KİMYA TARAMA SINAVI (TDY1) KILAVUZU

Transkript

1 KİMYA TARAMA SINAVI (TDY1) KILAVUZU BU KILAVUZDAN YETERİNCE YARARLANABİLMEK İÇİN; KILAVUZU İNCELEMEYE BAŞLAMADAN ÖNCE KİMYA TARAMA SINAVI (TDY1) SORULARINI CEVAPLAYIN VE CEVAPLARINIZI CEVAP ANAHTARI İLE KARŞILAŞTIRIN. Kimya Tarama Sınavı Adresi: Yazara ulaşılabilecek elektronik posta adresi: Genel bilgi için adres: KİMYA TARAMA SINAVI (TDY1) KILAVUZU Sayfa 1

2 KİMYA TARAMA SINAVI (TDY1) SORULARI HANGİ KONULARI ÖLÇÜYOR? Lise kimya dersi müfredatı ve üniversite hazırlık çalışmaları için yeterli bir altyapı oluşturabilmek üzere şu konulara tarama testinde yer verilmiştir: 1. Elementler ve Özellikleri 2. Kimyanın Dili 3. Periyodik Cetvel 4. Atom Teorisi 5. Kimyasal Türler 6. Bağlar KİMYA TARAMA SINAVI (TDY1) KILAVUZU Sayfa 2

3 SINAVIN ZORLUK DERECESİ NEDİR? Sınavda sorular kolay ve orta zorlukta sorular yer almaktadır. Soruların büyük çoğunluğu kimya dersi müfredatında yer alan belli bir prensibin uygulamasını içermektedir. Çok sayıda faktörü bir arada değerlendirmeyi gerektiren kompleks sorulara yer verilmemiştir. Sınavda yer alan az sayıda soru, bir bilginin hatırlanmasına dayanmaktadır. Bu sorular genel kimya kültürünü ölçmeye yöneliktir. Bilgi ve kavrayışın ötesinde, dikkat gerektiren sorulara çok az syıda yer verilmiştir. Özetle, Kimya Tarama Sınavı (TDY1) amacına hizmet edecek şekilde, kimya dersinin temelleri ile ilgili tarama sorularından oluşmaktadır. KİMYA TARAMA SINAVI (TDY1) KILAVUZU Sayfa 3

4 SINAV NETİCESİ NASIL YOL GÖSTERİR? Sınav sonucunda yanlış cevaplanan soruların sayısı bulunur. Boş bırakılan sorular da yanlış cevaplanmış sayılır. Tüm sorulara doğru cevap verilmişse, kimya öğrenimi için gerekli en temel bilgi ve kavrayış seviyesine erişilmiş demektir. Kimya derslerinde ve üniversiteye hazırlıkta gerekli olan konuların çalışılmasına başlanabilir. Yine de bu kitapçığın AÇIKLAMALAR kısmına bir göz atmak yararlı olacaktır. 1 7 adet soruya yanlış cevap verilmişse, AÇIKLAMALAR kısmında verilen izahat dikkatlice okunmalıdır. Kimya çalışmalarına devam etmeden önce ikinci bir tarama sınavı uygulanabilir. 8 veya daha fazla soruya yanlış cevap verilmişse, temel seviye bilgilerin tamamlanması için ön çalışma yapılmalıdır. Öncelikle AÇIKLAMALAR kısmında yer alan bilgiler dikkatlice gözden geçirilmeli, konular baştan itibaren çalışılmalıdır. Gerekiyorsa bir öğretmenden yardım alınmalıdır. Yanlış cevapladığınız soru numaralarını yazara elektronik posta ile bildirirseniz, yol gösterici öneriler içeren bir cevap verilecektir. KİMYA TARAMA SINAVI (TDY1) KILAVUZU Sayfa 4

5 AÇIKLAMALAR 1 Cu sembolü bakır metaline aittir. 2 İzotopların ayrı sembolü olmaz. S, Sn ve Si sırasıyla kükürt, kalay ve silisyum adındaki üç farklı elementin sembolleridir. 3 Periyodik Cetvelin 1A grubundaki elementler alkali metaldir. Yukarıdan aşağıya doğru sırasıyla lityum (Li), sodyum (Na) ve potasyum (K) elementlerinin alakali metal olduğu bilinmelidir. Periyodik cetvelde daha aşağıda yer alan alkali metallerin bilinmesi gerekmez. Bu grubun en üstünde yer alan hidrojen (H) elementinin bir alakali metal olmadığına, bir ametal olduğuna dikkat edilmelidir. Atom numarası 3 olan lityum, atom numarası en küçük olan alkali metaldir. 4 Helyum (He) bir halojen değildir, bir soygazdır. 5 Tüm metaller ametallerle bileşik olşturur. Sodyum (Na) elementi çok aktif bir metaldir, bu yüzden ancak bileşiklerin içerisinde bulunur. Saf halde muhafaza etmek çok zordur, havayla ve suyla tepkimeye girer. 6 Elektronları atom çekirdeğinin çevresinde tutan kuvvet, protonlarla aralarındaki elektrik çekim kuvvetidir. Protonlarla elektronlar arasındaki kütle çekim kuvveti, elektrik çekim kuvvetiyle kıyaslandığında çok küçüktür. Bu nedenle hesaba katılmaz. 7 Proton ve elektronun elektrik yükleri hemen hemen eşit büyüklüktedir. Aksi belirtilmedikçe eşit olarak alınır. 8 İyonik bağ bir metal ile bir ametalin arasında oluşan bağdır. İki metal bileşik oluşturmaz, birbirleriyle bileşik oluşturan iki ametal atomları arasında ise kovalent bağ oluşur. 9 Oksijen, element halindeyken doğada büyük çoğunlukla O 2 molekülleri halinde bulunur. Tek tek atomlar (O atomları) halinde bulunmaz. O 4, O 5, O 6, O 7 ya da O 8 molekülleri halinde de bulunmaz. Sadece ozon (O 3 ) moleküllerine rastlanır ama ihmal edilebilecek kadar düşük orandadır. Oksijene en çok havada elementel halde rastlanır, havanın yaklaşık beşte biri O 2 moleküllerinden oluşur. 10 Lewis gösteriminde atomların en dış yörüngelerindeki oktet (8 li) elektron yapısı esas alınır. Hidrojen (ve atom numarası küçük olan bazı diğer elementler için) oktet mümkün değildir, kararlı hallerinde en fazla 2 elektron sahibi olabilirler. Gösterimde flor atomunun elektron nokta yapısı doğrudur ama hidrojen atomununki yanlıştır. 11 Denklemin girenler tarafına bakıldığında metan gazının (CH 4 ) yanma tepkimesine ait olduğu görülür. Karbon ve hidrojenden oluşan bileşikler (hidrokarbonlar) yakıldığında ürün olarak karbon dioksit ve su çıkar. Soru işareti yerine CO 2 getirilirse denklem denkleşmiş olarak sağlanmaktadır. 12 İkinci periyodun soygazının atom numarası 10 dur. Üçüncü periyotta yer alacak elementlerin atom numarası 10 dan büyük olmalıdır. Atom numarası 9 olan element ikinci periyotta, atom numarası 10 olan soygazın hemen solunda yer alan halojendir. 13 Metaller ısı ve elektrik iletkenliğine sahip elementlerdir. KİMYA TARAMA SINAVI (TDY1) KILAVUZU Sayfa 5

6 14 N 2 O 5 bileşiğinin adı diazot pentaoksittir. Azot ve oksijen elementlerinin her ikisi de ametal olduğundan isimlendirmede atomların sayısı da söylenmelidir. 15 F 2 molekülünde flor atomları birbirlerine apolar (kutupsuz) kovalent bağ ile bağlıdır. Aynı element atomları arasındaki (sorumuzda flor flor) bağ kutupsuzdur. İki tarafta da aynı atomlar olduğundan bağa katılan elektron çifti orta noktada yer alır. 16 Polar olsun apolar olsun, kovalent bağ, atomlar arasında elektron ortaklaşması ile meydana gelir. Elektron alış-verişi ile meydana gelen bağ iyonik bağdır. 17 Elmas ve grafit karbon elementinin allotroplarıdır. Karbon atomlarının dizilişi ve birbirleri ile yaptıkları bağlar bu iki allotrop maddede farklı olduğu için fiziksel özellikleri farklıdır. 18 Atom numarası 17 olan klor elementinin bileşiklerinde alabileceği en büyük pozitif değerlik 7+ değerliğidir. Ametaller (+) değerlik almaya yani elektron vermeye yatkın değillerdir ama ametal ametal bileşiklerinde bağa katılan (ortaklaşa kullanılan) elektronlar bazı atomlara daha yakın olur. Böylece kısmi (+) ve kısmi ( ) yükler oluşur. 19 Amonyak (NH 3) bileşiğinde bir tane azot atomu 3 tane hidrojen atomu ile birer kovalent bağ kurar. İki tarafındaki atomlar farklı olduğundan bu kovalent bağlar kutupludur. 20 Nötr bir atom negatif yüklü bir iyona dönüşmesi kimyasal bir olaydır. Kimyasal olaylarda (bileşik oluşumu, bileşiklerin tepkimeye girmesi, bileşiklerin elementlerine ayrılması, vs.) atomlar arasında elektron alış-verişi olabilir. Atomların protonları çekirdektedir ve çekirdekten ayrılmazlar. Kimyasal olaylarda proton alış-verişi olmaz. (Atom çekirdeğinin bölünmeye uğradığı nükleer olaylar lise kimya dersinin kapsamı dışındadır.) 21 Soygaz atomlarının özelliği son enerji seviyesinin tam dolu olması değildir. Soygaz elektron düzeni oktetin tamamlanmasıyla olur. Helyum oktet yapamayacağı için son (yani biricik) enerji seviyesinin tam dolu olması sebebiyle soygazlar arasına katılır. 22 H 2 + Cl 2 2HCl denklemi hidroklorik asit bileşiğinin, elementlerinden (hidrojenden ve klordan) elde edilmesini ifade eden tepkime denklemidir. 23 H 2 SO 4 bir asit ve NaOH bir bazdır. Asitlerle bazlar arasında tepkime meydana gelir. 24 Oksijen elementi ile tepkimeye girme olayının bir diğer adı yanmadır. Metallerin bu tür tepkimelerine paslanma denir. Yanma tepkimesi çok hızlı olursa patlama adını alır, dinamitin patlaması gibi. 25 Paslanma metallerin oksijenle tepkimeye girmeleridir. Demir paslanınca demir oksit bileşiği oluşur. Bileşiğin kütlesi paslanan metalin kütlesi ile paslanmaya sebep olan oksijenin kütlesinin toplamına eşittir. 26 Gaz tanecikleri durağan değil, hareketli taneciklerdir. Gaz taneciklerinin hareketi ortak bir doğrultuya sahip değildir. Eşit oranlarda her yöne hareket ederler. Kapalı bir kaba konduklarında, hareketlerinden ötürü kabın tüm çeperlerine çarpar ve basınç oluştururlar. 27 Mg metali bileşiklerinde daima 2+ değerlik alan bir toprak alkali metaldir. Klor ise iyonik bileşiklerinde 1 değerlik alan bir KİMYA TARAMA SINAVI (TDY1) KILAVUZU Sayfa 6

7 halojendir. Magnezyumun değerliği ezberden bilinmelidir. Eğer unutulursa klorun değerliğinden hareketle cevaba ulaşılabilir. 28 Son enerji seviyesinde 8 elektron bulunduran (okteti tamam olan) tüm atomlar soygaz atomu değildir. Nötr halde okteti tamam olan atomlar soygaz atomudur. Elektron alış-verişi sonucunda oktetini tamamlayan atomlar soygaz atomu değildir. 29 Sülfat (SO 4 2 ) bir bileşik değildir. Bileşikler elektriksel açıdan nötr maddelerdir. Sülfat 2 değerlikli bir köktür (çok atomlu bir iyondur). 30 Kapalı bir kapta ısıtılan gaz taneciklerinin kinetik enerjisi artar, böylece hızlanırlar. Tanecik sayısı ve hacim değişmediğinden sıkışma söz konusu olmaz. 31 Brom (Br 2 ) elementinin kaynama noktası flor (F 2 ) elementininkinden büyüktür. Çünkü brom molekülleri daha büyük olduğundan moleküller arası çekim kuvveti daha büyüktür. Brom moleküllerinin daha büyük oldukları kimya öğrencisi tarafından bilinmelidir. Dolayısıyla periyodik cetvelde halojenlerin yukarıdan aşağıya doğru, flor (F), klor (Cl), brom (Br) ve iyot (I) şeklinde sıralandığı bilinmelidir. 32 Yemek tuzu, şeker ve alkol maddelerinin her üçü de suda çözünür. Çünkü su, yemek tuzu, şeker ve alkol polar bileşiklerdir. Polar maddeler polar çözücülerde, apolar olanlar ise apolar çözücülerde çözünür. 33 Bir tane H 3 PO 4 molekülünde 3 tane hidrojen, 1 tane fosfor ve 4 tane oksijen olmak üzere toplam 8 tane atom bulunur. 3 molekülde toplam 24 tane atom bulunur. 34 Çekirdeğindeki nötron sayıları farklı olan iki atom aynı elemente ait atomlar olabilir. Farklı elementlere ait atomlar da olabilir. Bir atomun hangi elemente ait olduğunu belirleyen, onun çekirdeğindeki protonların sayısıdır. Aynı elemente ait tüm atomların proton sayıları kesinlikle aynıdır. 35 Katı bir maddenin erimesi esnasında madde ortamdan ısı alır. 36 Katot ışınları gözlemlenerek elektronun varlığı 19. Yüzyılın sonlarında ortaya atıldı. Thomson, atomu üzümlü keke benzetti. Bu modele göre üzümler eksi yüklü elektronlardı. Atom nötr olduğuna göre atomun içinde artı yük de olmalıydı. Thomson kekin tamamının artı yük olduğunu iddia etti. Daha sonra Rutherford tarafından, atomun kek gibi olmadığı, küçük bir çekirdek, ondan daha küçük elektronlar ve arada kocaman boşluk olduğu iddia edildi. Bu modele göre artı yük çekirdekte idi. Böylece atom modellerine proton dahil edilmiş oldu. [Nötronun kim tarafından, ne zaman ve nasıl keşfedildiğini ayrıntılı olarak yazıp e-posta gönderen ilk 10 kişiye kitap hediye edilecektir.] 37 Nitrat kökünün -1 yüklü bir kök olduğu tüm kimya öğrencileri tarafından bilinmelidir. 3 tane nitrat (NO 3 ) ile bir bileşik oluşturabilmesi için X metali 3+ değerlik almalıdır. Bileşiklerde toplam yük sıfır olur. 38 Metallerin ısıyı ve elektriği iletebilmeleri, eğilip büküldüklerinde ve darbelere maruz kaldıklarında kırılmadan şekil değiştirebilmeleri serbest elektronların oluşturduğu elektron bağı sayesindedir. Metallerin son enerji seviyelerinde az sayıda elektron bulunur. Bunlar hem kendi çekirdekleri hem de diğer atomların KİMYA TARAMA SINAVI (TDY1) KILAVUZU Sayfa 7

8 çekirdekleri etrafında serbestçe hareket ederek bir elektron denizi oluştururlar. 39 Toprak alkali metallerin son yörüngelerinde 2 tane elektron bulunur. Molekül oluşurken berilyumun son yörüngesindeki bu 2 elektron hidrojen atomları tarafından alınır. Ortada Be atomu, uçlarda ise birer elektron çiftine sahip H atomları olacak şekilde molekül oluşur. Merkez atom olan berilyumun bağ yapmamış elektron çifti bulunmadığından molekül doğrusal şekildedir Ar ve 17 Cl tanecikleri eşit sayıda elektron içerir. Proton sayıları ise atom numaralarında gösterildiği gibi, sırasıyla 18 ve 17 dir. 41 MgF 2 bileşiğinde yer alan magnezyum iyonları artı yüklüdür, flor iyonları ise eksi yüklüdür. Element hale geçerken magnezyum artıdan nötüre iner, böylece indirgenir. Flor ise eksiden sıfıra çıktığı için yükseltgenir. KİMYA TARAMA SINAVI (TDY1) KILAVUZU Sayfa 8