Asansörler
Asansörler çalışma prensipleri ve konstrüksiyon gereği, transport tekniğinde kesikli çalışan transport makinalarıdır. Kesikli çalışan transport makinaları bir periyod (mesala bir gün) içinde devamlı çalıştırılmadan taşıma ve kaldırma işlerinde kullanılan makinalardır. Bu makinalar işlevleri yerine getirdikten sonra durur ve bir sonraki işlem tekrarlanana kadar çalışmazlar.
Hızlı kentleşmenin getirdiği arsa değerlerinin artışı dolayısıyla yüksek bina yapımına doğan ihtiyaç asansör tekniğinde gelişme yolunda çalışmalar yapılmasını teşvik etmiştir. Modern yapıların yükselmesi sonucu, hızlı ve yüksek teknolojinin kullanıldığı asansörlere ihtiyaç artmıştır. Asansörler bir çok alanda kullanım alanı bulunmaktadır. İnsan taşımacılığında kullanılan araçlar içinde en yüksek güvenlik katsayısına asansörler sahiptir.
1- Burj Dubai,Dubai 2-Özgürlük Kulesi,NY,ABD 3- Taipei,Tayvan 4-Şanghay Dünya Finans Merkezi,Çin 5-Petronas Kuleleri,Malezya 6-Sears Kulesi,Chicago, ABD, 7-Jin Mao Kulesi, Çin 8-Dünya Ticaret Merkezi,ABD(2001 yıkıldı.) 9- Uluslararsı Finans Merkezi Hong Kong 10- Empire State Binası,NY,ABD
Asansör belli seviyelerde hizmet veren sabit veya yatayla 15 0 fazla bir açı oluşturan raylar boyunca hareket eden bir kabine sahip olup, insanların, insan ve yüklerin, kabine ulaşılabiliyorsa, yani bir kişi kabine zorlanmadan girebiliyorsa ve kabinin içinde bulunan veya kabinin içindeki kişinin erişim mesafesinde yer alan kumandalarla teçhiz edilmiş ise sadece yüklerin taşınmasına yönelik bir tertibattır. (Asansör yönetmeliği, Resmi Gazete 30.01.2007 tarih ve 26420 sayılı)
Asansörler, genel olarak yük ve insanları, hareketli bir kabin veya platformalr ile gerekli teknik emniyet gözetilerek yapının belli duraklarına taşımaya yarayan kalsırma makinaları olarak tarif edilebilinir. Yük ve insanları, kılavuz raylar arasında hareketli kabin veya platformlar ile düşey doğrultuda yapının belli duraklarına taşımaya yararyan elektrikli araçlar olarak tarif edebiliriz.
Asansörlerin tarihçesi
Asansörlerin Tarihsel Gelişimi M.Ö. 285-212 yılları arasında yaşamış olan Archimedes tarafından M.Ö.236 yılında el ile çalışan basit bir vinç şeklinde, bugünkü asansörlerin atası sayılabilecek kaldırma makinası yaptığı tarihteki notlardan anlaşılmaktadır. Yolcu taşıyan ilk asansör, Fransız Kralı 15.Louis için (1743) Versaille Sarayına yerleştirilmiştir. Bu asansör uçan iskemle adıyla anılmakta ve insan gücüyle çalışmaktaydı.
İngiltere de 1830-1835 yılları arasında buhar makinasıyla çalışan bir transmisyon milinden kayışla hareket eden teagle adı verieln direkt hidrolik tahrikli yük asansörleri yapılmıştır.
Asansörler uzun bir süre insanların düşme korkusu nedeniyle kullanılmamıştır. 1853 yılında Otis düşmeye karşı emniyet düzeni olan ilk asansörü kurmuş ve seyirciler önünde bizzat halatı kesmek suretiyle güvenliğini ispatlamıştır. 1855 yılında da Otis, kendi buhar makinaasıyla çalışan bir asansör yapmıştır.
Modern anlamda ilk asansör 1857 yılında New York da bir işmerkezinde Otis tarafından tesis edilmiştir. 1859 yılında Fifth Avenue Hotel ilk asansör takılan otel ünvanını almıştır. Büyük şehirlerde basınçlı su sebekesinin kurulmasından dolayı, hidrolik asansörlerin yapımı hızlanmıştır. 1867 yılında Paris sergisinde ilk güvenli hidrolik asansör (ascenseur) tanıtılmıştır.
1878 yılında halatlar üzerinde etkili ilk indirekt hidrolik asansörü yapmış ve yine aynı yıl içinde hız regülatörü, asansör paraşüt düzeni geliştirlmiştir. 1879 yılında Otis firması tarafından aynı anda hareket eden dört birimden oluşan ilk grup asansörü bir binaya monte edilmiştir.
Asansör tarihsel gelişiminde önemli bir yeri olan Eiffel kulesindeki asansördür.
1880 yılında ilk kremayerli tırmanan elektrikli asansör Siemens tarafından bir binaya monte edilmiştir. 1889 yılında Otis, sonsuz vida mekanizmalı ve halat tamburlu, elektrik motoru ilr direkt bağlantılı asansör makinaını yapmıştır. 1894 yılında ise ilk basma düğmeli asansör yapılmıştır. 1900 yılında Fransız Bueren redüktörsüz asansör makinasını kurmuştur. 1904 yılında Otis firması, redüktörsüz ve tahrik kasnaklı asansörü yerleştirmiştir.
1915 yılında ise asasör mühendisleri hassas seviye düzeni uygulamışlardır. Günümüzde işletme güvenliği, kullanım kolaylığı bakımından elektrik ve elektronik olarak çok büyük ilerlemeler görülmüştür. Bugün asansör hızları 10m/s ye ulaşmış ve asansör kabinin kablo bağlantısı olmayan, kumandalarla elektro-manyetik olarak iletildiği sistemler gelişmiştir.
Asansörlerin Sınıflandırılması Kullanım amacına göre sınıflandırma İnsan Asansörü Yük Asansörü Servis Asansörü Maden Kuyusu Asansörü Yatay Asansör
İnsan asansörü: İnsanların taşınmaısnda kullanılan, kullanım rahatlığı ve kabin konforu sağlanmış olan asansörlerdir. Sınıf I : Sadece insan taşımak için tasarlanmış asansörler, Sınıf II : İnsan taşımak için tasarlanmış ama gerektiğinde yük taşınabilinen asansörle, Sınıf III : Hastaneler ve bakım evleri dahil, sağlıkbakım amaçları için tasarlanmış asanssörler, Sınıf IV : Esas olarak yüklerin, genellikle şahıslar refakatinde taşınması için kullanılan asansörler, Sınıf V : Servis asansörleri, Sınıf VI :Özellikle yoğun trafiği olan binalr için tasarlanmış asansörler (hızları 2,5m/s ve daha fazla olan asansörler)
Yük asansörleri; Yük taşımak için tasarlanmış bazı tiplerinde insanların binmesine müsaade edilen, bazı tiplerinde insanların binmesine müsaade edilmeyen, daha küçük ve basit yapılı asansörlerdir. Servis asansörleri; bu asansörler max 1500 kg kadar yapılmaktadırlar. Genellikle sağlık kuruluşları ve lokantalarda kullanılmkatadır. Neme, korozyona karşı dayanıklı olmas, kolay temizlenebilmesi, hijyenik yapıda olması istenen asansörlerdir. Bir insanın sığmayacağı boyutta olan asansörlerdir.
Maden kuyusu asansörleri; yerin derinliklerinde elde edilen kömür, maden filizi gibi maddelerin, düşey doğrultuda açılmış olan kuyu boyunca taşınarak yeryüzüne çıkarılması amacıyla yapılan, aynı zamanda personelinde taşındığı büyük taşıma kapasiteli, yüksek hızlı ve sade düzenli asansörlerdir. Maden kuyusu taşıma tesileri veya Koepe-Mekanizması gibi adlar verilen sistemler, genel asansör tanımı ve standartları dışında tutulmuştur.
Yatay Asasnsör(APM,Füniküler) ; Yatay asansörler havaalanlarında,hastane gibi yerlerde kullanılan Otomatik İnsan Taşıma (Automated People Movers) olarak isimlendirilen sistemlerdir. Yatay asansörler, raylı yollar üzerinde monte edilmiş, tek veya birkaç taşıma biriminden oluşan otomatik sürücüsüz taşıma sistemlerdir.
Tahrik Sistemine Göre Sınıflandırma Halatlı Asansör Paternoster Asansör Vidalı Asansör Kremayerli Asansör Hİdrolik Asansör Tamburlu Direkt Tahrikli Tahrik Kasnaklı Merkezden Tek Pistonlu Redüktörlü Redüktörsüz Sabit Mıknatıslı Lineer Motorlu Yandan Tek Pistonlu Yandan Çift Pistonlu İndirekt Tahrikli Yandan Tek Pistonlu Yandan Çift Pistonlu KarşıAğırlıktan Tahrikli
Halatlı Asansör Sistemleri; bunlar konvansiyonel asansör tesisleridir. Katlar arasındaki insan ve yük taşımacılığı halatlı donanımlar ile sağlanmaktadır. Kısa mesafeli ve düşük kapasiteli tesislerde tamburlu vinç mekanizmasından yararlanılır. Taşıma yüksekliğinin arttığı binalarda ise sürtünme bağından yararlanan tahrik kasnaklı sistemler kullanılır. 2 m/s altındaki çalışma hızlarda redüktörlü alternatif akımlı asansör sistemleri kullanılır. 2m/s üstündeki hızlarda ise redüktörsüz doğru akım motorlu tasarımlar kullanılır.
Sabit mıknatıslı motorlu asansör, daima mıknatıstan oluşmuş bir rotor ve sargılı bir statordan oluşan motorda, stator senkron makinadaki gibi olup, rotorunda sergi yerine daimi mıknatıslı malzemeler bulunmaktadır. Lineer motorlu asansör; lineer motor teknolojisinin asansör tahriğğne uygulanmasıdır. Çalışma prensibi olarak, lineer motor doğrudan asansör kabinine monte edilir, fakat uygulamada karşılaşılan güçlü manyetik yaratması ve gürültüğ gibi sebepler nedeniyle tercih edilmez.
Paternoster, birbirine arka arkaya bağlı kabinler sürekli hareket halinde iken binilip/ inilerek kullanılan asansörlerdir.hız en fazla 0,3m/s dir. Günümüzde yerini grup kontrollu asansör sistemine bırakmıştır. Hidrolik Asansörler; tahrik yeteneğinin hidrolik pompa ünitesi tarafından sağlandığı asansörlerdir.hidrolik yağının bir pompa ile kaldırma pistonlarına iletildiği ve kabinin direkt veya indirekt olarak pistonlar ile hareket ettirildiği sistemlerdir.hidrolik asansörler hem yolcu hemde yük taşımak için kullanılırlar.hidrolik asansörler genelde düşük katlı binalarda kullanılırlar.
Kremayerli Asansörler; Kremayerli asansörler ise, daha çok inşaat işlerinde dış cephe ile ilgili çalışmalar için kullanılmaktadır. Kremayerli kısım istenildiği boyda ayarlandığından, inşaaat yüksekliği arttıkça asansörün seyir mesafesi ayarlanabilmektedir. Vidalı Asansörler; Bir vidalı mil aracılığı ile krikoya benzer şekilde, kabinin hareketinin sağlandığı küçük kaldırma yükseklikleri ve düşük hızlarda çalışan asansörlerdir. Vidalı mildeki otoblokajdan dolayı, kabinin aşağı düşme tehlikesi yoktur.
Konstrüksiyonuna Göre Sınıflandırma Makine Daireli Asansör Engelli Asansörü Gemi Asansörü Makine Dairesi Asansör Merdiven Asansörü Ev Tipi Panoramik Asansör Patlamaya Dayanıklı Karşı Ağırlıksız Çift Katlı Asansör İtfaiyeci Asansörü Depreme Dayanıklı İkiz Asansör Eğimli (Tırmanan) Uzay Asansörü
Makine daireli asansör; asansör tahrik makinası ve diğer donanımlarının asansör boşluğunun üstünde veya altında ayrılmış özel bir mekanda bulunduğu asansör çeşididir. Halatla tahrik edilen konvansiyonel sistemlerinin büyük çoğunluğu bu tarzdadır. Bazı hallerde makine dairesine ilave olarak saptırma makarasının ve diğer bazı donanımlarının bulunduğu makara odası da kullanılır.
Makine dairesiz asansörler; tahrik mekanizması asansör boşluğuna monte edilir. Yüksek kapasiteli asansörlerde çok katlı mağaza ve alışveriş merkezlerinde, eğitim, kültür ve sağlık kuruluşları için ideal bir çözüm sunmaktadır. İkiz asansör; bina trafiğini karşılamak için aynı asansör kuyusu içinde iki asansörün çalıştığı düzendir.her makine ayrı ayrı tahrik edilmekte ve her ikiside özel halatlama yapılmaktadır.kabinlerin hareketleri birbiryle eşgüdümlü olması için özel bir kontrol algoritması kullanılır.
Çift katlı asansör; özellikle yüksek katlı binalarda karşılaşılan yoğun insan trafiğini karşılamak için kullanılmakta olan asansördür. Üst üste iki kabinin bulunduğu böylece taşıma kapasitesinin arttıran bir dizayndır. Çift katlı asansörün alt katı tek numaralara, üst katı ise çift numaralara yolcu taşımaktadır.
Engelli asansörü; kamuya açık binalarda yararlanmak isteyen değişik gruplardaki engellilerin, binadan gerekli hizmeti alabilmesi tasarlanmış olan asansörlerdir. Temel özellikleri, tekerlekli sandalyeli bir kişinin içine manevra yapabileceği bir kabin ve butonların erişebileceği yükseklikte olması, görme engelliler için kabartma yazıların bulunmasıdır. Bunun dışınd ayine engelli asansörü grubunda yer alan mobil taşıyıcı ve ve hidrolik platformlar bulunmaktadır.
Merdivan asansörü, yaşlı veya yüreme engellilerin kapalı veya açık mekanlarda mersivenlerden kolaylıkla inip çıkmasına yardımcı olan asansörlerdir.
Patlamay adayanıklı asansör, patlama riski olan mekanlarda çalışacak asansörlerbu grupta yer yer almaktadır. Diğer asansörlerden farkları, asansör aksamlarının ısı kaynağından, elektrik kıvılcımından ve mekanik kıvılcımdan arındırılmış olmasıdır. İtfaiyeci asansörü, konut dışında kullanılan ve yüksekliği 51,50 m den daha fazla oaln binalarda acil durumlarda kullanılan asansördür. İtfaiyeci asansörleri, kullanımı doğrudan bina söndürme ve kurtarma ekiplerinin veya itfaiyenin denetimi altında olan ve ek korunum uygulanmış özel asansördür.kuyuklar alev almaz malzemeden olmalı ve yerel yönetmeliklerde belirtilen yangına dayanıklı özelliklere sahp olmalıdır.
Eğimli (Tırmanan)asansör; insan ve yük atşımacılığında kullanılacak asansörlerin 90 0 farklı konumda çalıştırıldığı asansör tesisleridir. Eğimli binalarda, açık alanda dik yamaçlarda kullanılan eğimli asansörlerde konvansiyonel asansörlere oranla daha fazla alan ve özel donanım gerekmektedir.
Gemi asansörleri, açık denizde seyreden her çeşit gemide insan ve yüklerin taşınmasında kullanılmak üzere özel olarak tasarlanmış asansörlerdir. Temel farklılığı tesis edildikleri asansör boşluğunun deniz şartlarına dayanıklı olmasıdır. Bunun dışında uçak gemileirnde ve helikopterlerin güverteye hangarlardan taşınmaısnda ve mühimmatların cephenelikten taşınmasında kullanılan platform tarzında asansörler de mevcuttur.
Kuyusuz (ev tipi) asansörler,özellikle müstakil evlerde kullanılan bu tipasansörün en önemli özelliği ev içinde bir asansör kuyusuna ihtiyaç duymaması ve çalışması için gerekli aksamlarının görünür yerde olmasıdır. Hem güvenlik hemde mimari kaygı ile geliştirlmiş bir asansördür. Depreme dayanıklı asansörler; etkili sismik hareketliliğin olduğu bölgelerdeki binalarda kullanılmak üzere dizayn edilen asansörlerdir. Bu asansörlerin deprem anında bina içinde bulunanları tahliye edebilmesi için deprem dalgalarına dayanıklı olması istenmektedir. Bunun için gerek asansör aksamlarında gerekse asnasör kuyusunda özel tedbirler ve sensörler bulunmaktadır.
Uzay asansörü; Günümüzde uzayla ilgili tüm çalışmalarda ve taşımacılıkta kullanılan araçlar roketlerdir. 1960 lardan sonra ikinic bir alternatif olarak uzay asnasörü düşünülmeye başlanmıştır. Temel düşünce dünya yüzeyinden 35800 km yükseklikte bulunan jeosantrik yörünge ötesine bir halat asmaktır. Şu an ki planlar 50 km yüksekliğinde bir ana kulenin yapılarak kablonun bu kulenin üzerine bağlanmasıdır.
Uzay Asansörü
Bisiklet Asansörü
Araba Asansörü
Asansör tesisine ait bölümler