ORMAN AMENAJMANI (2016-2017 BAHAR YARIYILI)
YETİŞME ORTAMI ENVANTERİ Yetişme Ortamı? Orman toplumu ve onunla birlikte yaşayan diğer canlıların yetişmesini, gelişmesini sağlayan ve onları sürekli etkisi altında bulunduran mevki, toprak ve iklimin ortak etkilerinin bir sonucudur. Yetişme Ortamı Faktörleri - Konum - İklim - Toprak
Denizden yükseklik, enlem, boylam ve sırt, üst yamaç, orta yamaç, alt yamaç, taban vb gibi Mevki (konum)
Yetişme Ortamı Verim Gücünün Saptanması Doğrudan Yöntemler (Yetişme Ortamı Özelliklerinden Yararlanan Yöntemler) Dolaylı Yöntemler (Meşcere Özelliklerinden Yararlanan Yöntemler) Değişik Yaşlı Meşcerelerde Eşit Yaşlı Meşcerelerde Flurry nin Çap Sınıfları Yöntemi Mitterlich in Çap Artımı Yöntemi Baskıdan Sonraki Yaş-Boy İlişkisi Yöntemi Anamorfik Yöntem Polimorfik Yöntem Kombine Yöntem
YETİŞME ORTAMI ENVANTERİ 1- Ekolojik Birimlerin Ayrılması ve Haritalanması Yetişme ortamına ilişkin verilerin toplanması İklim Konum Toprak Verilerin değerlendirilmesi ve haritalama 2- Vejetasyon tiplerinin ayrılması ve haritalanması Bitki örtüsüne ilişkin verilerin toplanması Cins Tür Yoğunluk Gruplaşma Örtme oranı vb. Verilerin değerlendirilmesi ve haritalama
YETİŞME ORTAMI ENVANTERİ Yetişme ortamı haritası Vejetasyon tipleri haritası Ekolojik Birimler haritası
Dolaylı Yöntem 1- Aynı Yaşlı Ormanlarda Hacim Ağaç Sayısı Orta çap Orta boy Meşcereye uygulanan müdahalelerden etkilenir Göğüs Yüzeyi Artım Üst Boy Meşcereye uygulanan müdahalelerden EN AZ etkilenir
Dolaylı Yöntem 1-Anamorfik Yöntem Klavuz Eğri Aynı Yaşlı Ormanlarda 2-Polimorfik Yöntem - Örnek alan - Gövde analizi - Tek ağaca dayanır. - Uygulaması kolaydır. - Gelişimin bütün bonitetlerde aynı oranda olduğu Kabul edilir. 3-Kombine Yöntem Ağaçların gövde analizleri yardımıyla belirlenen yaş basamaklarındaki boy değerleri standart yaştaki boy değerleri ile ilişkiye getirilmektedir
Dolaylı Yöntem Değişik Yaşlı Ormanlarda Flury Çap Sınıfları Yöntemi 3. (36-52 cm.) ve 4. çap sınıfı (52cm<) dikkate alınır Farklı verim gücünden örnek alanlar (en az 100 adet) alınır Her örnek alanda 36 cm. den büyük ağaçların çap ve boyları ölçülür. Her örnek alan için meşcere boy eğrisi elde edilir. Her örnek alan için 44.5 cm ve 61.5 cm çapı için boy değerleri elde edilir.
7 nolu örnek alan 7 Tür Yaş ÜstBoy Çs 80 24 Çs 83 23 Çs L Çs 86 25.... 83 yaşında üst boy 24 m. Varsa Denklem (h100) kullanılır. Bonitet Endeks Tablosu Yardımıyla standart yaştaki (100) Üst boy hesaplanır. BS Alt Orta Üst I 28.5 30.5 32.5 II 24.5 26.5 28.5 III 20.5 22.5 24.5
BS Alt Orta Üst Alan I 28.5 30.5 32.5 150 II 24.5 26.5 28.5 550 III 20.5 22.5 24.5 400 IV 16.5 18.5 20.5 2500 V 12.5 14.5 16.5 100 Açıklık 2500 III. Bonitet BS Orta Alan Redüksiyon Faktörleri I 30.5 150 B 1 /OBE 30.5/22.5 1.4 II 26.5 550 B 2 /OBE 26.5/22.5 1.2 III 22.5 400 B 3 /OBE 22.5/22.5 1.0 IV 18.5 2500 B 4 /OBE 18.5/22.5 0.9 V 14.5 100 B 5 /OBE 14.5/22.5 0.6
Redüksiyon alanı: verim gücü itibariyle eşdeğer hale getirilmiş farklı büyüklükteki gerçek alan
Bazı Durumlar; Ekonomik fonksiyonlu ormanlarda iki farklı türün zorunlu olarak bir işletme sınıfında planlanması durumunda asli tür kabul edilen türün bonitet değerleri esas alınmalıdır. Ekonomik fonksiyon dışındaki fonksiyonlarda farklı ağaç türleri aynı amaca hizmet etmesi durumunda bir işletme sınıfında planlanabilir. Bu durumda işletme sınıfının asli ağaç türlerinin boniteti ölçülmelidir. Örneğin Çk+Çz işletme sınıfında karaçamın saf ve çoğunlukta bulunduğu karışık meşcerelerde karaçamın boniteti, kızılçamın saf ve çoğunlukta bulunduğu karışık meşcerelerde kızılçamın boniteti ölçülmelidir. Bu işletme sınıfında işletme sınıfının asli ağaç türleri dışında bulunan türlerden oluşan meşcere tiplerine komşu meşcerenin boniteti yazılır.
Bazı Durumlar; Bozuk yada açık alanların boniteti= işletme sınıfının ortalama boniteti Küçük alanların boniteti = etrafındaki alanların boniteti.. Baltalıktan koruya tahvil edilen meşcerelerde bonitetin belirlenmesinde, işletme sınıfının asli ağaç türünün orta bonitet değeri kullanılır Bonitet sınıflarının yenilenmesi veya ilk defa oluşturulması gerektiğinde meşcere tipleri haritası ve iç taksimat şebekesi haritası altlık olarak kullanılır.
Diğer Envanterler 1- Odun Dışı Orman Ürünleri Envanteri Bitkisel kökenli odun dışı orman ürünleri envanteri, hayvansal kökenli orman ürünleri envanteri ve mineral kökenli odun dışı orman ürünleri envanteri merkezi veya yerel ilgili birimlerin talebi durumunda konuların uzmanları tarafından yapılır. Sonuçlar harita ve rapor olarak ilgili plan yapıcısına planda altlık olarak kullanmak üzere verilir. Veriler İşletme Sınıflarına Göre Odun Dışı Ürünlerin Dağılımı tablosuna (Plan Özet No.:15) yazılır. Plan ünitesinde odun dışı orman ürünleri planı olmaması durumunda bu tablo düzenlenmez ve plan çıktısına konulmaz.
2- Sosyo-Ekonomik Durum Envanteri Bu bilgiler genellikle işletme müdürlükleri düzeyinde olup işletmesince plana konulacak tablo şeklinde verilmesi hâlinde planda yer alır. İşletme şeflikleri düzeyinde elde edilmeleri zordur. Bu sebeple işletme müdürlüğü bazında elde edilen veriler işletme müdürlüğü sütununa, işletme şefliği bazında elde edilen veriler ise işletme şefliği sütununa yazılır. Sosyoekonomik durum üç başlık altında incelenir. 1- Kapasite Envanteri 2- Ekonomik Durum Envanteri 3- Sosyal Durum Envanteri
1- Kapasite Envanteri Personel durumu, makine teçhizat durumu, yol durumu ile bina ve arsa durumlarını gösteren Sosyoekonomik Durum, Kapasite Envanteri Tablosu (Tablo No.: 9/A) düzenlenir.
2- Ekonomik Durum Envanteri İşletmenin son 10 yıllık gelir gider hesapları yıllar itibarıyla incelenerek plan ünitesine düşen miktarlar bulunur ve Sosyoekonomik Durum, İşletme Şefliğinin Ekonomik Durumu Tablosu nda (Tablo No.: 9/B) gösterilir.
3- Sosyal Durum Envanteri Envanteri Son 10 yıllık orman suçlarının dağılımı, orman içerisinde ve civarındaki nüfus ve dağılımı ile hayvan cins ve miktarları Sosyoekonomik Durum, Orman-Halk İlişkileri Tablosu nda (Tablo No.: 9/C) gösterilir. Orman içerisinde ve civarındaki halkın geçim imkânları, ormandan faydalanma şekilleri ve miktarları, orman içerisinde ve civarındaki halkın ormana yaptığı olumsuz etkiler, halkın işletmeye sağlayacağı iş gücü miktarı ile halk-orman ilişkilerinin düzenlenmesi ve çözüm konularında planda açıklama yapılır.
3- Karbon Envanteri 4- Oksijen Üretiminin Belirlenmesi 5- Toz Tutma Kapasitesinin Belirlenmesi
5- Toz Tutma Kapasitesinin Belirlenmesi Toz tutma kapasitesi plan ünitesindeki ormanların tamamı için hesaplanır. Ormanların toz tutma kapasitesini etkileyen yapısal özellikleri: ağaç türleri, yaş, orta boy, işletme şekli, düşey ve yatay Fakat en önemli etkenlerden biri, değişik ağaç türlerinin toplam yaprak yüzeyi ile yaprak şeklidir. Diğer önemli bir etken ise dikey ve yatay kapalılıktır. Hava sirkülasyonuna daha çok imkân veren düşey kapalı formun, aynıyaşlı ve tek katlı ormanlara kıyasla havayı %15 25 oranında daha iyi filtre ettikleri tespit edilmiştir.
5- Toz Tutma Kapasitesinin Belirlenmesi Ormanların toz tutma kapasiteleri belirlenirken plan ünitelerindeki ormanları önce: İbreli, Yapraklı, Karışık Sonra; Genç (Gelişim çağı a ve ab olan meşcereler) Yaşlı (Gelişim çağı b, c ve d olan meşcereler) Daha sonra kapalılık bakımından; Sık (Tepe kapalılığı % 41 den fazla olan meşcereler) Seyrek (Tepe kapalılığı %11-40 arasında olan meşcereler) Boşluklu Kapalı (Tepe kapalılığı % 11 den az olan meşcereler) En son olarak da katlılık bakımından; Tek katlı meşcereler Çok katlı meşcereler
5- Toz Tutma Kapasitesinin Belirlenmesi Hesaplanması: Orta yaşlı, tek katlı ve normal kapalı meşcereler için: İbreli ormanlar için: (30+35)/2 = 32,5 ton/ha/yıl Yapraklı ormanlar için: (68+42)/2 = 55,0 ton/ha/yıl Karışık ormanlar için: (30+35+62+48)/4 = 43,75 ton/ha/yıl Bu miktarların seyrek meşcerelerde %75 ve genç meşcerelerde %75 oranında azalacağı, değişikyaşlı ve çok katlı meşcerelerde ise %15 oranında artacağı kabul edilmektedir. Buna göre; Tek katlı, genç ve seyrek bir ibreli meşceresi için: 32,5 x 0,25 x 0,25 = 2,031 ton/ha/yıl Seyrek kapalı, yaşlı çok katlı ve karışık bir meşcere için: 43,75 x 0,25 x 1,15 = 12,578 ton/ha/yıl
Plan ünitesi için hesaplanan toz tutma kapasitesini gösteren, Plan Ünitesi Ormanlarındaki Toz Tutma Kapasitesi Miktarının Hesaplanması Tablosu (Plan Özet No.: 9) plana konulur.