( Satınalma Şube Sayfa No Sayfa 1 / 6 BİRİNCİ BÖLÜM AMAÇ ve SORUMLULAR 1.1 AMAÇ : Kurumumuzca ihtiyaç duyulan büyükbaş hayvanlara ait yağsız ve yağlı kesim alım kriterlerine ilişkin uygulama esaslarının tespit edilmesidir. 1.2 SORUMLULAR : Bu talimatın yürütülmesinden; Kombina Müdürü, Hayvan Satınalma Şefliğinin bağlı olduğu Müdür Yardımcısı, Hayvan Satınalma Şefi, Muhasebe Şefi ve ilgili personel sorumludur. İKİNCİ BÖLÜM YAĞSIZ KESİM ALIM KRİTERLERİ VE FİYATLANDIRMA 2.1 YAŞ KRİTERLERİ : Mecburi kesimler ve etçi ırklar hariç, 1 yaş altı sığır ve manda alımı yapılmaz. 2.2 KALİTE KRİTERLERİ : 2.2.1. SIĞIR : I.KALİTE : Yağsız kesim karkas ağırlığı 150 kg ve üzeri, %53 ve üstünde karkas verimine sahip 1-4 yaş (dahil) arasındaki erkek sığırlardır. II.KALİTE : Yağsız kesim karkas ağırlığı 140 kg ve üzeri, o %50 (dahil) - %52 (dahil) arasında karkas verimine sahip 1-4 yaş (dahil) arasındaki erkek sığırlar, o Reforme olan ve/veya gebe olmayan %50 ve üzerinde karkas verimine sahip düvelerdir. III.KALİTE : Yağsız kesim karkas ağırlığı 135 kg ve üzeri, o 4 yaşını aşmış erkek sığırlar, o %49 ve altında karkas verimine sahip tüm erkek sığırlar, o %49 ve altında karkas verimine sahip reforme olan ve/veya gebe olmayan düveler, o Reforme olan ve/veya gebe olmayan dişi sığırlardır (inekler).
( Satınalma Şube Sayfa No Sayfa 2 / 6 2.2.2. MANDA : 1-3 (dahil) yaşlı erkek mandalar II. Kalite, Damızlık vasfı taşımayan ve/veya gebe olmayan tüm dişi mandalar III. Kalite büyükbaş hayvan olarak değerlendirilir. II. ve III. Kalite sığırlar için uygulanan randıman ve kilogram kriterleri çerçevesinde değerlendirme yapılır. 2.3 SIĞIR ALIM UYGULAMA ESASLARI: 2.3.1 Sığır alımına esas olacak canlı kilo tespiti : Satın alınması düşünülen sığırların canlı ağırlıklarının asgari 350 kg. olmasına azami özen gösterilir. 2.3.2 Karkas Verimi Hesaplamasına Esas Olacak Canlı Kilonun Tespiti: Satın alınmasına karar verilen her kalite sığır; başlangıçta canlı tartıma tabi tutulur. Ekspertiz sonucu belirlenen tokluk firesi canlı ağırlıktan düşülerek karkas veriminin belirlenmesine esas olacak canlı ağırlık ortaya çıkarılır. Tokluk firesinin küsuratı 0,5 kg ın altında olursa virgülden sonraki rakamlar dikkate alınmaz. Küsurat 0,5 kg ve üstünde olursa rakam bir üst tam sayıya yuvarlanır. Tokluk firesi, hiçbir şekilde hayvanın canlı ağırlığının % 8 ini geçemez. Örneğin; 510 Kg canlı ağırlıkta olan 2 yaşındaki erkek sığırın karkas verimi hesabına esas, tokluk firesi düşülmüş canlı ağırlığı aşağıdaki gibi hesaplanır: (Tokluk firesi %8 olsun) (510 kg) x8/100=40,8 kg (41 alınacak) Karkas verimi hesabına esas canlı ağırlık: 510 kg -41 kg=469 kg dır. 2.3.3 Karkas Ağırlığının (Et Kilosunun) Tespiti Yağsız kesime tabi tutulan sığırların gövdelerinden böbrek ve böbrek yağları, pelvis boşluğu yağları, salkım, fıtık ve kavram yağları ile perde eti ve yağlarının çıkartılmasından sonra ortaya çıkacak sıcak karkas ağırlığı, sığırın fiyatlandırmaya esas karkas ağırlığıdır. (Bu konuda Kurumumuz Kesim Yönetmeliğine göre hareket edilecektir). Yapılacak hesaplamada; bir partiye ait hayvanların tartı cetvelinde genel toplam esas alınarak işlem yapılır ve virgülden sonraki rakamlar dikkate alınmaz. Ancak, tek hayvan için yapılan hesaplamada küsurat 0,5 kg ve üstünde olursa rakam bir üst tam sayıya yuvarlanır. 2.3.4 Karkas Veriminin Tespiti: Alımı yapılacak hayvanın et kalitesinin tespitine ve fiyatlandırılmasına esas olacak karkas verimi, hayvanın gövdesinden, böbrek ve böbrek yağları, pelvis
( Satınalma Şube Sayfa No Sayfa 3 / 6 boşluğu yağları, salkım, fıtık ve kavram yağları ile perde eti ve yağlarının çıkarılmasından sonra tartımı yapılan karkas ağırlığının, daha önce tokluk firesi düşülerek tespit edilmiş olan canlı ağırlığa bölünmesi ile bulunur ve yüzde (%) olarak ifade edilir. Yapılacak hesaplamada virgülden sonraki rakamlar dikkate alınmaz. Örneğin; 57,3 veya 57,7 olarak hesaplanan karkas verimleri %57 kabul edilir. Örneğin; canlı ağırlığı 510 kg, tokluk firesi düşülmüş canlı ağırlığı 469 kg, karkas ağırlığı 271 kg olan 2 yaşında erkek sığırın karkas verimi aşağıdaki gibi hesaplanır: 271Kg / 469 Kg x100 = 57,7 (%57 alınacak) 2.3.5 Fiyatlandırma Cetvelleri Yağsız kesim yöntemiyle alıma tabi tutulacak hayvanlar, kesim işlemi akabinde yukarıda (Madde 2.2) verilen kriterlere göre kalite tespitleri yapıldıktan sonra yürürlükteki Alım Fiyat Listesi doğrultusunda fiyatlandırılır. 2.3.6 Ağırlığı ve/veya Karkas Verimi Düşük Sığır Alımlarında Fiyatlandırma: Karkas verimi %53 ve üstünde olmasına rağmen karkas ağırlığı 140 (dahil) -149(dahil) kg aralığında olan 1-4 yaş arası erkek sığırlar; II. Kalite alım cetvelindeki tavan fiyat ( % 52 randıman fiyatı ) üzerinden alıma tabi tutulur. 1-4 yaş arası erkek sığırlar ile düveler karkas ağırlıkları asgari 135(dahil) -139(dahil) kg aralığında olmak kaydıyla, %50 ve altında karkas verimine sahip ise; III. Kalite hayvan grubunda değerlendirilir ve III. Kalite hayvan alım fiyatları cetvelinde kendi karkas verimlerine karşılık gelen fiyatlarla işlem görür. Şayet bu hayvanların karkas ağırlıkları 135 kg ın altında ise, karkas verimlerine bakılmaksızın III. Kalite büyükbaş hayvan fiyatları cetvelindeki taban fiyat ( %47 ve altı randıman fiyatı ) üzerinden alıma tabi tutulurlar. Yaş, cinsiyeti ve karkas verimi itibariyle III. Kalite grubuna girmesi gerektiği halde, karkas ağırlığı 135 kg nin altında kalan hayvanlar, randımanı ne olursa olsun III. Kalite grubunun taban fiyatı ( %47 ve altı randıman fiyatı ) üzerinden alıma tabi tutulurlar. 2.4 MANDA ALIMI: 1-3 (dahil) yaşlı erkek mandalar için II. Kalite hayvan alım cetveli, damızlık vasfı taşımayan dişi mandalar için ise III. Kalite hayvan alım cetveli uygulanır (Damızlık vasfı taşıyan ve/veya gebe olan mandalar satın alınmaz).
( Satınalma Şube Sayfa No Sayfa 4 / 6 ÜÇÜNCÜ BÖLÜM YAĞLI KESİM ALIM KRİTERLERİ VE FİYATLANDIRMA 3.1 HAYVANLARDA ARANACAK YAŞ KRİTERLERİ : Mecburi kesimler ve etçi ırklar hariç, 1 yaş altı sığır ve manda alımı yapılmaz. 3.2 KALİTE KRİTERLERİ : 3.2.1. SIĞIR : I.KALİTE : Yağlı kesim karkas ağırlığı 160 kg ve üzeri %56 ve üstünde karkas verimine sahip 1-4 yaş (dahil) arasındaki erkek sığırlardır. II.KALİTE : Yağlı kesim karkas ağırlığı 150 kg ve üzeri, o %53 (dahil) - %55 (dahil) arasında karkas verimine sahip 1-4 yaş (dahil) arasındaki erkek sığırlar, o Reforme olan ve/veya gebe olmayan %53 ve üzerinde karkas verimine sahip düvelerdir. III.KALİTE : Yağlı kesim karkas ağırlığı 140 kg ve üzeri, o 4 yaşını aşmış erkek sığırlar, o %52 ve altında karkas verimine sahip tüm erkek sığırlar, o %52 ve altında karkas verimine sahip reforme olan ve/veya gebe olmayan düveler, o Reforme olan ve/veya gebe olmayan dişi (inek) sığırlardır. 3.2.2. MANDA : 1-3 (dahil) yaşlı erkek mandalar II. Kalite, Damızlık vasfı taşımayan ve/veya gebe olmayan tüm dişi mandalar III. Kalite büyükbaş hayvan olarak değerlendirilir. II. ve III. Kalite sığırlar için uygulanan randıman ve kilogram kriterleri çerçevesinde değerlendirme yapılır 3.3 YAĞLI KESİM USULÜ İLE SIĞIR ALIM ESASLARI: 3.3.1 Sığır alımına esas olacak canlı kilo tespiti : Satın alınması düşünülen sığırların canlı ağırlıklarının asgari 350 kg. olmasına azami özen gösterilir.
( Satınalma Şube Sayfa No Sayfa 5 / 6 3.3.2 Karkas Verimi Hesaplamasına Esas Olacak Canlı Kilonun Tespiti: Satın alınmasına karar verilen her kalite sığır; başlangıçta canlı tartıma tabi tutulur. Ekspertiz sonucu belirlenen tokluk firesi canlı ağırlıktan düşülerek karkas veriminin belirlenmesine esas olacak canlı ağırlık ortaya çıkarılır. Tokluk firesinin küsuratı 0,5 kg ın altında olursa hesaplamaya dahil edilmez. Küsurat 0,5 kg ve üstünde olursa rakam bir üst tam sayıya yuvarlanır. Tokluk firesi, hiçbir şekilde hayvanın canlı ağırlığının % 8 ini geçemez. Örneğin; 510 Kg canlı ağırlıkta olan 2 yaşındaki erkek sığırın karkas verimi hesabına esas, tokluk firesi düşülmüş canlı ağırlığı aşağıdaki gibi hesaplanır: (Tokluk firesi %8 olsun) (510 kg) x8/100=40,8 kg (41 alınacak) Karkas verimi hesabına esas canlı ağırlık: 510 kg -41 kg=469 kg dır. 3.3.3 Karkas Ağırlığının (Et Kilosunun) Tespiti: Yağlı kesime tabi tutulan sığırların gövdelerinden böbrek ve böbrek yağları ile kavram yağları dışında kalan yağların (pelvis boşluğu yağları, salkım, fıtık ile perde eti ve yağları) çıkartılmasından sonra ortaya çıkacak sıcak karkas ağırlığı, sığırın fiyatlandırmaya esas karkas ağırlığıdır. (Bu konuda Kurumumuz Kesim Yönetmeliğine göre hareket edilecektir). Yapılacak hesaplamada; bir partiye ait hayvanların tartı cetvelinde genel toplam esas alınarak işlem yapılır ve virgülden sonraki rakamlar dikkate alınmaz. Ancak, tek hayvan için yapılan hesaplamada küsurat 0,5 kg ve üstünde olursa rakam bir üst tam sayıya yuvarlanır. 3.3.4 Karkas Veriminin Belirlenmesi: Alımı yapılacak hayvanın et kalitesinin tespitine ve fiyatlandırılmasına esas olacak karkas verimi, hayvanın gövdesinden böbrek ve böbrek yağları ile kavram yağları dışında kalan yağların (pelvis boşluğu yağları, salkım, fıtık ile perde eti ve yağları) çıkartılmasından sonra tartımı yapılan karkas ağırlığının, daha önce tokluk firesi düşülerek tespit edilmiş olan canlı ağırlığa bölünmesi ile bulunur ve yüzde (%) olarak ifade edilir. Yapılacak hesaplamada virgülden sonraki rakamlar dikkate alınmaz. Örneğin; 59,3 veya 59,7 olarak hesaplanan karkas verimleri %59 kabul edilir. Örneğin; canlı ağırlığı 510 kg, tokluk firesi düşülmüş canlı ağırlığı 469 kg, karkas ağırlığı 280 kg olan 2 yaşında erkek sığırın karkas verimi aşağıdaki gibi hesaplanır: 280 Kg / 469 Kg x100 = 59,7 (%59 alınacak)
( Satınalma Şube Sayfa No Sayfa 6 / 6 3.3.5 Fiyatlandırma Cetvelleri Yağlı kesim yöntemiyle alıma tabi tutulacak hayvanlar, kesim işlemi akabinde yukarıda (Madde 3.2) verilen kriterlere göre kalite tespitleri yapıldıktan sonra yürürlükteki Alım Fiyat Listesi doğrultusunda fiyatlandırılır. 3.3.6 Ağırlığı ve/veya Karkas Verimi Düşük Sığır Alımlarında Fiyatlandırma: Karkas verimi %56 ve üstünde olmasına rağmen karkas ağırlığı 150(dahil) -159(dahil) kg aralığında olan 1-4 yaş arası erkek sığırlar; II. Kalite alım cetvelindeki tavan fiyat ( %55 randıman fiyatı ) üzerinden alıma tabi tutulur. 1-4 yaş arası erkek sığırlar ile düvelerin karkas ağırlıkları asgari 150 kg olmak kaydıyla, %52 ve altında karkas verimine sahip olması durumunda; III. Kalite hayvan grubunda değerlendirilir ve III. Kalite hayvan alım fiyatları cetvelinde kendi karkas verimlerine karşılık gelen fiyatlarla işlem görür. Şayet bu hayvanların karkas ağırlıkları 140 kg ın altında ise, karkas verimlerine bakılmaksızın III. Kalite büyükbaş hayvan fiyatları cetvelindeki taban fiyat (%49 ve altı randıman fiyatı) üzerinden alıma tabii tutulurlar. Yaş, cinsiyeti ve karkas verimi itibariyle III. Kalite grubuna girmesi gerektiği halde karkas ağırlığı 140 kg nin altında kaldığı için bu grupta değerlendirilmeyen hayvanlar karkas randımanları ne olursa olsun, III. Kalite büyükbaş hayvan fiyatları cetvelindeki taban fiyat (%49 ve altı randıman fiyatı) üzerinden alıma tabii tutulurlar. 3.4 MANDA ALIMI: 1-3 (dahil) yaşlı erkek mandalar için II. Kalite hayvan alım cetveli, damızlık vasfı taşımayan dişi mandalar için ise III. Kalite hayvan alım cetveli uygulanır (Damızlık vasfı taşıyan ve/veya gebe olan mandalar satın alınmaz).