FİZİKSEL RİSK ETMENLERİ

Transkript

1 GÜRÜLTÜ Gürültü, genel olarak istenmeyen ve rahatsız eden ses olarak tanımlanır. Canlılar üzerinde olumsuz etki yapan ve rahatsız eden düzensiz titreşimlerin meydana getirdiği yüksek seslere gürültü denir. Gürültü şiddeti desibel frekansı Hz olarak ölçülür. Endüstriyel gürültü: İşyerinde çalışanların üzerinde fizyolojik ve psikolojik etkiler bırakan ve iş verimini olumsuz yönde etkileyen sesler olarak tanımlanabilir. Endüstriyel Gürültü Kaynakları Pompaların, kompresörlerin, türbinlerin, vantilatörlerin, jet motorlarının ve vanaların sıvı ve gaz itici etkileri, Fırın ve motorların ateşleme gürültüleri Desibel Skalaları; A skalası: İnsan kulağının işitmelerinde B scalası: Telefon şirketlerince kullanılır C scale: Tüm seslerde kullanılır A) En düşük maruziyet eylem değerleri: (LEX, 8saat) = 80 db(a) veya (Ptepe) = 112 Pa [135 db(c) re. 20 µpa] (20 µpa referans alındığında 135 db (C) olarak hesaplanan değer). B) En yüksek maruziyet eylem değerleri: (LEX, 8saat) = 85 db(a) veya (Ptepe) = 140 Pa [137 db(c) re. 20 µpa]. C) Maruziyet sınır değerleri: (LEX, 8saat) = 87 db(a) veya (Ptepe) = 200 Pa [140 db(c) re. 20 µpa]. 1

2 Birden fazla gürültü kaynağının bulunduğu ortamlarda Ses düzeyleri Arasındaki fark (db) yüksek düzeydeki sese Eklenecek miktar (db) Gürültünün insan sağlığına etkileri: Psikolojik etkiler; Uyumsuzluk, uykuya geç başlama, uyuyamama. yorgunluk. Gürültü insanların uykuya dalma süresini uzatır, uyku uyurken uyanmalara neden olur Uyandıktan sonra tekrar uyumalarını zorlaştırır. İşitme Duyusu Üzerine Etkisi (Mesleki Sağırlık) Gürültünün işitme duyusu üzerinde meydana getirdiği etkiler ikiye ayrılır. Geçici İşitme Kaybı; Gürültülü bir ortama giren kimsede, gürültülü ortamı terk ettikten sonra geçici bir işitme azalması olur. Bu gürültünün neden olduğu geçici eşik kayması nedeniyle ortaya çıkar. Kalıcı işitme kaybı İşitme kaybı tipleri 2

3 1) İletim tipi işitme kaybı; Kulak zarında ve orta kulak kemiklerinde meydana gelen kayıplardır. 2) Algı tipi işitme kaybı; Algı tipi sağırlık, iç kulakta duyma hücrelerinde meydana gelen kayıplardır. Gürültü, insanda işitme kaybının yanı sıra aşağıda belirtilen zararlara da neden olur: Damarların daralması, Kas gerilmeleri, Yüksek tansiyon, Adrenalin artması Sinirlilik, Konuşma yeteneğinin engellenmesi Gürültü Zararlarının Meslek Hastalığı Sayılabilmesi İçin; Gürültülü iş te en az iki yıl Gürültü şiddeti sürekli olarak 85 Db. in üstünde olan işlerde en az 30 Gün çalışmış olmak gereklidir. Gürültü için yükümlük süresi 6 ay olarak belirtilmiştir. Yükümlülük Süresi; Kanunla sağlanan yardımlardan yararlanabilmek için sigortalının meslek hastalığına sebep olan işinden fiilen ayrıldığı tarih ile meslek hastalığının meydana çıktığı tarih arasında geçecek azami süreye yükümlülük süresi denir. İşitme kaybına etki eden faktörler 1) Gürültünün Şiddeti 2)Gürültünün Frekansı 3)Gürültüden Etkilenme Süresi 4) Gürültüye Karşı Kişisel Duyarlılık 5) Gürültüye Kalan Kişinin Yaşı 6) Gürültüye Kalan Kişinin Cinsiyeti Genç ve sağlıklı bir insan kulağı, frekansı 20 Hz ile Hz arasındaki seslere duyarlıdır. İnsan seslerinin frekansı 175 Hz ile 7500 Hz arasında olup normal şartlarda konuşma şiddeti ise 25 db ile 65 db arasındadır. GÜRÜLTÜ DÜZEYİ ; 0 db İşitme eşiği, 140 db Ağrı Eşiği Dozimetre ile ölçülür Gürültü KAYNAĞINDA alınabilecek önlemler Kullanılan makinelerin, gürültü düzeyi düşük makineler ile değiştirilmesi. Gürültü düzeyi yüksek olarak yapılan işlemin, daha az gürültü gerektiren işlemle değiştirilmesi. 3

4 Gürültü kaynağının ayrı bir bölmeye alınması. Gürültülü ORTAMDA alınabilecek önlemler Makinelerin yerleştirildiği zeminde, gürültüye ve titreşime karşı yeterli önlemlerin alınması. Gürültü kaynağı ile gürültüye maruz kalan kişi arasına gürültüyü önleyici engel koymak. Gürültü kaynağı ile gürültüye maruz kalan kişi arasındaki mesafeyi artırmak. Sesin geçebileceği ve yansıyabileceği duvar, tavan, taban gibi yerleri ses emici malzeme ile kaplamak. Gürültünün etkisine maruz kalan KİŞİDE alınabilecek önlemler Gürültüye maruz kalan kişinin, sese karşı iyi izole edilmiş bir bölme içine alınması, Gürültülü ortamdaki çalışma süresinin kısaltılması, Gürültüye karşı etkin kişisel koruyucu kullanmak. Tıbbi Korunma; Gürültülü işlerde çalışacakların, işe girişlerinde odyogramları alınmalı ve sağlıklı olanlar çalıştırılmalıdır. İş kazalarına karşı kesin denilebilecek yeteri kadar önlem alınabiliyorsa, gürültülü işlerde doğuştan sağır ve dilsizlerin çalıştırılması da düşünülebilir. Gürültülü işlerde çalışanlarda, gürültü şiddeti, frekans dağılımı ve maruziyet süresi dikkate alınarak; (iş hekiminin/iş güvenliği uzmanının tavsiye edeceği) belli aralıklarla/periyotlarla kulak odyogramları çekilmeli ve işitme kaybı görülenlerde gerekli tedbirler alınmalıdır. Günlük gürültü maruziyetinin günden güne belirli şekilde farklılık gösterdiği kesin tespit edildiğinde maruziyet sınır değerleri ve maruziyet eylem değerlerin uygulanmasında Günlük maruziyet değerleri yerine Haftalık maruziyet değerleri kullanılabilir. ölçümleri Kişisel maruziyet riskinin belirlenmesi DOZİMETRE aleti ile yapılır Gürültü kontrolünde uygulanan gürültüye maruz kalma süresini azaltmak için risk kontrolü Gürültüyü alıcıda kontrol etmektir. İnsan kulağının seslere duyma eşiği 0 db (A) ağrı eşiği 140 db (A) Solunum bölgesi: Merkezi kişinin kulaklarını birleştiren çizginin orta noktası olan 30 cm yarıçaplı kürenin, başın üst kısmında kalan yarısıdır. Yeterli ölçümle tespit edilen haftalık gürültü maruziyet düzeyi 87 db (A) geçemez Sekiz saatlik bir iş günü için anlık darbeli gürültü dahil olduğu bütün gürültü maruziyet düzeylerinin zaman ağırlıklı ortalaması Günlük gürültü maruziyet düzeyini ifade eder. 4

5 5 Gürültüye karşı alınacak önlemler arasında yer alan kullanılan makinelerin gürültü düzeyi düşük makineler ile değiştirilmesi Kaynağında alınan önlemdir.. Endüstriyel gürültü: İşyerinde çalışanların üzerinde fizyolojik ve psikolojik etkiler bırakan ve iş verimini olumsuz yönde etkileyen sesler olarak tanımlanabilir. Her biri ayrı ayrı 90 db gürültüye neden olan iki makine çalışma ortamında birlikte çalıştıklarında 93 db gürültüye neden olur. İki gürültü kaynağı aynı ise 3 db eklenir. İnsan kulağına duyarlı sesler Hz arasındadır. Kulak koruyucuları; Ağaç ve tekstil işlerinde Hava limanları yer hizmetleri Pnömatik matkap ve metal şekillendirme presler ile çalışmalarda kullanılır. TİTREŞİM Titreşim: Mekanik bir sistemdeki salınım hareketlerini tanımlayan bir terimdir. İşyerlerinde makine ve tezgahlarda, kurulmuş sistemlerde veya binalarda meydana gelen titreşim çalışanların sağlık ve güvenliği için risk oluşturan bir unsurdur. Titreşim; araç, gereç ve makinelerin çalışırken oluşturdukları vibrasyon ve salınım hareketleridir. Çalışmakta olan ve iyi dengelenmemiş araç ve gereçler genellikle titreşimi olması gerekenden fazlasıyla oluştururlar. Titreşimin iki fiziksel değişken ile ifade edilir: Titreşimin Frekansı: Birim zamandaki titreşim sayısına, titreşimin frekansı denir. (Birimi: Hertz (Hz) dir.) Titreşimin Şiddeti: Titreşimin oluştuğu ortamda, titreşen enerjinin hareket yönüne dik, birim alanda, birim zamandaki akım gücüne, titreşimin şiddeti denir. (Birimi: m/s 2 ) Titreşim, vücudu etkileme biçimi yönünden iki şekilde incelenir: El-Kol titreşimi : İnsanda el kol sistemine aktarıldığında, çalışanın sağlık ve güvenliği için risk oluşturan ve özellikle de, damar, kemik, eklem, sinir ve kas bozukluklarına yol açan mekanik titreşimi ifade eder. 8 saatlik çalışma süresi için günlük maruziyet sınır değeri 5 m/s 2 8 saatlik çalışma süresi için günlük maruziyet etkin değeri 2,5m/s 2

6 Genellikle el ve el parmakları ile kollara ulaşan titreşimleri oluşturan titreşim kaynakları: Taş kırma makineleri Kömür ve madencilikte kullanılan pnömatik çekiçler Ormancılıkta kullanılan testereler Parlatma ve rende makineleridir. Bütün vücut titreşimi: Vücudun tümüne aktarıldığında işçilerin sağlık ve güvenliği için risk oluşturan, özellikle de, bel bölgesinde rahatsızlık ve omurgada travmaya yol açan mekanik titreşimi ifade eder. 8 saatlik çalışma süresi için günlük maruziyet sınır değeri 1,15m/s 2 8 saatlik çalışma süresi için günlük maruziyet etkin değeri 0,5 m/s 2 Tüm vücudun, etkisi altında kaldığı titreşim kaynakları: Traktör ve kamyon kullanımı Dokuma tezgahları Yol yapım, bakım ve onarım makineleri Sinüzoidal dalgalar, belli frekanslarla tekrar eden, belli genlikler arasında gidip gelen dalgalardır. İnsanlar, Hz. arasındaki titreşimleri algılarlar. İnsanlar, düşük frekanslı titreşimlere maruz kaldıklarında, sarsıntı hisseder. (<1 Hz) deniz tutması hissi oluşturur. (4-8 Hz) frekanslarda göğüs ağrıları, nefes darlığı, sırtın alt kısmında ağrı, görme bozuklukları oluşturur. Yüksek frekanslı titreşimlere maruz kaldıkların da ise, karıncalanma hatta yanma hissi duyarlar. ( Hz) parmaklarda duyarlılık ve maharet azalması. Beyaz parmak hastalığı. Titreşimin tıbbi ve biyolojik etkisi büyük ölçüde şiddetine ve maruz kalınan süresine bağlıdır. İnsan vücuduna belirgin etkisi olan titreşimin frekansı ise; Hz. arasındadır. Titreşimle birlikte, 8-10 o C ısıya kısa süre maruziyette, parmaklarda ve avuç içinde beyazlaşma olabilir. Ön kol ve omuz kaslarında ağrılar görülebilir. 6

7 7 Bütün vücudu titreşime maruz kalan bazı işçilerde disk kayması denilen bel ağrıları da meydana gelebilir. Fonksiyon bozukluğu olarak; zamanın uzaması, uyku bozuklukları, baş ağrısı ve yorgunluk görülebilir. Tüm vücudun veya el ve kolların titreşime maruziyeti sonucunda oluşan etki: Titreşimin frekansına Titreşimin şiddetine Titreşimin Yönüne Maruz kalınan süreye Titreşimin uygulandığı bölgeye ve uygulandığı bölgenin büyüklüğüne Titreşime maruz kalan kişinin yaşına cinsiyetine ve kişisel duyarlılığı ile genel sağlık durumuna bağlıdır. Maruziyetin önlenmesi veya azaltılması için şu yöntemler uygulanabilir: Mekanik titreşime maruziyeti azaltan başka çalışma yöntemleri Yapılacak iş dikkate alınarak mümkün olan en az titreşim oluşturacak uygun ergonomik tasarım ve uygun iş ekipmanı seçimi. Titreşimin zarar verme riskini azaltmak için, bütün vücut titreşimini etkili bir biçimde azaltan oturma yerleri ve el kol sistemine aktarılan titreşimi azaltan el tutma yerleri ve benzeri yardımcı donanım sağlanması İşyeri, işyeri sistemleri ve iş ekipmanları için uygun bakım programları İşyerlerinin ve çalışma yerlerinin tasarımı ve düzeni İşçilere, mekanik titreşime maruz kalmayı en az indirecek şekilde iş ekipmanını doğru ve güvenli bir biçimde kullanmaları için uygun bilgi, eğitim ve talimat verilmesi Maruziyet süresi ve şiddetinin sınırlanması Yeterli dinlenme sürelerini kapsayan uygun çalışma programı Maruz kalan işçiyi soğuktan ve nemden koruyacak giysi sağlanması gerekmektedir Titreşimden oluşan meslek hastalığının yükümlülük süresi 2 yıldır. Titreşimden korunma yöntemlerine göre öncelik sıralaması; Tüm vücut sınır değeri 1,15 m/s 2 ekipmanın sınır değeri 0,1 m/s 2 olan ekipman ile değiştirilmesi (Gürültülü makine yerine az gürültü çıkaran makine ile değiştirilmesi) Titreşimli iş ekipmanının titreşimi azaltıcı aparatlarla iyileştirilmesi

8 Maruziyet süresi ve şiddetinin sınırlandırılması Kişisel koruyucu donanımın kullanılması (en son başvurulacak önlemdir). Bütün vücut titreşimi için 8 saatlik çalışma süresinde günlük maruziyet sınır değeri 1,15 m/s 2 dir Bütün vücut titreşimi için 8 saatlik çalışma süresinde günlük maruziyet etkin değeri 0,5 m/s 2 dir Tüm vücut tireşimi özelikle vücudun Bel bölgesinde rahatsızlığa yol açar Bütün vücut titreşimi için 8 saatlik süre boyunca günlük maruziyet sınır değeri 1,15 m/s 2 maruziyet etkin değeri 0,5 m/s 2 dir Mekanik titreşimlerin etkisini değerlendirmek için; Titreşimin bedene etki noktası İvme ve frekansını Etki süresi ve rezonans bilinmesi gerekir. TERMAL KONFOR Termal konfor; genel olarak bir işyerinde çalışanların büyük çoğunluğunun sıcaklık, nem, hava akımı gibi iklim koşulları açısından gerek bedensel, gerekse zihinsel faaliyetlerini sürdürürken belli bir rahatlık içinde bulunmalarını ifade eder. Kapalı bir ortam içerisinde termal konfor rahatlığının hemen farkına varılmaz, ancak bir süre geçtikten sonra hissedilmeye başlanır. Eğer termal konfor koşulları mevcut değilse önce sıkıntı hissedilir, daha sonra rahatsızlık duyulur İnsanın ortamla ısı alış verişine etki eden dört ayrı faktör vardır: Hava sıcaklığı Havanın nemi Hava akım hızı Radyant ısı Hava sıcaklığı: Ortamın sıcaklığının ya da soğukluğunun bir ölçüsüdür. Radyant ısı: Çevredeki cisimlerden yayılan ısı enerjisidir. İşyerinde işin gereği olarak sıcak yüzeyler bulunabilmekte ve bu yüzeylerden ısı radyasyonu olabilmektedir. 8

9 9 Hava akım hızı: İşyerinde termal konforu sağlamak ve sağlığa zararlı olan gaz ve tozları işyeri ortamından uzaklaştırmak için uygun bir hava akım hızı temin edilmesi gerekir. Ancak, hava akım hızı iyi ayarlanmalıdır. Nem: Havada bulunan su buharı miktarıdır. Üç tür nemlilikten söz edilebilir. Mutlak nem: 1 m3 havadaki su buharı miktarının gram olarak ağırlığı mutlak nem olarak tanımlanır. Maksimum nem: Belli bir sıcaklıkta ve belli bir basınç altında 1 m3 havanın taşıyabileceği en çok su buharı miktarına maksimum nem denir. Bağıl nem: Belli bir sıcaklıkta, belli bir hacim havada bulunan su buharı miktarının aynı sıcaklıkta ve aynı hacimdeki doymuş havada bulunan su buharı miktarına oranıdır İşçi sağlığı açısından, bağıl nemin önemi büyüktür. Bir işyerinin bağıl nemini değerlendirilirken sıcaklık, hava akım hızı gibi diğer termal konfor şartlarının da göz önünde bulundurulması gerekir. Genel olarak bir işyerinde bağıl nem %30 ile % 80 olmalı ve bu sınırları aşmamalıdır. Yüksek bağıl nem (%70-%100) ortam sıcaklığının yüksek olması halinde bunalma hissine neden olur ve kişinin çalışma gücünü düşürür. Yüksek bağıl nem, sıcaklığın düşük olması halinde ise üşüme ve ürperme hissi verir. Sıcaklık: Kuru termometre Nem: Higrometreler Radyant Isı: Glob termometre Hava akım hızı: Anemometre ile ölçülür. İnsanların bulundukları ortamlardaki hissettikleri sıcaklık, kuru termometre ile ölçülen sıcaklık değil, fizyolojik olarak hissettikleri sıcaklıktır. Bu sıcaklık ise; içinde bulunulan ortamdaki kuru termometre ile ölçülen sıcaklık, ortamdaki hava akım hızı ve havanın nemine bağlı olarak oluşan sıcaklıktır. Bu üç faktörün etkisi altında duyulan sıcaklığa; efektif sıcaklık denir. Efektif sıcaklık değerleri radyant sıcaklığı dikkate almaz. Efektif sıcaklık bileşenlerine radyant sıcaklığın eklenmesiyle düzeltilmiş efektif sıcaklık değeri elde edilir. Termal konfor bölgesi, iş yapma ve faaliyetini sürdürme açısından en rahat durumda olabilmek için gerekli termal konfor koşullarının üst ve alt sınırları arasındaki bölgedir. Bu bölgeye etki eden çok sayıda faktör vardır. Bu faktörlerin değişmesine bağlı olarak termal konfor bölgesi de az ya da çok değişiklikler gösterir. Ortam sıcaklığı

10 10 Ortamın nem durumu Ortamdaki hava akımı Yapılan işin niteliği (hafif iş, orta iş, ağır iş) Çalışanın giyim durumu Çalışanın yaşı ve cinsiyeti Çalışanın beslenmesi Çalışanın fiziki durumu Çalışanın genel sağlık durumu Termal konfor için: Isı kaynağı tecrit edilmeli Uygun havalandırma sistemi yapılmalı İşçilere ısıdan koruyucu iş elbiseleri, eldiven, önlük verilmeli. Radyant ısı mevcut olduğunda: ısı kaynağı ile işçiler arasında ısıyı geçirmeyen ve yansıtan ekranlar konulmalı, bunun mümkün olmadığı hallerde ısı kaynağı ile işçi arasında aşağıdan yukarıya verilen tazyikli hava ile bir hava perdesi teşkil edilmeli Fazla sıcak olan yerlerde işçiler dönüşümlü çalıştırılmalı Terle kaybedilen tuz ve su ile telafi edilmeli Bu işlerde çalışan işçilerin işe giriş muayenesi çok iyi yapılmalı, kalp hastası olanlar bu işlerde çalıştırılmamalı. Termal konforu etkileyen etmenler; Havanın hızı, havanın sıcaklığı, havanın nemi, termal radyasyondur. İyonize olmayan radyasyon termal konforu etkilemez. Çalışmalarda tavsiye edilen iklimsel konfor sıklık değeri; Büro işi Oturarak hafif iş Ağır iş Ayakta hafif iş diğer yukardaki işlere nazaran iklimsel konfor sıcaklık değeri daha düşüktür. Aşırı sıcak işyerlerindeki çalışmalarında; İşçi sık sık dinlenme ihtiyacını duyar

11 Çalışanın kalp atış ritmi artar Terleme yolu ile vücut kendini soğutmaya çalışır Ortamda rutubet artıkça çalışma şartları zorlaşır Termal konfor açısından çalışanları üst solunum Ortamda rutubet artırılırsa çalışma koşuları zorlaşır yoluyla zarar görmemesi açısından öncelik sıralamasında; Havayı kirleten kaynakları giderme Kirli havanın yayılmasını önleme Çalışanın KKD kullanmadır. İş yerindeki termal konfor ortamının sağlanması için kabul edilebilir sınırlar içersinde olması gereken unsurlar; Havanın sıcaklığı Nem Radyant ısı olup, gürültü bu unsurlardan değildir. Sıcak çalışma ortamına örnek yerler; Porselen ve seramik yapılan yerler Cam malzeme üretim yapılan yerler Demir döküm işlerinin yapıldığı yerlerdir. İşyeri ortamında aşırı sıcaklık yorgunluk, aşırı terleme ile su ve tuz kaybı, baş dönmesi ve kramplar oluşur AYDINLATMA İnsanın duyusal ve algısal verileri kapsamında,aydınlatma ile görsel algılama önemli bir yer tutmaktadır. Bütün algılamaların % 80 ile %90 ı görme ile gerçekleşmektedir. Işık şiddeti: Nokta şeklindeki kaynağın belirlenmiş yönde ışık yayını. (mum) Işık akısı: Bir kaynağın belirli bir açı içerisinde yaydığı ışık miktarı. (lümen) Aydınlanma şiddeti: Bir yüzey üzerine düşen ışık akısının yoğunluğu. (lüks) Eğer 1 metrekarelik bir alana düşen ışık akısı 1 lümen ise aydınlatma şiddetine 1 lüx denir. Parlaklık: Işığın ışıklı cisimden yayılması veya bir yüzeyden yansımasını algılama ölçüsüdür. (apostilb) Kontrast: İki parlaklığın oranıdır. 11

12 Kötü aydınlatma sonucunda gözde: Okülomotor değişiklikler [1] Oküler ağrı[2] Kaşıntı Göz yaşarması Gözlerin uyum ve konverjans yeteneğinin[3] azalması Baş ağrısı, renk yanılgıları Azalan verim, artan ıskarta, artan iş kazaları Azalan insan performası, artan yorgunluk [1] Okülomotor Değişiklik: Gözdeki refleks hareketlerinin değişmesi [2] Oküler Ağrı: Göz kasındaki ağrılar [3] Konverjans Yeteneği: Yakına odaklama İyi aydınlatma, görmede çabukluk ve doğruluk; zaman kazancı sağlarken, yetersiz aydınlatma,verim düşüklüğünün yanı sıra işçinin morali ve fiziksel sağlığı üzerinde kötü sonuçlar ortaya çıkaracaktır. İyi Bir Aydınlatma Düzeninin Özellikleri 1- Aydınlatma şiddeti yapılan işle bağlantılıdır. Aydınlatma şiddetinin yükselmesi İnsan performansının artmasına, yorgunluğun azalmasına, Daha az ıskarta ve iş kazasına Bazı işlerde performansın %15-40 arasında artışına, Işık gereksinimlerinin yaşla birlikte artma gösterdiği göz önüne alınmalıdır 2- Eş Düzey Aydınlatma; Sürekli olarak bulunulan bir ortamda aydınlık farkları büyük olursa gözün sürekli adaptasyonu gerekir ki bu da görme performansının düşmesine neden olur. Gün ışığı ile aydınlatmada; yüksek ölçüde eş düzeylilik çalışma yerinde bakış alanına giren gökyüzünün yüksek ışık yoğunluğu ile kapalı alanın içindeki çok düşük yoğunluğu arasındaki büyük fark nedeniyle engellenir. Pencerede teknik önlemler (Jaluzi veya özel cam kullanımı) Tavan duvarlarının uygun şekilde boyanması 3- Göz kamaşmasının sınırlandırılması Görme alanındaki çok yüksek ışık yoğunluğu farklılığından ayrı olarak Işık kaynağına doğrudan bakmak 12

13 Parlak yüzeylerden yansıma dolayısıyla göz kamaşır. Kamaşma ışık kaynağının görme alanındaki konumuna ve ışık kaynağının görülebilir yüzeyine bağlıdır. Göz kamaşması görmeyi güçleştirip çalışma kapasitesini düşürmekle kalmayıp kazaların artmasına da neden olur. Devamlı göz kamaştıran ışık altında ise, göz bozukluklarına yol açabilir. Bu çalışma nedenle istenmeyen göz kamaşmalarından gözü korumak gerekir. Aydınlatma üzerinde durulması gereken hususlardan biri de görüş alanı içinde görmeyi engelleyen ya da rahatsızlık yaratan ışığın parlaklığıdır. Bu parlaklık doğrudan ya da yansımayla olabilir. Göz kamaşmasının önlenmesi için, ışık görüş hattının yeterince yukarısına yerleştirilir veya donuk (opak) ya da yarı şeffaf bir malzeme ile kaplanır. Işık kaynağındaki herhangi bir kirlilik, kaynağın yaydığı ışığın miktarını önemli derecede azaltır. Işık kaynaklarının tozlanması, aydınlatmanın altı ayda % 50 azalmasına, tozlu ortamda ise daha çok azalmasına neden olur. Bu nedenle, ışık kaynaklarının temiz oldukları zaman ölçülen aydınlatma şiddeti yapılan iş için ancak yeterli ise, kaynaklar kirlendiklerinde aydınlatma şiddeti çok düşük ve yetersiz olacaktır. Işık kaynaklarının düzenli bir şekilde temizlenmesi ve bakımı için bir program hazırlanması kaçınılmaz bir zorunluluktur İyi bir aydınlatmanın çalışanlar üzerindeki olumlu etkileri: İyi bir aydınlatma görme keskinliğini artırır, bakılan eşya daha iyi görülür İyi bir aydınlatma ile iş kazası sayısı azalır İyi bir aydınlatma işçilerin başarısını artırır İyi aydınlatma iş görmede çabukluk sağlar Aydınlanma Türleri; Gün ışığı: Doğrudan aydınlanma (güneş ışığının doğrudan çalışma yerine gelmesi) veya endirekt aydınlatma (yayılmış ve yansımış ışının iş yerine gelmesi) şeklinde olur. Uzmanlar, en iyi ışığın beyaz ışık (gün ışığı) olduğunu belirtmektedirler. Bu nedenle beyaz ışıktan olanaklar ölçüsünde yararlanmak gerekir. Gün ışığının yetersiz olduğu durumlarda ve gece çalışmalarında gün ışığınabenzeyen ışınlardan yararlanılmalıdır. 13

14 14 Yapay Aydınlatma: Bir mekanı günışığıyla yeterli düzeyde aydınlatmak her zaman mümkün olmaz. Bazı mekanlarda binanın mimari özellikleri nedeniyle, gün ışığı yetersiz kalabilir yada hiç olmayabilir. Böyle durumlarda yapay aydınlatmayı doğal aydınlatma ile bütünleşik olarak ya da tek başına kullanmak gereği doğar. Yapay aydınlatmayı, ışık kaynağının saldığı ışık akısının yönlendiriliş biçimine göre dörde ayırmak olanaklıdır: 1- Dolaysız aydınlatma 2- Dolaylı aydınlatma 3- Yarı dolaylı aydınlatma 4- Karma aydınlatma Aydınlatma ile ilgili öneriler: Gün ışığının doğrudan girmesi önlenmelidir (pencerelerin uygun yerde olması, mat camlar kullanılması, açık renk ve ışık geçirme katsayısı %30'dan fazla olan perdeler kullanılması, panjur kullanılması) Pencerelerin, kolonların, tavanların, duvarların ve bölmelerin yüzeylerinin açık renge boyanması Döşemenin de açık renkte olması, ancak dışarıdan gelebilecek veya işlem anında ortaya çıkabilecek tozların renginden açık olmaması Genel olarak güvenlik işaretlerinin dışında kalan, möble ve makine parçalarının, açık, mat renklere boyanması Yapay ışık kaynaklarının işçilerin görüş açısının dışına yerleştirilmesi, veya gerekli gölgeliklerin kullanılması Aydınlatma tekdüze olmalıdır. Çalışılan düzeyin her tarafındaki aydınlatma seviyesi eşit olmalıdır. Tekdüzelik sağlanamazsa göz değişik aydınlatma seviyesine kendini uyumlamak için çaba harcayacak ve çabuk yorulacaktır. Tekdüzelik sağlamak için yaygın ışınlar veren ışık kaynakları kullanmak ve bunları birbirine yakın yerleştirmek gerekir. İşyerinin aydınlatması ile ilgili temel prensipler; Gün ışığının karşıdan çalışana gelmesi Çalışan yüzeye gölge düşmemesi Kamaşmanın sınırlandırılması

15 Uygun renk düzenlenmesi temel prensip değildir. RADYASYON İş yerlerindeki radyasyon, hassas kişilerde boğazda kuruluk hissi, gözde problemler, baş ağrısı, alerji, yüzde kızarıklık, uykusuzluk, seslere karşı hassasiyet,işitme zorluğu ve yorgunluk gibi rahatsızlıklara yol açar. Radyasyon, iyonize eden ve iyonize etmeyen (non-iyonize) olarak ikiye ayrılır. Biyolojik olarak İyonize radyasyon; insan hücre yapısını bozan İyonize eden radyasyon hücreye geldiğinde bir takım kimyasal değişikliklere yol açar ve vücutta istenmeyen ürünler olan oksit-oksidan'ların oluşmasına sebep olur İyonize etmeyen ise çok uzun süreli maruz kalınmadıkça hücre yapısında bir değişikliğe yol açmayan radyasyondur. İyonize olmayan radyasyon hücre yapısındaki atomlarda gücü iyonlaşmaya yetemeyip ancak uyarılmış atom oluşturmaya neden olabilen radyasyon çeşididir. İyonize radyasyondan daha az zararlı oldukları söylenebilir. Kullandığımız elektrikli ev eşyalarının yaydığı ve vücudumuzun vücut sıcaklığını sabit bir düzeyde tutmak için yaydığı radyasyon bu gruptadır. İyonlaştırıcı radyasyonun giriciliği (nüfüs etmesi) Alfa; ince bir kağıt tabakası veya cildimiz tarafından soğrulur. Gama; kurşun ve beton gibi malzemelerde soğrulur. Nötron; Plastik ve benzeri malzemelerde soğrulur. İşyeri ortamında çalışanların radyasyondan etkilenmemesi açısından bakıldığında ; Alfa, beta, Gama ve Ultraviyole (mor ötesi) ışınlara nazaran Enfraruj (kızıl ötesi) ışınlar daha az önemlidir BASINÇ Birim alana yapılan kuvvete basınç denir. Birimi: Bar veya Newton/cm 2 dir. Kuvvetin tatbik edildiği her noktada bir basınç vardır. İş Sağlığı ve Güvenliği konusunda basınç ise; normal hava basıncının (atmosfer basıncı) daha fazla veya daha az olması gereken veya olan işyerlerindeki basınçtır. Normal şartlarda hava basıncı 76 cm cıva basıncına eşittir. Atmosfer basıncından daha yüksek ya da daha düşük basınçlı yerlerde çalışan işçilerde; Kalp 15

16 Dolaşım Solunum rahatsızlıkları görülebilir. Basıncın insan üzerindeki etkileri: Normalde 4,5 N/cm 2 kadar basınç değişimi organizmada rahatsızlık hissi dışında sağlık sorunu yaratmaz. Atmosfer basıncının düşmesi ile, karıncalanma, kol ve bacaklarda ağrılar, bulanık görme, kulak ağrıları gibi belirtiler meydana gelir. Deniz dibine inildikçe vücut üzerindeki basınç artması olur. Bu basıncın 4 atmosferi aşması halinde, kişi solunum ile fazla azot alacağından, azot narkozu içine düşebilir.(dalgiçlar) Karar verme, düşünme ve istemli hareketler kötüleşebilir ve su üstüne çıkılmazsa, şuur çekilmesi baş gösterebilir. Düşük ve yüksek basıncın işçiler üzerinde meydana getirdiği olumsuz etkiler bir meslek hastalığıdır. Basınç değişikliği nedeni ile görülen akut hadiselerde yükümlülük süresi 3 gün, diğer hadiselerde ise, yükümlülük süresi 10 yıl dır. Korunma Yöntemleri Düşük ve yüksek basıncın gerektirdiği işlerde, çalışanlar Mümkünse genç ve tecrübeli isçilerden seçilmelidir. Ayrıca, bu işlerde çalışacakların şişman, alkolik ve solunum Sistemine ilişkin kronik hastalıkları olmamalıdır. Bu işlerde çalışmanın devamı süresince periyodik muayeneler, oldukça hassas yapılmalı, kulak, burun, boğaz ve solunum sistemine ilişkin, akut yakınması olanlar iyileşinceye kadar işten uzak tutulmalıdırlar. İşe giriş muayenelerinde tam sistemik muayene yapılmalı, akciğer ve sinüs grafisi çekilmeli. Büyük eklemler, işe girişte ve her yıl periyodik muayenede radyolojik olarak incelenmelidir. Bu inceleme işçi işten ayrıldıktan sonra da iki yıl tekrarlanmalı. Basınç altında kazaya uğrayanlar ile hastalananlar yeniden işe döndürülmemelidir. Basınç altında çalışırken uyulması gereken kurallar ve alınması gereken önlemler, basıncın insan vücudundaki etkileri konusunda eğitilmelidir. Basıncın etkisine bağlı bulguların iki yıl sonra bile ortaya çıkabileceği düşünülerek, ilk yardımın ve acil müdahalenin yapılabilmesine olanak sağlayan bilgiler işçinin sürekli taşıyabileceği biçimde üzerinde bulunmalı. 16

17 Yüksek basınç altında çalışmaların yapıldığı işyerinden dekompresyon odası bulunmalı. Ayrıca, basınç altında yürütülen işlerde çalışma sırasında sigara ve içki içilmesi, gazlı içeceklerin içilmesi yasaklanmalıdır. Avrupa Birliği Risk Değerlendirme Direktifidir. 17