İlk Sosyal Politika Uygulamaları - İngiltere Sanayi Devrimini ortaya çıkaran ülke olarak İngiltere 19. yüzyıl itibariyle işçi sınıfının çalışma ve yaşam koşulları açısından pek parlak bir konumda bulunmamaktadır. Sendikacılık hareketi henüz çok yaygınlaşmamıştır.
İngiltere de Ortaya Çıkan İlk Sosyal Politika Uygulamaları İlk Sosyal Politika Uygulamaları Çocuklar Kadınlar Yetişkin İşçiler
A) İngiltere de Çocuklara Yönelik İlk Sosyal Politika Uygulamaları 1) Tekstil Sektörü: İngiltere de ilk sosyal politika önlemi 1802 Tarihli «Çırakların Bedensel ve Tinsel Sağlıkları» isimli yasadır. Bu yasa, bazı işverenlerin çocuk çalıştırmama yönündeki uygulamaları sonucu ortaya çıkan rekabet eşitsizliğini gidermek ve düzenlemeleri tüm işverenlere yaygınlaştırmak amacıyla ortaya çıkmıştır. Böylece tüm işverenlerin uymak zorunda oldukları ortak yasal bir düzenleme hayata geçirilmiştir. Ancak bu yasanın kabulü kolay olmamış ve hükümleri de oldukça çekingen kalmıştır. Yasada genel olarak çocukların çalışmaya kabul yaşı ve çalışma süreleri ile ilgili düzenlemeler yer almaktadır.
1802 tarihli yasa ile: Günlük çalışma süreleri 12 saat olarak saptanmıştır Gece çalışması yasaklanmış, Kız- erkek çocuk işçiler için ayrı yatakhane zorunluluğu getirilmiş, Çocuklara okuma yazma öğretme zorunluluğu getirilmiş, Çocuklara yılda bir kat elbise sağlama zorunluluğu getirilmiş,
Ancak 1802 tarihli yasa herhangi bir denetim mekanizması öngörmediği için uygulamaya yansımamıştır. 1819 yasası: (Robert Owen ın çabalarıyla) Cumartesi günü çalışma saati 9 olarak saptanmış Çalışmaya başlama yaşı 10 olarak belirlenmiştir. 12 yaşından küçüklerin gece çalışması yasaklanmıştır.
1831 yılında yayımlanan bir hükümet raporunda, çocukların fazla çalıştırılmaktan bitkin düştüğü, olumsuz çalışma koşulları sonucunda birçok çocuğun sakat kaldığı belirtilmiştir. 5 7 yaşlarında çalıştırılmaya başlanan çocukların günde ortalama 16-17 saat çalıştırıldıkları ifade edilmiştir. 1833 yasası: - Yasal düzenlemelerin kapsamı genişletilmiş, - Yasanın denetimi ilk kez kurulan «iş müfettişleri» mekanizmasına bırakılmıştır. 1833 yılına kadarki yasaların denetimi din adamları, öğretmenler gibi resmi olmayan kişilerce gerçekleştiriliyorken, 1833 yasası ile resmi bir denetim unsuru getirilmiştir.
Tekstil sektöründe ortaya çıkan çocuklara yönelik ilk sosyal politika uygulamaları genel olarak dört temel noktayı düzenlemiştir. a) Çalışmaya kabul yaşı 1819 ve 1833 yasaları çalışmaya kabul yaşını 9 olarak saptamıştır. 1844 yasası ile çalışmaya kabul yaşı 8 e inmiştir. 1874 yasası çalışmaya kabul yaşını 10 olarak saptamıştır. 1891 yasası çalışmaya kabul yaşını 11 olarak saptamıştır. 1901 yasası çalışmaya kabul yaşını 12 olarak saptamıştır. 1918 yasası çalışmaya kabul yaşını 14 olarak saptamıştır. Günümüzde çalışmaya kabul yaşı sanayi sektöründe 16 olarak düzenlenmiştir.
b) Çalışmaya kabul yaşının saptanması: Çocuklarının yaşının saptanması iş müfettişlerinin karşılaştığı en büyük problemlerden biri olmuştur. Bunun için 1837 yılından itibaren doğumların ilgili makama bildirilmesi uygulaması getirilmiş, bunun yanı sıra çocukların yaşının saptanması için iş müfettişlerine hekim ve sağlık bilimci atayabilme yetkisi tanınmıştır. c) Çocukların çalışmaya elverişli olup olmadığının saptanması 1867 yılından itibaren çocukların işe girmeleri sırasında düşünsel ve bedensel bakımdan çalışmaya elverişli ve yetenekli olup olmadıklarının saptanması yöntemi yaygınlaşmıştır.
d) Çalışma süreleri ve eğitim: 1802 ve 1844 yılları arasındaki yasalar çocukların gece ve günde 12 saatten fazla çalıştırılmalarını yasaklamışlardır. Bu ilk önlemler yalnız çalışma koşullarını değil, aynı zamanda çocukların eğitimlerini de içermiştir. Yasalarla eğitim ve çalışma süreleri uyumlu hale getirilmeye çalışılmıştır. - 1825 yılından başlayarak çocuklar için Cumartesi 9 saat, haftalık 69 saat çalışma süresi uygulanmıştır. - 1850 yılında günde 10,5 haftada 60 saat - 1901 yılında günde 10, Cumartesi 5 saat, haftalık 55 saat Bugünkü mevzuata göre 16 yaşındaki genç işçiler haftada 44 saatten fazla çalıştırılamazlar.
2) Madencilik Sektöründe Çocukların Çalışma Koşullarına Yönelik Düzenlemeler Maden Sektöründe korkunç denecek kadar ağır çalışma koşulları söz konusu 1841 tarihli nüfus sayımına göre madenlerde 90 bin işçi çalışmakta. Madenlerde çalışan çocuk sayısı 18 bin civarında. Yaşları 5 10 yaş arasında değişen çocuklar gün doğmadan madenlere inip, güneş battıktan sonra madenlerden çıkıyorlar. Çocuklar aylarca güneş yüzü görmeden insanlığa yakışmayan bir biçimde uzun süreler boyunca çok düşük ücret karşılığında çalıştırılıyorlar.
Madencilik Sektöründe Çocukların Çalışma Koşullarına Yönelik Düzenlemeler
1842 yılında çıkarılan bir yasa ile 10 yaş altı çocukların ve kadınların madenlerde ve yeraltı işlerinde çalışmaları yasaklanmıştır. Ancak yasa denetim mekanizması öngörmediğinden kısmen uygulanabilmiştir. 1860 yılındaki bir düzenleme ile ilgili denetim açığı giderilmiştir. Madenlerde çocukların çalışmasını düzenleyen sosyal politika uygulamaları iki boyut altında incelenebilir: a) Madenlerde çalışma yaşı: - 1842 yasası 10 yaş altı çocukların çalışmasını yasaklamıştır. - 1872 yılında madenlerde çalışma yaşı 12 ye çıkarılmıştır. - 1890 yılında madenlerde çalışma yaşı 13 e çıkarılmıştır. - 1911 yılında madenlerde çalışma yaşı 14 e çıkarılmıştır. - Halen 16 yaşın altındaki çocuk işçilerin madenlerde çalıştırılması yasaktır.
b) Madenlerde çalışma süreleri: İngiltere de uzunca bir süre çocukların madenlerde çalışma süreleri günde 12 saatin altına düşmemiştir. 1850 yılında bütün işçilere yönelik bir yasa ile günde 10,5 saat çalışma süreleri madenlerde de uygulanmıştır.
3) Tarım Sektöründe çocukların çalışma koşullarını düzenleyen sosyal politika uygulamaları İngiltere de 1830 tarihinden itibaren parlamento tarım sektöründe çalışan çocuklarla ilgili incelemeler ve düzenlemeler başlatmıştır. 1861 yılında İngiltere de 40 binden fazla çocuğun tarım işletmelerinde çalıştığı belirtilmektedir. Sanayinin genelinde ücretlerin az olması, aileleri çocuklarını çalıştırmaya mecbur bırakmıştır. Çocuklar aynı zamanda ucuz ve sorunsuz işgücü olarak görülmüş, örgütlü olmamaları ve uysal olmaları sebebiyle işverenlerce tercih edilmişlerdir. 1867 yılına kadar tarım sektöründe çalışan çocukların yaşları 6-7 civarındadır.
Tarım Sektöründe çocukların çalışma koşullarını düzenleyen sosyal politika uygulamaları - 1867 yılında 8 yaşından küçük çocukların çalıştırılması yasaklanmıştır. - 1873 yılında 8 yaş sınır korunmakla birlikte, 8 12 yaş arası çocukların eğitim görme zorunluluğu getirilmiştir. - 1876 yılında çalışma yaşı 10 yaş olmuştur.
Özet İngiltere de çocuklarla ilgili Sosyal Politika önlemleri, Sanayi Devrimi ile başlayan ve çok küçük yaşta çocukların kötü ve sağlıksız koşullarda çalıştırılmalar sonucunda harekete geçmiştir. Temel olarak: - Çalışma Yaşı - Çalışma Süreleri - Eğitim - Sağlık Koşullarının İyileştirilmesi
B) İngiltere de Kadınlara Yönelik Sosyal Politika Düzenlemeleri İngiltere de kadınların çalışma yaşamında korunmasına yönelik sosyal politika önlemleri, çocuklara yönelik sosyal politika önlemlerinden sonra gelmiştir. Sanayi Devrimi sonrasında İngiltere de kadınların kötüydü. Özellikle çalışma süreleri ve çalışma koşulları sağlık bakımından sontekstil ve madencilik sektöründe çalışma koşulları çocuklarda olduğu gibi son derece derece olumsuzdu. Kadınların da çocuklar gibi daha sorunsuz bir işgücü olmaları, daha ucuza çalışmalar ayrıca özellikle tekstil gibi sektörlerde el becerisi olarak daha yetenekli olmaları işverenlerce kadın işçi çalıştırmanın tercih nedenleri arasında yer almaktadır.
İngiltere de Kadınlara Yönelik Sosyal Politika Düzenlemeleri İngiltere de kadınların çalışmalarını düzenleyen ilk toplumsal politika 1842 tarihli yasadır. Parlamento raporlarında yer alan veriler üzerine kadınların korkunç denecek çalışma koşullarına sahip olduğu vurgulanmış ve 1842 yasası düzenlenmiştir. Bu yasa bir yandan 10 yaş altındaki çocukların madenlerde çalışmasını yasaklarken, kadınların madenlerde ve yeraltı işlerinde çalıştırılmalarını engellemiştir. 1847 yılında tekstil sektöründeki kadınlar için çalışma süreleri günde 10 saat olarak belirlenmiştir. Bu yasa diğer sanayi kollarındaki çalışma sürelerinin aşağıya çekilmesi açısından öncü olmuştur. 1875, 1878, 1937 ve 1948 tarihli düzenlemelerde kadınların durumu düzeltilmeye çalışılmıştır. Örneğin 1937 yasasının VI. Bölümü kadın işçilerin çalışma koşullarının düzenlenmesine ayrılmıştır.
Özetle, İngiltere de kadınlara yönelik sosyal politika önlemleri ilk olarak madencilik sektöründe kadın istihdamını düzenlemiş, daha sonra da kadınların çalışma yaşamındaki olumsuz çalışma koşullarını düzenleme amacı içerisinde olmuştur. - Çalışma süreleri - Çalışma koşulları - İzin ve dinlenme süreleri - Doğum ve gebelik durumları - Ücret*
C) Yetişkin İşçilerin Korunmasına Yönelik Sosyal Politika Önlemleri Sanayi Devrimi nin olumsuz koşullarından sadece kadın ve çocuk işçiler değil, yetişkin işçiler de büyük ölçüde etkilenmiştir. Yetişkin işçiler açısından temel sorunlar: - Uzun çalışma süreleri, - Sağlıksız çalışma koşulları, - Düşük ücretler Kadın ve çocuklara yönelik sosyal politika önlemleri yetişkin işçilere yönelik sosyal politika önlemlerini etkilemiş, bu önlemlerin ortaya çıkmasına zemin hazırlamıştır. Ancak yetişkin işçilere yönelik önlemler kadın ve çocuklardan daha sonra ortaya çıkmıştır.
A) Maden işçileri ile ilgili düzenlemeler: Maden İşçileri ile ilgili toplumsal politika düzenlemeleri 1887 yılında başlamış, 1900 ve 1911 yılında geliştirilmiştir. Bu düzenlemelerde: - Çalışma süreleri kısaltılmış, - Çalışma koşulları düzeltilmeye çalışılmış, - İş kazalarına ve meslek hastalıklarına yönelik önlemler öngörülmüştür. (Maden sektöründe çok fazla iş kazası söz konusu. Ayrıca kömür tozu sebebiyle ortaya çıkan akciğer hastalıkları gibi meslek hastalıkları çok yaygın.)
B) Fabrika İşçileri ve Öteki İşçilere Yönelik Düzenlemeler: Özellikle 19. yüzyılın son çeyreği ve 20. yüzyılın başları ile birlikte İngiltere de fabrika işçilerine yönelik sosyal politikalar hız kazanmıştır. İngiliz işçi sınıfına yönelik sosyal politika önlemleri başta sanayi ve maden sektörüne yönelmiş, daha sonra mağaza işçileri de kapsama alınmıştır. - 1887 yılında fabrika işçileri için çalışma süreleri ve koşulları düzenlenmiş, - 1893 yılında ulaştırma işçilerinin çalışma koşulları düzenlenmiş - 1894 yılında deniz işçileri kapsama alınmıştır - 1901 yılında fabrikalar hakkındaki mevzuatın yeniden düzenlenmesi ile korumanın kapsamı genişletilmiştir. C) Ev Sanayinde Çalışan İşçilerin Korunması İngiltere de ev sanayinde çalışan işçilere yönelik düzenleme, 1901 yılında fabrikalar hakkındaki mevzuatın yeniden düzenlenmesi ile olmuştur. Bu düzenleme ile evde çalışan işçiler özel bir sanayi kolu olarak kabul edilmiş ve çalışma koşullarının düzenlenmesi gereği vurgulanmıştır.
II. İsviçre de Sosyal Politika İsviçre de Sanayi Devrimi, İngiltere den bir müddet sonra, 19. yy ın sonlarında gerçekleşmiştir. Bu tarihten itibaren sanayi oldukça gelişmiş ve bu doğrultuda ortaya çıkan fabrikalaşma ile birlikte işçi sınıfı varlığını ortaya koymuş ve sosyal politika önlemleri hayata geçirilmiştir. İsviçre de sosyal politika uygulamaları iki boyutta incelenmektedir. 1) Kantonlarda uygulanan sosyal politikalar 2) Kantonları kapsayan federal düzeyde sosyal politika uygulamaları
1. Kantonlarda uygulanan sosyal politikalar a) Çocukları koruyucu sosyal politika önlemleri: 1810 yılında çocuklara yönelik ilk sosyal politika önlemi Zürih kantonunda alınmıştır. Bu hükümle çocukların zorunlu eğitimden önce çalıştırılmaları yasaklanmıştır. 1815 yılında Zürih kantonunun kabul ettiği bir yönetmeliğe göre 10 yaş altı çocukların fabrikalarda çalışmaları yasaklanmış, çalışma süreleri 12 14 saat olarak belirlenmiştir. 1837 yılında yine Zürih kantonunda kabul edilen yasa ile 12 yaş altı çocukların fabrikalarda çalışmaları yasaklanmış, 15 yaşına kadar zorunlu eğitim uygulaması öngörülmüştür.. 1848 yılında Glaris kantonu çocukların çalışma yaşamını düzenlemiş ve çalışma sürelerini kısaltmıştır. 1853 yılında St. Gall kantonunda kabul edilen bir yasaya göre çocukların çalışma yaşı 13 olarak saptanmış, 13 15 yaş arası çocukların çalışma sürelerinin 12saati geçemeyeceği öngörülmüştür.
b) Yetişkin İşçilere Yönelik Sosyal Politika Önlemleri: Kantonlar çerçevesinde kadınların korunmasını öngören toplumsal politika uygulamaları yok denecek kadar azdır. Zürih kantonunda yetişkin işçilere yönelik ilk sosyal politika uygulaması ücretler konusunda olmuştur. 1874 yılında yapılan yönetmelik, ipek sanayindeki en az ücret düzeyini belirlemiştir. Glaris kantonunda 1848 tarihinde uygulanan yasa, sosyal politika tarihi açısından önemlidir. Bu yasa ile yetişkin işçilerin günlük çalışma süreleri 14 saat olarak sınırlandırılmıştır. Ayrıca yine Glaris kantonunda 1864 yılındaki düzenleme, Avrupa da her çeşit sanayi kolunda çalışan bütün yetişkin işçilerin korunmasını öngören ilk yasadır.
2. Kantonları kapsayan federal düzeyde sosyal politika uygulamaları 1877 yılına kadar İsviçre de bütün ülkeyi kapsayan toplumsal politika önlemlerine rastlanmamaktadır. Farklı kantonlardaki sosyal politika önlemlerinin yarattığı farklı uygulamalar, eşit olarak uygulanacak bir toplumsal politika ihtiyacını ortaya çıkarmıştır. 1877 yılında «Fabrikalarda Çalışmaya İlişkin Federal Yasa» isimli düzenleme kabul edilmiştir. Bu yasa: - Fabrikalarda uygulanacak iş sağlığı ve güvenliği kuralları belirlenmiş, - Çalışma süreleri günde 11 saat olarak düzenlenmiş, - Gece çalıştırması yasaklanmış, - Pazar çalışması yasaklanmıştır. - Kadınlara doğum sonrası 8 haftalık izin hakkı öngörülmüş, - Çocukların fabrikalara kabul yaşı 14 olarak saptanmış, çalışma ve eğitim yaşantıları arasındaki dengenin gözetilmesi yönünde düzenlemeler gerçekleştirilmiştir.
1914 tarihli yasa, 1877 yasasının kapsamını genişletmiş, günlük çalışma süresi 10 saat olarak belirlenmiştir. 1914 tarihli yasa I. Dünya Savaşı sebebiyle hemen yürürlüğe girmemiş, 1917 yılına kadar İsviçre de 11 saatlik çalışma süreleri uygulanmıştır. 1919 yılında «Fabrikalarda Çalışma Süresi Hakkında Federal Yasa», 1914 yasasını değiştirerek günlük çalışmayı 8 saat olarak belirlemiştir.