YÜKSEK GERİLİM TEKNİĞİ DERS NOTU Güz KONULAR

Transkript

1 YÜKSEK GERİLİM TEKNİĞİ DERS NOTU Güz KONULAR BL.1 :GİRİŞ (YG tesisleri, gerilim seviyeleri ve diğer tanımlar) BL.2 : YG ENERJİİLETİM SİSTEMİ VE ELEMANLARI BL.3 : STATİK ELEKTRİK ALANI ve ELEKTROT SİSTEMLERİ BL.4 : YG TÜRLERİ, ÜRETİLMESİ VE ÖLÇÜLMESİ BL.5 : AŞIRI GERİLİMLER VE KORUNMA YÖNTEMLERİ BL.6 : KATI-SIVI VE GAZ YALITKANLARDA BOŞALMA (DEŞARJ) OLAYLARI BL.7 : YÜKSEK GERİLİM İŞLETME MÜHENDİSLİĞİ VE İŞ GÜVENLİĞİ 1

2 DERS GEÇME Devam şartı %70 1 Ara Sınav + 1 Yarıyıl Sonu Sınavı Ara Sınav %40 ; Yarıyıl Sonu Sınav %60 ARA SINAV NOTUNA ÖDEV ETKİ EDECEKTİR. 30 un altı FF ve FD olarak değerlendirilecektir. 30 ve üzerindekiler için Çan Eğrisi uygulanacaktır. Dersler akıllı sınıflarda ve PPT slayt destekli yapılacaktır. KAYNAKLAR Prof.Dr. Muzaffer Özkaya, Yüksek Gerilim Tekniği Cilt 1 ve Cilt 2 (Birsen Yayınevi) Prof.Dr. Yılmaz Özkan, YG Yük Kesicileri, İTÜ 1994 Prof.Dr. Sefa Akpınar, Yüksek Gerilim Tekniğin Temelleri, KTÜ 1997 Yurdakul Alparslan, Yüksek Gerilim Tekniği, Ankara, 1981 Doç.Dr. Özcan Kalenderli Ders Notları, İTÜ Elektrik Müh. Bölümü Prof.Dr. Aydoğan Özdemir Ders Notları, İTÜ Elektrik Müh. Bölümü 2

3 BL.1: GİRİŞ Dersin Amacı : Yüksek Gerilim, Elektrik Mühendislerinin çalışma alanlarının en önemli kısmıdır. Bu nedenle Yüksek Gerilim Enerji Sistemlerinin, buradaki ekipmanların, çalışma koşullarının ve mühendis sorumluluklarının öğretilmesidir. BL.1: GİRİŞ IEC (International Electrotechnical Commission) ye göre ; Alternatif Gerilim de 1000 V un, Doğru Gerilim de 1200 V un üzeri YÜKSEK GERİLİM kabul edilir. Neden Yüksek Gerilim? Uzak mesafelere enerjiyi iletme ihtiyacı Üretilen ve tüketilen güç seviyelerinin artması Yüksek Gerilim in Üstünlükleri Uzak mesafelere az kayıpla enerji iletebilmeye olanak tanır Büyük güçleri daha ekonomik olarak taşıyabilme imkanı verir Büyük güçlerde (yüksek akım) iletken kesitinin küçük kalmasını sağlar Yüksek Gerilim in Sakıncaları İzolasyon (yalıtım) problemi (gerilim artıkça yalıtım ekipmanlarının boyutları ve maliyetleri artar) İnsan sağlığını ve güvenliğini etkiler. (Elektrik ve Magnetik Alanın insan bünyesine olumsuz etkisi, gerilim arttıkça YG li cihazın koruma mesafesinin artması) 3

4 BL.1: GİRİŞ Gerilim Seviyeleri (TÜRKİYE) Alçak Gerilim Orta Gerilim Yüksek Gerilim 220/380 Volt kv 6.3 kv Terkedilmekte olan bir gerilim değeridir. Sanayide kullanılan özel makinalar için özel gerilim değerleri (3.3, 6.3,11 kv, ) kullanılmaktadır. 380 kv, 154 kv (Halen bu iki gerilim değerinde iletim şebekesi vardır. Ara değerlerde de 66 kv gibi iletim yapılabilmektedir. Gerilim Seviyeleri (DÜNYA) AVRUPA (50HZ) K.AMERİKA (60 HZ) AG V V OG kv kv YG kv kv ÇYG kv kv UYG kv BL.1: GİRİŞ Tarihçesi lu yıllar 100 kv değerine ualşılmıştır li yıllar 100 kv ile 50 km lik uzaklığa 50 MW lık güç nakledilmiştir kv, 250 MW, 400 km kv ile iletime geçilmiştir lı yıllar 380 kv, 1000 MW lık nakil gerçekleştirilmiştir. Günümüzde 1000 kv, MW Doğru Gerilim Alternatif Gerilim Mücadelesi.. Volta-Oersted-Ohm-Edison : Doğru akım ve doğru gerilim sistemleri Faraday-Tesla : Alternatif Akım Özellikle Tesla ile Edison arasında bilim ve ticari alanda bir rekabet yaşanmıştır. Bu rekabetin galibi o yıllarda Nicola Tesla olmuştur. Günümüzde yüksek gerilim de doğru akımda enerji nakli yaygınlaşmaktadır. 4

5 BL.1: GİRİŞ Yüksek Gerilim Doğru Akım Enerji Sistemleri (HVDC) Denizaşırı bölgelere denizaltından enerji nakli Kablo kullanılmıştır 1954 İsveç-Gotland arasında 96 km lik ilk denizaltı nakil kablosu döşenmiştir. Tek iletkenle 30 MW lık güç 150 kv Doğru Gerilim ile taşınmıştır. Bugün Baltık ülkelerinde, ABD de kullanılmaktadır. Yüksek gerilim ve akımda çalışabilen yarıiletken elemanların geliştirilmesi sonucu çok uzak mesafelere iletimde AA akıma göre ucuz olduğu bilinmektedir. BL.2: YÜKSEK GERİLİM ENERJİ İLETİM SİSTEMİ ELEMANLARI Temel Elemanlar. Senkron generatörler, güç transformatörleri, kesiciler, ayırıcılar, havai hatlar Direkler, izolatörler, kablolar, baralar Ölçme ve Koruma Elemanları Akım ve Gerilim Transformatörleri, Gerilim Bölücüler, Parafudrlar, Ark boynuzları ve koruma halkaları, Röleler Kontrol ve Kumanda Elemanları Röleler, kesicilerin kontrol ve kumanda devreleri Gerilim Ayar Elemanları Seri/Paralel Reaktörler Seri/Paralel Kapasitörler 5

6 Yıldırım Tutucular (Parafudr) İZOLATÖRLER 6

7 İzolatörler, Kesiciler YILDIRIM 7

8 Önemli. YÜKSEK GERİLİM ELEMANLARI İzolatörler Kablolar Direkler Koruma Hatları Ayırıcılar Kesiciler OG/AG Trafo İstasyonu OG Girişi Geçit izolatörü parafudr Parafudr uçları birleştirilmiş ve topraklanmıştır. K.Maraş Tedaş Binasındaki Trafo Binası 8

9 AYIRICILAR (SEKSİYONER) 9

10 AYIRICILAR Orta ve yüksek gerilim sistemlerinde devre yüksüz iken açma-kapama yapabilen ve açık konumda gözle görülebilen bir ayırma aralığı oluşturan şalt cihazlarıdır. Uygulamada Seksiyoner olarak da bilinirler. Son zamanlarda bu ifade kullanılmayarak sadece Ayırıcı denilmektedir. Tesis bölümlerini birbirinden ayırıp bakım ve kontrol işlerinin güvenli şekilde yapılmasını sağlar. Ayrıca birden fazla ana bara bulunan sistemlerin açma ve kapama manevralarına hazırlanmasında ve kuplaj operasyonlarında kullanılır. Ayırıcılar ile,devreden akım geçerken yani devre yüklü iken açma kapama işlemi yapılmaz. Eğer yapılırsa ayırıcı ve ayırıcıyı açıp kapatan kişi zarar görür. Bu sebeple açma kapama işlemi yapılırken ilk önce ayırıcı açılıp kapatılmaz. Açma kapama işlemi yapılırken şu işlem sırası takip edilir; İlk önce kesici açılıra Daha sonra kesicinin giriş ve çıkışındaki ayırıcılar açılır. Kapatılırken bu işlemin i tersi olarak ilk önce ayırıcılar kapatılır. Daha sonra kesiciler kapatılarak devreye enerji verilir. Kesici yoksa alıcılar ların n yüküy devreden çıkarılır,sonra r,sonra ayırıcı açılır. AYIRICILAR Yapısı Tipik bir ayırıcının yapısı şu bölümlerden oluşur. Şasi: İzolâtörler ve açma kapama mekanizmasının monte edildiği köşebent veya profilden yapılan aksamdır. Ayırıcı şasileri genellikle, daldırma galvanizli veya elektrostatik toz boyalı olarak imal edilirler. Mesnet İzolâtörleri: Gerilim altında bulunan bölümden ve topraktan yalıtılmış olup, sabit ve hareketli kontakları tutturmak için kullanılan izolâtörlerdir. Bunlar 6 adet olup, harici tip ayırıcılarda porselenden (20-25 mm/kv kaçak mesafeli), dahili tip ayırıcılarda ise porselen, reçine ve epoksi reçineden imal edilirler. Sabit Kontaklar: Her faz için bir tane olmak üzere 3 adettir. Açma kapama sırasında hareket etmeyen kontaklardır. Bu kontaklar anma akımlarına ve kısa devre akımlarına uygun kesitte elektrolitik bakırdan imal edilir. Hareketli Kontaklar: Bu kontaklar da 3 adettir. Açma kapama sırasında hareket mekanizması ile hareket eder, kapama işleminde sabit kontaklarla birleşirler ve devreyi kapatırlar. Hem hareketli hem sabit kontaklar elektrolitik bakırdan genellikle gümüş kaplamalı olarak yapılırlar. Açma Kapa İşlemi Yapan Mekanik Düzen: Ayırıcın çeşidine göre değişen bu düzenek harekeli kontakların açma ve kapama işlemi için hareketini sağlar. Bunun için kullanılan tahrik milleri 30 mm çaplı galvaniz çelik malzemeden imal edilmekte ve pirinç döküm yataklarda hareket etmektedir.dönme hareketinin daha kolay olması bazı modellerde pirinç yataklar gresörlükle donatılmıştır. Kilit Tertibatı: Bıçaklı ayırıcılarda, hat ayırıcısı ile toprak bıçağı arasında bulunan ve her ikisinin aynı anda açılıp kapanmasını engelleyen elektrik ve mekanik düzeneklerdir. Her ayırıcıda yoktur, sadece hat ayırıcılarında bulunur. Yaylar: Elektrolitik malzemeden yapılmış olan bu yaylar açma kapama işleminin hızlı yapılmasını sağlar. Bu yaylar yük ayırıcılarında ve özel tip ayırıcılarda kulanılır. 10

11 AYIRICILAR AYIRICILAR Çeşitleri, Kullanma Yerleri ve Özelliği Ayırıcılar kullanma yerlerine göre dört grupta incelenir: Görevlerine göre ayırıcı çeşitleri ve kullanma yerleri Monte edildikleri yerlere göre ayırıcı çeşitleri ve kullanma yerleri Yapı Özelliklerine göre ayırıcı çeşitleri ve kullanma yerleri Kumanda şekillerine göre ayıncı çeşitleri ve kullanma yerleri Görevlerine göre ayırıcı çeşitleri ve kullanma yerleri A) Hat ayırıcısı B) Bara ayırıcısı C) Toprak ayırıcısı D) By-pass ayırıcı E) Transfer ayırıcısı F) Bara bölümleyici ayırıcılar 11

12 AYIRICILAR A) Hat Ayırıcısı: Enerji nakil hatlarının giriş veya çıkışlarında beraber kullanıldığı kesici ile hat araşma bağlanır. Beraber kullanıldığı kesici açık iken açma ve kapama yapabilen ayırıcılardır. B) Bara Ayırıcısı: Enerji nakil hatlarının haralara girişinde ve çıkışında kesici ve bara arasına bağlanır. Beraber kullanıldığı kesici açık İken açma kapama yapabilen ayırıcıdır. C) Toprak Ayırıcısı: Enerjisi kesilmiş devre veya hatların üzerinde kalan artık enerjiyi toprağa akıtmaya yarayan ayırıcıdır. Beraber kullanıldığı kesici ve ayıncı açıldıktan sonra kapatılabilir. Hatta enerji varken kapatılamaz. Devrede enerji varken kapatılmasını önlemek için değişik şekillerde çalışan kilit tertibatları vardır. Bu kilitleme mekanizmaları sayesinde beraber kullanıldığı kesici ve ayırıcı kapalı iken toprak ayırıcısının kapanması engellenir. D) Bay-Pass Ayırıcı: Tek bara sisteminde devreden enerji çekilirken, yani beraber kullanıldığı kesici kapalı iken, açılıp kapatılabilen ve kesiciye paralel bağlanan ayırıcılardır. Kesicinin arıza yaptığı veya bakıma alındığı zamanlarda baraya enerji vermeye yarar. Kesici arızalandığında ve bakıma alındığında kesici gibi kullanılarak devreye enerji veren bir yük ayırıcısıdır. Mecbur olmadığı sürece kesici açık iken kapatılıp açılmaz. E) Transfer Ayırıcısı: Çift bara siteminde ana bara ile transfer barayı (yedek bara) birleştirir. Ait olduğu kesici kapalı iken açılıp kapatılan ayırıcıdır. Fiderin kesici ve ayırıcıları, arıza yaptığı veya bakıma alındığı zamanlarda,enerjinin sürekliliğini sağlamak için, transfer bara üzerinden fiderin beslenmesini sağlar. F) Bara Bölümleyici Ayırıcılar: Aynı gerilimli baraların birleştirilmesinde veya ayrılmasında kullanılan ayırıcılardır. AYIRICILAR Monte Edildikleri Yerlere Göre Ayırıcı Çeşitleri ve Kullanma Yerleri -Dahilî tip ayırıcılar : Kapalı hücre ve salt sahalarında kullanılır. -Haricî tip ayırıcılar: Direk üzerinde ve açık hava salt sahalarında kullanılır. Dâhili tip ve haricî tip ayırıcıların özelliklerini belirlemek için bazı değerlerin bilinmesi gerekir. Bunlar anma gerilimi, anma akımı, anma kısa devre akımı, kullanma yeri ve tipidir. Ayırıcıların isimleri, Özelliklerini belirten harfler ve rakamlar ile anılır. Bu isimlerde bulunan harfler ve rakamlar şöyledir: 12

13 AYIRICILAR Yapısına Göre Ayırıcıların Sınıflandırılması a. Bıçaklı ayırıcılar b. Döner izolatörlü ayırıcılar c. Yük ayırıcıları A) Bıçaklı Ayırıcılar: Bıçaklı ayrıcılar hareketli olan kontakları bıçak şeklinde olan ayırıcılardır. Bina içine veya dışına konabilir. Açma ve kapama işlemi yapılırken emniyetli mesafede durmak gereklidir. Bıçaklı ayırıcıların kullanım yerine göre çeşitleri şunlardır: 1) Dahilî Tip Bıçaklı Ayırıcılar 2) Haricî Tip Bıçaklı Ayırıcılar 3) Toprak Ayırıcısı 4) Sigortalı Ayırıcılar AYIRICILAR 1) Dâhili Tip Bıçaklı Ayırıcı:Bu tip ayırıcılar bina içerisinde hücrelere yerleştirilirler. Kumanda kolu emniyetli mesafede hücre dışarı çıkartılır. Adi tip dahili ayırıcılar 10,15,30,45 kv gerilimde ve 400,630 ve 1250 amper akımlarda kullanılırlar. Yapıları basit ve standart bileşenlerden oluşur. Şasi, mesnet izolâtörleri, hareketli ve sabit kontakları ve kollu hareket mekanizmaları vardır. Adi tip dahili ayırıcılar baralara bölmek ve kesici giriş-çıkışlarında kullanılır. Aşağıdaki şekilde adi tip dahili bıçaklı ayırıcının görünüş resmi verilmiştir. Alttan topraklı dahili ayırıcılarda adi tipteki gibi aynı gerilim ve akımlarda kullanılırlar. Tek farkları alttan çıkış uçları topraklanmıştır. Ayırıcı açılırken toprak bıçağı kapanarak enerjisiz hattın topraklanması sağlanmış olur.topraklı ayırıcılarda enerji ve toprak bıçaklan bir mekanizma ile ters olarak birbirine bağlanır. Biri açılırken diğeri kapanır. 13

14 AYIRICILAR 2) Haricî Tip Bıçaklı Ayırıcılar: Harici tip bıçaklı ayırıcılar bina dışında açıkta kullanılırlar. Bu özelliklerinden dolayı kullanılan malzemeler hava şartlan dikkate alınacak ısı, nem ve rüzgâra dayanıklı olarak üretilirler. Kumanda kolu emniyetli mesafede ve ayakta duran bir kişinin açıp, kapamasına imkân verecek özellikte olması gerekir. AYIRICILAR 3) Toprak Ayırıcısı: Bu ayırıcılar enerji nakil hatlarının giriş veya çıkışına kurulur. Dahilî ve haricî tipte olabilirler. Bunun için hattın enerjisi kesildiğinde hat üzerinde kalan elektriği toprağa boşaltması için toprak ayırıcısı kapatılır. Bu şekilde hatta emniyetli çalışma için ortam hazırlanmış olur. 4) Sigortalı Ayırıcılar: Bağlı olduğu devrelerdeki arızalan şebekeye intikal ettirmeyen, aşın akımlarda kontaklarına seri bağlı sigortasının atmasıyla devreyi açan ayırıcı çeşididir. Dahilî ve harici bıçaklı tipleri vardır. Sigortalara tel Dağlanmaz. Orijinali ile değiştirilir. Sigortalı ayırıcılar, aşağıdaki yerlerde kullanılırlar: Köy sapmalarında Küçük güçlü müşteri sapmalarında Küçük trafoların girişlerinde (400 KVA'ya kadar) Trafo istasyonlarındaki servis trafolarının girişinde Gerilim ve ölçü trafolarının girişlerinde kullanılmaktadır. 14

15 AYIRICILAR B) Döner İzolâtörlü Ayırıcılar Hareketli kontaklara bağlı izolâtörlere kendi ekseni etrafında istenen açılarda dönebilen ayırıcılardır. Dahili ve harici tipleri vardır. En çok harici tipleri kllanılır.yüksek ve çok yüksek gerilimlitrafo merkezlerinde kullanılır.60,154,200,380 ve 800 kv gerilimlerde kullanılan döner izolâtörlü ayırıcılar iki tipte yapılırlar: Tek Döner İzolâtörlü Ayırıcılar & Çift Döner İzolâtörlü Ayırıcılar 1) Tek Döner İzolâtörlü Ayırıcılar: Bu tip ayırıcıların izolatörlerinden birisi kendi ekseni etrafında dönebilecek şekilde yapılmıştır.döner izolatörün üzerinde çıkıntılı bir kontak bulunur. Döner izolatörün kendi ekseni etrafında 90 lik açı ile döndürülerek sabit izolatördeki girintili kontaklara kenetlenir ve ayırıcı da kapatılmış olur. Tek döner izolâtörlü ayırıcıları çeşitleri şunlardır: Döner izolatörü ortada ayırıcı Döner izolatörü kenarda ayırıcı Döner izolatörü kenarda olan ayırıcılar kendi aralarında ikiye ayrılır: Mafsalsız düşey kapanan ayırıcı Pantograf ayırıcı Pantograf ayıncı da kendi arasında ikiye ayrılır: Hareketli kontakları düşey pantograf ayıncı Hareketli kontakları yatay pantograf ayırıcı AYIRICILAR 2) Çift Döner İzolâtörlü Ayırıcılar: Çift döner izolâtörlü ayırıcılarda ayırıcının iki izolatörü kendi ekseni etrafında 90 döndürülerek kapatma işlemi yapılır. Daha çok kışın sert geçtiği yerlerde kontaklar üzerine biriken kar ve buzlan kırarak sağlar. Bu sebeple kışı sert geçen yerlerde tercih edilir. 15

16 Filmler. 16

17 AYIRICILAR C) Yük Ayırıcıları: Kontakların pozisyonu gözle görülebilen, normal yüklü devreleri açıp kapayan bazı tiplerinde kısa arı kesme özelliği olmayan bir ayırıcı çeşididir. Kesicilerden tasarruf etmek amacıyla kullanılır. Tek m sistemlerinde, tek güç ayırıcısının bulunduğu yerlerde devresine seri bağlı bir yüksek gerilim sigortası bulur.tek bara sistemlerinde, birden fazla güç ayırıcısının bulunduğu devrelerde ise güç ayırıcıları ile birlikte çalışan bir de kesici vardır. Bu kesici ile güç ayırıcıları arasında açma ve kapama işlemleri için röleler kullanılmaktadır. Kısa devre kesme Özelliği olan yük ayırıcılarında sigortalardan herhangi birinin devreyi açması halinde sigortalı yük ayırıcısının üçfazı da emniyetli olarak açması sağlanmıştır. Bu durumda önce ana kontaklar (sürekli akım taşıyıcı kontaklar) açar, bu kontaklara paralel bağlı çubuk kontak kısa bir an için yükü üzerine alır. Bu açma hareketi esnasında meydana gelen çarpma ile çubuk kontak harekete geçer ve sıçramalı yay veya kurulmuş yay düzeni sayesinde devreyi anında açar. Bu esnada sabit kontak üzerindeki özel metal parça ile çubuk kontak ucundaki özel metal parça arasında oluşan ark, ark söndürme hücresinde söndürülür. AYIRICILAR Kumanda şekillerine göre ayırıcı çeşitleri ve kullanma yerleri 1) Elle Kumandalı (Istaka İle) Ayırıcılar 2) Mekanik Kumandalı Ayırıcılar 3) Elektrik Motoru İle Kumandalı Ayırıcılar 4) Basınçlı Hava İle Kumandalı Ayırıcılar 1) Elle Kumandalı (Istaka İle) Ayırıcılar: Emniyet mesafesi fazla olan bazı ayırıcılarda açma kapama işlemi yapılırken mekanik hareketi sağlayan kol bir ıstaka (fiber malzemeden yapılmış, ucu kancalı uzun sopa şeklinde bir alet) ile hareket ettirilir, Açma ve kapama işlemi ıstaka ile yapıldığından bu ismi alır. 2) Mekanik Kumandalı Ayırıcılar:. Açma ve kapama işlemi için hareketi sağlayan düzenin çalışmasını 30 mm çapında ve 3 m boyunda galvanizli çelik malzeme yardımıyla elle yapılan ayırıcılardır. Bazılarında bu mekanik düzenek dişlilerle hareketin iletildiği bir sistemdir. 3)Elektrik Motoru İle Kumanda Edilen Ayırıcılar: Ayırıcının açma kapama işlemini yapan mekanizmanın hareketi bir elektrik motoru ile sağlanır. Elektrik motoru bir yönde çalıştırıldığında ayırıcı kapanır, diğer yönde ayırıcı açılır. Motorlu kumandalı sistemlerde motorun hareketi özel bir dişli sistemi vasıtasıyla çıkış miline iletilir, motor ve dişli sistemi; yardımcı kontak takımı ile birlikte dış tesirlere karşı korunmuş ve ısıtıcılı bir kutu içerisine yerleştirilmiştir. Kullanılan motorlar D.C veya A.C motor olabilir. Enerji kesilmelerinde elle kumanda edilebilirler. 4) Havalı Kumandalı Ayırıcılar: Ayırıcının açma kapama işlemini yapan mekanik düzenek havalı (Pnomatik) bir sistemle hareket ettirir. Pnomatik sistemin düz çalışmasıyla ayırıcı kapanır, ters çalışmasıyla ayırıcı açılır. 17

18 KESİCİLER (Circuit Breaker-Disjonktör) Temel Bilgiler 1) Yük akımı, nominal akımdan küçüktür. Nominal akım, kullanılan ekipmanın, tavsiye edilen kullanım ve işletme koşullarında sınırsız çalışabileceği akım değerinin efektif değeridir. 2) Aşırı akım, nominal değerin geçildiği değerdir. 3) Kısa-devre akımı, şebekede oluşan bir hata sonucu meydana gelir. Degeri ise generatöre, hatanın tipine ve şebekenin empedans degerlerine baglıdır. Bunların dışında, seçilen bu aletlerin açma, kapama ve işletim esnasında maruz kaldıgı bir çok etki vardır: - Dielektrik (gerilim) - Termik (normal ve hata akımları) - Elektrodinamik (hata akımları) - Mekanik En önemli etkiler ise kısa süreli çalışma ve kesme anlarında meydana gelenlerdir. Bunlar elektriksel ark dediğimiz olguyu da beraberlerinde getirirler. Ark davranışını önceden bildirmek ise akım modelleme tekniklerine rağmen zordur. Tecrübe ve deneysel çalışmalar kesici elemanların dizayn aşamalarında büyük rol oynarlar. Burada sözü edilen elemanlara elektro mekanik eleman diyoruz. Günümüzde statik kesmeyi orta ve yüksek gerilimde kullanmak ne teknik ne de ekonomik olarak uygulanabilir değildir. 18

19 Temel Bilgiler Açma-Kapama Elemanlarının Karşılaştırılması 19

20 TANIM ve SINIFLANDIRMA Elektrik Güç Şebekelerinde Kapalı Devrenin Oluşmasını Sağlayan ve Bu Devreyi BOŞTA, YÜKTE ve Özellikle KISA DEVRE durumunda açabilen ve kapatabilen devre elemanıdır. Elle (Manuel) Kumandalı ve Otomatik Kumandalı olarak AÇMA/KAPAMA işlemini gerçekleştirebilirler. KESİCİLER Kesicinin Açılması Anında Akım ve Gerilimlerin Değişimi Gerilim kesilmiyor Akım sıfır 1- Toparlanma Geriliminin Geçici Hali 2-Toparlanma Geriliminin Sürekli Hali 3-Açılma Esnası e(t) : Sistem gerilimi e a (t) : Ark gerilimi i k (t) : Kısa devre akımı KESİCİLER Kesiciler görüldüğü gibi akımı kesiyor ama gerilim kesilmiyor. Kontaklar hala gerilim altında. S.Akpınar, YGT Temelleri Kitabından Alınmıştır. 20