OTOMATİK MERKEZİ YAĞLAMA SİSTEMLERİNDE SORUNLAR VE ÇÖZÜMLERİ

Transkript

1 OTOMATİK MERKEZİ YAĞLAMA SİSTEMLERİNDE SORUNLAR VE ÇÖZÜMLERİ. ALLFETT Mekanik ve Elektronik Sistemler San. ve Tic. Ltd. Şti. Yeni Eyüp Bulvarı, Topçular Caddesi, Set Üstü, No:1,34055 Demirkapı-Rami / İstanbul Tel Fax

2

3

4

5 OTOMATİK MERKEZİ YAĞLAMA SİSTEMLERİNDE MEYDANA GELEN ARIZALARIN TEMEL NEDENLERİ 1.Yanlış kullanımdan kaynaklanan arızalar a. Yanlış yağ kullanımı ( NLGI ve sıvı yağ seçenekleri) b. Dağıtıcı valflere müdahale(körleme noktalarına müdahale) c. Yağlama hattı uzunluklarında yapılan hatalar(hat uzunluklarını fazla alma, by-pass kullanmama) d. Yağlama pompalarının yanlış seçimleri( ALL 1- ALL 10 -ALL 25 - ALL 300- Lubmatic sıvı yağ pompaları-kırıcı pompaları seçimleri) 2.Dikkatsizlikten kaynaklanan arızalar a. Pompa haznesine yağ yüklemesinde yağ içerisine partikül ve yabancı madde girmesi b. Pompa elektrik bağlantı soketlerinin hatalı bağlanması c. Pompa çıkış, yön valfi giriş ve çıkış, dağıtıcı valf giriş ve çıkış hortum bağlantı kelepçelerinin gereği gibi sıkılmaması d. Dağıtıcı valf braketlerinin makine gövdelerine ve dağıtıcı valflere doğru montaj edilmemesi 3.Otomatik yağlama sistemi genel işleyiş prensiplerini doğru uygulamamaktan kaynaklanan arızalar a. Yağlama hattı uzunluğu ve yağlama noktası sayısına göre yağlama sisteminin hatalı belirlenmesinden kaynaklanan hatalar b. Yağlama noktaları yağ ihtiyaçlarını hatalı hesaplama 4.Montajı yapan servis elemanlarının sistem işleyişi ile ilgili gerekli teknolojik bilgileri işletmeye yeterince aktarmamasından kaynaklanan arızalar a. Montaj yapılan işletme yetkililerine olası sorunların ve çözümlerin eksik verilmesi, işleyişle ilgili gerekli bilgilendirmenin yapılmaması b.kullanım kılavuzlarıyla ilgili gerekli açıklamanın yapılmamış olması ARIZA SORUNLARININ ÇÖZÜMLERİNDE YETKİLİ SERVİSLERDE OLMASI GEREKEN YAKLAŞIMLAR 1.Yetkili bayiler kurulan sistemle ilgili servis elemanlarına sistemle ilgili özellikleri ve yapılacak uygulamayı sistemi projelendiren teknik yetkili ile birlikte çözümlemeleri gerekir. 2. Servis elemanları yaptıkları her uygulamayı gereken ciddiyetle yapmaları yapılacak işin kurulum ve sistem bütünlüğü yönünden işletme üzerinde bırakacağı olumlu görüşe dikkat edilmesi gerekir. 3.Servis elemanları yaptıkları uygulamaları neden-niçin sorularıyla kendilerince sorgulayıp yapmaları olası bir hatanın önüne geçileceği bilincinde

6 olmaları gerekir. 4.Yapılan her uygulamanın seri ve dikkatli yapılması iş yapılan yere güvence vereceği fikrinin unutulmaması gerekir. 5.Yetkili servislerin bilgi ve teknoloji alış verişlerinde merkez servis ve arge birimiyle daima iletişim halinde bulunmaları işlerin sorunsuz çözümü için gerekmektedir. ALL25 pompa iki hatlı sistemi OTOMATİK MERKEZİ YAĞLAMA SİSTEM ARIZALARININ ÇÖZÜMLERİNDEKULLANILACAK TEKNİK BİLGİLER A.HACİM ÖLÇÜLERİ ÇEVRİM DEĞERLERİYLE POMPA YAĞLAMA NOKTALARI HACİMLERİNİN HESAPLANMASI 1litre = 1 dm 3 1 dm 3 = 1ooo cm 3 Soru: Pompa çıkış hacmi 16 litre /saat olan bir pompanın dakikadaki çıkış hacmi kaç cm 3 /dakikadır? Çözüm : 1litre = 1 dm 3 1dm 3 = 1000 cm 3 Pompa hacmi V= 16 litre / saat V=16litre/saat V =16 dm 3 / saat 1 dm cm 3 ise 16 dm 3 x cm 3 olur. x = / 1 = V =16000 cm 3 olur. Pompa 60 dakikada 6000 cm 3 gres yağı deplasmanına sahip ise 1 dakikada x cm 3 gres yağı deplasmanına sahip olur. x= / 60 x=600 cm 3 / dakika olur.

7 B. YAĞLAMA NOKTASI HACMİNE GÖRE POMPA YAĞLAMA SÜRESİNİN HESAPLANMASI Soru:Hidrolik abkant presin yağlama noktası hacmi 2litre / dakikadır. yağlama noktasının ALL 5 pompa ile yağlanabilmesi için ALL 5 pompanın bu hacmi için kaç dakika çalışması gerekmektedir? ALL 5 gres pompaların pompa elemanlarının çıkış hacmi 210 cm 3 / dakikadır. Buna göre yağlama noktası yağ ihtiyacı V=2 litre /dakika 1 litre = 1 dm 3 2 litre= 2 dm 3 1 dm 3 =1000 cm 3 2dm 3 =2000 cm 3 ALL 5 pompa 210 cm 3' lük hacmi 1 dakikada yağlıyorsa 2000 cm3 'lük hacim x dakikada yağlanır x = /210 x=9,5 dakika Dakikada 2000 cm 3' lük yağ ihtiyacı olan yağlama noktası 9,5 dakikada yağlanır. C. NLG 2 GRES YAĞI CM 3 HACMİNİN GRAM OLARAK DEĞERİNİN HESAPLANMASI 1cm 3 NLGI 2 gres = 0,9 gram Soru: CNC tezgahı kayar yatak yağ ihtiyacı V= 6 gram /dakikadır.bu yatakların cm 3 biriminden değerini bulunuz? 0,9 gram NLGI 2 gres 1cm 3 NLGI 2 grese eşit ise 6 gram NLG2 gres x gram NLGI 2' ye eşit olur x = 6. 1 / 0,9 x=6,66 cm 3 olur V=6,66 cm 3 /dakika D. DAĞITICI VALF PULSE SAYMA SAYISI BELİRLEME KRİTERLERİ Pulse sayıları sistem elektronik kartı EK 1O ' a pulse sayılarının tanıtılması ile yapılır. Bu tanıtım örnek olarak 10 pulse say 1 dur olarak tanıtılabilir. Ayrıca her 10 pulse sayma arasına (örneğin 10 dakika ) güvenlik süresi girilir. Eğer güvenlik süresi sonrasında pulse sinyalini elektronik kart alamazsa sistem arıza konumuna geçecektir.pulse sayılarının belirlenmesinde başlıca etkenler şunlardır: 1.Dağıtıcı valf piston çapları( 4mm - 5 mm - 6mm - 7mm - 8mm valf ara eleman piston çapları) 2. Otomatik yağlama sisteminde kullanılan gres yağının veya sıvı yağın viskozite değeri( gres NLGI 0, NLGI 1, NLGI 2, NLGI 3 veya sıvı yağ HL

8 değerleri ) 3. Dağıtıcı valf giriş yağ debisi (valfa giriş debileri örneğin V=5,34 cm 3 /dakika V=4,5 cm 3 /dakika V= 2,98 cm 3 /dakika gibi ) 4.Dağıtıcı valf ara dilim kombinasyon değerleri ( 3 dilimli 6 çıkışlı dağıtıcı valfın 1. dilim pistonunun çapı 5 mm, 2. dilim pistonunun çapı 6 mm,3. dilim pistonunun çapı 7 mm olabilmesi gibi ) E. POMPA ELEMANLARI PİSTON ÇAPLARINDAN ELDE EDİLEN YAĞ ÇIKIŞ HACİMLERİ 1. ALL 1 -ALL 10 -ALL25-ALL 300 POMPA ELEMANLARI ALL1 - ALL 10 -ALL2 Pompa elemanı ALL300 Pompa elemanı 24 VOLT DC MOTOR 5 mm 0,118cm 3 x 18 devir/dakika = 2 cm 3 / dk Uygulamada kabul edilen çıkış hacmi 1,5 cm 3 /dakika 6 mm 0,170 cm 3 x 18 dev/ dakika = 3 cm 3 /dakika Uygulamada kabul edilen çıkış hacmi 2,5 cm 3 / dakika 8 mm 0,231 cm 3 x18 dev/dakika=4 cm 3 /dakika Uygulamada kabul edilen çıkış hacmi 3.5 cm 3 /dakika VOLT AC MOTOR 5 mm 0,118 cm 3 x 46 devir/ dakika=5,5 cm 3 /dk Uygulamada kabul edilen çıkış hacmi 5 cm 3 /dakika 6 mm 0,170 cm 3 x 46 dev/dakika =7,5 cm 3 /dk Uygulamada kabul edilen çıkış hacmi 7 cm 3 /dakika 8 mm 0,231 cm 3 / dakikax46 dev/dakika = 10 cm 3 /dk Uygulamada kabul edilen çıkış hacmi 9,5 cm 3 /dakika 2.Diğer pompa tipleri pompa elemanları çıkış hacimleri ALL 5 gres pompası pompa elemanı çıkış hacmi V gres = 210 cm 3 /dakika V SIVI YAĞ = 2 litre /dakika ALL 25 gres pompası pompa elemanı çıkış hacmi V =7,5 cm 3 /dakika ALL 300 gres pompası pompa elemanı çıkış hacmi V = 8 cm 3 /dakika Lubmatic sıvı yağ pompaları pompa elemanı çıkış hacmi V= 345 cm 3 /dakika.

9 3.POMPA ELEMANLARININ KÖPRÜLENMESİYLE ELDE EDİLEN HACİMLER Pompa elemanları yağlama noktaları hacimlerine göre 2'li, 3'lü, 4'lü veya gereken hacme göre gövde üzerindeki pompa elemanları tümü birbirleriyle köprülenerek gereken hacimler elde edilir. ALL 1 Pompanın 3 elemanı köprülenerek (her bir pompa elemanı 2 cm 3 /dakikalık hacim üretir)toplam 6 cm 3 /dakikalık debi elde edilir. ALL 10 pompanın 4 elemanı köprülenerek ( 6 mm pompa elemanı çapından 2,5 cm 3 /dakika, 4 adetin köprülenmesiyle 10 cm3 /dakika çıkış debisi elde edilir) ALL 25 pompanın 10 pompa elemanı köprülenerek(her bir pompa elemanı 7,5cm 3 /dakika) 75 cm 3 /dakikalık çıkış debisi elde edilir. ALL 300 pompanın 20 pompa elemanının köprülenerek (her bir pompa elemanı 8 cm 3 /dakikalık hacim üretir) 160 cm 3 /dakikalık pompa çıkış debisi elde edilir. F.OTOMATİK MERKEZİ YAĞLAMA SİSTEMLERİNDE KULLANILAN DAĞITICI VALFLER Dağıtıcı valfler pompa elemanlarından elde edilen basınçlı gresi ayarlanan dozlara göre yağlama noktalarına gönderir. Sistemde gres yağ veya sıvı yağ kullanımına göre farklı özelliklere sahip dağıtıcılar kullanılır. Gres yağı ile yapılan yağlamalarda standart progresif dağıtıcılar,uzun mesafe gres yağlamaları için LD progresif dağıtıcılar, sıvı yağlama sistemlerinde ise doz ayarlı ve sabit dozlu dağıtıcılar kullanılır. 1.PROGRESİF DAĞITICI VALFLER 5 Elemanlı ve 3 elemanlı progresif valf İki hatlı sistem yön valfı ve dağıtıcı valf Progresif indikatörlü valf İki hatlı sistem dağıtıcı valf

10 Progresif dağıtıcı valfler 3 diliminin birleştirilmesiyle oluşur. Bu dilimler başlangıç dilimi,ara dilim ve bitiş dilimleridir. Ara dilimler üzerinde pistonlar bulunur. Pistonlar birbirine kanalla bağlıdır. Yağlama noktası hacim miktarları ara dilim piston çaplarına ve piston çıkış hacimlerinin birbiriyle köprülenmesi sonucunda elde edilir. Progresif valfler en az 3 en çok 9 ara elemanla birlikte kullanılır. 2.SIVI YAĞLAMA SİSTEMLERİNDE KULLANILAN DAĞITICI VALFLER A.DOZ AYARLI DAĞITICI VALFLAR Tek elemanlı ve 4 elemanlı doz ayarlı valflar Doz ayarlı sıvı dağıtıcılar üçlü,dörtlü, beşli gruplar halinde kullanılır. Yağlama noktaları yağ ihtiyacına göre bu valflar 0,1 cm 3 'le 1,5 cm 3 hacimlere ayarlanabilir. Bu dağıtıcılarla çok fazla sayıdaki yağlama noktası farklı dozlarda yağlanır. Sıvı yağlama sistemlerinde doz ayarlı dağıtıcılar sadece pompa durduğu zaman yağlama işlemini yaparlar. B.SABİT DOZLU DAĞITICI VALFLAR 2 elemanlı sabit dozlu dağıtıcı 4 elemanlı sabit dozlu dağıtıcı Sabit dozlu dağıtıcılar ise seri olarak birbirlerine bağlanarak kullanılır. Sabit dozlu dağıtıcılar by-pass sistemleriyle birlikte kullanılır. Sabit dozlu dağıtıcıların DI dağıtıcısıyla 0,05 cm 3, D2 dağıtıcısıyla 0,078 cm 3, D3 dağıtıcısıyla da cm 3 hacimlerindeki sıvı yağ yağlama noktalarına gönderilir. Bu sistemlerde pompa basıncı 20 bardır. Valf çıkış basınçları ise 10 bardır. Sıvı yağlama sistemlerinde sabit dozlu dağıtıcılar pompa çalışma anında 1 defa yağlama işlemini yapar.

11 PROGRESİF VALFLARDA PİSTON DOZ DEĞERLERİ LD progresif valf piston çapları Standart progresif valf piston ve hacimleri çapları ve hacimleri Progresif standart ve LD dağıtıcılar, pompadan gelen yağ miktarını sahip oldukları pistonların çapları oranında hacimlere bölerek yağlama noktalarına iletirler. Valf bloğunu oluşturan ara dilimler farklı çaptaki pistonlardan veya aynı çaptaki pistonlardan oluşturularak farklı dozlar elde edilir. PROGRESİF VALFLARDA PİSTON ÇAPLARI VE KÖRLEME YÖNTEMİ KULLANILARAK ELDE EDİLEN DOZ DEĞERLERİ Piston çapları ve körleme yöntemleri yağlama noktası hacim değerlerine göre yalnız başına kullanıldığı gibi birlikte veya köprüleme yöntemiyle birlikte ortaklaşa da kullanılabilir.köprüleme ;valf çıkışında 2 ara elemanın birbirine bağlanmasıyla elde edilen hacimlerdir. Pompa elemanından gelen hacmin piston çapları tarafından bölünmesiyle elde edilen valf çıkış hacimleri Körleme yöntemiyle elde edilen valf çıkış hacimleri

12 Körleme ve körleme-köprülemeyle elde edilen valf çıkış hacimleri Köprüleme -körleme yöntemiyle elde edilen valf çıkış hacimleri Körleme -köprüleme yöntemiyle elde edilen valf çıkış hacimleri LD progresif valflerle yapılan yağlama hatları

13

14

15

16

17 ALL 25 POMPA İLE YAPILAN YAĞLAMADA BORU HATLARINDA MEYDANA GELEN BASINÇ KAYIPLARI Otomatik merkezi yağlama sistemlerinde farklı boru çaplarından, dirsek dönüşlerinden, kullanılan yağ türünden, ortam ısısından basınç kayıpları oluşmaktadır. Basınç kayıpları dikkate alınarak pompa çıkış basıncı, dağıtıcı valf basınç değerleri hesaplanır. Basınç değeri kayıplarında dikkate alınacak en önemli faktör sistemdeki boru çaplarının ve kullanılan gres yağı viskozite değerlerinin basınca etken birer faktör olduğunun bilinmesidir. Basınç kaybı tablosunda belirtilen ALL 25 sanayi tipi elektrikli gres pompasında hattın boru çapına, gres viskozite değerlerine ve ortam ısısına bağlı olarak 1 metrede meydana gelen basınç değeri kayıpları şu şekilde ifade edilir. 8 mm ( iç çapı 6 mm) olan bir boruda kullanılan gres yağı NLGI 0 ise ve bu borunun ortam ısısı C de boru hattının her bir metresindeki basınç kaybı 7,8 bar olarak tespit edilir. Bu basınç kaybı kullanılan gres türü NLGI 2 olursa ve çalışma ısısı 30 0 C ise bu takdirde meydana gelen basınç kaybı her bir metrede 2,5 bar olmaktadır. Bu basınç değişimlerinin boru çaplarına göre değerleri aşağıdaki tabloda belirtilmiştir: Örnek Problem Sistemle ilgili bilgiler Hatlardaki basınçlı boru çapı : R 1/2 (boru iç çap 15,75 mm) Basınçlı boru hat boyu : 65 metre Sistemde kullanılan pompa ALL pompa elemaniı ALL25 pompa elemanı debisi Q=7,5 cm3/dakika 10 pompa elemanı köprülü olduğuna göre Q= 7,5 x10=75 cm 3 /dakika Q 10 pompa elemanı =75 cm 3 /dakika Sistem basıncı 180 bar Kullanılan gres NLGI 2 Sistemin ortam sıcaklığı 10 0 C Basınç kayıp tablosu değerlerinden Debi miktarları ve 10 0 C'da metredeki basınç kayıpları V =37,5 cm 3 V =75 cm 3 5 pomp elemn.köpr. 10 pom.ele.köpr. P=0,6 bar/m P=0,88 bar/m 65 metrede basınç kaybı =65 metre x 0,88 bar P kayıp = 57,2bar P hat sonu = p çıkış - p k ayıp P hat sonu =180-57,2 P hat sonu = 122,8 bar olarak bulunur

18 GRES YAĞLAMA HATLARINDA GRES DEBİSİNE VE SICAKLIĞA BAĞLI OLARAK ALL25 POMPALARDA METREDEKİ BASINÇ KAYBI TABLOSU

19

20 ALL 25 köprülü ve 16 pompa elemanlı pompayla iki hatlı sistem uygulaması

21 SIVI YAĞLAMA SİSTEMLERİNDE MEYDANA GELEN BASINÇ KAYIPLARI Diğer yağlama sistemlerinde olduğu gibi sıvı yağlama sistemlerinde de boru hatlarında karşı basınçlar meydana gelir. Meydana gelen bu karşı basınçların değerlerinin hesaplanması pompa çıkış debi değeri veya sıvı dağıtıcı çıkışı debisi ve ilgili hat çapı dikkate alınarak basınç kayıp tablosundan 1 metredeki basınç kaybı hesaplanır. Kayıp hesabı yapılan hat kaç metre ise metredeki basınç kaybı ile çarpılarak ilgili hattaki kayıp hesaplanır. Örnek uygulama Dış çapı 12 mm olan sıvı yağlama ana hattında sistemin debisi Q=2,5 litre /dakikadır. Sistemde kullanılan sıvı yağın kinematik viskozitesi = 74,80 mm 2 /saniyedir. Sıvı yağlama ana hattının hat boyu 46 metredir. Dağıtıcı valflerin ana hat bağlantıları 4 'er metredir. Dağıtıcı valflerin ana hat bağlantı boru çapları 6 milimetredir. Dağıtıcı valfler sistemde 10 adettir. Dağıtıcı valf debileri Q dağıtıcı =0,4 litre /dakikadır. Sistem sonu basınç değeri kaç bar olur? Çözüm Sistem hat boyu L= 30m Hat boru çapı D=12 mm Sistem debisi Q =2,5 litre/dakika sıvı yağın kinematik viskozitesi sıvı kinematik = 74,80 mm 2 /s 34=34 mm2/s P34=0,05bar 175=175 mm2/s P175 =0,27bar buna göre 74,80/34=2,2 P34 =0,05bar P74,80= 0,05.2,2=0,11 bar Basınç kaybı değer karşılaştırmalarıyla bulunan her bir metredeki basınç kaybı P= 0,11bar 30 metrelik hattaki basınç kaybı Σ P 1 = 30 X 0,11 =3,3 bar olur. DAĞITICI VALF HATTI BASINÇ KAYBININ HESABI Çözüm için değerler Dağıtıcı valf hat boy L 1 =4 metre Sistemdeki ana hat-yağlama noktası toplam uzunluğu(sistemde 10 adet yağlama noktası bulunmaktadır) L dağıtıcı toplam =2 metre x10 adet =20 metre Valf bağlantısı boru çapı d= 6 mm sıvı yağ viskozitesi = 74,80mm 2 /cst Valf çıkış debisi Q dağıtıcı =0,5 litre/dakika Çözüm : Dağıtıcı valf ana hattı bağlantı boyu 2 metre X 10 adet = 20metre Dağıtıcı bağlantı çapı 6 milimetredir. =34 mm2/s P 34 =0,24 bar =175 mm 2 /s P 175 =1,19 bar 74,80/34 =2,2 P 34 =0,24 bar P 74,80 = 0,24. 2,2=0,528 bar

22 Verilen değerlere bulanan dağıtıcı valf hattı metredeki basınç kaybı P=0,528 bar Dağıtıcı hatlarda oluşan toplam basınç kaybı Σ P2=0,528 X 20 metre =10,56 bar Sistemdeki toplam basınç kaybı Σ P =Σ P 1 + Σ P 2 =3,3 +10,56 Σ P =13,86 bar.

23 OTOMATİK YAĞLAMA SİSTEMLERİNDE KULLANILAN ELEKTRONİK KARTLAR Elektronik kontrol kartları, merkezi yağlama sistemlerine ait pompaları kumanda etmek için geliştirilmiş olan ürünlerdir. Kullanım kolaylığı sağlaması için döner şalter (rotary-switch) ile donatılmışlardır. Çalışma süreleri 10 saniye ile 10 dakika arasından seçilebilir. Bekleme süreleri ise 5 dakika ile 12 saat arasından seçilebilmektedir. Gerektiği durumlarda pompa motoru çalışma ve durdurma (zaman röleli), basınç kontrolü, yön valfi basınç kontrolü,arıza ikaz bildirimi(sesli-ışıklıbuzzer),pompa yağ seviyesi ikazı gibi her tür noktada tam kontrole olanak tanıyan bu kartlar, makineler ve araçların yağlama ile ilgili olarak meydana gelebilecek her tür arızayı zamanında bildirir. EK 10 elektronik kart Elektronik kontrol kartlarının tümünde çalışma ve bekleme sürelerinde olabilecek elektrik kesilme durumlarında kesilmeden önceki konumu muhafaza etme ve enerji geldiğinde kaldığı yerden çalışma özellikleri girilebilir. ENTEGRE KONTROL KARTI ALL-1 mini ve ALL-1 serisi pompaların motor muhafazası altına entegre edilerek kullanılan elektronik kontrol kartlarıdır. Bu kartla çalışma ve bekleme zamanlaması ve sistem arıza takip kodlamaları yapılabilir. Uzaktan kumanda özelliğine sahiptir volt değerlerinde çalışır.

24 OTOMATİK MERKEZİ YAĞLAMA SİSTEMİ ARIZALARININ MEYDANA GELME SEBEBLERİ Hidrolik sistemler mekanik sistemlere göre farklılık gösterir. Basıncın sistem noktalarına etkileri farklıdır. Hidrolik sistemlerde yağ basıncının büyüklüğü veya küçüklüğü, yön valfi geçişleri, dirseklerin şekli, Sistem boru çapları, dağıtıcı valflerin çalışma düzeni sistem işleyişine etken birer unsurdur. Birbirlerine bağımlı olarak çalışan bu unsurların birinde meydana gelen arıza sistemin bütününü etkiler ve yağ akışını durdurur. Bunun için sistemde meydana gelen arızaların sistematik olarak incelenerek bulunması ve olası arızaların önceden tespit edilebilmesi için sistemin periyodik olarak kontrol ve bakımdan geçirilmesi, sistem çalışmasının gözlenmesi. Küçük arızaların veya arıza yaratacak olguların(kirli yağ konulması, debi kayıplarının ve manometre basınçlarının periyodik takip edilmemesi, hortum bağlantılarının ve valf bağlantılarında yağ kaçaklarının oluşumu gibi hususların izlenmesi ) gerekmektedir. Hidrolik sistemlerde arızalar iki aşamada meydana gelir. 1.Kademeli olarak meydana gelen arızalar 2.Aniden meydana gelen arızalar Kademeli olarak ortaya çıkacak arızaları tespit edebilmek için sistemle ilgili bazı verilerin tespit edilmesi gerekir. Bunlar; a. Sistemin çalışma sesinin değişmesi( yüksek basıncın pompa çalışmasında ve sistemde meydana getirdiği titreşimler) b. Sistemde farklı titreşimlerin oluşması(pompa çıkış basıncının artması ve emniyet valfinin devreye girmemesi, boru bağlantı kelepçelerinin belirlenen aralıklarla yapılmaması ve kelepçe gevşemeleri ) c. Ekipmanlarda meydana gelen ısı değişimleri(yüksek basıncın valf ve borularda meydana getirdiği ısınmalar ) d. Çalışma basıncının artması veya azalması(pompada veya valflerde tıkanıklık ) e.gres yağı kirliliği( yağ doldurulmasındaki dikkatsizlik veya ortam kirliliği ) f. Pompa debisinin azalması(motor güç kaybı sebebiyle devirden düşme veya pompa elemanı sorunları ) g. Pompa çalışma ortamının ısı farklılığı( çalışma şartlarının gece ve gündüz aralığındaki sıcaklık farklılığı - çöl şartlarında çalışan ekskavatör, dozer, kepçe, greyder türü iş makineleri c c aralığında kullanılacak NLGI 2 ve NLGI 0 yağ penetrasyonları ve bunlarla ilgili çalışma basınçları ) Aniden meydana gelen arızalar ise herhangi bir ön uyarı olmaksızın birdenbire ortaya çıkan arızalardır.bu tür arızalar esasında sistem içerisine bir şekilde karışan partiküllerin sistemde meydana getirdiği pompa elemanı, yön valfi ve dağıtıcı valflerde meydana getirdiği yağ akışlarının kesilmesi veya gres tanklarına yeni gresin üstten doldurulmasında yağ seviyesinin kaşık seviye altına indiği durumlarda yapılması veya gresin üstten doldurmasının çalkantılı bir şekilde yapılması hava sıkışmalarına sebep oluşturur.

25 Herhangi bir arıza sebebinin tespit edilip çözülmesi için sistemin yağlama tankından başlayıp yağlama noktalarına kadar ve yine son nokta olan yağlama noktasından yağlama tankına kadar olan yağlama hattı üzerindeki tüm ekipmanlarının incelenerek arıza sebebinin araştırılması gerekir. Örnek olarak göstereceğimiz bir yağlama sisteminde dağıtıcı valfler çalışmamakta dolayısıyla sistem yağlanmamaktadır. Sistem incelendiğinde pompa yağ girişinin alttan olduğu,yağın gösterge seviyesinin altına düştüğü, gres tankının partiküllü olduğu ve kullanılan gresin kaliteli gres olmadığı tespit edilmiştir. Bu durumda ; 1. Yapılan işe göre pompanın değiştirilmesi gerektiği, sistemde ALL 1 24 V DC debi değeri 2,5 cm 3 /dakika ve hazne hacmi 1,8 litre olan pompa kullanılması önerilmiştir. 2. Hazneye doldurulan gresin sistemde hava yapmaması için üstten dolum yapılan ve kapaklı hazne önerilmiştir. 3.Kullanılan yağın kaliteli ve NLGI 2 değerinde olması gerektiği kullanıcı firmaya ayrıca belirtilmiştir. Sistemin hava yapmaması için de gresin seviye göstergesi altına inmemesine dikkat edilmesi belirtilmiştir. otomatik yağlama sistemlerinde meydana gelen her arızanın sistem içinde dikkatli bir şekilde incelenmesi, arızanın basınç yetersizliğinden, valf tıkanmasından (bir valfin tıkanması diğer valflere gerekli basıncın ulaşmamasını sağlar )veya 220 volttan 24 volta trafo ile dönüştürülen DC motorlardaki 5 amper akım şiddetinin elde edilememesinden kaynaklanan sorunlar olup olmadığı irdelenerek bulunmalıdır. OTOMATİK YAĞLAMA SİSTEMLERİNDEKİ ARIZALAR VE ÇÖZÜMLER Sorun : Pompa motoru yağlama hattı dolu olmasına rağmen çalışıyor? Çözüm : Basınç şalteri görevini görmüyordur(basınç şalteri sistem elektronik kartına tanıtılan sistem basıncına ulaşıldığında sistemde basınç yüklemesini durdurması gerekir. Sistem basıncı düşünce tekrar pompa devreye girer ve sistem basıncı belirlenen seviyeye ulaşır) Sorun: Haddehane yağlama sistemi iki hatlı Q=210 cm 3 /dakika debilik ALL 5 pompa ile 72 metrelik hattın sağ bölümündeki 40 metrelik hat 8 adet 4 çıkışlı LD valflerle aynı hattın köşe dönüşünün 4 metrelik bölümü 4 çıkışlı LD valflerle ana hattın sol bölümündeki 4 er metre aralıklarla 2 adet yağlama noktası 4 er çıkışlı 2 adet valfle ve aynı hattın 20 metrelik son kısmı ise 6 çıkışlı LD valflerle yağlanacak şekilde uygulanmıştır. Yağlama hattı başlangıcında sistemi yönlendiren yön valfi bulunmaktadır. Ana hat boru çapı 30 mm dağıtıcı valflerin ana hatta uzaklıkları 1,5 metredir. Sistem çalıştırıldığında yön valfinin hat değiştirme durumunda yağ tankına gresi by-pass etmediği tespit edilmiştir. Çözüm : Yön valfi konumu yağ tankı kotunun alt konumunda bulunması sebebiyle tank taban basıncı yön valfinin yön değiştirmesini etkileyerek yön değiştirme

26 görevini engellemektedir. Bu durumda yön valfi yağ tankı kotunun üst seviyesine çıkartılarak yön valfi işler duruma getirilerek sistemin yağlama işlemi sağlanmıştır. Sorun : Pompa motoru çalışıyor kaşık dönmüyor? Çözüm : Gresörlük ve kör tapayı söküp kaşık setuskuruna ulaşılır.kaşık setuskuru sıkılır. Kaşık elle çevrilip kontrol edilir. Gresörlük ve kör tapa montaj edilir. Pompa çalıştırılır. Sorun : 7 çıkışlı LD valfin 4 çıkışına gres geliyor. Diğer 3 çıkışına gres gelmiyor. Devreden çıkarılıp bakım yapılıp takıldı. Gereken gresi basmıyor? Çözüm : a. Pistonlarda sorun olabilir b. Oringlerde sorun olabilir c.dağıtıcı kanallarında sorun olabilir(doz ayar iğnesine müdahale edildiğinde valf çalışıyor) Sorun :Pompa ilk hareketi alıp çalışmaya başlıyor. Daha sonra arızaya geçiyor? Çözüm : a. Basınç şalteri arızasını gidermek (elektronik karttan komut gelince + ve - kutupların yerlerini değiştirmek. 210 volt akım gelince sinyal vermek ) b. 10 numara 1/2 litre yağ alınıp tank içerisindeki yağ ile iyice karıştırılarak yağ inceltilir. Yağ daha akışkan hale getirilerek pompanın basınç üretmesi sağlanır. Sorun :Lubmatic pompa arızası (termik 220 volt) pompada çalışma başlangıcından 10 dakika sonra sistem arızası oluşuyor. Alarm veriyor? Çözüm: Elektronik kart ana valfi okumadığı için sistem arızası oluşturur. elektronik kart 1.çıkış ve 2.çıkış geçişlerini okuyor 3.çıkış sensör geçişinde pas yok sinyali veriyor.karta 3. çıkışın tanıtılması gerekir. Sorun: İki hatlı sistemde kullanılan ALL 5 sıvı yağ pompası ile 15 dakikada 2 litre yağın yağlama noktasına gönderilmesi istenmektedir? Çözüm : ALL 5 pompalar krank mili vasıtasıyla basınç üreten pompalardır. Pompa elemanı çıkış hacmi Q =210 cm 3 /dakikadır. Buna göre 2 litrelik hacmin üretilmesi için ; 1 litre = 1 dm 3 = 1000 cm 3 2litre = 2000 cm 3 1 dakikada 210 cm 3 hacim elde edilirse x dakikada elde edilir 2000 cm 3 hacim x =2000 / 210 = 9,5 dakika Bu pompa 2 litrelik hacmi 9,5 dakikada elde eder Sorun : Pompa çalışmaya devam ediyor.emniyet valfinden yağ atıyor? Çözüm :Sistem basıncı sistem elektronik kartına 200 bar olarak tanıtılır. Emniyet

27 valfleri ise elektronik karta 250 bar olarak tanıtılmıştır. Pompa sisteme tanıtılan basıncın üzerinde yükleme yaparsa bu durumda hattın emniyeti için emniyet valfi devreye girerek sistemdeki yüksek basınçlı gresi devreden atar. İki hatlı sistemlerde basınç şalterleri pompa üzerine montaj edilir. Sorun :ALL 1 pompa arızası. Pompa ilk hareketi alıp duruyor? Çözüm : Gövde üzerinde bulunan grasörlük içerisindeki bilye dağılmıştır. Dağılan bilye yağ haznesine girerek dönmeyi engeller veya EKG kart altındaki (2,5-3 amperlik ) cam sigorta atmış olabilir. Sorun :ALL 5 pompa sıvı gres basmıyor? 2,5 litre/dakikalık hacim ne kadar sürede elde edilir? Çözüm : 1. Kullanıcı bilgilerine göre dağıtıcı valfler yağlama noktalarının alt kısmında kalacak şekilde montaj yapılmıştır. Ayrıca pompada yağlama noktaları kotunun alt kısmında bulunuyor. Prensiplere göre pompa ve dağıtıcı valfler yağlama noktalarının üst kotunda olacak şekilde konumlandırılmalıdır. Hata buradan kaynaklanabilir. Pompanın gres basmamasının diğer bir sebebi dağıtıcı valfle yağlama noktaları mesafelerinin ve dirseklerin çok fazla olması, gresin son noktalara basınç kaybı sebebiyle basılmamasına etken olabilmektedir. 2. 2,5 litre/ dakikalık yağlama noktası ihtiyacı kaç dakikada elde edilir? ALL 5 pompa Q= 210 cm 3 /dakika 1litre = 1dm cm 3 = 0, 210 dm 3 1 dakikada 0,210 litre hacim elde edilirse ne kadar zamanda elde edilir 2,5 litrelik hacim karşılanır. x= 2,5 / 0,210 = 12 dakikada 2,5 litrelik yağlama noktaları hacmi Sorun : Müşteri iki hatlı sistemde dağıtıcı valfler üzerindeki basınçları kontrol etmek istemektedir? Çözüm : Dağıtıcı blok üzerindeki basınç kontrolünü dağıtıcı çıkışına T ile manometre bağlantısı yapılarak sağlanabilir. Ayrıca yağlamayı dağıtıcı blok üzerinden takip edilmesi içinde iğneli veya sensörlü yağ akış kontrolü sağlanabilir. Sensörlü dağıtıcı IP kontrollüdür. Belirlenen zaman aralıklarında yağlamanın yapıldığını ışığın yanıp sönmesiyle kontrol edilir. Sorun: ALL1 pompanın kör tapasının solundaki dört pompa elemanından ayrı hatlar çekilerek LD valfler yardımıyla yağlama yapılmaktadır. Pompa elemanı debileri yağlama noktası yağ ihtiyacını karşılamamaktadır? Yağlama noktaları yağ ihtiyacına göre sistem tekrar projelendirilecektir.

28 Çözüm :Kör tapa solundaki 4 adet pompa elemanı birbiriyle köprülenerek 1o cm 3 /dakikalık debi elde edilecektir( 2,5 cm 3 x 4 pompa elemanı= 10 cm 3 /dakika ) yağlama noktaları 9 çıkışlı LD valfle yağlanacaktır. LD valf ara elemanları 8 mm piston çaplarından elde edilecek 0,250 cm 3 strok değeriyle yağlanacaktır. 5 ara eleman piston çapı 6 mm ve 0,140 cm 3 strok değerinde olacak şekilde körleme yapılacaktır. LD valf ara dilimleri 8 mm pistonlarından 1,1 cm 3 /dakikalık debi, körleme yapılan son valf diliminden ise 1,2 cm 3 /dakikalık debi elde edilecektir. Akış kontrolü NPN lamba kontrol sensörlü olacaktır. Yağlama süresince lamba yanıp sönerek yağlamanın devamlılığı izlenecektir. OTOMATİK YAĞLAMA SİSTEMİ POMPALARINDA MEYDANA GELEN ARIZALARA GENEL ÇÖZÜMLER 1.POMPA ÇALIŞMAZSA a, Elektrik bağlantıları ve kablolar kontrol edilmelidir b. Elektronik kontrol kartı kontrol edilmelidir c. AC akımından DC akımına ( 220 volttan 24 volta) dönüşümlerde en az 5 Amper transformatör kullanılmalıdır) 2.POMPA ÇALIŞMAKTA FAKAT YAĞ SEVK ETMİYORSA A. Hazne içerisindeki kaşık ters yöne dönüyordur B. Pompa haznesi içerisindeki yağ bitmiştir C. Kaşık ve eksantrik parça bağlantıları gevşemiştir D. Kullanılan gresin kalınlığı sebebiyle pompa hava yapmıştır. Sistemin özelliğine göre gresin değiştirilmesi gerekir. E. Pompa elemanı yayı kırılmış veya pompa hava yapmıştır.(pompa hava yapmışsa pompa çalıştırılarak gres içerisindeki havanın dışarı atılması kaşığın hareketiyle sağlanır. Pompa elemanından kabarcıksız yağ çıkışı görüldüğü ana kadar pompa elemanı sıkılır) 3.DAĞITICI VALFLAR YAĞ SEVK ETMİYORSA A. Dağıtıcı valf da tıkanma oluşmuştur. Sökülerek mazotla temizlenir B. Dağıtıcı valf ara eleman birleştirmeleri gevşemiştir C. Kablo bağlantılarında makine titreşimlerinden kaynaklanan gevşemeler meydana gelmiştir Deplasmanı Q=345 cm 3 /dakikadır. Sıvı yağlama sistemi yağlama hatlarında doz ayarlı sıvı gres dağıtıcılar ve sabit dozlu sıvı yağ dağıtıcıları kullanılır.

29 YAĞLAMA SİSTEM POMPALARI-POMPA ELEMANLARI -YÖN VALFI- DAĞITICI VALFLAR- ELEKTRONİK KART VE DİĞER ELEMANLARLA İLGİLİ TEKNİK BİLGİLER VE HESAPLAMALAR 1.Elektrikli gres pompalarında volt DC pompalar piston çapları 5 mm, 6 mm, 7 milimetredir Bu motorlar dakikada 18 devir yaparlar volt AC motorlar dakikada 2820 devir yaparlar. Bu devir redüktör vasıtasıyla 46 devire düşürülür. 3.Yağlama sistemlerinde kullanılan yağ yoğunluğu değişirse pompa daha fazla yağ basar. ( ince yağ 100 numara yağdır)yağlama noktalarında yağ basılan yataklar boşalırsa pompa bu takdirde pompa yine fazla yağ basar. 4.Lubmatic pompalar 1 dakikada 345 cm 3 yağ hacmi sağlarlar.(bu hacim 1,5 su bardağı hacmine eşdeğerdir. bu pompa 30 saniye çalıştırılırsa elde edilecek hacim : 1 dakikada ( 60 saniyede) 345 cm 3 yağ elde edilirse 30 saniyede x cm 3 yağ elde edilir. x = / 60 = 172,5 cm 3 172,5 cm 3 ' lük hacim 30 saniyede elde edilir. 5.Selenoid valflerin 24 volt veya 220 volt akım değerinde kullanılan türleri vardır.selenoid valfler PLC kumandalı olur. 6. EK 10 elektronik kartına sensör sayma değeri girilerek valf akış kontrolleri sağlanır. ayrıca sensör kablosuna lamba bağlanarak arıza anında lamba vasıtasıyla da arıza tespiti sağlanır. Eğer sistem valfe bağlı elektronik karta bağlanırsa elektronik kart valfte oluşacak durmayı sesli ikazlı veya ışıklı ikazla belirtir. 7. Loder kazıcının yağlama noktaları ihtiyacı manuel 16 kiloluk kovayla bir kaç sefer yağlamayla karşılanabilir. Bu loderin yağlama noktaları ihtiyacı 3 kilogramlık gres yağı hacmi ile gün süreyle karşılanır. 8. EK 10 elektronik kartı, gres dağıtıcı üzerinde bulunan sensör vasıtasıyla sinyal alarak dağıtıcı pistonunuzun hareketini sayar. EK 9 ise sensörsüz çalışır. Sadece piston hareketini algılar. 9. Yön valfleri belirlenen ve elektronik karta tanımlanan yön değiştirme basıncını iki hatta yönlendirir. Eğer yön değiştirme basıncı 150 bar ise belirlenen basınca sistem ulaştığı zaman yön valfi A hattından B hattına basınçlı gresi yönlendirir. Aynı zamanda A hattı üzerindeki noktaların yağlama işlemleri de yön değiştirme işlemi sonrasında gerçekleşir.

30 10. İki hatlı sistemlerde indikatörlü dağıtıcılar kullanılır. ayrıca dağıtıcı üzerine konan sensör vasıtasıyla pistonların yağlama işlemi hareketleri ışıklı veya sesli ikazlarla takip edilir. 11. Progresif valfler, sıvı yağ ve gres yağı pompalarıyla birlikte kullanılabilir. Pompa çıkışlarına bağlanabildiği gibi dağıtıcılar birbirlerine paralelde bağlanır. Bu valflerde yağlama noktasının tıkanması durumunda bir sonraki yağlama noktası valfine pilot veremez. Bu durumda sistem bloke olur. Progrosif dağıtıcıların çıkış dozları körleme, köprüleme yöntemleriyle piston doz ayarları yapılır. Dağıtıcı piston hareketleri dağıtıcı üzerine bağlı sensörler vasıtasıyla ışıklı veya sesli olarak takip edilir. Progresif valfler en az 3 elemanlı en çok 9 ara elemanlı olabilir. 12.Beton santralleri pompalarında ve bütün mobil pompalarda elektronik kontrol kartları kullanılır. 13. Değirmen pompalarının debi değeri 3cm 3 /dakika veya 4 cm 3 / dakika değerlerindedir. 14. Uzun yağlama hatları bulunan iki hatlı sistemlerde ALL 25 kovalı sistem pompaların kullanılması sistemin hava yapmasını engeller. 15. Birbirine yakın iki ayrı makinenin yağlama sistemleri ayrı ayrı yapılmalıdır. Çünkü yağlama sistemlerinin birinde oluşacak tıkanma veya herhangi bir arıza iki ayrı makine sisteminin durmamasını sağlar. 16. ALL 1 3,3 litre 24 volt gres pompaları 3 pompa elemanına sahiptir.bu pompa elemanlarının her birinde 3 gram/ dakikalık deplasman(çıkış hacmi)sağlanır. 3 pompa elemanı birbirlerine paralel olarak bağlanırsa toplamda 9 gram / dakikalık çıkış hacmi sağlanmış olur. Yüksek miktarlarda debi ihtiyaçları gerektiği durumlarda pompa elemanları birbirleriyle köprülenerek gerekli debi ihtiyacı sağlanır, 17. Gres seviye ikazı elektronik karta tanıtılan değerlerle olabildiği gibi PLC üzerinden de tanıtılan değerlere göre akış kontrol sensörleri arızayı anlayabilir 24 volt DC motorlarda PLC çıkışların 5 amper olması gereklidir.( PLC çıkışların 1,5 amper kullanılması sistemi çalıştırmamaktadır.) 18. Piston puls sayıları; piston çapına, gres viskozitesine, piston girişi yağ debisine, piston kombinasyonuna( 4mm piston, 6 mm piston, 8 mm piston özelliklerine ve dozlama değerlerine göre) tespit edilir. EK 10 elektronik kartına puls sayısı; örneğin 10 say 1 dur olarak tanıtılabilir. Duruş süresi ise örneğin 10 dakika olarak belirlenebilir. 19. Yaklaşık olarak 2 damla gres yağı 1 cm 3 'lük hacme eşittir.

31 20. Otomatik yağlama sistemleri gres pompalarında EP (lityum, kalsiyum,sodyum, baryum ve alüminyum katılaştırıcı) katkılı NLGI sınıfı gresler kullanılır. Özellikle yaz aylarında NLGI 3 sınıfı orta- sert kıvamlı gresler, kış aylarında ise NLGI 2 sınıfı yumuşak kıvamlı gresler kullanılır. 21. Örnek olarak sunulabilecek ALL 5 pompası -pompa elemanından alınacak ana çıkışla 10 dağıtıcı valfle yağlama noktaları beslenebilir, Bu sistemde kullanılacak sistem elemanları şunlardır: a.all 5 pompa(q=8 cm 3 /dakika - kovalı tip ) b. Dağıtıcı valfler ( 10 adet) c. Akış kontrol sensörü d. Monometre (pompa çıkış basıncını ölçer) e. EK 10 elektronik kart f. Ana hat için çelik borular g. Bağlantı kelepçeleri h. Rakorlar ı. Valf braketleri 22.Lubmatic sıvı yağlama pompaları tek hatlı sistemlerde kullanılır. Bu pompaların pompa elemanı deplasmanı Q=345 cm 3 /dakikadır. Sıvı yağlama sistemleri yağlama hatlarında daz ayarlı sıvı gres dağıtıcılar ve sabit dozlu sıvı dağıtıcıları kullanılır İş makinesi progresif sistem uygulaması OTOMATİK MERKEZİ YAĞLAMA SİSTEMLERİNDE OLUŞAN ARIZALARA GENEL BAKIŞ 1.Hatalı doz ayarlarından kaynaklanan arızalar yağlama noktalarını birden fazla pompa çıkışı kullanmadan tek çıkışla yağlayarak uzak noktadaki dağıtıcı valflerde debi düşmesine sebebiyet vermek. 2- Pompa elemanının hava yapması sonucu ortaya çıkan arızalar yağ haznesinde yeterli yağ seviyesinin bulunmamasından veya gres içerisindeki partiküllerden meydana gelen arızalardır. 3-Dağıtıcı çıkışlarına çek valf kullanmamaktan meydana gelen arızalar.

32 dağıtıcı valflerden 4-5 metre uzaklıklarda bulunan yağlama noktalarına gresin ulaşması çeşitli sebeplerden mümkün olmayabilir. Dağıtıcı çıkışlarında çek valf kullanılarak valf çıkışında belli basınçta bulunan gresin geriye kaçmadan yoluna devam etmesi sağlanır.(çek valf çalışma basıncı 3 bar ) 4- Tespit edilen basınçlı hortum ana hat ve dağıtıcı hat çap ölçülerinin daima bulunan değerlerin % 25 fazlanın alınması sistemin çalışmasında rahatlık sağlar. Örneğin 8 mm olması gereken dağıtıcı valf basınç borularının maliyet unsuru veya elde bulunan malzeme durumu düşünülerek 6 mm basınçlı boru kullanılması sistemin çalışmamasına sebebiyet verir. Ayrıca valf çıkışlarına maliyetten kaçınmayarak çek valf kullanılması sistemin sigortası olacağının bilinmesi önemlidir.(çek valf maliyeti 20 liradır) Örnek ; Kayser ilinde bulunan bir işletme Allfett' e başvurarak sisteminde bulunan ana hattına bağlı 2 çıkış ve bu çıkışlara bağlı 9 çıkışlı ve 10 çıkışlı progresif valflerin bulunduğunu,10 çıkışlı valfin çalıştığını 9 çıkışlı valfinin çalışmadığını bildirerek sorunun çözümünü istemiştir. Allfett tarafından yapılan yönlendirmede yeni dağıtıcı valf gönderilmiş sorun buna rağmen çözülememiştir. Daha sonra işletme sahibi Allfett'e gelerek durum karşılıklı görüşülmüş valf çıkışlarına çek valf konması kararlaştırılmıştır. İşletme sahibi valf çıkış hortum çapının kendi valflerinde daha küçük olduğunu belirtmiştir. Yapılan tespit sonucunda valf çıkış çapının 2 mm olarak yapıldığı belirlenmiştir. Bunun sonucunda dağıtıcı valf basınçlı hortum çıkış iç çapının 6 mm olması kararlaştırılmış ( 2 mm basınçlı hortumda oluşan basınç yükselmesi sonucu borularda meydana gelen tıkanmaların önüne çap büyütülerek geçilmiştir) OTOMATİK YAĞLAMA SİSTEMLERİNDE ÖNEM VERİLECEK TEMEL UNSURLAR 1-Doğru projelendirmenin yapılması (ana basınç hattı uzunluğunun ve yağlama noktası ihtiyacına göre dağıtıcı valf doz değerlerinin hesaplanması) 2-Doğru boru çapının belirlenmesi (pompa basıncına, basınç hattı boyuna ve basınç kayıplarına göre ana hat basınçlı boru çapının hesaplanması) 3-Yağlama sisteminde doğru yağ kullanımını sağlama [sistem pompasına,çalışma ortam sıcaklığına ve mevsime göre gres ve sıvı yağ türünün belirlenmesi gerekir. Yaz aylarında NLGI 2 sınıfı orta sert gres, kış aylarında ise NLGI 0 orta yumuşak sınıfta gres kullanılması ve gres katkı değerlerinin EP (lityum sabunlu gres) olması gereklidir] 4-Gresin içerisindeki katkı maddeleri gres pompa elemanında ve dağıtıcı valf piston hareketlerinde kısıtlayıcı etki meydana getirmemelidir. Çok yapışkan özelliği bulunan gresler(ray gresleri,yüksek çalışma ısısı gresleri) piston hareketlerinde kısıtlayıcı etki oluşturur. Bu tür greslerin kullanımı belirlenen sistem

33 basıncının elde edilmemesinde etkilidir. OTOMATİK YAĞLAMA SİSTEMLERİNDE SİSTEM KURULUMU SONRASI SİSTEMİN ÇALIŞTIRILMA AŞAMALARI 1-Sistemin pompa haznesi EP katkılı gresle doldurulur. pompa hareketi verilerek kaşığın hareketi gözlenir. 2-Sistem basınç hatları manuel pompayla veya elektrikli gres pompasıyla tamamen doldurulur. 3-Dağıtıcı valflerin içerisine gres pompasıyla gres dolumu yapılır. 4-Sistemde polietilen basınç hortumları kullanılmış ise bu hortumların içerisi gres pompasıyla gres verilir. 5- Gres pompası hat bağlantısı yapılmadan çalıştırılarak pompa elemanından gres çıkışı test edilir. 6-Sistem elemanları gresle tamamen doldurulunca bağlantı somunları ve rakorlar sıkılarak pompa elektronik karttan sinyal alınarak çalıştırılır. 7-Sistem yağlama işlemi izlenerek basınçlar ve yağlama noktaları yağlama işlemleri gözlenir. 8-Sistem sorunsuz olarak çalışıyorsa işletme yetkilisine sistemin kullanılmasıyla ilgili gerekli bilgiler verilerek sistem teslim edilir. iş makineleri otomatik yağlama sistemi uygulamalarında önemli hususlar İŞ MAKİNELERİ OTOMATİK YAĞLAMA SİSTEMİ UYGULAMALARINDA ÖNEMLİ HUSUSLAR İş makinelerinde otomatik yağlama sistem hatları

34 1-İş makinelerinde ortalama 24 noktanın yağlanması gereklidir. Bu noktaların yağlanması için iş makineleri üzerlerine 4-5 adet ALL1 3,3 litre gres pompaları montaj edilir. 2-Yağlama noktaları progresif valflerde yapılan doz ayarlarıyla yağlanır. 3-Doz ayar değerleri yağlama noktaları ihtiyaçları belirlenerek yapılır. 4-İş makineleri ana hat basınç borusu iç çapı 4,1 mm olmalıdır. 5-İş makineleri dağıtıcı valf basınçlı boru bağlantısı iç çapı 3,1 mm olması gereklidir.(basınçlı boru bağlantı çapı 2 mm yapılması durumunda dar çaplarda oluşan basınç yükselmeleri sistemde tıkanmalara sebebiyet vermektedir 6- Dağıtıcı valf çıkışlarına çek valf kullanılması sistemin tıkanmadan çalışması için güvence oluşturur(çek valf dağıtıcıdan çıkan gresin geri dönmesini önlemektedir. Çek valf çalışma basıncı 3 bardır.) 7-İş makinelerinin belirli bölümlerinin yağ ihtiyacı diğer bölümlere göre daha fazla olabilmektedir.kepçelerin göbek kısmının gres yağ ihtiyacı diğer yağlama noktalarına göre daha fazladır.bu kısmın doz ayarında progresif valf doz ayar hesaplamasının bu husus göz önünde bulundurularak yapılması gerekmektedir. 8-İş makinelerinde progresif valfler birbirlerine paralel bağlanarak kullanılır. Ayrıca yağlama noktası uzaklığı ve yağlama miktarı göz önüne alınarak ayrı pompa motorlardan pompa elemanları vasıtasıyla yağlama işlemleri gerçekleştirilir. 9- İş makinelerinin arka alt bölümlerindeki basınçlı boru hatları daima çelik borularla yapılır. Çünkü iş makineleri arka alt kısımları darbeye maruz kalan yerlerdir. Sistemin zarar görmemesi için bu kısımlar çelik borulardan oluşturulur. OTOMATİK YAĞLAMA SİSTEMLERİNİN OLUŞTURULMASINDAKİ ADIMLAR 1-Otomatik yağlama sistemi kurulacak makine veya makine sisteminin incelenmesi ve kroki resminin çizilmesi 2-Sistemin ana hat,yağlama noktaları ve pompa yerinin belirlenmesi 3.Yağlama sisteminin tespit edilmesi 4-Yağlama noktaları yağ ihtiyacının belirlenmesi 5-Sistemde kullanılacak yağ türünün tespiti 6-Sistem ana hat uzunluğu ve dağıtıcı valf hat uzunluklarının belirlenmesi 7-Dağıtıcı valf rakor bağlantı çaplarının tayini 8-Dağıtıcı valf braket bağlantı yerlerinin belirlenmesi

35 PROGRESİF SİSTEMLERDE OLUŞAN SORUNLAR VE ÇÖZÜMLERİ Greyder iş makinesi progresif sistem hatları Otomatik merkezi yağlama sistemlerinin hepsinde sistemin bütün elemanlarının bütünlük içerisinde çalışmasının sağlanması esastır. Bunun için yağlama sistemlerinin oluşturulmasında; 1.Doğru projelendirmenin 2.Doğru pompanın 3.Doğru yağ seçiminin 4.Doğru sistem hesaplamalarının yapılması sistemin sorunsuz çalışması açısından önemi vardır. Sistemi meydana getiren herhangi bir unsurun bazı bölümlerinin ihmal edilerek uygulanması ilerideki sürelerde sistem sorunlarının ortaya çıkmasına ortam hazırlamaktadır. Örneğin pompada EP katkılı gres yerine kauçuk katkılı gres kullanımında pompa elemanı ve valflar hemen tıkanır. Gerekli debinin ve basıncın elde edilememesine sebep olur. Özellikle progresif valflerde uzun yağlama noktası uzaklıklarının alınması basıncın artmasına sebep olmaktadır. Basıncın artmasıyla gres ayrışması oluşmakta ve gresin sabun kısmının kanalları tıkaması sorunu ortaya çıkmaktadır. Bu durumda sistem çalışamaz duruma gelmektedir. Başka bir yanlış uygulama da gres

36 depolamalarının kirli ortamlarda yapılması sebebiyle gresin içersine çevreden tozun ve partiküllerin karışarak gresin kirlenmesidir. Bu durumdaki greslerin kullanımlarında pompa elemanı progresif valf kanalları tıkanmakta sonuçta sistem çalışmamaktadır. Bunun için gres stoklama ortamlarının temiz ve tozdan uzak alanlar olmasına dikkat edilmelidir. Pompaların kullanılacağı ortam sıcaklığı sistemde kullanılan gresin seçimi için diğer bir etkendir.20 0 c sıcaklıklar ve ALL 1 pompalar için NLGI 2 sınıfı gres kullanılmaktadır. Eğer NLGI 0 sınıfı gres kullanılırsa bu sıvı gres progresif pistonlarda belli basınçlardan sonra gres kaçırmasına sebebiyet verecek ve istenen basınçlara çıkılamayacaktır. Bunun için üretici firma tarafından önerilen gresin kullanılması sistemle ilgili sorunların oluşmamasını sağlamaktadır. Progresif sistem uygulaması Diğer bir önemli husus yüksek basınç hortumlarının kesilmesinde yan keskinin kullanılmasıdır. Yan keski hortum liflerinde saçaklar meydana getirmektedir. Hortumların pompa elemanlarına ve progresif valflere bağlantılarında saçaklar boru içerisine dönerek boru çapını daraltmakta gresin o noktada basıncının yükselmesine zemin hazırlamakta ve şişmelere sebebiyet vermektedir. Bunun için basınçlı hortum kesimlerinde hortum kesme makası kullanılmalıdır. Bir başka örnek kırıcılarla ilgili uygulamada 100 metrelik ana hatta 6 mm basınç borusu kullanılmıştır. 6 milimetrelik basınçlı boru kullanımı hatta basıncın yükselmesine sebebiyet vermekte ve yağlamanın olmamasını ortaya çıkarmaktadır.bu durumda 100 metrelik bu ana hatta 20 mm basınçlı boru kullanılarak ana hat sorunu çözülmüş progresif hat bağlantıları ise 6mm borularla sağlanmıştır.yağ haznelerinin boşalması ve tekrar doldurulması durumlarında dolumun alttan ve kaşık hizasına kadar yapılması pompanın valf bağlantıları sökülüp pompa elemanından gres gelene kadar çalıştırılması haznede ve pompa elemanında oluşacak havanın dışarı atılmasını sağlayacaktır. Sisteme bağlı 7 çıkışlı bir progresif valf çıkışlarından gres alınamama durumunda valf bağlantıları

37 sökülerek manuel pompayla veya gres pompasıyla yağ basılır. 7 çıkıştan yağ geliyor ise o takdirde bağlantı hortumlarında ezilme veya pompa elemanının hava yapmış olabileceği kanaatine varılabilir.(progresif valfler 7 barda çalışır )bu durumda pompa elemanında arıza düşünülür ise pompa elemanının değiştirilmesi gerekir. Allfett pompalarında EP katkılı kaliteli gresler kullanılmaktadır.gres NLGI değerleri pompanın kullanılacağı ortam sıcaklıklarına göre haznelere kaşık alt bölümüne kadar doldurularak satış işlemleri gerçekleştirilir. İKİ HATLI SİSTEMLERDE OLUŞAN SORUNLAR VE ÇÖZÜMLERİ İki hatlı sistem uygulaması Diğer sistemlerde olduğu gibi bu yağlama sisteminde de kurulumda dört temel unsurun göz önünde bulundurulması gereklidir. Bu unsurlar; 1.Doğru projelendirme 2.Doğru pompa 3.Doğru yağ seçimi 4.Doğru sistem hesaplamalarının yapılmasıdır. Sistemlerin hepsinde projelendirme aşamasında hat uzunlukları, pompa tayini, yağlama noktası uzaklıkları, valf doz ayar değerlerinin yağlama noktası ihtiyaçlarına göre yapılması, sistemin bütün ekipmanlarının birbirleriyle sorunsuz çalışmasını sağlar. İki hatlı sistemlerde dağıtıcı valf ara dilim bağlantı cıvatalarının fazla sıkılması valf dilimlerinin eğrilmelerine sebep olur. Bunun için bütün dağıtıcı valf dilim cıvatalarının uygun kuvvetle(12 Nm ile) sıkılması gerekmektedir. Ayrıca dağıtıcı valf dilimleri arasındaki sızdırmazlık elemanları 80 0 c sonrası( Nbr ve viton sızdırmazlık elemanları ) sızdırmazlık değerlerini yitirir. Bunun için ekipmanların çalışma sıcaklığı ve basınçların belirlenen değerler içerisinde olması sistemin sorunsuz olarak çalışmasının sağlar. İki hatlı sistemlerde kullanılan yön valfine firmanın sorun sebebiyle başvurması sonucunda yapılan incelemede dışarıdan müdahale yapılarak bir yönünü kapatıldığı tespit edilmiştir. Böyle bir kapatmanın yapılması

38 yön valfinin tek hattını yağlayıp basınç yükselmesi sonucunda yön değiştirmede ikinci hatta gres geçimi sağlanamamaktadır. Dolayısıyla birinci hatta bağlı dağıtıcı valf pistonları dolarak yağlama işlemini gerçekleştirecek basınç yükselmesi sonucu yön değiştirmede ikinci hatta gres gelmeyecektir. Dolayısıyla ikinci hatta bağlı yağlama noktaları yağlanamayacaktır. Bu veya benzeri durumlarda işletme yetkilisi üretici firmaya danışmadan kendine göre kara verme durumunda yağlama noktaları yağsız kalarak makine işlevini yitirir duruma gelecektir. İşletme yetkilileri bu gibi durumlardan kaçınmak zorundadırlar. İki hatlı sistem uygulamalarında 100 metre hat uzunluğu bulunan ve yağlama noktası sayısı 20 olan yağlama noktaları ALL 25 veya ALL 300 gres pompaları ile yağlanır. 120 metre ve üstü hat uzunluklarında ise yağlama noktaları ise 2 pompa ile yağlanmalıdır. Hat uzunluğu uzadıkça pompa debisi de düşmekte, gres en son noktaları yağlamamaktadır. İki hatlı sistemlerin genel uygulamalarında NLGI 2 veya dökümhane ekipmanları yağlamalarında ise NLGI 1 gres sınıfları kullanılır. İki hatlı sistemlerde yön valfi basıncı 150 bardır. Yağlama nokta sayısı fazla olduğu durumlarda işletmeler son noktalara gres basıncını kontrol etmek için basınç şalteri kullanılır. Basıncın son noktada istenen değere ulaşmadığı hallerde yön deştirme basınçları elektronik karta tekrar kodlanarak sitemin son noktaya kadar yağlanması sağlanır. Ancak bu durumda basınç yükselmesi sebebiyle hatta ısınma oluşur. Bu durumda sistemde gresin ayrışması veya daha farklı sorunlar yaşanabilir. Bu veya benzeri sorunların ortaya çıkmaması için tek pompanın yeterli olabileceği debileri bir pompa ile diğer noktaları ise ikinci bir pompa ile yağlanmalıdır. SIVI YAĞLAMA SİSTEMLERİNDE OLUŞAN SORUNLAR VE ÇÖZÜMLERİ Sıvı yağlama sistemlerinde meydana gelen sorunlar diğer sistemlerde oluşan sorunlara göre farklılık göstermez. Bu sistem kurulumunda da diğer sistemlerde olduğu gibi temel unsurlar dikkate alınarak yağlama sistemi meydan getirilirse sistem sorunsuz olarak çalışır. Sıvı yağlama sistemlerinde 68 numara kızak yağı kullanılır. Kesinlikle NLGI 000 sınıfı veya NLGI 00 sınıfı gres yağları kullanılmaz. Gıda endüstrisi makineleri yağlama sistemi

39 İki hatlı sistemlerde 220 volt Lubmatic pompa veya 24 volt DC tipi pompalar kullanılır. 24 volt DC tipi kullanımlarda 5 amper akım şiddetinde regülatör kullanılması gerekmektedir. Sıvı yağlama sistemlerinde doz ayarlı veya sabit dozlu dağıtıcılarla doz ayarları yapılarak yağlama noktalarına sıvı yağ gönderilir. Sıvı yağlama dağıtıcılarının doz miktarları yağlama noktası ihtiyaçlarına göre 0,1 cm 3 ile 1,5 cm 3 'lük hacimlerde doz ayarları yapılır. Pompa elemanının hava yaptığı durumlarda ise hat bağlantıları sökülerek pompa elemanından yağ gelinceye kadar pompa çalıştırılarak haznede veya pompa elemanında sıkışan hava dışarı atılır. İki hatlı sistemlerde pompanın hiç basınç üretmediği durumlarda piston bağlantı çemberlerinde boşalma olabileceği düşünülür. Bu durumda piston kapakları sökülerek piston çemberi yay konumuna bakılır. Çember yaylarında yerinden çıkma durumu varsa bu yaylar yerine takılır. Pompaya elektronik karttan hareket verilerek pompa çalıştırılır. Sıvı yağlama sistemlerinde pompa çalışma basıncı 20 bardır. Dağıtıcı valf çıkış basınçları ise 10 bardır. Sıvı yağlama pompalarıyla kısa mesafe yağlamaları gerçekleştirilir. Uzak mesafe yağlama noktaları özellikle progresif valflerle gerçekleştirilir. İş makinası boyun yağlama hattı Otomobil arka dingil yağlama sistemi Rüzgar santralı pervanesi yağlama sistemi