ELPC 222 HİDROLİK VE PNÖMATİK SİSTEMLERİ

ELPC 222 HİDROLİK VE PNÖMATİK SİSTEMLERİ Perşembe Perşembe Ders Kodu Dersin Adı Z/S Te Uy. Krd. D.S. AKTS ELPC 222 HİDROLİK VE PNÖMATİK SİSTEMLER S 3 1 4 4 4 28.02.2017 Yrd. Doç. Dr. Seyfi ŞEVİK 1

3. Hafta Tekrarı ve Bu Hafta Sayfa 108-119 28.02.2017 Yrd. Doç. Dr. Seyfi ŞEVİK 2

Alan Hacim V=A.s (m 3 ) Debi Q = V / t (m 3 /s) Q = A.s / t Q = A.v (m 3 /s) V= hacim (m 3 ) s= yol (m) t= zaman (s) v = hız (m/s) A= kesit alanı (m 2 ) 28.02.2017 Yrd. Doç. Dr. Seyfi ŞEVİK 3

SORU: Şekildeki hidrostatik basıncı hesaplayınız? Bazı Sıvıların Özgül Ağırlıkları (gr/cm³) Su 1 gr/ cm 3 Alkol 0.83 gr/ cm 3 Amonyum 0.82 gr/ cm 3 Asedik asit 1.06 gr/ cm 3 Benzin 0.7 gr/ cm 3 Makine yağı 0.9 gr/ cm 3 Mazot 0.85 gr/ cm 3 Nitrik asit 1.5 gr/ cm 3 Sülfürik asit 1.8 gr/ cm 3 Zeytin yağı 0.92 gr/ cm 3 Zift 1 gr/ cm 3 Pa=kg/ms 2 = N/m 2 28.02.2017 Yrd. Doç. Dr. Seyfi ŞEVİK 4

SORU: Şekildeki basıncı hesaplayınız? Bazı Sıvıların Özgül Ağırlıkları (gr/cm³) Su 1 gr/ cm 3 Alkol 0.83 gr/ cm 3 Amonyum 0.82 gr/ cm 3 Asedik asit 1.06 gr/ cm 3 Benzin 0.7 gr/ cm 3 Makine yağı 0.9 gr/ cm 3 Mazot 0.85 gr/ cm 3 Nitrik asit 1.5 gr/ cm 3 Sülfürik asit 1.8 gr/ cm 3 Zeytin yağı 0.92 gr/ cm 3 Zift 1 gr/ cm 3 28.02.2017 Yrd. Doç. Dr. Seyfi ŞEVİK 5

SORU: Şekildeki verilen kaptaki benzinin basıncı 10 bar ise seviyesini bulunuz? Bazı Sıvıların Özgül Ağırlıkları (gr/cm³) Su 1 gr/ cm 3 Alkol 0.83 gr/ cm 3 Amonyum 0.82 gr/ cm 3 Asedik asit 1.06 gr/ cm 3 Benzin 0.7 gr/ cm 3 Makine yağı 0.9 gr/ cm 3 Mazot 0.85 gr/ cm 3 Nitrik asit 1.5 gr/ cm 3 Sülfürik asit 1.8 gr/ cm 3 Zeytin yağı 0.92 gr/ cm 3 Zift 1 gr/ cm 3 28.02.2017 Yrd. Doç. Dr. Seyfi ŞEVİK 6

28.02.2017 Yrd. Doç. Dr. Seyfi ŞEVİK 7

SORU: Birbirine karışmayan sıvıların bulunduğu kaptaki sıvı basınçlarını bulunuz? A noktasındaki sıvı basıncı? h1: 30 cm => SU B noktasındaki sıvı basıncı? h2: 20 cm => CIVA su: 1000 kg / m 3, cıva: 13600 kg / m 3 28.02.2017 Yrd. Doç. Dr. Seyfi ŞEVİK 8

http://www.yildiz.edu.tr/~alipnrbs/dersler/akiskandistillerv2.pdf 28.02.2017 Yrd. Doç. Dr. Seyfi ŞEVİK 9

http://www.yildiz.edu.tr/~alipnrbs/dersler/akiskandistillerv2.pdf 28.02.2017 Yrd. Doç. Dr. Seyfi ŞEVİK 10

http://eng.harran.edu.tr/moodle/moodledata/7/yesilata/02_cozumlu_problemler/04ch2 _solved.pdf 28.02.2017 Yrd. Doç. Dr. Seyfi ŞEVİK 11

http://eng.harran.edu.tr/moodle/moodledata/7/yesilata/02_cozumlu_problemler/04ch2 _solved.pdf 28.02.2017 Yrd. Doç. Dr. Seyfi ŞEVİK 12

SORU: V V V A S 1 A1 S1 2 A2 S2 1 V 2 1 1 A2 S2 Çapı 10 cm olan kuvvet pistonu 120 cm aşağı iniyor, kuvvet pistonu yağ basıncı 250 Pa ve iş pistonunun çapı 50 cm dir. F1 ve F2 kuvvetini bulunuz? 28.02.2017 Yrd. Doç. Dr. Seyfi ŞEVİK 13

SORU: V V V A S 1 A1 S1 2 A2 S2 1 V 2 1 1 A2 S2 Çapı 20 cm olan kuvvet pistonu 100 cm aşağı iniyor, kuvvet pistonu yağ basıncı 500 Pa ve iş pistonunun çapı 500 cm dir. a) F1 ve F2 kuvvetini bulunuz? b) V1 ve V2 hacimlerini bulunuz? 28.02.2017 Yrd. Doç. Dr. Seyfi ŞEVİK 14

http://eng.harran.edu.tr/moodle/moodledata/7/yesilata/02_cozumlu_problemler/04ch2_solved.pdf 28.02.2017 Yrd. Doç. Dr. Seyfi ŞEVİK 15

Fc =? http://eng.harran.edu.tr/moodle/moodledata/7/yesilata/02_cozumlu_problemler/04ch2_solved.pdf 28.02.2017 Yrd. Doç. Dr. Seyfi ŞEVİK 16

Sayfa 123-182 28.02.2017 Yrd. Doç. Dr. Seyfi ŞEVİK 17

Hidrolikle Güç İletiminin Temeli Bir güç kaynağından sağlanan mekanik gücün hidrolik güce dönüştürülerek kullanım noktasına iletilmesi ve burada hidrolik hareketlendiriciler tarafından tekrar mekanik güce dönüştürülerek kullanılmasıdır. 28.02.2017 Yrd. Doç. Dr. Seyfi ŞEVİK 18

Elektrik Enerjisi Hidrolikte Güç İletimi Elektrik Motoru Mekanik Enerjisi Hidrolik Pompa Hidrolik Enerjisi Doğrusal Hareket Dairesel Hareket Açısal Hareket H.silindir H.motor Kontrol Elemanları Elektrik Enrj-Mekanik Enrj-Hidrolik Enrj- Doğrusal hareket 28.02.2017 Yrd. Doç. Dr. Seyfi ŞEVİK 19

Hidrolik sistemlerde kullanılan enerjinin çeşitleri Elektrik enerjisi - pompanın motorunu çalıştırmak için kullanılır Hidrolik enerji - pompa tarafından üretilir. Kinetik enerji - hidrolik akışkanın bir pistonu hareket ettirmesi ile üretilir. Potansiyel enerji - pistonun bir nesneyi bulunduğu seviyeden daha yukarı çıkarması ile üretilir. Isı enerjisi - pompa motorundaki, pompadaki, pistondaki ve hidrolik akışkanın içindeki sürtünme tarafından üretilir. Video 8. Enerji üretim kısmı 28.02.2017 Yrd. Doç. Dr. Seyfi ŞEVİK 20

Enerji Tüketimi Video 6 Akış, Hidrolik Eğt Akışkanın pompalanması için gerekli güç aşağıdaki şekilde saptanır: W = P.Q. P = Basınç (Pa) Q = Debi (m 3 /s) = verim (%) 28.02.2017 Yrd. Doç. Dr. Seyfi ŞEVİK 22

ENERJİ KAYIPLARI 28.02.2017 Yrd. Doç. Dr. Seyfi ŞEVİK 23

2. HİDROLİK SİSTEM VE DEVRE ELEMANLARI Bir pompa vasıtasıyla depodan emilen hidrolik akışkana basınç enerjisi kazandıran ve bu enerjiyi mekanik enerjiye dönüştüren sistemlere hidrolik devre adı verilir. Hidrolik enerjinin mekanik enerjiye dönüştürülmesi sırasında, akışkanın basıncını, debisini ve yönünü kontrol eden elemanlara hidrolik devre elemanları denir. 28.02.2017 Yrd. Doç. Dr. Seyfi ŞEVİK 24

Hidrolik sistemlerin kullanım alanları, hareketli ve sabit sistemler olmak üzere iki ayrı kategoride incelenmektedir. 28.02.2017 Yrd. Doç. Dr. Seyfi ŞEVİK 25

Temel bir hidrolik sistem aşağıdaki elemanlardan oluşur: Hidrolik akışkanı depolamak için bir depo Sisteme akışkan basıncı sağlamak için bir pompa Akışkanın yönünü değiştirmek için bir kontrol valfı Silindir gibi bir hareketlendirici ünite Uygun bir hidrolik akışkan Sistemdeki yağı dolaştırmak için borular Toz, talaş ve diğer yabancı parçacıkları yağdan uzaklaştırmak için filtre Sistemin ana bölümlerindeki akışkan basıncını uygun seviyelerde tutmak için bir basınç ayar valfı Sönümleme görevi yapan ve sistemde akışkan basıncında oluşabilecek büyük dalgalanmaları engelleyen bir akümülatör Akışkan akışının istenilen yönlerde olmasına izin veren çek valf Sistemdeki akışkan basıncının miktarını belirten bir manometre Basınç ayar valfının çalışmadığı durumlarda sistem basıncının çok aşırı yükselmesini engelleyen bir tahliye valfı 28.02.2017 Yrd. Doç. Dr. Seyfi ŞEVİK 27

Basit Bir Hidrolik Devre ve Devrenin Sembol ile Gösterimi 28.02.2017 Yrd. Doç. Dr. Seyfi ŞEVİK 28

Ana basınç yada dönüş hatları Pilot ve sızıntı hatları Bir grup valf yada blok Sabit deplasmanlı pompa Hidrolik açısal döndürücü Akümülatör Elektrik motoru Dizel motor Çift etkili yastıklamalı silindir Çift etkili silindir Tek etkili teleskobik silindir 2/2 normalde kapalı yön denetim valfi 2/2 normalde açık yön denetim valfi 3/2 normalde açık yön denetim valfi Kapalı merkez 4/3 yön denetim valfi Açık merkez 4/3 yön denetim valfi H merkez 4/3 yön denetim valfi A ve B hattı tanka açık 4/3 yön denetim valfi Yaylı çekvalf Pilot kumandalı çek valf Veya(mekik) valfi Basınç emniyet valfi Pilot kontrollü emniyet valfi Basınçsız sıfırlamalı tip pilot kumandalı emniyet valfi 2 yollu basınç düşürücü valf 3 yollu basınç düşürücü valf Ayarlanabilir akış kontrol valfi Orifis (hassas kısma kesiti) 2 yollu basınç kompansatörlü kısma valfi 2 yollu basınç ve sıcaklık kompansatörlü akış kontrol valfi 3 yollu basınç ve sıcaklık kompansatörlü akış kontrol valfi Kısma valfi Sürgülü akış bölücü Filtre Yağ Soğutucu Yağ Isıtıcı Manometre Debimetre Yağ seviye göstergesi Termometre Takometre Torkmetre Basınç svici Analog dönüştürücü Limit svici 28.02.2017 Yrd. Doç. Dr. Seyfi ŞEVİK 30

Herkes konuşur, Çoğu çok iyi bilir, Biri yapar. 28.02.2017 Yrd. Doç. Dr. Seyfi ŞEVİK 31

Hidrolik Devre Sembolleri 28.02.2017 Yrd. Doç. Dr. Seyfi ŞEVİK 32

HİDROLİK AKIŞKANLAR Hidrolik sistemde hidrolik gücün iletilmesinde kullanılan yağlardır. Hidrolik akışkanlar Hidrolik enerjiyi iletirken aynı zamanda hidrolik devre elemanlarının yağlanması ve soğutulmasını sağlar. Hidrolik akışkanlar devrelerde kuvvet ve hareket iletimi sağlamak amacıyla kullanılır. 28.02.2017 Yrd. Doç. Dr. Seyfi ŞEVİK 36

Bir hidrolik sistemden iyi bir verim almak için uygun yağın seçilmesi önemlidir. Uygun bir akışkanla hidrolik sistem iyi bir çalışma ve uzun ömre sahip olur. Hidrolik sistemde kullanılan yağlar bazı temel görevlere sahiptir. Hidrolik akışkanlar sıkıştırılamaz olarak kabul edilirler. 28.02.2017 Yrd. Doç. Dr. Seyfi ŞEVİK 37

SIKIŞTIRABİLİRLİK Sıkıştırılabilirlik, bir sıvının üzerine basınç uygulandığında hacminde oluşan küçülmenin bir ölçüsüdür. Bir hidrolik sıvı mümkün olduğunca düşük sıkıştırılabilirlik oranına sahip olmalıdır ki; basıncı ve enerjiyi verimli iletebilsin. Sıkıştırma oranı yüksek sıvılarda basınç oluşturmak zaman ve enerji alır. Saf mineral yağlar, tipik hidrolik sistemlerde üretilen basınçlar için pratikte sıkıştırılamaz kabul edilir. Sıkıştırılabilirliğin Ölçüleri: İyi bir hidrolik sıvıya 280 bar lık bir basınç artışı uygulandığında hacimdeki değişim %2 olur. Bu da 1000 psi basınç artışı sıvının hacminde yaklaşık olarak %0.5 azalmaya karşılık gelir. Sıcaklık arttıkça sıvıyı sıkıştırmak daha zor hale gelir. Sıvı içerisinde kalan hava ve sıkıştırılabilirlik: Tipik bir mineral yağ normal sıcaklıklarda havayla temas ettiğinde %8-9 oranında çözünmüş hava barındırır. Normal çalışma şartlarında bu çözünmüş havanın sıkıştırılabilirlik üzerinde ölçülebilir bir etkisi yoktur. Bununla birlikte, örneğin; pompanın emme kısmında bir sızıntı varsa hava, hidrolik sıvıda kabarcıklar şeklinde görülebilir. Çok küçük miktarda hapsolmuş hava bile hidrolik sıvıyı çok daha sıkıştırılabilir hale getirebilir ve hidrolik sistemin özelliklerini etkiler. Düzensiz ve sarsıntılı çalışma oluşturur ve hava kabarcıklarının sıkıştırılmasına bağlı olarak aşırı ısınma oluşturur. 28.02.2017 Yrd. Doç. Dr. Seyfi ŞEVİK 38

Sıkıştırılabilirlik: Bütün akışkanlar sıkıştırılabilirler. Basınç değerindeki her 100 barlık artışta bir mineral yağın hacmi yaklaşık olarak % 0,7 oranında azalır. Bu oran; sıcaklığa, basınca ve içerisindeki hava kabarcıklarının miktarına bağlı olarak değişir. Sıkışabilirliğin minimum olması istenir. F ΔL L ΔL = 10. H. p. L ΔL = Sıkışma miktarı (cm) H = Sıkışma sayısı = 0.000008 ( cm² / N ) p = Sıkışma basıncı (bar) L = Toplam yağ hacim boyu 28.02.2017 Yrd. Doç. Dr. Seyfi ŞEVİK 39

Hidrolik Akışkanın Görevleri Hidrolik Akışkanlar çoğunlukla mineral yağlardan oluşmaktadır. Yağların hidrolik sistemde bir çok görevi olmakla birlikte temel olarak yerine getirmesi gereken görevler; Hidrolik enerjinin iletilmesini sağlar. Hareketli parçaların yağlanmasını sağlar. Oluşan ısının dışarıya taşınmasını sağlar. Su, hava ve çeşitli yabancı parçaların dışarıya taşınması sağlar. Korozyona karşı korumayı sağlar. Video 7 Yağ Eğitimi 28.02.2017 Yrd. Doç. Dr. Seyfi ŞEVİK 40

Hidrolik sistemde kullanılan yağların bazı temel özelliklere sahip olması gerekir. 28.02.2017 Yrd. Doç. Dr. Seyfi ŞEVİK 41

Hidrolik Yağda Aranan Özellikler Viskozitenin yüksek veya düşük olması istenmez. Viskozitesi uygun olmalıdır: Viskozite sıvıların akıcılığa karşı gösterdiği dirençtir. Yağın viskozitesi uygun olursa devre de verimli çalışır. Köpüklenme: Yağın çalışarak ısınması sonucu oluşan ısı ve buharlaşma hava kabarcıklarının yağ içersinde hapsolmasına neden olur. Olumsuz bir etkisi vardır. Film dayanımı: Birbiri üzerinde kayarak çalışan parçalar arasındaki yağ tabakasına yağ filmi denir. Bu film oluşmazsa çalışma sağlıklı olmaz. Yağlama Yeteneği: Birbirine sürtünerek çalışan parçalar arasında yağ filmi oluşturma derecesidir. İyi yağlama yapan yağlar tercih edilmelidir. Oksidasyon: Kimyasal olaylar sonucu oluşan yapışkanlık ve çamurlaşmadır. Bu da devredeki elemanların tıkanmasına neden olur. Polimerleşme: Yağın akıcılığının azalarak katılaşmasıdır. Yağ moleküllerinin akıcılığı karşı kimyasal yapı bozulmasına karşı koymasıdır. Akma Noktası: Yağın akıcılığının ortadan kalktığı sıcaklıktır. Alev alma noktası: Yağın alev aldığı sıcaklık noktasıdır. Yüksek olması istenir. Isıl Genleşme: Yağ hacminin sıcaklık sonucu artması. Özgül Ağırlık: Yağın 20 C de birim hacminin ağırlığıdır. 28.02.2017 Yrd. Doç. Dr. Seyfi ŞEVİK 42

Hidrolik Akışkanda Aranan Fiziksel Özellikler Belirli bir viskoziteye sahip olmalıdır. Sıkıştırılabilir olmaması gereklidir (yağ içersinde bulunan bir miktar hava nedeniyle yağ da sıkıştırılabilir bir yapıya sahiptir). İyi yağlama özelliği bulunmalıdır. Havadan iyi ayrıştırılabilme özelliğine sahip olmalıdır. Sudan iyi ayrıştırılabilme özelliğine sahip olmalıdır. Yüksek ısı iletme özelliğine sahip olmalıdır. Köpüklenmemelidir. İnsan sağlığına zararlı etkilere sahip olmamalıdır. Yüksek yanma noktasına sahip olmalıdır. Yüksek alevlenme noktasına sahip olmalıdır. 28.02.2017 Yrd. Doç. Dr. Seyfi ŞEVİK 43

Viskozite (yapışkanlık): Akışkanların akıcılık özelliklerini ifade eder. Akışkanın akmaya karşı gösterdiği direncin bir ölçüsüdür. Birimi cst (senti stok, mm²/s, 40 ºC) dur. Viskozite bir akışkanın kalınlığını ve akışa direncini tarif eder ve akışkanın iç sürtünmelerinin bir ölçüsüdür. Kalın yağlarda akmaya karşı direnç fazla, ince yağlarda akmaya karşı direnç azdır. Kalın yağların viskozitesi yüksek, ince yağlarda küçüktür. Artan sıcaklıkla birlikte viskozite değeri düşer. Piyasada sıklıkla kullanılan 32 numara yağ, 46 numara yağ gibi ifadeler yağın viskozite değerini belirtmektedir. 32 Numara yağ denildiğinde bahsedilen 40 ºC de 32 cst viskozite değerine sahip yağdır. 28.02.2017 Yrd. Doç. Dr. Seyfi ŞEVİK 44

Suyun yaklaşık viskozite değerinin 1 Cst olduğunu düşünürsek 32 numara bir yağın sudan 32 kat daha yapışkan olduğu söylenebilir. Hidrolik akışkanların çoğunun viskozitesi; sıcaklık 38 C'den 99 C ye çıktığında yaklaşık olarak % 75 azalır ve sıcaklık 38 C den 18 C ye düştüğünde ise yaklaşık olarak % 700 artar. 28.02.2017 Yrd. Doç. Dr. Seyfi ŞEVİK 45

10-50 Cst viskozite aralığındaki yağlar, optimum yağlama olanağı sağlamaktadır. Sıcaklık sebebiyle yada herhangi bir etkenden dolayı viskozitenin 10 Cst değerinin altına düşmesi yağın incelmesi sebebiyle kaçaklarda artışa, bu da sistem verimliliğinin düşmesine sebep olur. Viskozite değerinin daha fazla düşmesi ise mekanik sürtünmelere ve ekipmanlarının aşınarak bozulmalarına sebep olacaktır. 50 Cst değerinin üzerindeki viskozite değeri ise yağ sirkülasyonunda ilave sürtünmeler yaratacağından dolayı yine verim kaybına sebep olacak aynı zamanda özellikle pompanın yağı emmesinde problemler ortaya çıkaracaktır. 28.02.2017 Yrd. Doç. Dr. Seyfi ŞEVİK 46

Suyun özgül ağırlığı 1 olarak kabul edilir. Madeni yağların özgül ağırlığı 49 C (120 F) sıcaklıkta 0.78 dir. Bazı hidrolik akışkanlar 49 C sıcaklıkta 1.42 özgül ağırlığa sahiptir. 28.02.2017 Yrd. Doç. Dr. Seyfi ŞEVİK 48

Yağlama Yeteneği: Uygun seçilen yağlar, metal yüzeylerde bir film tabakası meydana getirerek çalışan elemanların hareketlerinin kolaylaşmasını ve sürtünme direncinin azalmasını sağlar. Akma Noktası: Yağın akıcılığını kaybedip katılaşmaya başladığı sıcaklığa denir. Oksidasyon: Hidrolik yağın bileşimindeki hidrokarbonların havanın oksijeni ile kimyasal reaksiyona girerek çamur veya sakız şeklinde tortuların meydana gelmesi olayına oksidasyon denir. Meydana gelen çamurlar, metal yüzeylerde korozyona neden olur. 28.02.2017 Yrd. Doç. Dr. Seyfi ŞEVİK 49

Alevlenme Noktası: Standart yağlarda alevlenme sıcaklığı 180 ºC ile 210 ºC arasındadır. Hidrolik sistemlerde 50 ºC nin üzerine çıkılmadığı için herhangi bir problem çıkmaz. Polimerleşme: Yağın akıcılığının azalarak katılaşmasıdır. Birden fazla aynı cins yağ moleküllerinin artık vermeden birleşmesi ve yeni bir molekül meydana getirmesidir. Yağın özelliğini değiştireceği için istenmeyen bir durumdur. Köpüklenme: Yüksek basınçtaki akışkan sistem içinde yüksek hızda hareket ederken hava molekülleri ile yağ moleküllerinin çarpışması sonucunda meydana gelen şoklar, köpüklenmeye yol açar. Bunu engellemek için boru hattında sızdırmazlık sağlanmalıdır. 28.02.2017 Yrd. Doç. Dr. Seyfi ŞEVİK 50

Endüstriyel Hidrolik Sistemlerde Kullanılan Bazı Akışkanlar Petrol bazlı yağlar Su içinde yağ emülsiyonları Yağ içinde su emülsiyonları Su bazlı glikoller Klorlanmış hidrokarbonlar Fosfat esterleri Silikonlar Silikat esterleri *Bunlardan hangisi en iyidir? *Emülsiyon birbiri içinde çözünmeyen iki sıvının karışımıdır. 28.02.2017 Yrd. Doç. Dr. Seyfi ŞEVİK 52

CETOP RP 91 H VE RP 86 H STANDARTLARINDA HİDROLİK SİSTEM AKIŞKANLARI HH: Katıksız madeni yağlar HL: Oksidasyona ve korozyona karşı korunmuş katıklı yağlar. HM: HL özelliklerine ek olarak aşınmaya dayanıklılığı artırılmış yağlar. HV: HM özelliklerine ek olarak viskozitenin sıcaklıkla değişimini iyileştiren ek katıklı yağlar. Zor tutuşan yağ sınıfları; HFA: Su içinde %10 a kadar yağ ve yağlayıcı özelliği olan başka maddeleri ihtiva eden emülsiyonlardır. HFB: Yağ içinde su emülsiyonları. HFC: Glikol Solüsyonları %40 civarında su ihtiva eder. HFD: Sentetik akışkanlar. 28.02.2017 Yrd. Doç. Dr. Seyfi ŞEVİK 54

Hidrolik Sistem Yağları PETROL OFİSİ MOBİL SHELL BP CASTROL MAXOİL HYDRO OIL HD 10 MOBIL DTE 21 BP ENERGOL HLP- HM 10 CASTROL HYSPIN VG 10 HİDROMAX 10 HYDRO OIL HD 15 HİDROMAX 15 HYDRO OIL HD 22 MOBIL DTE 22 BP ENERGOL HLP- HM 22 CASTROL HYSPIN AWS 22 HİDROMAX 22 HYDRO OIL HD 32 MOBIL DTE 24 SHELL TELLUS 32 BP ENERGOL HLP- HM 32 CASTROL HYSPIN AWS 32 HİDROMAX 32 HYDRO OIL HD 37 MOBIL DTE OIL H 37 SHELL TELLUS 37 HİDROMAX 37 HYDRO OIL HD 46 MOBIL DTE 25 SHELL TELLUS 46 BP ENERGOL HLP- HM 46 CASTROL HYSPIN AWS 46 HİDROMAX 46 HYDRO OIL HD 68 MOBIL DTE 26 SHELL TELLUS 68 BP ENERGOL HLP- HM 68 CASTROL HYSPIN AWS 68 HİDROMAX 68 HYDRO OIL HD 100 MOBIL DTE 27 SHELL TELLUS 100 BP ENERGOL HLP- HM 100 CASTROL HYSPIN AWS 100 HİDROMAX 100 28.02.2017 Yrd. Doç. Dr. Seyfi ŞEVİK 56

Hidrolik Sistem Yağları HYDRO OIL HD 150 MOBIL DTE 28 BP ENERGOL HLP-HM 150 CASTROL HYSPIN AWS 150 HİDROMAX 150 HYDRO OIL HD 220 BP ENERGOL HLP-HM 220 HİDROMAX 220 HYDRO TECH HVI 15 MOBIL DTE 11 M HİDROMAX T 15 HYDRO TECH HVI 22 HİDROMAX T 22 HYDRO TECH HVI 32 MOBIL DTE 13 M SHELL TELLUS T 32 BP ENERGOL SHF-HV 32 CASTROL HYSPIN AWH M 32 HİDROMAX T 32 HYDRO TECH HVI 37 SHELL TELLUS T 37 HİDROMAX T 37 HYDRO TECH HVI 46 MOBIL DTE 15 M SHELL TELLUS T 46 BP ENERGOL SHF-HV 46 CASTROL HYSPIN AWH M 46 HİDROMAX T 46 HYDRO TECH HVI 68 MOBIL DTE 16 M SHELL TELLUS T 68 BP ENERGOL SHF-HV 68 CASTROL HYSPIN AWH M 68 HİDROMAX T 68 HYDRO TECH HVI 100 MOBIL DTE 18 M SHELL TELLUS T 100 BP ENERGOL SHF-HV 100 HİDROMAX T 100 (FluidSIM-H-2) 28.02.2017 Yrd. Doç. Dr. Seyfi ŞEVİK 57

Kullanılamaz Kullanılabilir 28.02.2017 Yrd. Doç. Dr. Seyfi ŞEVİK 58

VİSKOZİTE KABI DIN 53211 28.02.2017 Yrd. Doç. Dr. Seyfi ŞEVİK 59

2.1. HİDROLİK DEPO VE DONANIM Hidrolik akışkanın depolandığı, dinlendirildiği, soğutulduğu ve filtrelendiği devre elemanına hidrolik depo veya tank denir. Hidrolik sistemde dolaşan yağ kısa zamanda ısınır, kirlenir ve görevini yapamaz duruma gelir. Bu nedenle, hidrolik sistem için uygun yağ deposu seçilemezse sistemden istenilen verim alınamaz. Aşağıda hidrolik deponun şekli görülmektedir. (Şekil 2.2) 28.02.2017 Yrd. Doç. Dr. Seyfi ŞEVİK 60

Şekil 2.2. Hidrolik Depo ve elemanları 28.02.2017 Yrd. Doç. Dr. Seyfi ŞEVİK 61

Görevleri Sistemdeki yağı depolar. Sistem içinde dolaşan akışkanın soğutulmasını sağlar. Hidrolik yağ içindeki havanın ayrıştırılmasını sağlar. Hidrolik yağ içindeki suyun ayrıştırılmasını sağlar. Hidrolik yağ içindeki yabancı maddelerin ayrıştırılmasını sağlar. Pompa, elektrik motoru, filtre gibi devre elemanlarını üzerinde bulundurur. 28.02.2017 Yrd. Doç. Dr. Seyfi ŞEVİK 62

HİDROLİK DEPO Akışkanın içinde toplandığı dinlendirildiği ve çalışma şartlarına uygun şekilde hazırlandığı elemandır. 28.02.2017 Yrd. Doç. Dr. Seyfi ŞEVİK 63

Hidrolik Pompa Basınç Borusu Elektrik Motoru Dönüş Borusu Emiş Borusu Emiş Filtresi Havalandırma ve Doldurma Kapağı Doldurma Filtresi Seviye ve Sıcaklık Göstergesi Taban Eğimi (FluidSIM-H-8) Emme Odası Perde Dönüş Odası Temizleme Kapağı Boşaltma Tapası 28.02.2017 Yrd. Doç. Dr. Seyfi ŞEVİK 64

DEPO YAPIMINDA DİKKAT EDİLECEK HUSUSLAR 1. Depo kaynakla birleştirilmiş sacdan yapılmalı 2. Yağın rahat soğuyabilmesi için depo tabanı hava sirkülasyonu yapacak şekilde yerden 12-20cm yukarıda yapılmalıdır. 3. Kirliliğin toplanabilmesi için Emiş yönünden, dönüş yönüne doğru bir eğim verilmelidir. 4. Depoya dönen akışkanla, pompanın emeceği akışkanı ayırabilmek için perde kullanılmalıdır. 5. Depo seviyesi ve sıcaklığı gözlemlenebilmelidir. 6. Depo içerisindeki emiş ve dönüş borularının uçları 45 eğik kesilmelidir. 7. Yağ içerisindeki havanın ayrışarak dışarı atılabilmesi için, yağ max. seviyesi ile depo üst kapağı arasında, yağ hacminin %10-15 i kadar bir boşluk bırakılmalıdır. 8. Depo hacmi akışkan üzerindeki ısıyı dışarı atabilecek düzeyde olmalıdır. Pratikte depo hacmi pompa debisinin 3 ile 5 katı arasında imal edilir. 9. Emiş esnasında vakum, dönüş esnasında basınç oluşmaması için depo havalandırma kapağı kullanılmalıdır. 10. Dönüş borusu ile tabanı arasındaki mesafe boru çapının 2-2,5 katı kadar olmalıdır. 11. Emiş borusu ile taban arasındaki mesafe minimum boru çapının 1-2 katı kadar olmalıdır. 12. Boşaltma tapası kullanılmalı. 13. Depo içerisine akışkan doldurulurken içerideki akışkanın kirlenmesini önlemek amacıyla doldurma filtresi kullanılmalı. 14. Depo kapağı depo üzerini tam olarak örtmeli. 28.02.2017 Yrd. Doç. Dr. Seyfi ŞEVİK 65

Hidrolik Depo Kapağı Hidrolik deponun havalandırılması ve hidrolik akışkan ilavesi esnasında filtreleme işlevini yerine getirir. 28.02.2017 Yrd. Doç. Dr. Seyfi ŞEVİK 71

Seviye Ve Sıcaklık Göstergesi Hidrolik depo içerisindeki akışkanın seviyesini ve sıcaklığını gösterir 28.02.2017 Yrd. Doç. Dr. Seyfi ŞEVİK 72

Hava Soğutmalı Soğutucular 28.02.2017 Yrd. Doç. Dr. Seyfi ŞEVİK 74