ISSN: 2148-0273 Cilt 6, Sayı 1, 2018 Vol. 6, Issue 1, 2018 Mersin İlinden İlkbahar Mevsiminde Elde Edilen İnek Sütlerinde Yağ ve Yağsız Kuru Madde Oranlarının Türk Standartlarına Uygunluğunun Belirlenmesi Cezime UÇAKAN 1, Yeliz ÇAKIR SAHİLLİ 2 *, Şeymanur ENGİN 1, Rojdan SARI 1 Özet Araştırmada ilkbahar mevsiminde elde edilen inek sütlerinin yağ ve yağsız kuru madde değerlerinin Türk standartlarına göre uygunluğunun belirlenmesi amaçlanmıştır. Veriler Mersin ilinde süt üreten bir çiftlikten elde edilmiştir. İlkbahar mevsimi sütlerine ait örneklerde yağsız kuru madde değerleri Türk standartlarına benzer seviyede bulunmuştur. Dolayısıyla standartlara uygun olduğu söylenebilir. Sütte toplam yağ değerleri ise yine Türk standartlarına uygun bulunmuştur. Türkiye de farklı iller için benzer çalışmaların yapılması ilgili literatüre katkı sağlayacaktır Anahtar kelimeler: İnek, Türk standartları, süt, yağsız kuru madde, yağ Determination of Suitability to Turkish Standards of Fat and Non-fat Solid Rates in Cow Milks Obtained from Mersin Province in the Spring Season Abstract It is aimed to determine the compliance of fat and fat-free dry matter values of cow milk obtained in spring season with Turkish standards. The data have been obtained from a farm producing milk in Mersin. In the samples of spring season milk, the values of fatfree dry matter values were found to be similar to the Turkish standards. Therefore, it can be said that it conforms to the standards. Total fat values in milk have been also found to conform to Turkish standards. Performing similar studies for different provinces in Turkey will contribute to the related literature. Keywords: Cow, Turkish standards, milk, non-fat solid, fat 1 Lisans öğrencisi, Munzur Üniversitesi, Mühendislik Fakültesi, Gıda Mühendisliği Bölümü, Tunceli 2* Yeliz Çakır Sahilli, Yrd. Doç. Dr., Munzur Üniversitesi, Mühendislik Fakültesi, Biyomühendislik Bölümü, Tunceli, e-mail: yelizcakir@munzur.edu.tr
31 Elazığ İlinden İlkbahar ve Kış Mevsimlerinde Elde Edilen İnek Sütlerinde Bazı Biyokimyasal Parametrelerin Karşılaştırılması 1. Giriş Rasyondaki manipülasyonlardan ve değişimlerden en çok etkilenen süt bileşeni yağdır. Süt fiyatlandırmalarında son zamanlara kadar gelişmiş ülkelerde birinci derecede üzerinde durulan parametre olmuştur. Ülkemizde de Avrupa Topluluğu normlarına uygun üretim yapmanın gerekliliği, tüketici ve üretici bilincinin gelişmesiyle bu yönde gelişmelerin olması zorunludur. Bu bakımdan süt üreticilerinin üzerinde durması gereken en önemli konulardan birisi süt yağ düzeyidir. Çünkü süt yağı ekonomik öneme sahip parametrelerin başında gelmektedir (Aslan ve ark., 2013; Çakır ve ark., 2015; Altürk ve ark., 2017). Bu amaçla sütte biyokimyasal parametreler üzerine değişik çevre koşullarında iller bazında referans değerlerin belirleneceği farklı çalışmalara ihtiyaç vardır (Cetin ve ark.,2010; Yıldırım ve ark., 2014). Bu çalışmalar sonucunda verimli süt üreten üreticiler hak ettikleri kazancı sağlayabilecekler aynı zamanda sütün içerisinde bulunan biyokimyasal parametrelerin yoğun olması tüketici tarafından da olumlu karşılanacak ve daha sağlıklı ürünler elde edilecektir. Sütte yağın belli düzeyleri sağlık açısından önem taşımaktadır (Çimen ve ark., 2016). Farklı kültürlerden elde edilen sütlerin biyokimyasal bileşenlerine; o kültürdeki hayvanın türü, ırkı, yaşı ve kalıtım özellikleri, yetiştirme koşulları, sağım süresi ve sayısı, laktasyon dönemi, sıcaklık, mevsimler gibi birçok faktör etki etmektedir (Dilmaç ve ark., 2007; İnal ve Çimen, 2016; Yılmaz ve ark., 2017). Bu nedenle ülkemizdeki tüm iller için sütte bulunan bileşenlerle ilgili çalışmalar yapılmalıdır. Yağsız kuru madde denildiği zaman ise, sütün ana besin öğeleri, yani yağın dışındaki, azotlu maddeler, mineral maddeler, süt şekeri (laktoz) ve sütün diğer maddeleri anlaşılır (Metin, 2005). Araştırmada Mersin ilinden elde edilen inek sütlerinde ekonomik öneme sahip yağ ve yağsız kuru madde değerlerinin Türk standartlarına uygunluğunun belirlenmesi amaçlanmaktadır.
Cezime UÇAKAN, Yeliz ÇAKIR SAHİLLİ, Şeymanur ENGİN, Rojdan SARI 32 2. Materyal ve Yöntem Araştırmada Mersin ilinde bulunan özel bir süt ürünleri işletmesi tarafından 2017 yılı Mart ayında elde edilen süt örneklerine ait günlük kayıtlardan yararlanılmıştır. Analiz için yeterli miktarda süt (100 ml) aldıktan sonra işletme laboratuvarına getirilmiştir. Laboratuvardaki süt örneklerinde Milkana süt analiz cihazı yardımıyla yağ ve yağsız kuru madde değerleri ölçülmüştür. Mart ayına ait süt parametre ortalama değerlerinin, Türk standartlarındaki referans değerlerle istatistikî olarak karşılaştırılması amacıyla tek örnek t-testi kullanılmıştır (Çimen, 2015). Toplam yağ ve yağsız kuru madde değerlerinin Türk standartlarına uygunluğunun belirlenmesinde Tablo 1 de gösterilen referans değerler kullanılmıştır. Araştırmada kullanılan istatistikî analizlerin yapılabilmesi için SPSS 20 paket programından yararlanılmıştır. Tablo 1: Süt yağ ve yağsız kuru madde oranları için referans değerler (Anonim, 2000) Parametreler Türk Standartları (TS) referans değerleri Süt yağ % En az % 3,5 YKM % En az % 8,5 YKM: Yağsız kuru madde 3. Araştırma Bulguları ve Tartışma İlkbahar mevsimi süt parametrelerine ait ortalama değerler Türk standartlarına ait referans değerlerle tek örnek t-testi yardımıyla karşılaştırılmıştır. Bulunan ortalama değerlerin referans değerlerine uyumlu olup olmadığını öğrenmek amacıyla yapılan istatistik analiz sonuçları Tablo 2 de gösterilmiştir. Tablo 2: Süt parametre değerlerinin Türk standartlarına uygunluğu Parametreler Ortalama p YKM, % 8,49±0,08 0.062 (Ö.S) Yağ, % 3,59±0,05 0.008 ** YKM: Yağsız kuru madde, ÖS: Önemsiz (p>0.05), **(p<0.01 ) Tablodan da görüldüğü gibi ilkbahar mevsimine ait yağ ve yağsız kuru madde değerlerinin Türk standartlarındaki referans değerleri ile uyum içerisinde olduğu
33 Elazığ İlinden İlkbahar ve Kış Mevsimlerinde Elde Edilen İnek Sütlerinde Bazı Biyokimyasal Parametrelerin Karşılaştırılması anlaşılmaktadır. Çünkü araştırmada bulunan süt biyokimyasal parametrelerin oranları istatistikî olarak standartların altında bulunmamıştır. Ancak elimizdeki araştırma sonucunun başka araştırmalarla desteklenmesi yararlı olacaktır. Mevcut araştırma Mersin ilinden elde edilen inek sütlerinin yağ ve yağsız kuru madde değerleri hakkında bilgi vermektedir. Çalışmayı desteklemek amacıyla yapılacak diğer araştırmalar ile başka illere ait sütler için referans değerlerin gösterileceği araştırmalara ihtiyaç duyulmaktadır. Araştırmada bulunan yağ seviyeleri Karakoç ve ark. (2013) nın Batman ilinde yaptıkları çalışmada sığır sütlerine ait referans değerleri için bulduğu sonuçların (%3.64 - %4.4) altında değer göstermiştir. Bu araştırmaya paralel başka bir araştırmada ise bulduğumuz yağ oranlarına ait sonuçlar Çimen ve ark. (2011) nın Diyarbakır ilinde yaptıkları çalışmada sığır sütlerine ait referans değerleri için bulduğu sonuçların (%3.6-%4.2) altında değer göstermiştir. Literatürlerde verilen bilgilerden de görüldüğü gibi Mersin ilinden elde edilen sütlerin, Diyarbakır ve Batman illerinde bulunan sonuçlara göre daha aşağıda olması dikkat çekicidir. Bu araştırmanın diğer illere göre düşük çıkması Mersin iline göre büyük bir dezavantajdır. Çünkü birçok Avrupa ülkesinde sütün fiyatını belirlerken bakılan ilk kriter sütün miktarından çok sütün bileşenleridir. Süt parametreleri gerek ekonomik öneme sahip olması, gerekse AB ülkelerinde sütün yağı gibi parametrelerinin destek kapsamında olması nedeniyle vazgeçilmez bir öneme sahiptir (Kominakis ve ark., 2009). Yağsız kuru madde değerleri için bulduğumuz değerler ise yukarıda belirtilen araştırma sonuçları ve Türk standartları ile uyum içerisindedir. 4. Sonuç Araştırma sonuçlarına bakıldığında Mersin ilinden elde edilen inek sütlerinin yağ ve yağsız kuru madde ortalamaları Türk standartlarına göre uygun seviyede olduğu görülmektedir. Söz konusu ilde yapılacak benzer çalışmalarla bu araştırmada bulunan sonuçlar desteklenmelidir. Toplam yağ ve yağsız kuru maddenin yanında sütteki diğer biyokimyasal parametreler üzerinde de araştırmaların yapılması faydalı olacaktır.
Cezime UÇAKAN, Yeliz ÇAKIR SAHİLLİ, Şeymanur ENGİN, Rojdan SARI 34 Kaynakça Altürk, B., Uğur, K., Ertekin, Ö., (2017). Kocaeli İlinden Elde Edilen Sütlerde Yağ ve Protein Oranlarının AB ve Türk Standartlarına Uygunluklarının Belirlenmesi. Bilim ve Gençlik Dergisi 5(1): 68-72. Anonim, (2000). Türk Gıda Kodeksi, Çiğ Sut ve Isıl İşlem Görmüş İçme Sütleri Tebliği (tebliğ no 2000/6) Ek-D Çiğ Sütün Bileşimi. Resmi Gazete, 14.2.2000, sayı 23964. Aslan, M., Çimen, M., Bal, S., (2013). Elazığ ili Karakoçan ilçesinden elde edilen sütlerde yağ ve protein oranlarının AB ve Türk standartlarına uygunluklarının belirlenmesi, Bilim ve Gençlik Dergisi, 1(2):39-43. Çakır, E., M. Çimen, Ş. Parıltı, R. Sarı., (2015). Malatya İlinden Ocak ve Şubat Aylarında Elde Edilen İnek Sütlerinde Bazı Biyokimyasal Parametrelerin Karşılaştırılması, Bilim ve Gençlik Dergisi. 3(2):1-4. Çetin, M., Çimen, M., Goksoy, E.O. and Yıldırım, S., (2010). Biochemical Components Having Economic Importance for Goat Milk in Different Environmental Conditions. International Journal of Agriculture and Biology, 12(5):799 800. Çimen, M., Güven, A.D. Gayretli, (2011). Diyarbakır İlinden Elde Edilen İnek Sütlerinde Ekonomik Öneme Sahip Biyokimyasal Parametrelerin Standartlara Uygunluğunun Belirlenmesi. 7. Ulusal Zootekni Bilim Kongresi. Adana. 14-16 Eylül. Çimen, M., (2015). Fen ve Sağlık Bilimleri Alanlarında Spss Uygulamalı Veri Analizi. Palme Yayıncılık, Yayın No: 905, ISBN: 978-605-355-366-3. Sıhhıye, Ankara. Çimen, M., Ertekin, Ö. Ulaş, D. İnal, T., (2016). The risk of ovarian cancer in women fed with milk obtained from goats having different birth type and kid sex. Cancers Review. 3(2): 10-13. Dilmac, M., Cimen, M., Ozgoz, E. and Yildirim, S., (2007). Body Traits of Lambs of Machine Milked Non-Dairy Sheep and Milk Components in Early Lactation. Indian Veterinary Journal, 84: 951-953.
35 Elazığ İlinden İlkbahar ve Kış Mevsimlerinde Elde Edilen İnek Sütlerinde Bazı Biyokimyasal Parametrelerin Karşılaştırılması Filik, G., Görgülü M. ve Boğa M., (2011). Farklı Mevsimlerde Siyah Alaca Süt İneklerinin Sabah Akşam Süt Kompozisyonunun Değişimi. Uluslar arası Katılımlı I. Ali Numan Kıraç Tarım Kongresi ve Fuarı. Eskişehir. İnal, T. ve Çimen, M., (2016). Sığırlarda Ana Yaşının Süt Biyokimyasal Parametreleri Üzerine Etkisi. Türk Doğa ve Fen Dergisi, 5(1):79-82. Karakoç, D., Çimen, M., Demir, N., Şos, C., Gökyer, H., Ablak, E., Kutlu, C., (2013). Ağustos ve Kasım Aylarında Batman İlinden Elde Edilen Sütlerde Ekonomik Öneme Sahip Biyokimyasal Parametreler. Bilim ve Gençlik Dergisi, 1(1):19-23. Kominakis, A.P, Papavasiliou, D., Rogdakis, E.,(2009). Relationships among udder characteristices, milk and non-yield trails in Frizarta dairy sheep. Small Rum.Res. 84/(1/3):82 88. Metin, M., (2005). Süt Teknolojisi-Sütün Bileşimi ve İşlenmesi. Yayın No:5.Ege Üniversitesi, Yayınları. Bornova. İzmir.. Yıldırım, H., Çimen, M., İlhan, A., Turan, Z., Demir, Z., Demir, B., (2014). Adıyaman İlinden Elde Edilen İnek Sütlerinde Ekonomik Öneme Sahip Biyokimyasal Parametrelerin AB ve Türk Standartlarına Uygunluklarının Belirlenmesi. İstanbul Aydın Üniversitesi Dergisi, 22:1-7. Yılmaz, Y., Ertekin, Ö., Işgın, B., Suna, S., (2017). Kırmızı Alaca ve Siyah Alaca Sığırlardan Elde Edilen Sütlerde Somatik Hücre ve Toplam Bakteri Sayıları. Bilim ve Gençlik Dergisi 5(2): 68-73.