirici, bilimsel ve teknik gelişimlere paralel hale getirici, etkinliğini artırıcı önlemleri alarak araştırmalar yapmak veya yaptırmak, alınacak sonuçları değerlendirmek, Eğitimde kullanılan metot ve tekniklerin uygulama usullerini saptamak, eğitimin standardizasyonunu sağlamak ve gerekli araç, gereç ile diğer olanakları sağlamak veya sağlattırmak, Ders programlarının geliştirilmesi, yeni açılacak bölüm veya okullar için ders programı hazırlanması, eğitimle ilgili mevzuatın geliştirilmesi, değiştirilmesi veya yeniden hazırlanması, yurt içi ve yurt dışı mesleki okullardan mezun olanların diplomalarının tetkik, tescil ve işlemlerinin yürütülmesini sağlamak, Bakanlığın yayın hizmetlerini düzenlemek ve yürütmek, 212 K.H.K.: Halk sağlığı eğitimini düzenlemek ve yürütmek, Bakanlıkça verilen diğer görevleri yapmak. 30

32 Sağlık Eğitim Genel Müdürlüğü Teşkilat Şeması BİLGİ GENEL MÜDÜR Genel Genel Genel Genel Genel İdari İşler İdari İşler İdari İşler Öğrenci Halk Ders Arç.ve Eğitim Personel Bütçe Evrak ve Öğrenci Halk Sağ. Ders Tesis. ve İnsan Öğrenci Özlük Sağ.Geliş.Eğit Araş. Eğt.Denetimi ve Öğrenci Disiplin Arş.Plan. Yayın İşleri Eğt.Prog.Uyg.K Ders Arç.ve Müf.Prg.ve 31

33 I. 5. I. 6. SITMA SAVAŞ DAİRE BAŞKANLIĞI Sıtma mücadelesi hizmetlerinin etkin bir biçimde yürütülmesi görevini yürütür. Sıtma Savaşı Dairesi Başkanlığı nın Görevleri Sıtma mücadelesi hizmetlerini etkin bir biçimde yapılmasını sağlamak üzere hizmetin gerektirdiği plan ve programların, politikaların tespitine yardımcı olmak ve bu plan, programları uygulamak, Sıtma hastalığının önlenmesine katkı sağlamak amacı ile uluslararası ve yurt içindeki ilgili kurum ve kuruluşlarla işbirliğinde bulunmak, Bakanlıkça verilen benzeri görevleri yapmak. SITMA SAVAŞI DAİRESİ BAŞKANLIĞI TEŞKİLAT ŞEMASI BAŞKAN EPİDEMİYOLOJİ ŞUBE MÜDÜRLÜĞÜ VEKTÖR KONTROL ŞUBE MÜDÜRLÜĞÜ BÜTÇE VE İDARİ İŞLER ŞUBE MÜDÜRLÜĞÜ PERSONEL VE EĞİTİM ŞUBE MÜDÜRLÜĞÜ İlgili Mevzuat Sağlık ve Sosyal Yardım Bakanlığı Teşkilat ve Görevleri Hakkında Yasa Hükmünde Kararname: 181 sayılı K.H.K. Tarihi: Resmi Gazetede Yayım Tarihi ve Sayısı: 14 Aralık 1983; sayılı Umumi Hıfzıssıhha Yasası: Resmi Gazetede Yayım Tarihi ve Sayısı: 6 Mayıs 1960; 1489 Üç. Fasıl Sıtma ile Mücadele Madde 97 ve Madde 98 32