FİZİKSEL ve KİMYASAL DEĞİŞİM
Fiziksel ve Kimyasal Değişim Fiziksel Değişme Madde Aynı Madde, Görünümü Değişti ; Çevremizde gördüğümüz ya da günlük hayatımızda sürekli kullandığımız maddelerin her birinin kendine özgü özellikleri vardır. Maddenin kendisine ait özelliklerine maddenin kimliği denir. Herhangi bir maddenin yapısında meydana gelen değişimlerde ; O maddenin kimliğinin değişip değişmediği göz önüne alınır.
Maddenin kimliği aslında maddenin cinsi ile ilgilidir. Yani bir olay sonucunda maddenin cinsi değişiyorsa kimliği de değişmiş olur. İşte maddenin kimliğini değiştirmeden ezilmesi, kırılması, yırtılması, ufalanması, erimesi, donması, parçalanması, hâl değişikliğine uğraması gibi, Sadece görünümünde meydana gelen değişimlere fiziksel değişme denir.
Günlük hayatta suyun değişik şekilleri ile karşılaşabiliriz. Suyun değişik şekillerine suyun halleri denir : Buz ( katı ), su ( sıvı ) ve buhar ( gaz ). Maddelerin hâl değiştirmesi yani katıdan sıvıya geçmesi, sıvıdan gaza geçmesi, fiziksel değişmedir.
Maddenin hâl değiştirmesi sırasında tanecikler arası uzaklık ve taneciklerin hareketi değişir. Kimyasal Değişme Ne İdi, Ne Oldu? Birkaç tane yumurta alalım. Yumurtaları yıkayalım. Yumurtayı bir tavada yağda pişirirsek yumurta katılaşır ve şekli değişir. Yumurta önceden çiğ hâlde iken şimdi pişmiş hâle gelmiştir. Pişirme işlemi sonucu maddenin, görünüm tat renk koku kimlik fiziksel durumu değişmiş olur.
Yumurtanın pişmesinde olduğu gibi kibritin, odunun, kağıdın yanması sırasında da maddenin kimliği değişir, yeni ve farklı bir madde oluşur. Bir maddenin çeşitli nedenlerle başka maddelere, başka kimliklere dönüşmesine kimyasal değişim denir.
Kimyasal değişimlere, ekmeğin kızrtılması gibi tüm kızartma çeşitleri sütün ekşimesi gibi tüm ekşime çeşitleri kibritin, odunun, kağıdın, mumun, kömürün yanması gibi tüm yanma işlemleri etin pişirilmesi gibi tüm pişirme olayşarı yumurtanın suda haşlanması gibi tüm haşlanma olayları gibi işlemler örnek olarak verilebilir.
MADDENİN HÂLLERİNİN TANECİKLİ YAPISI Bir madde temel olarak üç farklı fiziksel hâlde bulunabilir. Bunlar katı, sıvı ve gaz hâlleri olarak adlandırılır. Maddelerin bulundukları fiziksel hâllerine göre farklı bazı özellikleri olabilir. 1. Maddenin Katı Hâli Taş, çay bardağı, kurşun kalem, masa, sandalye gibi birçok madde belirli bir şekle sahiptir. Dikkat edilirse bu maddelerin sıkışma özellikleri yok denecek kadar azdır.
İşte böyle maddelere katı, maddelerin bu gibi özelliklere sahip hâline ise maddenin katı hâli denir. Maddelerin katı hâlinde iken sahip oldukları özellikleri : Tanecikleri arasındaki boşluk yok denecek kadar azdır. Tanecikleri yer değiştiremezler. Ancak bulundukları yerde sürekli titreşim hareketi yaparlar. Öteleme hareketi yapmazlar. Belirli bir şekilleri vardır. Bulundukları ortama ve kaba göre bu şekil değişmez. Maddenin en düznli hâlidir. Sıvı hâle geçmelerine erime, gaz hâline geçmelerine süblimleşme denir.
Maddenin Sıvı Hâli Su, ayçiçek yağı, cıva ve süt gibi bir çok maddenin belirli bir şekli yoktur ve bulundukları kabın kabın doldurabildikleri kadarının şeklini alırlar. Maddelerin belirli bir şeklinin olmadığı akışkan hâllerine sıvı hâli denir.
Maddelerin sıvı hâlinde iken sahip oldukları özellikleri : Tanecikleri arasındaki boşluk çok azdır. Tanecikleri birbirlerinin üzerinde kayarak yer değiştirebilir. Akışkandırlar. Ancak her sıvının akışkanlığı aynı değildir. Belirli bir şekilleri yoktur. Bulundukları kabın doldurabildiği kadarının şeklini alır. Hem titreşim hem de öteleme hareketi yapabilirler. Katı hâle geçmelerine donma, gaz hâle geçmelerine ise buharlaşma denir.
Maddenin Gaz Hâli Hava gibi maddenin taneciklerinin serbest hareket ettiği hâlidir. Maddelerin gaz hâlinde iken sahip oldukları özellikleri : Tanecikleri arasında çok büyük boşluklar vardır. Belirli bir şekilleri ve hacimleri yoktur. Tanecikleri birbirinden bağımsız olarak sürekli hareket eder. Sıkıştırılabilirler. Bulundukları kabı doldururlar ve kabın şeklini alırlar. Maddenin en düzensiz hâline sahiptirler. Hem titreşim hem de öteleme hareketi yapabilirler. Sıvılara göre akışkanlıkları daha iyidir. Sıvı hâle geçmelerine yoğunlaşma, katı hale geçmelerine depozisyon ( kristalleşme ) denir.