Sektörel Görünüm: Makine Mayıs 2018
I
İçindekiler 1. Makine Sektörü Göstergeleri... 4 a. Küresel Üretim... 4 b. Küresel Ticaret... 5 1. Genel Değerlendirme... 8 a. Üretim... 8 b. Talep... 10 c. İhracat... 12 d. İthalat... 16 2. Önde Gelen Firmalar... 18 3. Plitika Yapıcıların Kararları... 18 II
GRAFİKLER LİSTESİ Grafik 1: Türkiye Büyümesi (yıllık, %)... 2 Grafik 2: İmalat Sanayi Üretim Büyümesi (% değişim)... 2 Grafik 3: Hammadde İthalatı ve Kur Gelişmeleri... 3 Grafik 4: PMI Endeksleri... 3 Grafik 5: Yurtiçi Üretici Fiyat Endeksi (%, değişim)... 4 Grafik 6: Dünya Makine Sanayi Üretim Değerinin Gelişmiş ve Gelişen Ülkeler Arasındaki Dağılımı... 4 Grafik 7: Makine Sanayisinin İmalat Sanayi İçerisindeki Payı... 5 Grafik 8: Makine İhracatının Küresel Dış Ticaretteki Payı... 5 Grafik 9: Küresel Makine İhracatı... 6 Grafik 10: Ülkelere Göre Makine İhracatı Payları... 6 Grafik 11: Ülkelere Göre Makine İhracatı Payları... 6 Grafik 12: Ürün Gruplarına Göre Makine İhracatı... 7 Grafik 13: Ürün Gruplarına Göre Makine İhracatı... 7 Grafik 14: Ülkelere Göre Makine İthalatı Payları... 7 Grafik 15: Ülkelere Göre Makine İthalatı Payları... 7 Grafik 16: Türkiye Makine Sanayi ve Genel İmalat Sanayi Üretim Endeksi Gelişimi (2015=100)... 9 Grafik 17: Makine Alt Sektörlerinin Makine Sektörünün Üretim Değeri İçerisindeki Payları (2015)... 9 Grafik 18: Türkiye Makine Sanayi Seçilmiş Alt Sektörler Bazında Üretim Endeksi Gelişimi (2015=100)... 10 Grafik 19: Makine ve Ekipman Sektörü Kapasite Kullanım Oranları (%)... 10 Grafik 20: Makine ve Teçhizat Yatırımları... 11 Grafik 21: Makine Sektöründe Alınan Yatırım Teşvikleri... 11 Grafik 22: Makine Sanayi Yatırım Teşviklerinin İmalat Sanayi İçerisindeki Payı... 12 Grafik 23: Türkiye Makine İhracatı... 13 Grafik 24: Türkiye Makine ve Tplam İhracat Değişimi... 13 Grafik 25: Türkiye Makine İhracatında İlk 5 Pazar... 14 Grafik 26: Ülkelere Göre Makine İhracatı Payları... 14 Grafik 27: Ülkelere Göre Makine İhracatı Payları... 14 Grafik 28: Makine İhracatındaki Artış (Pazarlara Göre, 2016-2017)... 15 Grafik 29: Ürün Gruplarına Göre Makine İhracatı... 15 Grafik 30: Ürün Gruplarına Göre Makine İhracatı... 15 Grafik 31: Türkiye Makine İthalatı... 16 Grafik 32: Ülkelere Göre Makine İthalatı Dağılımı... 17 Grafik 33: Ülkelere Göre Makine İthalatı Dağılımı... 17 Grafik 34: Ürün Gruplarına Göre Makine İthalatı (Değer Bazında, 2011)... 17 Grafik 35: Ürün Gruplarına Göre Makine İthalatı (Değer Bazında, 2017)... 17 TABLOLAR LİSTESİ Tabl 1: Türkiye Makine Pazarı... 12 Tabl 2: TİM 1000 İhracatçı Firma Sıralamasında Makine Sektöründeki İlk 10 Firma... 16 Tabl 3: ISO 500 Listesindeki Makine ve Ekipman Üretim Firmaları... 18 III
KISALTMALAR IV
Yönetici Özeti Makine Sektöründe Önde Gelen Ülkeler Üretici İhracatçı İthalatçı Çin 1 1 2 ABD 2 3 1 Almanya - 2 3 V
1
Ocak 06 Ağusts 06 Mart 07 Ekim 07 Mayıs 08 Aralık 08 Temmuz 09 Şubat 10 Eylül 10 Nisan 11 Kasım 11 Haziran 12 Ocak 13 Ağusts 13 Mart 14 Ekim 14 Mayıs 15 Aralık 15 Temmuz 16 Şubat 17 Eylül 17 Grafik 1: Türkiye Büyümesi (yıllık, %) %8.5 %9.8 %8.9 %8.7 %6.9 %2.9 %3.7 %5.9 %3.6 %7.2 %7.5 %5.8 %4.8 %4.9 %5.4 %5.4 %4.2 %11.3 %7.3 -%0.8 Grafik 2: İmalat Sanayi Üretim Büyümesi (% değişim) 60.0% 40.0% 20.0% 0.0% -20.0% -40.0% Makine İmalat Sanayi 2
Aralık 14 Mart 15 Haziran 15 Eylül 15 Aralık 15 Mart 16 Haziran 16 Eylül 16 Aralık 16 Mart 17 Haziran 17 Eylül 17 Aralık 17 Mart 18 Oca-10 Nis-10 Tem-10 Eki-10 Oca-11 Nis-11 Tem-11 Eki-11 Oca-12 Nis-12 Tem-12 Eki-12 Oca-13 Nis-13 Tem-13 Eki-13 Oca-14 Nis-14 Tem-14 Eki-14 Oca-15 Nis-15 Tem-15 Eki-15 Oca-16 Nis-16 Tem-16 Eki-16 Oca-17 Nis-17 Tem-17 Eki-17 Oca-18 Nis-18 Grafik 3: Hammadde İthalatı ve Kur Gelişmeleri 170 150 130 110 90 70 4.50 4.00 3.50 3.00 2.50 2.00 1.50 1.00 Hammadde İthalat Miktar Endeksi (Yakıt hariç) USD/TL Kuru (sağ eksen) Grafik 4: PMI Endeksleri 65 60 55 50 45 40 Türkiye Eur Bölgesi Almanya 3
Oca-14 Mar-14 May-14 Tem-14 Eyl-14 Kas-14 Oca-15 Mar-15 May-15 Tem-15 Eyl-15 Kas-15 Oca-16 Mar-16 May-16 Tem-16 Eyl-16 Kas-16 Oca-17 Mar-17 May-17 Tem-17 Eyl-17 Kas-17 Oca-18 Mar-18 Grafik 5: Yurtiçi Üretici Fiyat Endeksi (%, değişim) 30% 20% 10% 0% -10% Genel amaçlı makineler Tarım ve rmancılık makineleri Diğer özel amaçlı makineler Diğer genel amaçlı makineler Metal işleme makineleri ve takım tezgahları 1. Makine Sektörü Göstergeleri a. Küresel Üretim Grafik 6: Dünya Makine Sanayi Üretim Değerinin Gelişmiş ve Gelişen Ülkeler Arasındaki Dağılımı 84.7% 84.2% 76.0% 69.7% 63.6% 15.3% 15.8% 24.0% 30.3% 36.4% 1995 2000 2005 2010 2015 Gelişen Ülkeler Gelişmiş Ülkeler 4
20000 18000 16000 14000 12000 10000 8000 6000 4000 2000 0 2,059 17,875 2,066 17,911 2,086 18,270 2,144 18,494 1,922 16,482 1,882 16,065 12.0% 11.8% 11.6% 11.4% 11.2% 11.0% 10.8% 10.6% 10.4% 10.2% 10.0% Grafik 7: Makine Sanayisinin İmalat Sanayi İçerisindeki Payı 8.5% 9.5% 7.4% 8.1% 6.9% 7.7% 6.6% 7.4% 7.0% 7.6% 5.5% 4.9% 5.4% 5.3% 5.7% 1995 2000 2005 2010 2015 Dünya Gelişmiş Ülkeler Gelişen Ülkeler b. Küresel Ticaret Grafik 8: Makine İhracatının Küresel Dış Ticaretteki Payı 11.5% 11.5% 11.4% 11.6% 11.7% 11.7% 2011 2012 2013 2014 2015 2016 Makine İhracatı (Milyar ABD Dları) Makine İhracat/Küresel Dış Tic. (%) Küresel Dış Ticaret (Milyar ABD Dları) 5
Milyn ABD Dları Grafik 9: Küresel Makine İhracatı 2,059 2,066 2,086 2,144 1,922 1,882 206 215 213 220 206 262 247 252 259 191 224 223 354 376 383 401 364 344 2011 2012 2013 2014 2015 2016 Çin Almanya ABD Diğer Grafik 10: Ülkelere Göre Makine İhracatı Payları (Değer Bazında, 2011) Çin; 17% Grafik 11: Ülkelere Göre Makine İhracatı Payları (Değer Bazında, 2016) Çin; 18% Diğer; 31% Almanya; 13% Diğer; 32% Almanya; 12% Kre; 3% İngiltere; 3% Hng Kng, Çin; 3% Meksika; 2% Hllanda ; 4% Japnya; 8% İtalya; 5% ABD; 10% Kre; 3% İngiltere; 3% Hng Kng, Çin; 3% Meksika; 3% Hllanda ; 3% ABD; 10% Japnya; 7% İtalya; 5% 6
Grafik 12: Ürün Gruplarına Göre Makine İhracatı (Değer Bazında, 2011) 8471; 16% Grafik 13: Ürün Gruplarına Göre Makine İhracatı (Değer Bazında, 2016) 8471; 16% Diğer; 48% 8473; 6% Diğer; 47% 8473; 6% 8411; 4% 8411; 5% 8443; 6% 8443; 5% 8413; 3% 8421; 3% 8481; 4% 8479; 3% 8414; 3% 8409; 3% 8413; 3% 8421; 3% 8481; 4% 8479; 4% 8414; 4% 8409; 3% Grafik 14: Ülkelere Göre Makine İthalatı Payları (Değer Bazında, 2011) Grafik 15: Ülkelere Göre Makine İthalatı Payları (Değer Bazında, 2016) ABD; 14% Diğer; 46% ABD; 16% Diğer; 47% Çin; 9% Çin; 8% Almanya; 7% Almanya; 7% İngiltere; 4% İngiltere; 4% Hllanda; 3% Hng Kng, Çin; 3% Fransa; 4% Meksika; 3% Kanada; 3% Japnya; 3% Hllanda; 3% Hng Kng, Çin; 3% Japnya; 3% Fransa; 4% Meksika; 3% Kanada; 3% 7
1. Genel Değerlendirme Üretim Değeri: 18,8 milyar ABD dları Katma Değer: 5,1 milyar ABD dları İstihdam: 212 bin kişi Girişim sayısı: 13 bin 74 Gayri Safi Yatırım: 1,6 milyar ABD dları a. Üretim 8
Grafik 16: Türkiye Makine Sanayi ve Genel İmalat Sanayi Üretim Endeksi Gelişimi (2015=100) 67.6 78.4 73.7 81.9 78.0 88.1 84.1 93.8 93.8 100.0 103.4 100.0 100.9 112.7 110.5 95.9 90.8 107.3 106.8 54.4 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016 2017 2017/2 2018/2 Makine Sanayi Üretim Endeksi İmalat Sanayi Üretim Endeksi Grafik 17: Makine Alt Sektörlerinin Makine Sektörünün Üretim Değeri İçerisindeki Payları (2015) Gıda, İçecek ve Tütün İşleme Makineleri; 5.4% Diğer; 17.4% Mtr ve Türbin; 9.4% Pmpalar ve Kmpresörler; 4.8% Musluk ve Valf/Vana; 5.5% Maden, Taş Ocağı ve İnşaat Makineleri ; 7.0% Metal İşleme Makineleri; 5.4% Tarım ve Ormancılık Makineleri; 14.2% Kaldırma ve Taşıma Ekipmanları; 8.9% Sğutma ve Havalandırma Dnanımları; 14.8% Genel Amaçlı Makineler; 7.1% 9
85 80 75 70 65 60 Grafik 18: Türkiye Makine Sanayi Seçilmiş Alt Sektörler Bazında Üretim Endeksi Gelişimi (2015=100) 140 120 100 80 60 40 20 0 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016 2017 2018/2 Mtr ve Türbin İmalatı (Hava Taşıtı, Mtrlu Taşıt ve Mtsiklet Mtrları Hariç) Kaldırma ve Taşıma Ekipmanları İmalatı Sğutma ve Havalandırma Dnanımlarının İmalatı (Evde Kullanılanlar Hariç) Tarım ve Ormancılık Makinelerinin İmalatı Makine ve Ekipman İmalatı Grafik 19: Makine ve Ekipman Sektörü Kapasite Kullanım Oranları (%) 74.9 75.2 76.3 78.6 76.1 77.8 79.2 77.0 79.7 68.8 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016 2017 2017/4 2018/4 b. Talep 10
Milyn TL 4000 3500 3000 2500 2000 1500 1000 500 0 Milyn TL 350,00 0 300,00 0 250,00 0 200,00 0 150,00 0 100,00 0 50,000 0 87,495 114,796 158,271 162,006 182,310 206,444 263,085 283,866 326,908 43.0% 41.0% 39.0% 37.0% 35.0% 33.0% 31.0% 29.0% 27.0% 25.0% 4000 3500 3000 2500 2000 1500 1000 500 0 Grafik 20: Makine ve Teçhizat Yatırımları 39.1% 39.8% 40.4% 37.8% 35.3% 34.9% 37.9% 37.1% 35.3% 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016 2017 Makine ve Teçhizat Yatırımları Sabit Sermaye Yatırımları İçerisindeki Pay Grafik 21: Makine Sektöründe Alınan Yatırım Teşvikleri 3,556 3,728 428 2,692 2,347 1,845 235 2,142 946 1,532 1,580 1,433 1,434 1,301 87 352 653 92 910 885 160 441 993 1,059 792 198 838 98 295 304 1,058 1,024 1,158 457 441 700 255 342 346 408 434 550 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016 2017 2018/4 Yeni Tevsi Diğer 11
Grafik 22: Makine Sanayi Yatırım Teşviklerinin İmalat Sanayi İçerisindeki Payı 16% 14% 12% 10% 8% 6% 4% 2% 0% 15.13% 10.75% 10.72% 9.25% 9.63% 9.90% 10.10% 7.80% 8.37% 7.66% 11.40% 13.20% 7.84% 6.40% 3.67% 4.21% 4.49% 4.69% 3.88% 3.88% 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016 Adet (%) Değer (%) Tabl 1: Türkiye Makine Pazarı c. İhracat 1 2009-2015 yılları arası Türkiye makine sektörü üretim değeri verileri TÜİK Yıllık Sanayi ve Hizmet İstatistikleri nden; 2016 yılı üretim değeri ise MAKFED tarafından yayınlanan Makine İmalat Sektörü Türkiye ve Dünya Değerlendirme Rapru 2017 isimli raprundan alınmıştır. 2017 yılı üretim değeri, 2017 yılı makine sanayi üretim endeksindeki değişim baz alınarak hesaplanmıştır. 12
16000 14000 12000 10000 8000 6000 4000 2000 0 8,781 30% 20% 10% 0% -10% -20% -30% 10,258 8,133 9,413 11,561 11,999 12,989 13,591 12,333 12,339 13,826 10.0% 9.5% 9.0% 8.5% 8.0% 7.5% 7.0% 6.5% 6.0% 5.5% 5.0% Grafik 23: Türkiye Makine İhracatı 8.2% 7.8% 8.0% 8.3% 8.6% 7.9% 8.6% 8.6% 8.6% 8.7% 8.8% 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016 2017 Makine İhracatı (Milyn ABD Dları) Makine İhracatı/Tplam İhracat Grafik 24: Türkiye Makine ve Tplam İhracat Değişimi 23.1% 22.8% 16.8% 15.7% 13.0% 8.3% 10.2% 18.5% 3.8% 12.1% 11.5% 3.8% 4.6% -0.9% 0.0% 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016 2017-0.4% -9.3% -8.7% -22.6% -20.7% Makine İhracatı Değişimi Tplam İhracat Değişimi 13
Milyar ABD Dları 0.91 0.62 0.71 0.68 0.71 0.75 0.44 0.52 0.53 0.57 0.67 0.56 0.59 0.52 0.51 0.56 0.35 0.48 0.42 0.45 0.54 0.89 0.78 0.77 0.80 2.16 2.35 2.08 2.14 2.31 Grafik 25: Türkiye Makine İhracatında İlk 5 Pazar Almanya İngiltere ABD İtalya Fransa İran 2013 2014 2015 2016 2017 Grafik 26: Ülkelere Göre Makine İhracatı Payları (Değer Bazında, 2011) Diğer*; 43% Almanya; 17% İngiltere; 8% Grafik 27: Ülkelere Göre Makine İhracatı Payları (Değer Bazında, 2017) Diğer*; 50% Almanya; 17% İngiltere; 6% İran; 6% Fransa; 5% Irak; 4% ABD; 4% Rusya; 4% İtalya ; 4% Rmanya; 4% Cezayir ; 3% İspanya; 3% ABD; 5% İtalya; 5% Fransa; 4% İran; 4% Rmanya; 4% 14
Bin ABD Dları Grafik 28: Makine İhracatındaki Artış (Pazarlara Göre, 2016-2017) 162,171 106,319 100,789 96,800 71,471 70,887 68,937 56,224 47,576 Almanya Rusya İtalya İran Özbekistan Plnya Azerbaycan Fas Çin Grafik 29: Ürün Gruplarına Göre Makine İhracatı (Değer Bazında, 2011) Grafik 30: Ürün Gruplarına Göre Makine İhracatı (Değer Bazında, 2017) Diğer; 42% 8418; 16% 8409; 12% Diğer; 44% 8418; 13% 8409; 12% 8450; 7% 8421; 3% 8431; 6% 8413; 3% 8403; 3% 8450; 6% 8422; 4% 8481; 3% 8451; 1% 8421; 3% 8431; 3% 8413; 3% 8422; 5% 8481; 4% 8451; 3% 8403; 3% 15
35,000 30,000 25,000 20,000 15,000 10,000 5,000 0 22,570 22,539 17,132 21,267 27,111 26,315 30,156 28,104 25,559 27,297 27,165 16.0% 14.0% 12.0% 10.0% 8.0% 6.0% 4.0% 2.0% 0.0% Tabl 2: TİM 1000 İhracatçı Firma Sıralamasında Makine Sektöründeki İlk 10 Firma d. İthalat Grafik 31: Türkiye Makine İthalatı 13.3% 11.2% 12.2% 11.5% 11.3% 11.1% 12.0% 11.6% 12.3% 13.7% 11.6% 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016 2017 Makine İthalatı (Milyn ABD Dları) Makine İthalatı/Tplam İthalat 16
Grafik 32: Ülkelere Göre Makine İthalatı Dağılımı (Değer Bazında, 2011) Çek Cumhuriyeti; 2% Grafik 33: Ülkelere Göre Makine İthalatı Dağılımı (Değer Bazında, 2017) Diğer; 23% Çin; 17% Diğer; 22% Çin; 19% Çek Cumhuriyeti; 3% Kre; 3% Plnya; 3% Fransa; 5% ABD; 4% Almanya; 19% İtalya; 13% G. Kre; 3% Plnya; 3% Fransa; 4% ABD; 6% Almanya; 17% İtalya; 11% Japnya; 5% İngiltere; 5% Japnya; 6% İngiltere; 7% Grafik 34: Ürün Gruplarına Göre Makine İthalatı (Değer Bazında, 2011) 8408; 10% 8471; 8% 8411; 2% Diğer; 56% 8481; 4% Grafik 35: Ürün Gruplarına Göre Makine İthalatı (Değer Bazında, 2017) Diğer; 50% 8408; 9% 8471; 7% 8411; 5% 8481; 4% 8414; 4% 8421; 3% 8407; 2% 8479; 4% 8409; 3% 8429; 5% 8429; 4% 8414; 4% 8421; 4% 8407; 4% 8479; 4% 8409; 4% 17
2. Önde Gelen Firmalar Tabl 3: ISO 500 Listesindeki Makine ve Ekipman Üretim Firmaları 2 3. Plitika Yapıcıların Kararları 2 NACE 28 kdu ve beyaz eşya üreticileri dikkate alınmıştır. 18
19
20
21
Ek:1 Sanayi Üretim Endeksinde Kullanılan NACE Rev.2 Kdları 22
23
24