TARİHİN SESSİZ TANIKLARI

Transkript

1 TARİHİN SESSİZ TANIKLARI

2 1924 Ankara Şube Binası Şubenin açılış tarihi: GiulioMongeri mimar

3 Genel Müdürlük ve Ankara Merkez Şubesi olarak hizmet vermek üzere inşa edilen bina, Haziran 1929 da tamamlandı. Bu yeni binaya geçilmesinden 2 ay sonra 22 Ekim tarihinde Gazi Mustafa Kemal Atatürk binayı ziyaret etti. Banka nın 5. kuruluş yıldönümü de bu binada kutlandı. Ulus Meydanı nın tam ortasında yer alan binanın bir cephesi gardan gelen caddeye, diğer cephesiyse Çankaya yoluna bakmaktadır. Cumhuriyet Dönemi 1. Ulusal Mimarlık akımı etkisiyle tasarlanan bina, katların yatay hatlarla ayrılmasıyla Neo Rönesans, girişin üstündeki kıvrımlı çizgilere sahip cam gölgelikle de Art Nouveau akımının izlerini taşır. Bina köşeden dairesel girişlidir. Oval biçimde tasarlanan ana holün üstü renkli vitraylarla kaplanmıştır. Bu hem holün hem de üst katın daha aydınlık olmasını sağlar. Vitrayda, elinde gücü temsil eden yılanlı asası, başında ve ayaklarında hızına gönderme yapan kanatlarıyla para ve ticaretle ilişkilendirilen Yunan Tanrısı Hermes tasvir edilmiştir. İç mekânda Osmanlı ve Selçuklu mimarisinin süsleme öğeleri kullanılmıştır. Bina kemerli pencerelere sahiptir. Aynı dönemde Ankara'da yapılan diğer banka binaları gibi ekonomik bağımsızlığı ve ulusal ekonomiyi temsil eder.

4 1942 Aydın Şube Binası Şubenin açılış tarihi: Nezih Eldem mimar

5 1940 ların sonunda şubenin Genel Müdürlüğe yazdığı mektupta; müdüriyet odası, vezne dairesi ve muamelat servisinin bulunduğu 60 m 2 alanın yetersiz olduğundan bahsedildi. Müessesenin şerefiyle mütenasip bir binaya yerleşmesinin ancak bir arsa bulunarak ve yeni bir bina inşa edilerek mümkün olabileceğinin de altı çizildi. Böylece binanın yapımı için çalışmalara başlanmış oldu. Cumhuriyet Dönemi etkisinde tasarlanan bina, bodrum, zemin ve bir kattan oluşurken toplamda 774 m 2 büyüklüğünde bir alana sahipti. Binanın dış cephesinde taraklı mozaik sıva kullanıldı. Zemin ve birinci kat pencereleri ahşap doğrama olup zemin kat pencerelerinde dövme demir işlemeli dekoratif korkuluklar vardır. Pencere ve ön cephe giriş kapısı söveleri, çatı ve kat silmelerinde yöresel doğal taş kullanıldı yılında binanın dış kabuğu korunarak yeni betonarme bir bina inşa edildi, dış cephe mimari öğeleri aslına uygun olarak yenilendi yılındaysa dış cepheye müdahale edilmeden iç mekânlar yenilendi.

6 1928 Balıkesir Şube Binası Şubenin açılış tarihi:

7 Balıkesir'de şube açılması kararı Şubat 1927 de Samsun Şubesi nin açılması kararıyla birlikte alındı. İdare Meclisi, 1 Mayıs 1928 tarihinde yaptığı toplantıda Balıkesir Şubesi nin 10 Mayıs ta açılmasını kararlaştırdı. Şubeye müdür, ikinci müdür ve bir de muhasebeci tayin etti. Bodrum, zemin ve birinci kattan oluşan 613 m 2 alana sahip bina, tarihi Yeni Çarşı kompleksi içinde yer alır ve dört tarafının da yola cephesi vardır. Binada 1996 ve 2010 yıllarında yenileme tadilatları yapılmıştır.

8 1930 Beyoğlu Resim Müzesi Binası Şubenin açılış tarihi:

9 20. yüzyıl Beyoğlu apartmanı örneği olan bina, Art Nouveau mimarisine sahiptir lü yılların başında zemin katı ticaret, diğer katları konut amaçlı olarak inşa edildi. Bina bodrum kat, zemin kat, 5 normal kat ve bir de terastan oluşmaktadır. İstiklal Caddesi üzerinde, eskiden Karlman Pasajı'nın, bugünse onun yerine inşa edilen Odakule'nin komşusudur. Bina, korunması gerekli kültür varlığı olarak tescil edilmiş 2. derece tarihi eser bir yapıdır. Beyoğlu ndaki 20. yüzyıl konutları arasında gerek konum gerekse mimari açıdan dikkat çeken örneklerden biridir. Cumhuriyetin ilk yıllarından bu yana oluşturduğu geniş ve kronolojik sanat eserleri koleksiyonunu kamuoyuyla paylaşma kararı alan Türkiye İş Bankası, Beyoğlu ndaki bu binanın bir sanat müzesine dönüştürülmesi çalışmalarına devam ediyor. Sanat eserleri koleksiyonunun sergileneceği kalıcı sergi salonlarından geçici sergi salonlarına, eserlerin bakım ve onarımlarının yapılacağı restorasyon ünitelerinden atölye salonlarına, kafeteryadan kitabevine birçok fonksiyonu barındıracak binanın, kapsamlı bir kültür merkezi olması planlanıyor.

10 1925 Bursa Şube Binası Şubenin açılış tarihi: Arif Hikmet Holtay mimar

11 Türkiye İş Bankası nın açtığı üçüncü şubedir yılında başka bir binada hizmet vermeye başlayan şube, 1931 yılında mevcut hizmet binasına taşınmıştır yılında Bursa Şubesi ne bağlı olarak Mudanya ve Gemlik te birer muhabirlik açıldı. İlk yıllarda 16 personelin çalıştığı şubede 1928 yılında 26 personelin çalıştığı; muhasebe, muhaberat, hesab-ı cari, senedat ve vezne servislerinin bulunduğu biliniyor. Bina, Cumhuriyet Dönemi taş kaplama cepheli Neoklasik bir yapı olarak Holtay ın anıtsal ve akademik yaklaşımının geç örneklerinden biridir. Bursa nın merkezinde, Atatürk Caddesi üzerinde yer alır. Bodrum, zemin kat üzeri üç kat ve çatı katından oluşan bina kütlesel biçimi ve cephe süsleme öğeleriyle Holtay ın benzer üsluptaki İş Bankası uygulamalarının sonuncusudur. Betonarme karkas sistem kullanılan yapıya, cephelerde kullanılan taş kaplamayla yığma yapı görünümü kazandırıldı. Modern bir organizasyona sahip yapıda, yerel biçimlere referans veren yalın süsleme öğeleriyle sade bir görünüm elde edildi. Ön cepheyi vurgulayan ve üç kat boyunca devam eden kat terasları, çatı katında yükseltilen alın ve kolonatlı kısım yapıya anıtsal bir etki kazandırmıştır. Bina; 1960 lı, 1980 li ve 1990 lı yıllarda ve son olarak da 2010 yılında tadilat gördü.

12 1970 Cağaloğlu İstanbul Şube Binası Şubenin açılış tarihi:

13 Bina, Fatih ilçe sınırları içinde, Bâb-ı Âli Yokuşu ile Nuruosmaniye Caddesi nin birleşim noktasındaki köşe parselde yer almaktadır. Kare plan formundaki yapının tek kenarı yan binayla bitişiktir ve caddeler üzerindeki iki cephesinde cumba ve süslemeler görülebilir. Neoklasik akım izlerini taşıyan bina, bodrum kat, zemin kat, 2 adet normal kat ve çatı katından oluşur. 925 m 2 kapalı kullanım alanına sahiptir yılında yapılan düzenlemenin ardından 30 Ekim de açıldı yılında dış cephesi korunarak içi tarihi bir konseptle yenilendi.

14 1928 Edremit Balıkesir Şube Binası Şubenin açılış tarihi: GiulioMongeri mimar

15 Balıkesir Şubesi nin açılışından 6 ay sonra, Umum Müdür Celal Bey, şubenin dar bir sahada kaldığını, faaliyete geçebilmek için behemahal hinterlandı tutulması gerektiğini, Edremit ve Ayvalık ta Balıkesir e mülhak birer şube küşadı için gerekli çalışmaların yapıldığını söyledi. Bu sözlerin üzerinden çok geçmeden 5 Eylül 1928 de Ayvalık ta, 8 Eylül 1928 de Edremit te birer şube açıldı. Türkiye İş Bankası'nın en eski şubelerinden birinin yer aldığı Edremit, cumhuriyetin ilk yıllarında önemli bir liman ve ticaret merkeziydi. Edremit in bu önemli iktisadi konumuna uygun olarak şube binası da büyük bir titizlikle Ankara Ulus taki merkez binanın küçük bir benzeri olarak aynı mimara inşa ettirildi. Bodrum ve zemin kattan oluşan 460 m 2 lik bina, erken Cumhuriyet Dönemi cephe karakteri ve mimari çizgilerini taşır. Bina dış cephesi Ayvacık taşı olarak bilinen değerli kırmızı kesme taşla kaplıdır. Pencere korkulukları dövme demir, giriş kapısı dekoratif dövme demir ve sac kaplamadır. Yan cephe camlarında vitray süslemeler vardır ve çatı kısmındaki işlemeli alanların birinde taşa oyulmuş İş logosu bulunur. İç mekânın tavan ve sütunlarında alçı süsler yer alır. Ayrıca, oyma alçıpandan yapılmış süs üzerinde heykeltıraş ve ressam Pietro Canonica tarafından yapılan bronz bir Atatürk büstü de bulunur. Binada 1950, 1963, 1977, 1986, 1994, 2001 ve 2006 yıllarında bazı tadilatlar yapılmıştır.

16 1929 Erzurum Şube Binası Şubenin açılış tarihi: Nezih Eldem mimar

17 Erzurum Şubesi nin Genel Müdürlüğe yazdığı mektuplarda, şehirde Banka için yeni bir bina yaptırılmasıyla hem Erzurum un imar hareketine iştirak edileceği hem de şube ihtiyaçlarına uygun bir binaya sahip olunacağı anlatıldı. Yeni binanın mevki itibarıyla piyasa ve ticaret merkezlerine uzak olmaması gerektiği ve mevcut şubedeki mekân darlığı nedeniyle artan kadronun müşterilerle ilgilenmekte zorlandığı aktarıldı. Bu çerçevede mekân kavramının, işlevselliğin, malzemenin, çevre verilerinin ve tarih bilincinin ön plana çıktığı bir mimari anlayışla tasarlanan bina; Cumhuriyet Dönemi mimarisinin önemli örneklerinden biridir. Binanın ön cephesi taş kaplamadır. Malzeme ve yapısal elemanlar, saklanmadan kullanılarak detaylara önem verilmiştir. Binada 1998 yılında güçlendirme çalışmaları yapılmıştır.

18 1934 Galata İstanbul Şube Binası Şubenin açılış tarihi: Levon Nafilyan mimar

19 Galata, Osmanlı İmparatorluğu'nun son dönemindeki finans merkezi özelliğini cumhuriyetin ilk yıllarında da korudu. Türkiye İş Bankası Galata Şubesi, Bankalar Caddesi'nde görkemli bir binayla yerini aldı. İlk yıllarında Osmanlı Sigorta'yı misafir eden bina, 1. Milli Mimari kapsamında sayılır. Yerel öğelere, oryantalist bir anlayışla yer veren bina, geometrik bir Neoklasik çizgiye sahiptir. Binanın altında bir kuyu ve tünel bulunur ta sonradan eklenen 2 kat, yılları arasında yıkılarak orijinal haline dönüştürülmüştür. Yapının dış cephesi korunarak ve asma kat galeri boşluğu da orijinal projedeki halini almıştır. Ayrıca tüm taşıyıcı sistem ve iç mimari öğeleri de yenilenmiştir.

20 1956 Mahmutpaşa İstanbul Şube Binası Şubenin açılış tarihi:

21 Neoklasik Dönem in özelliklerini yansıtan Tarakçılar Han ın 19. yüzyıla ait olduğu düşünülmektedir. Bina Mahmutpaşa Yokuşu'nda bulunan başka bir yapıyla birleşerek bugünkü formunu almıştır. Yapı, 1. Derece Koruma Bölgesi nde, tescilli eski eser olarak yer alır. Bodrum katında tarihi bir sarnıç bulunur yılında Mahmutpaşa Yokuşu cephesinde ve iç mekânında bazı düzenlemeler yapılmıştır.

22 1928 Mersin Şube Binası Şubenin açılış tarihi: Arif Hikmet Holtay mimar

23 22 Aralık 1928 tarihinde faaliyete geçen Mersin Şubesi nin açılma kararı, hem İstanbul hem de İzmir'e kazandırmak hem de bu suretle Konya, Adana, Gaziantep hinterlandını tutmak gerekçesiyle alındı. Yeni şubenin ilk değerlendirmesini 1929 yılında yapan Umum Müdür Celal Bey, bütün masraflar çıktıktan sonra şubenin bin lira kâr yapmasını beklediklerini ve Tarsus'ta da bir şube açmanın yararlı olacağını belirtmişti. Bu şubeyle İş Bankası, Mersin'de kısa sürede önemli başarılar elde etmiş, açılışının üzerinden 7 ay geçmeden plasman miktarını aynı şehirde faaliyet gösteren diğer bankaların üzerine çıkarmıştı. Ayrıca piyasadaki ticari işlemlerin %30'una sahip olmuştu. Mersin Şubesi, Nisan 1929'da 18 kişinin çalıştığı bir şube haline gelmişti. Akdeniz mimarisinin tipik bir örneği olan bina, 3 lü pencereler, geniş kemerli balkonlar, yüksek giriş kapısı, kat yükseklikleriyle tarihi bir yapıdır. Dış cephesi kesme taş kaplama olup bu görünüm günümüzde de korunmuştur. Holtay'ın anıtsal ve akademik yaklaşım çerçevesinde inşa ettiği bina, geleneksel biçim ve sembolleri, sade ve basit formlara dönüştürerek kullanmış, modern formlarla geleneksel mimari arasında bağ kurmuştur. Dönemin diğer kamu binalarına oldukça benzemektedir. Mersin'de İstiklal Caddesi üzerinde olan tarihi bina, T.C. Kültür ve Turizm Bakanlığı Anıtlar Kurulu ndan onay alınarak 1980 de kapsamlı bir tadilatla güçlendirildi de yine Anıtlar Kurulu onayıyla dış cephesine dokunulmadan tarihi konseptli bir tadilatla şimdiki görünümüne kavuştu.

24 1959 Mumhane Trabzon Şube Binası Şubenin açılış tarihi:

25 Cumhuriyet öncesi döneme ait bina, Osmanlı mimarisi tarzında inşa edildi. Bina, bodrum, zemin ve normal katın yanında bir de çatı katından oluşur yılında yapılan tadilatla bina tamamen yıkılarak aslına uygun yeniden inşa edildi. Bu çalışmanın mimarı Macit Okman dır. Trabzon merkezde, Maraş Caddesi üzerinde Mumhaneönü mevkiinde bulunan yapı 892 m 2 kullanım alanına sahiptir. Sade bir görünüşe sahip olan binada, Trabzon taşından yapılan söveler, kat silmeleri ve köşe taşları göze çarpar.

26 1929 Tarsus Mersin Şube Binası Şubenin açılış tarihi: Orhan Tezgören mimar

27 Tarsus/Mersin Şubesi binası 1929 yılında kira sözleşmesiyle tutularak hizmete açıldı yılında banka tarafından satın alınan bina yıkılarak, 1958 yılında şu anki hizmet binası inşa edildi. Bina, Tarsus tarihine paralel olarak Roma İmparatorluğu Dönemi ne ait tarihi kalıntıların yoğun olduğu bir bölgede yer alır. Bu sebeple 2015 yılında Anıtlar Yüksek Kurulu nca tescil altına alınmıştır. Şube binası 2005 yılında önemli bir tadilat gördü ve lojman alanları da şubeye dâhil edildi.

28 1924 Yenicami Müze Binası Şubenin açılış tarihi: Müzenin açılış tarihi: Seyh, Ahmet Muhtar mimar Talat Efendi

29 1924 yılında açılan ikinci şube daha sonra Yenicami Şubesi adını alacak olan İstanbul Şubesi dir. İstanbul da bir şube açılması, Banka resmen kurulmadan kararlaştırıldı ve kamuoyuna duyuruldu. Şubenin açılışı 25 Aralık 1924 tarihinde düzenlenen bir törenle yapıldı. İstanbul Şubesi, Büyük Postane karşısında Kınacıyan Hanı'nda eski Türkiye Milli Bankası'nın binasında faaliyete başladı yılında İtibar-ı Milli Bankası yla birleşmesi gerçekleşene kadar Türkiye İş Bankası'nın bu büyük kentteki tek şubesi olarak görev yaptı, iki bankanın birleşmesi üzerine aynı binada bir süre daha faaliyetine devam ettikten sonra Yenicami karşısındaki binaya taşındı yılında alınan bir kararla Banka kültürel etkinliklerinin yeniden şekillendirilmesi çalışmasının bir adımı olarak binanın tamamının müzeye dönüştürülmesine karar verildi. Bina özellikleri korunarak çağdaş müzeciliğin tüm gereksinimlerini karşılayacak biçimde restore edildi ve Kasım 2007'de müze olarak faaliyet göstermeye başladı. Türkiye İş Bankası tarihinin ve sürekliliğinin öyküsünü, her yıl daha da ileriye giden gelişimini, Banka nın toplumsal hayattaki yerini anlatan Türkiye İş Bankası Müzesi ne ev sahipliği yapan bina, geçmişten bugüne İstanbul'un en canlı ticaret merkezi ve Tarihi Yarımada nın kalbi Eminönü'nde yer almaktadır.

30 19. yüzyılın sonlarında bodrum, zemin ve birinci kat olmak üzere m² ye inşa edilen bina, 1924 yılı sonunda Banka tarafından satın alınarak İstanbul Şubesi olarak hizmet vermiştir. Şube yıllarında ilave edilen ikinci kat ve 1950 yıllarında aynı katın ikiye bölünmesiyle elde edilen üçüncü katla m² alana sahip olmuştur. Sonraki yıllarda şubenin yemekhane ihtiyacını karşılamak amacıyla bir çekme kat ilave edildi ve bina toplam alanı m² ye ulaştı yıllarında üst katlar yıkılarak bina; bodrum, zemin ve 1. kat haline getirildi ve güçlendirme yapılarak tadilat gördü. Birinci derece tescilli tarihi eser olan binada, bugün daimi ve geçici sergi salonlarının yanı sıra Kültür Yayınları kitabevinin de bulunduğu Türkiye İş Bankası Müzesi bulunur. Müze, Türkiye İş Bankası'nın kurulduğu günden bugüne, gerek kendi geçmişine gerekse Türkiye'nin ekonomik gelişimine tanıklık eden bankacılık ve kurumsal yapıyla ilgili belgelerin, bankacılık gereçlerinin, iletişim araçlarının, fotoğrafların, resimlerin, reklam ve promosyon malzemelerinin, filmlerin güvenli bir ortamda saklanması, korunması ve gelecek nesillere aktarılması işlevini üstlenmektedir.

31