İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ

Ebat: px

Şu sayfadan göstermeyi başlat:

Download "İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ"

Gülistan Levni
8 yıl önce
İzleme sayısı:

1 İSTANBUL ÜNİVERSİTESİ AÇIK VE UZAKTAN EĞİTİM FAKÜLTESİ İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ İŞ HİJYENİ-2 PROF. DR. SARPER ERDOĞAN

2 Fiziksel riskler Görme ve aydınlanma 1

3 Görme ve aydınlanma-1 Çevreden gelen bilgiler % oranında görme yoluyla algılanırlar. Belirli bir işi yapabilmek için gerekli aydınlatma düzeyleri kişisel anatomo-fizyolojik özelliklere ve ışık kaynaklarının fiziksel özelliklerine bağlı olarak değişir. Görünebilir ışığın dalga boyu 380 nm ile 780 nm arasındadır. Işık akımı lumen olarak ölçülür, lm sembolü ile gösterilir. Bir ışık kaynağından bir zaman biriminde her yöne yayılan ışık miktarıdır. Aydınlatma şiddeti Lux olarak ölçülür işareti lx dir. Belli bir yüzeye düşen ışık miktarı lm/m2 olarak ölçülür. 2

özelliklerine bağlı olarak değişir. Görünebilir ışığın dalga boyu 380 nm ile 780 nm arasındadır.

4 Görme ve aydınlanma-2 Kişisel adaptasyon farklı aydınlanma derecelerine uyum sağlama yetisidir. Göz 0.01 lx ile lx arasındaki yoğunluklara kendini ayarlayabilir. Yüksek aydınlanma ölçülerine adapte olma 1 ila 1,5 saniyeyi gerektirir. Karanlık adaptasyonu başlangıçta şiddetli iken giderek yavaşlar ve 20 ila 40 dk içinde tamamlanır. Yaşlanma ile birlikte adaptasyon yeteneği düşer. Görmenin başlangıçtaki durumuna döndürülebilmesi için aydınlanma şiddeti arttırılmalıdır. Akomodasyon ise göz merceğinin kendisini farklı uzaklıklara adapte edebilmesidir. Kırma kusurları belirli bir dereceye kadar giderilebilir. 45 yaşın ötesinde merceğin elastisite kaybı nedeniyle akomodasyon gücü düşer. 3

Yaşlanma ile birlikte adaptasyon yeteneği düşer. Görmenin başlangıçtaki durumuna döndürülebilmesi için aydınlanma şiddeti arttırılmalıdır.

5 Görme ve aydınlanma-3 Bazı işler ve iş ortamları için aydınlatma şiddetleri şöyle olmalıdır: Sokak ve meydanlar lx Depo lx Dinlenme odaları 200 lx Temizlenme odaları 500 lx Binalar içindeki yollar 500 lx Bürolar lx Teknik resim 750 lx Saat tamiri, kuyum işi lx Ameliyat sahası >3000 lx Bu değerler şu örneklerle karşılaştırılabilir: Parlak gecede hilal ay 0.01 lx Dolunay 0.25 lx Kışın bulutlu hava lx Yazın bulutlu hava lx Engelsiz güneş ışığı >

Saat tamiri, kuyum işi 1000-1500 lx Ameliyat sahası >3000 lx Bu değerler şu örneklerle karşılaştırılabilir: Parlak gecede hilal

6 Görme ve aydınlanma-4 Işık oranları işte kesintisiz bir konsantrasyon sağlamalıdırlar. Aydınlatma düzeyleri işe, işin niteliğine, iş ortamına göre değişmelidir. Aydınlatma şiddeti pencere büyüklüğünden, ışığın geliş açısından, etraftaki yapıların yüksekliğinden, oda derinliğinden ve pencerelerin temizliğinden etkilenir. Genel olarak pencereden bir parça gökyüzünün göründüğü iş ortamı yüksek görme taleplerini karşılar. 5

Aydınlatma şiddeti pencere büyüklüğünden, ışığın geliş açısından, etraftaki yapıların yüksekliğinden, oda

7 Görme ve aydınlanma-5 Karanlığa geç uyabilme sorunu nedeniyle çalışılan yerin aydınlığı odanın genel aydınlığından fazla olmalıdır. Eğer işyerindeki doğal aydınlatma yeterli olamıyorsa yapay ışık kaynakları kullanılmalıdır. 6

8 Görme ve aydınlanma-6 Aynı ışık düzeylerinde küçük objelerin tanınması daha fazla zaman ve konsantrasyon gerektirir. Keskin görüş gerektiren işlerde sürekli yüksek ışık yoğunluğu sağlamak gereklidir. Işığın spektral bileşimi kırılmayı etkiler. Kısa dalgalı mavi ışık görece miyopiye yol açar. Uzun dalgalı kırmızı ışık ise tam tersi etki gösterir. Özellikle yaşlı çalışanlarda bu etki kompanse edilemez boyutlarda olabilir. 7

Işığın spektral bileşimi kırılmayı etkiler. Kısa dalgalı mavi ışık görece miyopiye yol açar.

9 Görme ve aydınlanma-7 Kamaşma farklı aydınlanma düzeylerine maruz kalındığında ortaya çıkar. Kamaşmayı engellemek için yapay ışık kaynağı veya güneş görüş alanı dışında tutulmalıdır. Yapay ışık kaynakları ufuk çizgisine 30 dereceden fazla açıyla düşecek şekilde yerleştirilmelidir. Floresan lambalar ise ufuk çizgisine paralel yerleştirilmelidirler. Dolaylı kamaşma ışığın yansıması nedeniyle ortaya çıkar. Görüş alanında bu nedenle ayna, cam, metal gibi ışığı fazla yansıtan yüzeyler olmamalıdır. 8

Yapay ışık kaynakları ufuk çizgisine 30 dereceden fazla açıyla düşecek şekilde yerleştirilmelidir.

10 Görme ve aydınlanma-8 Çalışılan obje ile çevresi arasındaki kontrast en fazla 3:1, obje ile çevre arasında ise 10:1 oranında olmalıdır. Görüş alanındaki en büyük kontrast 40:1 i aşmamalıdır. Koyu zemin üzerinde parlak işaretler veren ekranlarda kontrast 5:1 ile 10:1 arasında olmalıdır. Yüzey yapılarını tanıma bir miktar gölge gerektirir. Tek gözünü kullananlarda bu hacimli mekanı tanımada önemlidir. Gölgesiz bir çalışma ortamı tercih edilmez. 9

Koyu zemin üzerinde parlak işaretler veren ekranlarda kontrast 5:1 ile 10:1 arasında olmalıdır.

11 Hava ve havalandırma Hava hacmi Dış hava akımı Oda ısısı Daha çok oturarak yapılan işlerde > 12 m m3/h > 19 C Daha çok ayakta yapılan işlerde > 15 m m3/h > 17 C Ağır bedensel iş > 18 m3 > 65 m3/h > 12 C Hava kalitesi dolaylı olarak CO 2 miktarlarından hesaplanır. Artan CO 2 konsantrasyonlarında başka sağlığa zararlı madde artışı düşünülmelidir. Bu nedenle sürekli veya periyodik olarak hava değişimleri ile CO 2 için % 0.5 hacim olan MAK değerinin aşılmaması (< 0.1) sağlanmalıdır. 10

miktarlarından hesaplanır. Artan CO 2 konsantrasyonlarında başka sağlığa zararlı madde artışı düşünülmelidir.

12 Hava ve havalandırma-2 Havalandırma açıklıklarının büyüklüğü ve yerleşimi ortam hava hacmine, tavan yüksekliğine, hava akımına ve iç ortam ile dış ortam arasındaki hava akımına bağlıdır. Hava çıkış düzeneği hava akımının girdiği yerden yukarıda olmalıdır, çünkü kullanılmış sıcak hava yukarıya çıkar. Serbest hava değişiminin yetişmediği veya ameliyathane gibi belli düzeylerde hava kalitesinin olması gereken yerlerde klima sistemlerinin kurulması gereklidir. Oksijen parsiyel basıncının kısa sürede 50 mmhg altına düşmesi zihinsel ve psişik fonksiyonlarının kısıtlanmasına yol açar. 11

Hava çıkış düzeneği hava akımının girdiği yerden yukarıda olmalıdır, çünkü kullanılmış sıcak hava yukarıya çıkar.

13 Vibrasyon Vücudun salınan cisimlerle doğrudan teması ile oluşur. Vücutta derinin, kas iğlerinin ve denge organının mekanoreseptörleriyle ve ağrı reseptörleriyle algılanır. Hissedilen salınımların frekansı 0.5 ile 1000 Hz arasında değişmektedir. 1 ila 300 Hz arasındaki frekanslar iş sağlığı yönünden önemlidir. Salınım enine, boyuna ve ön-arka eksende olmak üzere üç yönde ölçülür. 12

algılanır. Hissedilen salınımların frekansı 0.5 ile 1000 Hz arasında değişmektedir.

14 Vibrasyon-2 Salınımın şiddeti: Organizma total salınıma bir yanıt verdiğinden total salınım K olarak ifade edilen bir simgeyle gösterilir. Standardize edilmiş salınım frekansından, salınımın vücuda etki ettiği yerden ve salınım yönünden etkilenir ve K=w.a/f formülüyle hesaplanır. W, salınım ivmesinin frekansa bölümünü salınımın vücuda etki noktası, salınım yönü ve frekans açısından ağırlıklandıran bir değerdir. 13

Standardize edilmiş salınım frekansından, salınımın vücuda etki ettiği yerden ve salınım yönünden

15 Vibrasyon-3 Salınım frekansına göre vücut reaksiyonları şunlardır: < 0.5 Hz Bulantı, kusma 3-7 Hz Ağrı 4-8 Hz Nefes darlığı Hz İdrar yapma ve dışkılama sorunları Hz Baş ağrısı Hz Konuşma kusuru Hz Görme kusuru Hz Deri kan dolaşımının bozulması Genel olarak konforsuzluk, iş yetisinin azalması ve kaza riskinin artışına yol açar. 14

sorunları 13-20 Hz Baş ağrısı 13-20 Hz Konuşma kusuru 20-25 Hz Görme kusuru 200-300 Hz

16 Vibrasyon-4 Aslında tüm vücut bir bütün olarak salınırken tek tek organlar farklı amplitütlerde salınırlar. Organın büyüklüğü, ağırlığı, vücut içinde elastik olarak sabitlenip sabitlenmediği ve kese biçimindeki organların doluluğu önemlidir. Organ salınımları büyüklükleriyle ters orantılıdır. Koruma amaçlı olarak salınım kaynağında önlenebilir. Örn. makineler esneyebilen zeminlere yerleştirilebilir. Salınımın iletilmesi otobüslerin şoför koltuklarındaki gibi engellenebilir. Vibrasyonu azaltan eldivenler gibi kişisel koruyucular kullanılabilir. 15

Organ salınımları büyüklükleriyle ters orantılıdır. Koruma amaçlı olarak salınım kaynağında önlenebilir. Örn.

17 auzef.istanbul.edu.tr 16

Benzer belgeler

İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ

İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ PROGRAMI İŞ HİJYENİ PROF. DR. M. SARPER ERDOĞAN İSTANBUL ÜNİVERSİTESİ AÇIK VE UZAKTAN EĞİTİM FAKÜLTESİ İş Hijyeni Bir işyerinin hijyenik olması o işyerinin