BÖLGE PLANI

Transkript

1

2

3 BÖLGE PLANI

4 SUNUŞ 20. yüzyılın ortalarından itibaren dünya genelinde ekonomi ve sosyal politika alanlarında ortaya çıkan istikrarsızlıklar ve arzu edilen sonuçları vermeyen politikalar, yapısal bir dönüşüm ihtiyacını doğurmuştur. Bu yeniden yapılanma, ekonomi ve sosyal politika alanındaki değişimleri gerekli kılmış ve politikaların bölge dinamiklerini ve potansiyelini harekete geçirecek şekilde uygulanması ihtiyacı bölgesel planları ortaya çıkarmıştır. Bölge planlarının yerel planlama yaklaşımıyla hazırlanması, hem planlarla yararlanıcıları yaklaştırmakta hem de gerçeğe daha yakın planların ortaya çıkmasını sağlayarak uygulanma başarısını arttırmaktadır. Bununla birlikte bölge planlarının bölgesel temsil kabiliyetine sahip Kalkınma Ajansları tarafından yapılması da, bölgelerin pratikte de bir bütün olmasına katkıda bulunmaktadır. Bölge planları, yerel gereksinimlere göre şekillenmiş ve uygulayıcılara yol gösteren planlar olarak, bölgedeki yerel yönetimlerin de planlama başarısını artıracaktır. Ayrıca, farklı illerde görev yapan, hatta kamu, özel sektör, STK gibi farklı kesimlere hizmet sunan bölge paydaşlarının ortak bir planlama yaklaşımı ile bölgenin geleceğini şekillendirmelerine fırsat tanıyacaktır. Zafer Kalkınma Ajansı bölgesel düzeyde kamu kesimi, özel kesim ve sivil toplum kuruluşları arasındaki işbirliğini geliştirmek; kaynakların yerinde ve etkin kullanımını sağlamak, yerel potansiyeli harekete geçirmek suretiyle; ulusal kalkınma planı ve programlarında öngörülen ilke ve politikalarla uyumlu

5 olmak üzere bölgesel gelişmeyi hızlandırmak, sürdürülebilirliğini sağlamak, bölgeler arası ve bölge içi gelişmişlik farklarını azaltmak amacıyla Afyonkarahisar, Kütahya, Manisa ve Uşak illerinde hizmet vermek üzere Kütahya merkezli olarak kurulmuştur. Bu farkındalıkla çalışmalarına başlayan Zafer Kalkınma Ajansı, temel strateji belgesi niteliğindeki Bölge Planı nı hazırlamıştır. Bölge Planı nda belirlenen tematik eksenler olan rekabet gücünün arttırılması, kırsal kalkınmanın sağlanması, beşeri gelişimin sağlanması ve altyapının geliştirilmesi eksenlerinin bölgesel gelişme dinamiklerinin harekete geçirilmesi adına güçlü bir yönlendiriciliğe sahip olduğu ifade edilebilir. Çok sektörlü, çok düzlemli, uygulamaya yönelik strateji ve politikaların, tarımıyla, sanayisiyle, turizm potansiyeli ile, yüksek yaşam kalitesine erişmiş kent merkezleri ve kırsal alanları ile, marka şehirlerden oluşan bir Bölge yaratması en büyük temennimizdir. Bölge Planı hazırlama çalışmaları sürecinde büyük özveri ile çalışan Zafer Kalkınma Ajansı Genel Sekreteri ve uzman personeli başta olmak üzere; bu süreçte değerli katkılarını esirgemeyen, Yönetim Kurulu, Kalkınma Kurulu, özel sektör, kamu kurumu ve sivil toplum kuruluşlarının değerli yetkililerine; katkılarını esirgemeyen tüm paydaşlarımıza, Yönetim Kurulu Başkanı olarak şükranlarımı sunar; Plan ın, bölge dinamiklerini harekete geçirmesi adına faydalı olmasını dilerim. Yönetim Kurulu Başkanı Celalettin GÜVENÇ Manisa Valisi

6 SUNUŞ Hızla küreselleşen dünya ekonomisinde bölgelerin ekonomik kalkınma sürecini belirleyen temel etken rekabet gücüdür. Birçok gelişmekte olan ülkede olduğu gibi ülkemizde de gelir dağılımı ve yoksullukla ilgili göstergelerde, eğitim göstergelerinde, sağlık göstergelerinde, yaşam standardı ve benzeri insani gelişmişlik göstergeleri bakımından bölgeler arasında büyük farklılıklar göze çarpmaktadır. Bölgesel gelişmişlik-kalkınmışlık farklılıklarının ortadan kaldırılmasına yönelik oluşturulacak bölgesel-yerel düzeyde politika ve stratejilerin temelinde bilgi yaratma, geliştirme ve bu bilgiyi network yapılarla aktarmaya dayalı, mekânsal dağılımın etkin kaynak kullanım amacını baz alan, girişimciliği ve finansman kapasitesini geliştirmeye odaklı bölgenin yapısal rekabet gücünü pekiştirmeyi hedefleyen yeni perspektif yatmaktadır. Kalkınmaya dönük belirlenecek strateji ve politikaların oluşturulmasında rol oynayacak araçlardan birisi de Kalkınma Ajanslarıdır. Bölgesel gelişmişlik-kalkınmışlık farklılıklarının ortadan kaldırılmasına yönelik belirlenecek eylem ve politikaların sivil toplum kuruluşları, kamu kesimi ve özel kesimin işbirliği sayesinde, güçlü bir yapı çerçevesinde gerçekleştirilmesini sağlayacak kurumlar olan Kalkınma Ajansları, ülkemizde Devlet Planlama Teşkilatı Müsteşarlığı koordinatörlüğünde 2006 yılından sonra kurulmaya başlandı. Zafer Kalkınma Ajansı olarak kuruluş ve kurumsallaşma süreciyle birlikte, Devlet Planlama Teşkilatı Müsteşarlığı nın yetkilendirmesi ile Afyonkarahisar, Kütahya, Manisa ve Uşak ın potansiyelini ve öncelliklerini tespit ederek, Ajans ın faaliyetlerine dayanak teşkil etmesi ve kamu, özel sektör ve sivil toplum kuruluşlarının Bölge de gerçekleştirecekleri faaliyetlere rehberlik etmesi amacıyla, büyük bir

7 özveri ile Bölge Planı hazırlamaya başladık. Plan hazırlama yaklaşımının tabandan tavana doğru olması gerektiğinin farkındalığıyla, bölgesel kalkınmanın ancak yerel paydaşların planlamaya ve planlama faaliyetlerine katılımının sağlanarak gerçekleşeceğinin bilinciyle, Bölge Planı nın hazırlık sürecinde çok sayıda paydaş ziyaretleri, sektörel toplantılar ve çalıştaylar düzenledik. Bu görüşmelerin sonucunda yerelin durum tespiti yapılmış ve Bölge Planı nın katılımcı bir yaklaşımla hazırlanarak toplumun mümkün olan en geniş kesimi tarafından benimsenmesi için gayret gösterilmiştir. Derinlemesine yapılan yüz yüze görüşmeler, kanaat önderleriyle yapılan istişareler, sektör temsilcileri ile yapılan görüşmeler, dört ilde yapılan çalıştaylar ve Kalkınma Kurulu toplantılarında yapılan görüşmeler sonucunda Bölge Planı nın vizyonu Kalkınmada ekolojik dengeyi gözeterek rekabet gücünü arttıran, katma değer üreten, eylem ve stratejilerin detaylandırılması ile öncelikler net bir şekilde ortaya çıkmıştır. Bilgi ve inovasyon temelli toplumsal sermaye oluşturabilen öğrenen bölge yapısı ve bu yapının yaratacağı potansiyelin, kalkınma ve rekabet edebilirlik açısından bölgenin büyük aşamalar kaydetmesini sağlayacaktır. Değişen çevre şartları içerisinde sürdürülebilir kalkınmanın sağlanmasında değişimi öngörebilme ve stratejik düşünce kabiliyetinin geliştirilip uygulanması ile mümkündür. İnovasyonun sistematik bir yaklaşımı olan Öğrenen Bölge kavramını bir bölgenin kalkınması ile ilgili her şeyi, oluşturacağı ve geliştireceği kapasitelerle bir araya gelerek ve dünyadaki küresel gelişmeleri, sermaye ve işgücü akımlarını, teknoloji trendlerini, ekonomi ve sosyal alandaki değişim ve dönüşümleri birlikte okuyarak, strateji geliştirilmesini sağlayan faaliyetlerin bütünü olarak adlandırmak mümkündür. Bölgesel kalkınma politikalarının öğrenen bölge konsepti içerisinde tanımlanması, bölgesel kalkınmanın temel aktörü olan Kalkınma Ajanslarının ihtiyaç duyduğu kaynak ve kapasitelerin iyi tanımlanması, bölgelerin rekabet güçlerinin geliştirilmesi konusunda büyük değişikliklerin ve ivmenin yaratılmasına zemin hazırlayacaktır. Kalkınma Ajansları eliyle oluşturulacak kaynak ve kapasite gelişimine yönelik tanımlamada kaynakları küresel, ulusal ve yerel kaynak şeklinde, kapasiteleri ise stratejik kapasite, yorumlayıcı kapasite, birleştirici kapasite, absorbe edici kapasite, harekete geçirici kapasite şeklinde tanımlanabilir. Ayrıca nitelikli bilgi havuzu sayesinde inovasyon kapasitesinin geliştirilerek üretim ve geliştirme kapasitelerinin oluşturulması ile rekabet gücünün geliştirilmesi mümkün olacaktır. Bilgi toplumuna ve inovasyona odaklı bir bölgesel kalkınma stratejisinin oluşturulması için öğrenen bölgelerin alt sistemleri olarak nitelendirilebilecek olan sistemlerin bilimselliğe dayalı yapılarının kurulması, bilgi bölgeleri, kümeler, kuluçka merkezleri, inovasyon ve girişimciliği destekleyen oluşumlar ile mümkün olabilecektir. Bu yapılandırma ile oluşturulacak networklar, bölgeleri istenen amaçlara götürecek yeni yapılanma dinamikleridir. Bölge Planı hazırlama sürecinde ve çalışmalarında özverilerini esirgemeyen, planın hazırlanmasında büyük katkıları olan başta Yönetim Kurulu Başkanımıza, Yönetim Kurulu ve Kalkınma Kurulu nun değerli üyelerine ve ismi burada zikredilmeyen tüm paydaşlarımıza şükranlarımı sunarım. Genel Sekreter Dr. Yılmaz ÖZMEN

8 Uşak Evleri TR33 12

9 İÇİNDEKİLER KISALTMALAR TABLO VE GRAFİKLER 1. YÖNETİCİ ÖZETİ 2. TR33 BÖLGESİNE GENEL BAKIŞ SOSYAL YAPI Nüfus Yapısı Eğitim Sağlık Dezavantajlı Gruplar 2.2. EKONOMİ VE TİCARET Üretim İstihdam Dış Ticaret Yatırım Ticaret Becerisi ve Üretim Potansiyeli 2.3. TARIM Tarım Alanlarının Dağılımı Sulanabilir Tarım Alanları Tarım İşletmeleri ve Tesisleri Tarımsal Üretim Değerleri Bitkisel Üretim Tarla Ürünleri Bitkisel Üretim Sebzeler Bitkisel Üretim Meyveler Örtüaltı Tarım Organik Tarım İyi Tarım Uygulamaları Hayvancılık Arıcılık Su Ürünleri Tarımsal Araç ve Gereçler

10 2.4. SANAYİ & AR-GE Bölgede Öne Çıkan Sektörler Gıda Tekstil ve Giyim Eşyası Deri Sanayi Ağaç Ürünleri Plastik ve Kauçuk Ürünler Metalik Olmayan Mineral Ürünleri Metal ve Metal Ürünleri Makine, Elektrikli Makine ve Cihazlar Motorlu Kara Taşıtları İllerde Öne Çıkan Sektörler Afyonkarahisar İlinde Öne Çıkan Sektörler Kütahya İlinde Öne Çıkan Sektörler Manisa İlinde Öne Çıkan Sektörler Uşak İlinde Öne Çıkan Sektörler Organize Sanayi Bölgeleri Araştırma-Geliştirme (Ar-Ge) & İnovasyon 2.5. ENERJİ VE MADEN Elektrik ve Doğalgaz Tüketimi Linyit İşletmeleri ve Termik Santraller Yenilenebilir Enerji Kaynakları Maden 2.6. TURİZM Genel Görünüm Konaklama Profili Yabancı Turist Profili Müzeler ve Ören Yerleri Ziyaretçi Profili 2.7. ÇEVRE VE ORMAN Hava Kirliliği Atıksu Yönetimi

11 2.7.3 Katı Atık Yönetimi İçme ve Kullanma Suyu Ormanlar 2.8. ULAŞTIRMA 3. PLANA GENEL BAKIŞ 3.1. HUKUKİ KAPSAM 3.2. PLANIN AMACI 3.3. PLANLAMA SÜRECİ VE KATILIMCILIK 3.4. PLANLAMA YAKLAŞIMI 3.5. BÖLGE VİZYONU 3.6. EKONOMİK VE SOSYAL GELİŞME EKSENLERİ Rekabet Gücünün Arttırılması Tarımda Rekabet Gücünün Arttırılması Sanayide Rekabet Gücünün Arttırılması Turizmde Rekabet Gücünün Arttırılması Kırsal Kalkınmanın Sağlanması Beşeri Gelişmenin Sağlanması Altyapının Geliştirilmesi 3.7. FİNANSMAN 3.8. PAYDAŞ ENVANTERİ 3.9. UYGULAMA, KOORDİNASYON, İZLEME VE DEĞERLENDİRME DIŞ ÇEVRE ANALİZİ 4. GELİŞME EKSENLERİ 5. TEMATİK HARİTALAR 6. PERFORMANS GÖSTERGELERİ 7. KAYNAKÇA 8. ÇALIŞTAYLARDA HAZIRLANAN GZFT TABLOLARI 9. ÇALIŞTAY KATILIMCI LİSTELERİ

12 Afyonkarahisar dan Bir Sokak 12

13 KISALTMALAR AB: Avrupa Birliği ADNKS: Adrese Dayalı Nüfus Kayıt Sistemi AMPD: Alışveriş Merkezleri ve Perakendeciler Derneği Ar-Ge: Araştırma Geliştirme BALO: Batı Anadolu Lojistik Organizasyonları BBKT: Belediye Belgeli Konaklama Tesisi BKH: Binyıl Kalkınma Hedefleri Bölge: TR33 Bölgesi BM: Birleşmiş Milletler DPT: Devlet Planlama Teşkilatı Müsteşarlığı DTM: Dış Ticaret Müsteşarlığı EDAM: Ekonomi ve Dış Politika Araştırmalar Merkezi EPDK: Enerji Piyasası Düzenleme Kurumu FAO: Birleşmiş Milletler Gıda ve Tarım Örgütü GSKD: Gayrisafi Katma Değer GSYH: Gayrisafi Yurtiçi Hasıla İŞKUR: Türkiye İş Kurumu Kalkınma Planı: Dokuzuncu Kalkınma Planı KOBİ: Küçük ve Orta Büyüklükteki İşletmeler KSGM: Kadının Statüsü Genel Müdürlüğü KÜMAŞ: Kütahya Manyezit İşletmeleri A.Ş. MFİB: Merkezi Finans ve İhale Birimi MOSB: Manisa Organize Sanayi Bölgesi MYO: Meslek Yüksekokulları MW: Megawatt Orta Vadeli Program: Orta Vadeli Programı OSB: Organize Sanayi Bölgesi ÖİK: Özel İhtisas Komisyonu REPA: Türkiye Rüzgar Enerjisi Potansiyel Atlası RES: Rüzgar Enerjisi Santrali SGK: Sosyal Güvenlik Kurumu STK: Sivil Toplum Kuruluşu TAEK: Türkiye Atom Enerjisi Kurumu TCDD: Türkiye Cumhuriyeti Devlet Demiryolları TÜİK: Türkiye İstatistik Kurumu TÜBİTAK: Türkiye Bilimsel ve Teknolojik Araştırma Kurumu TÜSİAD: Türk Sanayicileri ve İş Adamları Derneği UDY: Uluslararası Doğrudan Yatırımlar UKKS: Ulusal Kırsal Kalkınma Stratejisi URAK: Uluslararası Rekabet Araştırmaları Kurumu ÜSİB: Üniversite Sanayi İşbirliği Bürosu WEF: Dünya Ekonomik Forumu

14 Kula Evleri 12

15 TABLO VE GRAFİKLER Tablo 2.1.1: 2000 ve 2009 Yıllarına ait Net Göç ve Net Göç Hızları Tablo 2.1.2: 2013 Yılı Nüfus Projeksiyonu Tablo 2.1.3: Eğitim Yılı Türkiye ve Bölge İlleri Net Okullaşma Oranları (%) Tablo 2.1.4: Eğitim-Öğretim Yılı Türkiye ve Bölge İlleri Derslik Başına ve Öğretmen Başına Düşen Öğrenci Sayıları (%) Tablo 2.1.5: Eğitim-Öğretim Yılında Bölge İllerinde Meslek Liselerinde Okuyan Öğrencilerin Oranı ve En Çok Öğrencisi Olan Meslek Lisesi Alanı Tablo 2.1.6: 2009 Yılı Temel Sağlık Göstergeleri Tablo 2.1.7: 2009 Yılı Cinsiyet Bazında Okuryazar ve Okul Mezunu Oranları (%) Tablo 2.1.8: 2009 yılı 15 Yaş Altı Kadınlarda Doğum Oranı ve Sağlık Personeli Yardımı Olmadan Yapılan Doğum Oranı (%) Tablo 2.2.1: 2006 Yılı İtibarıyle Ege Bölgesi nde Bulunan Düzey 2 Bölgeleri Gayri Safi Katma Değerlerinin İktisadi Faaliyet Kollarına Dağılımı Tablo 2.2.2: 2006 Yılı İtibarıyle Ege Bölgesi nde Bulunan Düzey 2 Bölgelerinin Kişi Başına Gayri Safi Katma Değerleri Tablo 2.2.3: 2008 Yılı İtibarıyla Türkiye, Ege Bölgesi Düzey 2 Bölgeleri ve TR33 Bölgesi İllerinde Kişi Başına Düşen İhracat ve İthalat (USD) Tablo 2.2.4: 2008 Yılı İtibarıyla Türkiye, Ege Bölgesi Düzey 2 Bölgeleri ve TR33 Bölgesiİllerinde Ekonomik Faaliyetlere Göre İhracat Değerleri (1.000 USD) Tablo 2.2.5: 2008 Yılı İtibarıyla Türkiye, Ege Bölgesi Düzey 2 Bölgeleri ve TR33 Bölgesi İllerinde Ekonomik Faaliyetlere Göre İthalat Değerleri (1.000 USD) Tablo 2.2.6: 2009 Yılı İtibarıyla Türkiye, Ege Bölgesi ve TR33 Bölgesi nde Faaliyet Gösteren Yabancı Sermayeli İşletme Sayısı Tablo 2.2.7: 2008 Dönemi Ege Bölgesi İllerine Gelen UDY Girişleri (Milyon USD) Tablo 2.2.8: 2009 Yılında Türkiye, Ege Bölgesi Düzey 2 Bölgeleri ve TR33 Bölgesi İllerinde Verilen Yatırım Teşvik Belgeleri Hakkında Bilgiler Tablo 2.2.9: Ege Bölgesi İllerinin Ticaret Becerisi ve Üretim Potansiyeli Endeksine ve Genel Endekse Göre Sıraları Tablo 2.3.1: TR33 Bölgesi ve İllerindeki Tarım Alanlarının Kullanımlarına Göre Dağılımı Tablo 2.3.2: TR33 Bölgesi ve İllerinin Sulanan ve Sulanmayan Tarım Alanları Tablo 2.3.3: Türkiye, Ege Bölgesi ve TR33 Bölgesi Tarımsal Üretim Değerleri (1.000 TL).. 47 Tablo 2.3.4: TR33 Bölgesi ndeki Bitkisel Üretimle İlgili Tarla Alanı, Üretim ve Verim Tablo 2.3.5: TR33 Bölgesi ve Türkiye Sebze Üretimi (Ton) Tablo 2.3.6: Türkiye Meyve Üretim İstatistikleri Tablo 2.3.7: TR33 Bölgesi Meyve Üretim İstatistikleri Tablo 2.3.8: Türkiye, Ege ve TR33 Bölgesi Örtüaltı Tarım Verileri... 50

16 Tablo 2.3.9: 2008 Yılı Türkiye, Ege ve TR33 Bölgesi Organik Tarım Verileri Tablo : TR33 Bölgesi Canlı Hayvan Değerleri (Adet) Tablo : Türkiye, Ege ve TR33 Bölgesi Hayvansal Üretim Miktarları Tablo : Türkiye, Ege ve TR33 Bölgesi Arıcılık Verileri Tablo : Türkiye, Ege ve TR33 Bölgesi Su Ürünleri Verileri Tablo : Türkiye, Ege ve TR33 Bölgesi Tarımsal Araç ve Gereç Verileri (Adet) Tablo : Türkiye, Ege ve TR33 Bölgesi Tarımsal Alan ve Traktör Verileri Tablo 2.4.1: 2007 Yılı TR33 Bölgesi İmalat Sanayi Sektöründeki Girişim Sayılarının Alt Dallara Göre Dağılımı Tablo 2.4.2: 2007 Yılı Türkiye ve TR33 Bölgesi Gıda İmalatı Sektörünün İmalat Sanayi İçerisindeki Ağırlığı Tablo 2.4.3: 2007 Yılı Türkiye ve TR33 Bölgesi Tekstil ve Giyim Eşyası İmalatı Sektörünün İmalat Sanayi İçerisindeki Ağırlığı Tablo 2.4.4: 2007 Yılı Türkiye ve TR33 Bölgesi Deri Sektörünün İmalat Sanayi İçerisindeki Ağırlığı Tablo 2.4.5: 2007 Yılı Türkiye ve TR33 Bölgesi Ağaç Ürünleri Sektörünün İmalat Sanayi İçerisindeki Ağırlığı Tablo 2.4.6: 2007 Yılı Türkiye ve TR33 Bölgesi Plastik ve Kauçuk Ürünleri Sektörünün İmalat Sanayi İçerisindeki Ağırlığı Tablo 2.4.7: 2007 Yılı Türkiye ve TR33 Bölgesi Metalik Olmayan Mineral Ürünler Sektörünün İmalat Sanayi İçerisindeki Ağırlığı Tablo 2.4.8: 2007 Yılı Türkiye ve TR33 Bölgesi Metal Sanayi ve Metal Ürünleri Sektörünün İmalat Sanayi İçerisindeki Ağırlığı Tablo 2.4.9: 2007 Yılı Türkiye ve TR33 Bölgesi Makine, Elektrikli Makine ve Cihazlar Sektörünün İmalat Sanayi İçerisindeki Ağırlığı Tablo : 2007 Yılı Türkiye ve TR33 Bölgesi Motorlu Kara Taşıtı Sektörünün İmalat Sanayi İçerisindeki Ağırlığı Tablo : 2009 Yılı Afyonkarahisar İli Sanayi Sicil Belgeli İşletmeler ve Çalışan Sayılarının Sektörel Dağılımı Tablo : 2009 Yılı Afyonkarahisar İli Sanayi Sicil Belgeli İşletmeler ve Çalışan Sayılarının İlçelere Dağılımı Tablo : 2009 Yılı Kütahya İli Sanayi Sicil Belgeli İşletmeler ve Çalışan Sayılarının Sektörel Dağılımı Tablo : 2009 Yılı Kütahya İli Sanayi Sicil Belgeli İşletmeler ve Çalışan Sayılarının İlçelere Dağılımı Tablo : 2009 Yılı Manisa İli Sanayi Sicil Belgeli İşletmeler ve Çalışan Sayılarının Sektörel Dağılımı... 70

17 Tablo : 2009 Yılı Manisa İli Sanayi Sicil Belgeli İşletmeler ve Çalışan Sayılarının İlçelere Dağılımı Tablo : 2009 Yılı Uşak İli Sanayi Sicil Belgeli İşletmeler ve Çalışan Sayılarının Sektörel Dağılımı Tablo : 2009 Yılı Uşak İli Sanayi Sicil Belgeli İşletmeler ve Çalışan Sayılarının İlçelere Dağılımı Tablo : 2010 Yılı TR33 Bölgesi nde Kurulu Aktif ve Aktif Olmayan OSB Listesi Tablo : 2010 Yılı TR33 Bölgesi Aktif OSB Bilgileri Tablo 2.5.1: 2009 Yılı Türkiye, Ege Bölgesi ve TR33 Bölgesi Net Elektrik Tüketiminin Kullanım Alanlarına Göre Dağılımı Tablo 2.5.2: TR33 Bölgesi 50 Metredeki Rüzgar Gücüne Göre RES Gücü Kapasiteleri Tablo 2.5.3: TR33 Bölgesi nde Kurulu Rüzgar Santralleri Tablo 2.5.4: TR33 Bölgesi nde Jeotermal Kaynak İle Konut Isıtması Tablo 2.5.5: TR33 Bölgesi nde Jeotermal Enerji ile Isıtılabilecek Potansiyel Yerleşim Yerleri Tablo 2.5.6: TR33 Bölgesi nin Önemli Madenlerinin Envanteri ile Ege Bölgesi ve Türkiye Rezervlerinin Karşılaştırması* Tablo 2.6.1: 2008 Yılı TR33 Bölgesi ndeki Turizm İşletme ve Yatırım Belgeli Tesis Sayıları ve Yatak Kapasiteleri Tablo 2.6.2: 2006 Yılı TR33 Bölgesi ve İllerindeki Belediye Belgeli Tesis Sayısı ve Yatak Kapasiteleri Tablo 2.6.3: Yılları Arası Türkiye, TR33 Bölgesi ve İllerindeki Turizm İşletme Belgeli Tesislerde Yerli ve Yabancı Turist Konaklama Sayısı Tablo 2.6.4: 2008 Yılı Türkiye, TR33 Bölgesi ve İllerindeki Belediye Belgeli Tesislere İlişkin İstatistikler Tablo 2.6.5: 2009 Yılı TR33 Bölgesi İllerindeki Müze ve Ören Yerleri Ziyaretçi Sayıları.. 87 Tablo 2.7.1: TR33 Bölgesi İllerinin Kirlilik Derecelendirmesi Tablo 2.7.2: TR33 Bölgesi ndeki Belediyelerde 2008 Yılına Ait Atıksu İstatistikleri Tablo 2.7.3: 2008 Yılı Türkiye, TR33 Bölgesi Belediyelerinde Atık İstatistikleri Tablo 2.7.4: 2008 Yılı İtibarıyla Türkiye, Ege ve TR33 Bölgesi İçme ve Kullanma Suyu Şebekesi ile Arıtma Tesislerine Ait Veriler Tablo 2.8.1: Türkiye, TR33 Bölgesi ve İlleri Karayolları Uzunlukları (km) Tablo 2.8.2: TR33 Bölgesi Demiryolları ile Yük Taşımacılığı (1.000 ton) Tablo 2.8.3: TR33 Bölgesi nde Demiryolu ile Yolcu Taşımacılığına Ait İstatistikler Tablo : TR33 Bölgesi ve Çevre İllerine Ait Seçilmiş Bazı Göstergeler Tablo : Yılları TR33 Bölgesi İllerinin Çevre İllerden Aldığı Göç Miktarı Tablo : Yılları TR33 Bölgesi İllerinin Çevre İllerden Aldığı Göç Miktarı.. 115

18 Grafik 2.1.1: TR33 Bölgesi Nüfus Bilgileri Grafik 2.1.2: 2009 Yılı TR33 Bölgesi Nüfusunun İller Bazında Dağılımı (%) Grafik 2.1.3: Yılları Türkiye ve TR33 Bölgesi nde Şehir ve Köy Nüfusunun Toplam Nüfusa Oranı (%) Grafik 2.1.4: 2009 Yılı TR33 Bölgesinde Kadınların Eğitim Durumu (Kent/Kır) (%) Grafik 2.1.5: 2009 Yılı TR33 Bölgesinde Erkeklerin Eğitim Durumu (Kent/Kır) (%) Grafik 2.2.1: 2009 Yılı İtibarıyla TR33 Bölgesi nde Sektörlerin Yarattıkları Katma Değer Açısından Dağılımı (%) Grafik 2.2.2: 2009 Yılı İtibarıyla TR33 Bölgesi nde İstihdamın Sektörlere Göre Dağılımı Grafik 2.2.3: 2009 Yılı İtibarıyla TR33 Bölgesi nde İstihdamın Sektörlere Göre Dağılımı Grafik 2.3.1: TR33 Bölgesi Genel Arazi Dağılımı (%) Grafik 2.3.2: TR33 Bölgesi ndeki Tarım Alanlarının Kullanım Dağılımı (%) Grafik 2.3.3: TR33 Bölgesi Sulanan ve Sulanmayan Tarım Alanlarının Dağılımı (%) Grafik 2.3.4: Büyükbaş Hayvan Sayısı Yıllara Göre Değişimi TR33, Ege, Türkiye Grafik 2.3.5: Küçükbaş Hayvan Sayısı Yıllara Göre Değişim TR33, Ege, Türkiye Grafik 2.3.6: Kümes Hayvan Sayısı Yıllara Göre Değişim TR33, Ege, Türkiye Grafik 2.3.7: Canlı Hayvan Değerleri Yıllara Göre Değişim TR33, Ege, Türkiye Grafik 2.3.8: Hayvansal Ürün Değerleri Yıllara Göre Değişim TR33, Ege, Türkiye Grafik 2.4.1: Gıda İmalat İşletmelerinin İllere Dağılımı ve İllere Göre Sektörel İhracat Değerleri Tematik Haritası Grafik 2.4.2: Tekstil ve Giyim Eşyası İşletmelerinin İllere Dağılımı ve İllere Göre Sektörel İhracat Değerleri Tematik Haritası Grafik 2.4.3: Deri Sanayi İşletmelerinin İllere Dağılımı ve İllere Göre Sektörel İhracat Değerleri Tematik Haritası Grafik 2.4.4: Metal ve Metal Ürünleri İşletmelerinin İllere Dağılımı ve İllere Göre Sektörel İhracat Değerleri Tematik Haritası Grafik 2.6.1: TR33 Bölgesi ne Gelen Yabancı Turistlerin Ülkelere Göre Dağılımı (Kişi) Grafik 2.7.1: 2008 Yılı TR33 Bölgesi Atıksu Arıtma Tesisleri Kapasite Kullanımı Grafik 2.7.2: TR33 Bölgesi nde Atıksuların Verildiği Alıcı Ortamların Dağılımı (%) Grafik 2.7.3: TR33 Bölgesi nde Orman Alanı Durumu (%) Grafik 2.7.4: TR33 Bölgesi ndeki illerin Orman alanı durumu (%) Grafik 2.8.1: Bölünmüş Yol Çalışmaları Haritası Grafik 2.8.2: TR33 İlleri Penetrasyon Tematik Haritası Grafik 3.1: Planlama Süreci Grafik 3.2: Planlama Sürecinde Katılımcılık Grafik 3.3: Tematik Eksenler

19 BÖLGE VİZYONU Kalkınmada ekolojik dengeyi gözeterek rekabet gücünü arttıran, katma değer üreten, bilgi temelli ekonomisi ile kalkınma sürecini hızlandıran, özgüveni ve yaşam kalitesi yüksek, gelişen ve öğrenen bir bölge olmak.

20 Kütahya Aizanoi TR33 12

21 Bölüm1 Yönetici Özeti

22 TR33 Bölgesi Bölge Planı, 3194 sayılı İmar Kanunu nun 8. maddesinden aldığı yetkiyi kullanan Devlet Planlama Teşkilatı Müsteşarlığı nın, Zafer Kalkınma Ajansı na yaptığı görevlendirme doğrultusunda TR33 Bölgesi nde ekonomik ve sosyal kalkınmayı yönlendirecek strateji ve politikaların oluşturulması amacıyla hazırlanmıştır dönemini kapsayan TR33 Bölgesi Bölge Planı, bölgesel düzeyde kalkınma odaklı yapılan diğer tüm çalışmaları yönlendirici ve koordine edici niteliğe haizdir. Planın hazırlanış sürecinde katılımcılık hususu ilke edinilmiş, planda yer verilen strateji ve politikalar tüm Bölge paydaşlarının görüş ve önerileri doğrultusunda, ulusal ölçekli politikalar da esas alınarak belirlenmiştir. Bu amaçla ulusal ölçekli strateji ve planlar incelendikten sonra 4 ilde 21 adet çalıştay düzenlenmiş, plan 2 farklı aşamada düzenlenen kalkınma kurullarında tartışılmış, çalıştaylarda yer alamayan kurum ve kişilerle birebir görüşmeler gerçekleştirilmiştir. Ayrıca Bölge de faaliyet gösteren kamu kurum ve kuruluşları, üniversiteler, OSB ler ve sivil toplum kuruluşları tarafından Ajans a yönelik bilgilendirme toplantıları düzenlenmiştir. Kalkınma Kurulu nca belirlenen vizyona ulaşmak için gerekli strateji ve politikaların belirlenmesi aşamasında, paydaşlardan gelen bildirimlere ek olarak, boşluk analizi yapılması amacıyla Bölge nin mevcut durumu da ortaya konmuştur. TR33 Bölgesi nin mevcut durumu sosyal yapı, tarım, ticaret, sanayi ve ar-ge, enerji ve maden, turizm, çevre ve orman ile ulaştırma verilerinden oluşmaktadır. Buna göre Afyonkarahisar, Kütahya, Manisa ve Uşak illerinden oluşan TR33 Bölgesi nin nüfusu, 2009 yılı verilerine göre kişi olup Türkiye toplam nüfusunun yüzde 4 ünü oluşturmaktadır. Bölge de nüfusu un üzerinde olan tek il Manisa dır. Afyonkarahisar ve Kütahya, nüfusu in üzerinde, Uşak ise nüfusu ile arasındaki iller sınıflandırmasında yerini almaktadır. Kırsal nüfusun kent merkezlerine doğru kaydığı son on yıl içindeki değişmeyle birlikte bölge düzeyinde %61,65 e yükselen kentleşme oranı, Türkiye ortalaması olan %75 seviyesinin oldukça altında kalmaktadır. Net göç hızı binde -3,86 olan TR33 Bölgesi nin Türkiye nin batısında yer almasına rağmen göç veren bir bölge olduğu dikkati çekmektedir. İlköğretimde ve ortaöğretimde okullaşma oranları açısından TR33 Bölgesi illeri Türkiye ortalamasının üzerinde değerlere sahiptir. Bölge de mesleki ve teknik eğitimde okuyan öğrencilerin sayısı, genel ortaöğretimde okuyanlara göre daha fazladır. Bu sebeple bölge illerinde derslik başına düşen öğrenci sayıları Türkiye ortalamasının altında iken mesleki ve teknik ortaöğretimde bu sayı, ilköğretim ve genel ortaöğretime kıyasla yüksektir. Bölge deki sağlık hizmetleri incelendiğinde, pratisyen hekim başına düşen nüfus Türkiye ortalamasıyla benzerlik gösterirken, uzman hekim başına düşen nüfus ülke ortalamasının çok üzerinde olup bölgede uzman hekim sayısındaki eksikliğe işaret etmektedir. TR33 Bölgesi nde kadınlar ve erkekler arasındaki fırsat eşitsizliği, hem eğitim konusunda hem de işgücüne katılım oranlarında kendisini göstermektedir. Kadınlarda %87 olan okuryazar oranı erkeklerde %97 seviyesinde olmakla birlikte eğitim düzeyi yükseldikçe bu fark açılmaktadır. Bölgede kadınların işgücüne katılım oranı %23,4 seviyesinde gerçekleşirken, erkeklerde bu oran %69,2 düzeyindedir. Bölüm 1 TR33 Bölgesi nin toplam yüzölçümü ha olup bunun hektarı tarım alanıdır. Bu alanın %28 i sulanırken %72 si sulanmayan tarım alanı niteliğindedir. Tarımdaki sulama çoğunlukla geleneksel sulama yöntemleri ile yapılmaktadır. Tarımsal işletmelerde genel olarak işletme ölçekleri küçük olduğundan, tarımsal sermaye etkin kullanılamamaktadır yılı TÜİK tarımsal üretim değerleri verilerine göre, Türkiye nin bitkisel üretim değerinin %7 si TR33 Bölgesi nde gerçekleşmektedir. Bu açıdan Bölge, Düzey 2 Bölgeleri arasındaki sıralamada 4. sırada yer almaktadır. Tarımsal üretimde Bölge içerisinde önemli bir yere sahip olan Manisa ili, Türkiye deki iller içinde 6. sırada yer almaktadır. 22

23 2009 yılı TÜİK verilerine göre, canlı hayvan değerleri göz önüne alındığında; TR33 Bölgesi büyükbaş hayvan adedinde Türkiye genelinde %6,5 lik paya sahip olup Düzey 2 Bölgeleri arasında 3. sırada yer almaktadır. Afyonkarahisar ili ise iller bazında 7. sıradadır. TR33 Bölgesi beyaz et üretiminde Türkiye genelinde %11,9 luk, kırmızı et üretiminde ise %7,5 lik paya sahiptir yılı itibariyle TR33 Bölgesi nde sektörlerin yarattıkları katma değer açısından dağılımı incelendiğinde, hizmetlerin %47, sanayinin %33, tarımın ise %20 lik bir paya sahip olduğu görülmektedir. TR33 Bölgesi nde istihdamın sektörlere göre dağılımında tarım sektörü %39 ile ilk sırada yer almaktadır. Türkiye genelinde %29 ile en yüksek paya sahip olan hizmetler sektörünün TR33 Bölgesi içindeki payının %20 seviyesinde kalması hizmetler sektöründeki eksikliği ifade ederken, ticaretle uğraşanların oluşturduğu %15 lik dilim Türkiye ortalamasının oldukça altında kalmaktadır. Sanayi sektöründeki istihdam ise %26 lık oran ile ülke ortalamasıyla paralel bir durum sergilemektedir. TR33 Bölgesi için hesaplanan işsizlik oranı Türkiye ortalamasının altında bir grafik çizmektedir yılında %8,3 düzeyinde olan işsizlik oranı, tüm dünyayı etkisi altına alan ekonomik krizin bölgedeki yansıması sonucu 2009 da %11 seviyesine yükselmiştir. Bu oran, Türkiye genelindeki işsizlik oranı olan %14 seviyesinin oldukça altındadır yılında TR33 Bölgesi nde kişi başına düşen ihracat 511$, ithalat ise 361$ olarak hesaplanmıştır. Bu rakamlar Türkiye ortalamasının çok altında gerçekleşmiş olup, bölgedeki ihracat ve ithalat potansiyelinin etkin şekilde kullanılamadığı sonucunu ortaya koymaktadır. TÜİK Bölgesel Gayri Safi Katma Değer (GSKD) verilerine göre, 2006 yılında TR33 Bölgesi sanayi üretimi, 23.9 milyar TL değerindeki katma değer ile Düzey 2 Bölgeleri arasında 6. sıradadır. TR33 Bölgesi dahilindeki toplam gayri safi katma değerin %32.8 ini yine sanayi sektörü oluşturmaktadır yılı verilerine göre, Bölge deki imalat sanayi girişimlerinden %17,44 ünü metal ürünleri imalatı sektöründe faaliyet gösteren girişimler oluştururken, bunu %15,79 luk oranı ile ağaç ve ağaç ürünleri imalatı sektörü ve %11 lik oranlarıyla giyim ve gıda ürünleri sektörleri takip etmektedir. Son olarak %9,5 lik payla tekstil ve %9 luk payla metalik olmayan mineral ürünler imalatlarının girişim sayıları bakımından bölgede yoğunluk oluşturdukları gözlemlenmektedir. İmalat sanayi sektörlerinin ciroları incelendiğinde ise, gıda sektörünün TL ciro ile 1. sırada, makine, elektrikli makine ve cihazlar sektörünün TL ciro ile 2. sırada, metalik olmayan mineral ürünler sektörünün ise TL lik ciro ile 3. sırada yer aldığı tespit edilmiştir. Bunun yanısıra TR33 Bölgesi nde 22 adet OSB bulunmakla birlikte bunlardan 10 tanesi aktif haldedir. Söz konusu faal OSB lerden 2 si Afyonkarahisar, 2 si Kütahya, 4 ü Manisa, 2 si Uşak illerinde bulunmaktadır. Enerji başlığı incelendiğinde, Bölge nin zengin yer altı kaynaklarının bu kapsamda önemli bir potansiyel arz ettiği söylenebilir. Bölge nin zengin linyit rezervleri, hâlihazırda toplam 3 termik santralde değerlendirilmekle birlikte, verimlilik seviyesi yeterli düzeyde değildir. Bölge de ayrıca 3 adet hidroelektrik santral ve 3 adet rüzgar santrali mevcuttur. Manisa ve Kütahya illerindeki bazı jeotermal kaynaklarının elektrik enerjisi üretimine uygun olduğu tespit edilmiş olup, yine Bölge de 4 kent merkezinde jeotermal kaynaklardan konut ısınması için yararlanılmaktadır. Bölge ayrıca zengin maden kaynaklarıyla da potansiyel arz etmektedir. Altın, bor, gümüş, manyezit, mermer, titanyum ve uranyum madenleri öne çıkmakta olup; TR33 Bölgesi bu madenlerden Türkiye rezervlerinin altında %27 sine, borda %50 sine, gümüşte %67 sine, manyezitte %10 una, mermerde %16 sına, titanyumda %100 üne, uranyumda ise %37 sine sahiptir. 23

24 TR33 Bölgesi, tarihi ve kültürel zenginliklerin yanı sıra zengin termal ve ekolojik kaynakları ile turizm açısından önemli değerlere sahiptir. Yüzyıllar boyunca pek çok medeniyete ev sahipliği yapmış Bölge de, çok sayıda antik kent ve tarihi eser yer almakla birlikte eserlere ilişkin istenilen düzeyde tanıtım mevcut değildir. Benzer bir sorun, ekolojik değerler için de geçerlidir. Kültür ve Turizm Bakanlığı tarafından ilan edilen 15 Kültür Şehri arasında Kütahya ve Manisa ilerinin yer alması da, bölgenin turizm potansiyelini işaret eden bir başka göstergedir. Termal turizm açısından değerlendirildiğinde ise, tüm Bölge illerinde önemli bir potansiyel göze çarpmakta olup, illerin tamamında kaplıca ve termal turizm tesisleri yer almaktadır. Söz konusu tesisler, özellikle Afyonkarahisar ilinde yoğunlaşmıştırlar. İnşa edilecek Zafer Uluslararası Havalimanı yla birlikte, Bölge nin sağlık turizmi açısından da önemli bir rekabet gücüne sahip olacağı ifade edilebilir. Hava kirliliği, Bölge genelinde önemli bir sorun olarak ortaya çıkmakta olup, tüm il merkezleri I. derece kirlilik grubunda yer almaktadırlar. Söz konusu kirlilik oranlarının özellikle kış aylarında yükselmesi, sorunun evsel ısınmadan kaynaklandığını ortaya koyan göstergelerden biridir. Bölge nin topografya yapısı da hava kirliliğinin ayrı bir sebebi olarak gösterilebilir. Bölge de su kirliliği oranlarının uzun vadede azaltılmasına yönelik olarak Gediz ve Akarçay Havzası Koruma Eylem Planları yürürlüğe girmiştir. Planlar kapsamda, öncelikli olarak atıksu arıtma tesislerinin inşası veya mevcut tesislerin yenilenmesi gerekmektedir. Bölge deki mevcut tesislerin işletme maliyetlerinin yüksek olması, ayrı bir sorun olarak ortaya çıkmaktadır. Bölge de orman alanları önemli bir yere sahiptir. TR33 Bölgesi toplam alanının %36 sını orman alanları oluşturmaktadır. Ege Bölgesi ndeki toplam orman alanlarının %40 ı, yine TR33 Bölgesi nde bulunmaktadır. Orman alanlarında son yıllarda bir düşüş gözlemlenmemiş olması olumlu bir yön olarak göze çarpmaktadır. TR33 Bölgesi, önemli ticari ve sanayi potansiyeline sahip birçok ilin arasında konumlanmakta olup, gerek Kuzey Güney, gerekse Doğu Batı doğrultularında önemli bir ulaşım aksı üzerinde yer almaktadır. Bölgede yer alan 988 km lik demiryolu ağı ve km lik devlet yolu ağıyla birlikte, ülkenin en önemli limanlarından İzmir Limanı nın Bölge ye yaklaşık 40 km. mesafede yer alması Bölge nin lojistik potansiyelini ortaya koymaktadır. Ayrıca hâlihazır durumda Bölge de toplam 965 km lik karayolunda bölünmüş yol çalışmaları devam etmektedir ve Ulaştırma Bakanlığı nın Stratejik Plan ında Bölge de Hızlı Tren projesine yer verilmiştir. Bölge de hâlihazır durumda Manisa Ticaret Sanayi Odası öncülüğünde yürütülen Batı Anadolu Lojistik Organizasyonlar Projesi (BALO) ve TCDD tarafından yürütülen Uşak Lojistik Köyü projeleri mevcuttur. Son olarak, Uşak, Afyonkarahisar ve Kütahya illerine yönelik olarak inşası planlanan Zafer Uluslararası Havalimanı nın tamamlanmasıyla birlikte, Bölge gerek önemli bir lojistik merkezine kavuşacak, gerekse farklı sektörlerde önemli bir rekabet gücü avantajına haiz olacaktır. Bölüm 1 Bölgenin mevcut durumu ortaya konulduktan sonra, belirlenen vizyon tasvirine ulaşmak amacıyla, kalkınma planında yer verilen kaynak kısıtı ilkesi göz önünde bulundurularak, Bölge de ekonomik ve sosyal gelişmenin hangi öncelikler kapsamda gerçekleştirilmesi gerektiği üzerinde çalışmalar yürütülmüştür. Ekonomik ve sosyal gelişme eksenleri Rekabet Gücünün Arttırılması, Kırsal Kalkınmanın Sağlanması, Beşeri Gelişmenin Sağlanması ve Altyapının Geliştirilmesi olarak Bölge paydaşlarının görüşleri çerçevesinde belirlenmiştir. 24

25 Rekabet Gücünün Arttırılması ekseninin, ürün ve hizmetlerin katma değerine en yüksek katkıyı yapabilecek sektörlere yönlenmesi gerekliliği tespit edilmiştir. Bu amaçla, Bölge nin mevcut potansiyeli ve gelişme trendleri göz önünde bulundurulduğunda, Rekabet Gücünün Arttırılması ekseni, tarım, turizm ve sanayi sektörleri altında Bölge nin ihtiyaçlarına odaklanmış ve söz konusu sektörlerde rekabet gücünün arttırılmasına yönelik alt eksenler belirlenmiştir. Tarımda Rekabet Gücünün Arttırılması ekseni çerçevesinde, Bölge nin bitkisel ve hayvansal üretimlerinde katma değerin arttırılması amaçlanmış, bu kapsamda ürünlerde verim ve kalite artışı önceliklendirilmiştir. Bölge nin en önemli sorunlarından tarımsal üretimde işletmeciliğin yeterince gelişmemiş olmasıyla ilişkili olarak, işletmelerin kurumsallaşması, büyüklüklerinin ve pazarlama kapasitelerinin arttırılmasına yönelik amaçlar belirlenmiştir. Sanayide Rekabet Gücünün Arttırılması ekseni çerçevesinde, bölgedeki imalat sanayi işletmelerinde katma değerin ve kapasitenin arttırılması amaçlanmış, ayrıca işletmelerin kurumsal etkinlik ve işbirliği faaliyetlerinin geliştirilmesi kapsamındaki hedef ve stratejiler önceliklendirilmiştir. Bölge nin genç nüfusu ve yükseköğrenim kapasitesinin rekabet gücüne daha etkin katkı yapabilmesi amacıyla, işletmeler ve üniversiteler arasında işbirliğinin arttırılmasına yönelik kararlar alınmıştır. Son olarak, Bölge nin en önemli potansiyellerinden olan zengin yer altı kaynaklarının, gerek enerji üretimi gerekse maden sektörü kapsamında bölgesel rekabet gücüne yaptığı katkının artması amaçlanmıştır. Turizmde Rekabet Gücünün Arttırılması ekseni çerçevesinde, Bölge nin tarih, kültür, termal, sağlık ve ekoturizm gibi turizm türlerine ilişkin potansiyelinin hayata geçirilmesine yönelik amaçlara yer verilmiş, bu kapsamda tanınırlığın arttırılması ve hizmet kalitesinin arttırılmasına yönelik hedef ve stratejiler önceliklendirilmiştir. Ayrıca, alternatif turizm türlerinin Bölge de çeşitlendirilmesi hedefi ortaya koyulmuştur. Kırsal Kalkınmanın Sağlanması ekseni çerçevesinde, kırsal kalkınmada önemli role sahip olan ancak etkinliği yeterli düzeyde olmayan örgütlerin işlevlerinin arttırılması amaçlanmış, ayrıca kırsal kesimlerdeki ekonomik faaliyetlerin çeşitlendirilmesi ve yöresel ürünlerde markalaşmanın teşvikine ilişkin hedefler belirlenmiştir. Son olarak, kırsal kesimde fiziki yaşam kalitesinin arttırılması ve eğitim sağlık hizmetlerine ulaşımın kolaylaştırılmasıhedefleri ortaya koyulmuştur. Beşeri Gelişmenin Sağlanması ve Altyapının Geliştirilmesi eksenleri çerçevesinde ise,diğer gelişme eksenleri kapsamındaki gelişmeleri desteklemek, ayrıca ulaşılan amaç ve hedefleri sürdürülebilir kılmak ilkesiyle eğitimin ihtiyaçlar doğrultusunda yönlendirilmesi, girişimcilik kapasitesinin geliştirilmesi, lojistik ve ulaşım sisteminin geliştirilmesi ve atıkların geri dönüşümünün sağlanması amaçlarına yer verilmiştir. Ek olarak, dezavantajlı grupların hayata entegrasyonunu sağlamaya ve kentlerde sosyal yaşam olanaklarını arttırmaya yönelik hedefler belirlenmiştir. Bölge Planı nda yer verilen hedeflere ulaşmak amacıyla Ajansın mali ve teknik destek araçları en etkin şekilde kullanılacaktır. Kullandırılan kaynakların istihdam ve katma değer yaratmasına, Bölge nin rekabetçi yönlerini geliştirmesine, yenilikçiliği teşvik etmesine, kırsal ve kentsel kalkınma ile beşeri gelişmenin sağlanmasına azami katkıda bulunmasına çaba gösterilecektir. Bölge aktörlerinin planda yer alan politikaların hayata geçirilmesi yönünde diğer kurumlarca sağlanan desteklerden de faydalanabilmeleri amacıyla gerekli koordinasyon sağlanacaktır. Planın uygulanma düzeyinin ve sonuçlarının sürekli olarak takip edilebilmesi için Ajans, Bölge de gerekli koordinasyon çalışmalarını yapacak, hazırlanan operasyonel programların uygulamalarını izleyip değerlendirecek, uygulama sırasındaki sorunları tespit ederek çözümüne yönelik gerekli tedbirleri alacak ve tüm bu çalışmaları dönemsel olarak rapor edecektir. 25

26 Afyonkarahisar Dinar TR33 12

27 Bölüm2 TR33 Bölgesi ne Genel Bakış

28 SOSYAL YAPI TR33 BÖLGESİ BÖLGE PLANI Nüfus Yapısı TR33 Bölgesi ve illerinin 2000, 2008 ve 2009 yıllarına ait nüfusları Grafik de verilmektedir Afyonkarahisar Kütahya Manisa Uşak TR33 Bölgesi Kaynak: Türkiye İstatistik Kurumu (TÜİK), Grafik 2.1.1: TR33 Bölgesi Nüfus Bilgileri Manisa, Afyonkarahisar, Kütahya ve Uşak illerinden oluşan TR33 Bölgesinin nüfusu, TÜİK ten elde edilen 2009 yılı Adrese Dayalı Nüfus Kayıt Sistemi (ADNKS) verilerine göre kişi olup bu rakam Türkiye toplam nüfusunun ( ) %4 ünü oluşturmaktadır. Bölgenin yılları arasındaki nüfus yapısı incelendiğinde, nüfus yapısının çok önemli değişiklikler göstermediği; Manisa da artan, Afyonkarahisar ve Kütahya da azalan, Uşak ta ise neredeyse sabit bir nüfus trendi olduğu tespit edilmiştir. Bölge de nüfusu bir milyonun üzerinde olan tek il Manisa dır. Afyonkarahisar ve Kütahya, nüfusu beş yüz binin üzerinde, Uşak ise nüfusu iki yüz elli bin ile beş yüz bin arasındaki iller sınıflandırmasında yerini almaktadır. 12

29 L YAPI Uşak 11% Afyonkarahisar 24% Kaynak: TÜİK, 2009 Manisa 45% Kütahya 20% Grafik 2.1.2: 2009 Yılı TR33 Bölgesi Nüfusunun İller Bazında Dağılımı(%) Grafik de görüldüğü üzere TR33 Bölgesi nüfusunun yarısına yakını (%45) Manisa ilinde ikamet etmektedir. En az nüfusa sahip il ise %11 lik oranla Uşak olarak göze çarpmaktadır yılı itibarıyla kentleşme oranı %61,65 ile Türkiye ortalamasının (%75) oldukça altında kalan TR33 Bölgesi, 26 bölge içinde 16. sırada yer almaktadır. Ancak, geçmiş yıllarla kıyaslandığında Bölge nin kentleşme oranı son on yıl içinde artış göstermiştir yılı genel nüfus sayımında TR33 Bölgesi için %52 olarak tespit edilen kentleşme oranı 2009 yılı sonunda %62 ye yükselmiştir. İl ve ilçe merkezlerindeki nüfus ile belde ve köylerin nüfusu karşılaştırılarak bir değerlendirme yapıldığında, kırsal nüfusun kent merkezlerine doğru kaydığı dikkat çekmektedir. Söz konusu nüfus hareketinin en az olduğu Afyonkarahisar ili de dahil olmak üzere, tüm Bölge illerinde kentsel nüfusta bir önceki yıla göre artış gözlenmiştir Köy Nüfusunun Toplam Nüfus İçindeki Oranı (%) Köy Nüfusunun Toplam Nüfus İçindeki Oranı (%) Şehir Nüfusunun Toplam Nüfus İçindeki Oranı (%) Şehir Nüfusunun Toplam Nüfus İçindeki Oranı (%) 35,1 47,98 54,23 51,46 43,28 43,52 24,47 38,35 48,14 37,26 34,77 33,99 64,9 52,02 45,77 48,54 56,72 56,48 75,53 61,65 51,86 62,74 65,23 66,01 Kaynak: TÜİK, 2009 Grafik 2.1.3: Yılları Türkiye ve TR33 Bölgesi nde Şehir ve Köy Nüfusunun Toplam Nüfusa Oranı(%) 12

30 Bölüm 2 TR33 Bölgesi nde 2000 ve 2009 yıllarında bir önceki yıllara göre iller bazında gerçekleşen göç hareketleri Tablo de gösterilmektedir. Tablo 2.1.1: 2000 ve 2009 Yıllarına ait Net Göç ve Net Göç Hızları Afyonkarahisar Kütahya Manisa Uşak TR33 Bölgesi 2009 Net Göç (kişi) Net Göç Hızı (binde) , , , , Net Göç (kişi) Net Göç Hızı (binde) ,86 Kaynak: TÜİK, yılında TR33 Bölgesi illeri içinde en fazla göç veren il olan Afyonkarahisar, 2009 yılına gelindiğinde nispeten istikrarlı bir nüfusa ulaşmış ve Bölge nin net göç ortalamasının altında kalmıştır yılı verilerine göre Bölge illeri arasında en az göç hareketi Kütahya da gözlemlenmiştir dönemindeki göç hareketlerine bakıldığında binde -5,09 net göç hızı ile Kütahya ili TR33 Bölgesi nin en çok göç veren ilidir yılı verilerine göre Manisa, göç alan bir il ilken 2009 yılında göç verir duruma gelmiştir. Uşak ilinin nüfus yapısı çevre illerden gelen göçlerle şekillenmiş olmasına rağmen ilde yılları arasında önemli bir göç hareketi gözlemlenmemiştir yılı göç verilerine göre TR33 Bölgesi nde net göç hızı sıfırın altındadır yılları arasında Bölge de en fazla değişiklik binde -5,09 seviyesindeki net göç hızıyla Kütahya ilinde gerçekleşmiştir. Manisa binde -4,11 net göç hızıyla ikinci sırada yer alırken, Afyonkarahisar ve Uşak ta net göç hızı yaklaşık binde 3 seviyesinde olmuştur yılına yönelik nüfus projeksiyonlarına ise Tablo de yer verilmiştir. Tablo 2.1.2: 2013 Yılı Nüfus Projeksiyonu Afyonkarahisar Kütahya Manisa Uşak TR33 Bölgesi Kaynak: 2023 yılı için İl ve Bölge düzeylerinde Nüfus Projeksiyonu, Mehmet Karakaya, TUİK; Doç. Dr. Sinan Türkyılmaz; Hacettepe Üniversitesi Nüfus Etütleri Enstitüsü; 2008

31 2.1.2 Eğitim Tablo 2.1.3: Eğitim-Öğretim Yılı Türkiye ve Bölge İlleri Net Okullaşma Oranları (%) Afyonkarahisar Kütahya Manisa Uşak Türkiye Okul Öncesi (5 yaş) 74,6 89,5 58,4 89,7 57,5 İlköğretim 96,72 98,51 98,72 98,63 96,49 Ortaöğretim 61,38 75,13 67,97 75,58 58,52 Mesleki ve Teknik Ortaöğretim 37,87 44,28 37,88 36,07 29,3 Kaynak: 1-) Afyonkarahisar İl Milli Eğitim Müdürlüğü 2-) Kütahya İl Milli Eğitim Müdürlüğü 3-) Manisa İl Milli Eğitim Müdürlüğü 4-) Uşak İl Milli Eğitim Müdürlüğü 5-) Milli Eğitim Bakanlığı 6-) TÜİK Okul öncesi okullaşma oranlarına bakıldığında özellikle Kütahya ve Uşak ın %90 lara yakın seviyelerde olduğu görülebilir. Bunun sebebi Kütahya ve Uşak illerinin zorunlu okul öncesi eğitim pilot illeri arasında olmalarıdır. İlköğretimde ve ortaöğretimde okullaşma oranları açısından Bölge illerinin Türkiye ortalamasının üzerinde değerlere sahip olduğu söylenebilirken, ilköğretim ve ortaöğretimde okullaşma oranları açısından Afyonkarahisar ın Bölge nin en düşük oranlarına sahip olduğu dikkat çekmektedir. Bunun sebebi olarak ise Afyonkarahisar ın diğer Bölge illerine kıyasla daha çok kırsal nüfusa sahip olması gösterilebilir. Bunun yanında ortaöğretimde okullaşma oranı açısından Bölge de en yüksek orana sahip Uşak, mesleki ve teknik ortaöğretimde okullaşma oranı açısından Bölge nin en düşük oranına sahiptir. Tablo 2.1.4: Eğitim-Öğretim Yılı Türkiye ve Bölge illeri Derslik Başına ve Öğretmen Başına Düşen Öğrenci Sayıları(%) Afyonkarahisar Kütahya Manisa Uşak Türkiye Derslik Başına İlköğretim Düşen Öğrenci Sayısı Genel Ortaöğretim Mesleki ve Teknik Öğretmen Başına Düşen Öğrenci Sayısı Ortaöğretim İlköğretim Genel Ortaöğretim Kaynak: TÜİK Bölge illerinde derslik başına düşen öğrenci sayıları Türkiye ortalamasının altında iken mesleki ve teknik ortaöğretimde derslik başına düşen öğrenci sayıları, ilköğretim ve genel ortaöğretimdeki sayılara kıyasla yüksektir. Bunun sebebi, Bölge de mesleki ve teknik eğitimde okuyan öğrenci sayısının, genel ortaöğretimde okuyan öğrenci sayısından fazla olmasıdır. 12

32 Öğretmen başına düşen öğrenci sayılarına bakıldığında Bölge illerinin ortalamasının ilköğretimde Türkiye ortalamasından yüksek olduğu, bunun yanında genel ortaöğretim ve mesleki ortaöğretimde Türkiye ortalamasıyla aynı seviyelerde olduğu görülmektedir. Tablo 2.1.5: Eğitim-Öğretim Yılında Bölge İllerinde Meslek Liselerinde Okuyan Öğrencilerin Oranı ve En Çok Öğrencisi Olan Meslek Lisesi Alanı Afyonkarahisar Kütahya Manisa Uşak TR33 Bölgesi Meslek Liselerinde Okuyan Öğrencilerin Oranı (%) 61,93 58,50 56,26 48,17 57,02 En Çok Öğrencisi Olan Meslek Lisesi Alanı Bilişim Teknolojileri (%13,7) İmam Hatip (%16,1) Elektrik Elektronik(%16) Muhasebe Elektrik Finansman(%15,4) Elektronik(%14,3) Kaynak: 1-) Afyonkarahisar İl Milli Eğitim Müdürlüğü 2-) Kütahya İl Milli Eğitim Müdürlüğü 3-) Manisa İl Milli Eğitim Müdürlüğü 4-) Uşak İl Milli Eğitim Müdürlüğü Meslek liselerinde okuyan öğrencilerin ortaöğretim öğrencileri içindeki oranına bakıldığında en yüksek orana Afyonkarahisar sahiptir. Afyonkarahisar ı sırasıyla Kütahya, Manisa ve Uşak izlemektedir. Uşak ta ortaöğretim öğrencilerinin yarısından fazlasının genel liselerde okuduğu görülmektedir. Meslek lisesi alanlarında okuyan öğrencilerin dağılımına bakıldığında Afyonkarahisar da Bilişim Teknolojileri, Kütahya da İmam Hatip, Manisa da Elektrik Elektronik ve Uşak ta Muhasebe Finansman öğrencilerinin yoğunlukta olduğu görülebilir Sağlık Bebek ölüm hızı açısından değerlendirildiğinde Bölge nin Türkiye ortalamasına kıyasla iyi bir durumda olduğu söylenebilirken Manisa, bebek ölüm hızının en düşük olduğu il olarak göze çarpmaktadır. Hasta yatağı başına nüfus açısından Bölge ortalaması, Türkiye ortalamasının biraz üzerinde seyretmektedir. Fakat Manisa da hasta yatağı başına düşen nüfus Bölge nin diğer illerine kıyasla daha yüksektir. Pratisyen hekim başına düşen nüfus açısından TR33 Bölgesi Türkiye ortalamasıyla benzerlik gösterirken, uzman hekim başına düşen nüfus açısından Türkiye ortalamasının oldukça üzerinde seyretmektedir. Acil yardım istasyonu başına düşen nüfus sayısı açısından TR33 Bölgesi, Türkiye ortalamasının altındayken, Manisa da bu sayı Türkiye ortalamasının oldukça üzerine çıkmaktadır. Tablo 2.1.6: 2009 Yılı Temel Sağlık Göstergeleri Afyonkarahisar Kütahya Manisa Uşak TR33 Türkiye Bebek Ölüm Hızı (binde) 13,23 13,08 10,79 13,1 12,55 17 Hasta Yatağı Başına Düşen Nüfus Uzman Hekim Başına Düşen Nüfus Pratisyen Hekim Başına Düşen Nüfus Acil Yar. İstasyonu Başına Düşen Nüfus *Türkiye için 2008 yılı verileri kullanılmıştır. Kaynak: 1-) Afyonkarahisar İl Sağlık Müdürlüğü 2-) Kütahya İl Sağlık Müdürlüğü 3-) Manisa İl Sağlık Müdürlüğü 4-) Uşak İl Sağlık Müdürlüğü 5-) T. C. Sağlık Bakanlığı, Sağlık İstatistikleri Yıllığı,

33 2.1.4 Dezavantajlı Gruplar Yoksulluk ve sosyal dışlanma riski taşıyan grupları kapsayan dezavantajlı gruplar, temel eğitim ve sağlık hizmetlerinden faydalanma açısından ciddi sıkıntılar yaşamaktadırlar. Tablo de gösterildiği üzere kadınlarda okuryazar oranı Bölge illerinde yaklaşık %87 iken, erkeklerde bu oran yaklaşık %97 seviyesindedir. Aynı dengesizlik lise ve dengi okul mezunu ile yüksekokul veya fakülte mezunlarında da görülmektedir. Tablo 2.1.7: 2009 Yılı Cinsiyet Bazında Okuryazar ve Okul Mezunu Oranları(%) Afyonkarahisar Kütahya Manisa Uşak Türkiye Okuryazar oranı Erkek Kadın 97,61 87,38 96,73 87,58 96,85 87,78 97,09 86,51 97,03 87,88 Lise ve dengi okul Erkek 20,83 23,98 18,31 20,39 23,99 mezunu oranı Kadın 12,24 12,17 13,17 14,58 17,21 Yüksekokul veya fakülte Erkek 7,8 8,6 7,8 9 10,2 mezunu oranı Kadın 4,4 4,5 5 5,7 7 Kaynak: TÜİK Kadınlar ve erkekler arasındaki dengesizlik işgücüne katılım oranlarında da kendisini göstermektedir. TÜİK verilerine göre 2009 yılında TR33 Bölgesi nde kadınların işgücüne katılım oranı %23,4 seviyesinde gerçekleşirken, erkeklerde bu oran %69,2 seviyesinde gerçekleşmiştir. Benzer şekilde 2008 yılında TR33 Bölgesi nde tarım dışı istihdam oranı kadınlarda %35 seviyesinde iken, erkeklerde bu oran %70,3 seviyesindedir. Tablo 2.1.8: 2009 yılı 15 Yaş Altı Kadınlarda Doğum Oranı ve Sağlık Personeli Yardımı Olmadan Yapılan Doğum Oranı(%) Afyonkarahisar Kütahya Manisa Uşak Türkiye 15 yaş altı kadınlarda doğum oranı 0,04 0,06 0,02 0 0,02 Sağlık personeli yardımı olmadan yapılan doğum oranı 0,63 0,52 0,85 0,24 - Kaynak: 1-) Afyonkarahisar İl Sağlık Müdürlüğü 2-) Kütahya İl Sağlık Müdürlüğü 3-) Manisa İl Sağlık Müdürlüğü 4-) Uşak İl Sağlık Müdürlüğü 5-) T. C. Sağlık Bakanlığı, Sağlık İstatistikleri Yıllığı, 2008 Tablo den görülebileceği gibi kırsal nüfusun göreceli olarak yüksek olduğu Bölge illerinde 15 yaş altı kadınlarda doğum oranı yüksek seviyelerde seyretmektedir. Bunun yanında Bölge illeri içerisinde 33