HÂKİMLER VE SAVCILAR YÜKSEK KURULU HUKUKİ MÜZAKERE TOPLANTILARI 14-17/Kasım 2013- ZONGULDAK Grup Adı : Özel Hukuk / 1. Grup Grup Konusu : İcra Hukukundan Doğan Davalar Grup Başkanı : Ayhan TUNCAL Grup Sözcüsü : Mahmut COŞKUN Raporlama Heyeti : Fatma Nilgün UÇAR, Murat YAZICI, İpek ZAMANİS, Aysel DURDUBAŞ, Ahmet Serhat Ergin KANAT İCRA DAİRELERİ VE İCRA MAHKEMELERİNDEKİ İŞ YÜKÜ 1- İcra mahkemelerinde İcra İflas Kanunu 4. maddeden kaynaklanan dengesiz ve adaletsiz iş yükü, özellikle İstanbul ve diğer birden fazla icra mahkemesi olan illerdeki yaşanan iş dağılımı problemi dile getirilmiş, bu konuya ilişkin olarak katılımcıların çoğu UYAP tevzii sistemi yolu ile gelen işlerin eşit şekilde dağıtılması, disiplin işlemleri ve denetim yönünden ise mevcut uygulamanın devamı yönünde görüş bildirmiş olup, bir kısım katılımcılar da mevcut uygulamanın aynen devam etmesi yönünde görüş beyan etmişlerdir. 2- İcra mahkemelerinin; icra hukuk ve icra ceza mahkemesi şeklinde ayrı ayrı yapılandırılması özellikle İstanbul, Ankara gibi büyük şehirlerdeki icra mahkemelerinde görülen ceza dava ve işlerinin müstakilen icra ceza mahkemesi şeklinde bakılması, iş durumuna göre bir kısım mahkemelerin icra ceza mahkemesi olarak yetkilendirilebileceği gibi yeni mahkeme kurulmak suretiyle de bu dava ve işlerin görülmesi yoluna gidilmesi, bunun yanında özellikle tazyik hapsi içeren suçlar dışındaki ticareti terk, alacaklıyı zarara uğratmak maksadıyla mevcudunu eksiltme gibi suç olarak tanımlanan ve hapis cezası verilen dava ve işlerin iddianame ile açılması ve bunların da yeni yetkilendirilecek icra ceza mahkemelerinde görülmesi önerilmiştir. 1
3- İcra dairelerinde çalışan personelin eğitiminin yetersiz olması, yeni personelin mevzuata ve uygulamaya adaptasyonu noktasında icra dairesinde çalışan memurların da hizmet içi eğitime tabi tutulması; icra dairelerinde müdür yardımcısı veya müdür olarak çalışanların mümkün olduğu ölçüde hukuk fakültesi mezunları arasından seçilmesi ve bunlardan uygun nitelikte sahip olanların zamanla yapılacak sınavla hakim daha doğrusu icra hakimi olarak çalışmasının önünün açılması, bu konuda düzenleme yapılmasının sağlanması, 4- Belirli süre takip edilmeyen icra dosyalarının HMK.nun 150. maddesinde ki gibi davaların açılmamış sayılması kararlarına benzer bir yasal düzenleme ile takip dosyalarının işlemden kaldırılarak takibin açılmamış sayılması yolu ile icra dairelerindeki lüzumsuz dosya yoğunluğunun tasfiyesinin sağlanması, 5- HMK. 200. maddesinde senetle ispat zorunluluğu için ön görülen 2.500,00.-TL ve altındaki alacaklar için alacaklı tarafından öncelikle borçluya bir ihtarname tebliğ edilerek tebellüğ belgesi de eklenmek suretiyle takibe başlanması bu şart yerine getirilmediği takdirde icra müdürünün resen talebi reddetmesi, ihtarname ve tebliğ zarfının matbu şekilde yönetmelikte yer alması. Tebligat zarfı ve muhtıranın aynı kağıtta yer almak suretiyle tebligat zarfı içine muhtıranın eklenip eklenmediği yönündeki tereddütlerin de ortadan kaldırılması, 6- Mevzuattaki farklı faiz oranlarının tek faiz oranına indirilmek suretiyle uygulamadaki ihtilafların önüne geçilmesinin sağlanması, 7- İİK.da ki itiraz ve şikayetlerle ilgili farklı sürelerin HMK ile uyumlu hale getirilerek 1 hafta, 2 hafta, 1 ay olarak belirlenmesi bunun için yasal düzenlemeye gidilmesi, 8- İcra Dairelerinde de banka, hastane gibi kurumlarda uygulanan sıra numarası almak yolu ile işlem yapılmasının sağlanması lüzumsuz yığılmaların ve bununla bağlantılı yanlış işlem yapılmasının önüne geçilmesi yönünde görüş bildirilmiştir. İLAMSIZ TAKİP 1- İlamsız takiplerin azaltılması anlamında, belgeye dayalı olmayan takiplerin başlatılmaması önerilmiş ve yine bu konuda ilama dayalı olarak ilamsız takip yapılamaması yolundaki 12. Hukuk Dairesi kararı tartışılmış, katılımcıların çoğunluğu daire kararı ve uygulamasının yerinde olduğu yönünde görüş beyan etmiş, bir kısım katılımcılar ise alacaklının ilama dayalı alacağını isterse ilamsız takip yolu ile takip edebileceğini yasal olarak bunun mümkün olduğunu beyan etmişlerdir. 2- İtiraz üzerine ilamsız takipte itirazın kaldırılması ve itirazın iptali şeklinde iki yolla takibe devam edilebilmesi şeklindeki yasal düzenlemenin icra mahkemesinde ki kararların kesin nitelikte olmaması dikkate alınarak itirazın kaldırılması usulünden vazgeçilerek sadece itirazın iptali yolu ile takibin devamının mümkün olması yönünde görüş bildirilmiştir. 2
TEBLİGAT HUKUKU İLE İLGİLİ SORUNLAR 1- PTT görevlileri adli tebligatın yapılmasında gerekli özeni göstermediğinden tebliğ işlemleri birden fazla kez tekrarlanmakta, icra işlemleri dahil birçok adli işlem aksamakta ve tekrarlanmakta bu nedenle öncelikle PTT görevlilerinin kullanmakta olduğu kaşelerin yasayı bilen bir heyet tarafından yeniden düzenlenerek ülke genelinde tek bir kaşe kullanılması, bu şekilde tebligattan kaynaklanan aksaklıkların azaltılması, 2- T.K. 41. maddesine işlerlik kazandırılarak gerektiğinde adli tebligatın adliye personeli tarafından daha yaygın şekilde yapılmasının sağlanması, bazı katılımcılar tarafından da adli tebligat birimi kurulması suretiyle tebligatın daha sağlıklı ve seri yapılmasının sağlanması, 3- İcra müdürü tebligatın geçerliliğini usulüne uygun olup olmadığını re sen göz önüne alabilir mi konusu Yargıtay uygulamaları ışığında tartışıldı. Genel anlamda icra müdürünün yorum gerektirmeyen açık maddi hata şeklindeki tebligat eksikliklerini re sen dikkate alması, bu anlamda Yargıtay uygulamalarının esnetilerek mahkeme önüne gelmeden problemlerin ortadan kaldırılmasının sağlanması, 4- Tebligatın usulsüz yapılması halinde ve memur hatasından kaynaklanan tebligat usulsüzlüğünde bilâ ücret yeniden tebligat yapılması yönünde düzenleme yapılması, 5- Uygulamada bir kısım borçluların mernis adresinden nakil almak suretiyle tebligatı engellediği yeni adres bildirmediğinden tebligat yapılamadığı bu yönde yapılacak bir yasal düzenleme ile adres nakillerinde mutlaka yeni bir adresin bildirilmesi zorunluluğunun getirilmesi aksi takdirde adres nakline izin verilmemesi yönünde kanuna madde eklenmesi, 6- T.K. 21/2 kapsamında Yargıtay uygulamaları tartışıldı. Bu anlamda bilinen adresin olmaması halinde mernis adresine T.K. 21/2 kapsamında tebligat çıkarılması, 7- Tebligat Kanununda yapılacak değişiklikle davayı takip eden avukatın bildirdiği adrese tebligat yapılamaması halinde baroda kayıtlı bulunduğu adrese T.K. 21/2 maddesine göre tebligat yapılmasının sağlanması yönünde görüş bildirildi. HMK.124 MADDESİNİN İCRA TAKİPLERİNDE UYGULANMASI 1- HMK. 124 maddesi kapsamında açık maddi hataların icra takiplerinde uygulanmasının usul ekonomisine uygun düştüğü bu yönü ile icra işlemlerine hızlandırıcı etkisi olacağı düşünülmektedir. 2- Yine icra hukuk mahkemesindeki şikâyetlerde bu maddenin uygulanabileceği düşünülmektedir. İHTİYATİ HACZİN YETKİYE ETKİSİ 1- Katılımcılar ihtiyati haczin tek başına yetkiyi belirlemesi noktasında uygulamanın özellikle Yargıtay uygulamasının HMK. ya uygun olmadığı alacaklı tarafın tek taraflı iradesi ile yetkili icra dairesini belirlediği HMK. da 3
yetki sözleşmesi dahi sınırlandırılırken alacaklıya yasaya aykırı bir hak verilmesinin doğru olmadığı HUMK.nun 12. maddesinin yürürlükten kalkmasından sonra ihtiyati haczin yetkili icra dairesini belirlememesi gerektiği düşüncesi ileri sürülmüştür. 2- Yargıtay 12. H.D.nin bu konuya ilişkin kararları ayrıntılı bir şekilde tartışılmıştır. HMK. 209. MADDESİ KAPSAMINDA H.A.G.B. KARARI VERİLMESİNİN ETKİLERİ Sahtelik iddiasında takibin durdurulması noktasında H.A.G.B. kararı verilmesi veya verilmemesinin sonuca etkili olmadığı zira iddianame ile dava açılmasının takibin durması için yeterli sayılırken iddianamenin daha ileri aşaması olan H.A.G.B. kararı verilmesinde de takibin durması gerektiği bildirilmiştir. İHALENİN FESHİ 1- Yargıtay 12. H.D.nin son kararları doğrultusunda ihalenin feshi nedenleri tartışılmış özellikle İİK.nun 106-110 ve 150/e maddelerinin uygulanması noktasında sürelerin re sen göz önünde tutulması hususu vurgulanmıştır. Bu kapsamda İİK.nun 128/a maddesi gereğince kıymet takdirine itiraz davasında davacı tarafa masraf yatırması yönünde herhangi bir tebligat yapılmaması gerektiği yasanın lafzı ve amacının icra işlemlerini hızlandırmak olduğu bu anlamda dava tarihinden itibaren 7 günlük sürede masrafların yatırılması gerektiği aksi takdirde herhangi bir ihtar yapılmadan davanın reddedilmesi gerektiği, ancak gider avansında yatırılan meblağın tamamlanması veya mahkeme yolluğunun yatırılmış olmasının bilahare keşiften önce bilirkişi ücreti tamamlanmak kaydı ile yeterli olduğu görüşü ifade edilmiştir. 2- Tapuda lehine aile konutu şerhi bulunanların İİK.nun 134/2 maddesinde sayılan ilgililerden olup ihalenin feshi davası açabileceği, Tapuda lehine cebri icra yasağı içermeyen ihtiyati tedbir şerhi bulunan kişinin ihalenin feshi davası açmakta hak ve yetkisinin bulunmadığı hususlarında ki Yargıtay uygulamalarının yerinde doğru olduğu konusunda katılımcılar görüş birliğine varmışlardır. 3- İhalenin feshi davasının reddinde %10 para cezası uygulamasının yerinde ancak yetersiz olduğu, İİK.nun 134/2. maddesinde yapılacak değişiklikle davanın reddi halinde red sebebine bakılmaksızın %10 para cezası uygulanmasının kötü niyetli yahut şantaj amaçlı dava açılmasının önüne geçeceği düşünülmektedir. Ayrıca Yargıtay 12. H.D.sinin ihalenin feshi yönünden onama; para cezası yönünden bozma yönündeki kararlarının usul ekonomisi bakımından düzeltilerek onama şeklinde para cezası verilmesi yoluna gidilmesi, 4- İİK.nun 134/3 deki %20 olarak uygulanan para cezasının 2. fıkrada olduğu gibi %10 olarak uygulanması yani tüm ihalenin feshi hallerinde %10 para cezası uygulanması yönünde yasal düzenleme yapılması, 4
5- İhalenin feshi şikâyetlerinde hükmedilen %10 luk para cezasının hazine lehine değil ihale alıcısı lehine hükmedilmesi için yasal düzenleme yapılması gerektiği yönünde görüş bildirilmiştir. EV EŞYASI HACZİ VE MESKENİYET 1- Meskeniyetle ilgili daire kararları tartışılmış uygulama genel anlamda kabul görmekle birlikte borçlunun haline münasip evinin haczedilemeyeceğini düzenleyen İİK.nun 82. maddenin 1. fıkrasının 12. bendinin kaldırılması yönünde görüş beyan edilmiştir. 2-6352 Sayılı Kanunla yapılan değişiklikler kapsamında son uygulamalar değerlendirilmiş ev eşyası haczine ilişkin daire kararları genel anlamda kabul görmüştür. 3- Esnaf, zanaatkâr gibi çalışanların mesleğini icra ettiği alet ve araçların haczi ile yetinilmesi, muhafaza altına alınmaması özellikle ticari araçların trafik kaydına haciz konulmasıyla yetinilip muhafaza işlemi yapılmaması yönünde görüş bildirilmiştir. 4- Yediemin depolarının sağlıklı işletilmediği, mevcut hali ile haczedilen malların satışını zorlaştırdığı bu yönde yeni bir yasal düzenleme yapılarak depoların daha şeffaf, denetlenebilir, güvenli ve daha ekonomik bir yapıya kavuşturulması gerektiği yönünde görüş bildirilmiştir. 5- Devlet mallarının haczedilmezliği yönündeki 82/1 maddesi dar yorumlanarak fiilen kamu hizmetinde kullanılan hastane, eğitim kurumu, ibadethane, park gibi yerler dışında kalan sırf kamu kurum veya kuruluşu adına kayıtlı menkul ve gayrimenkullerin haczinin mümkün olması yönünde gerekirse yasa değişikliği de yapılmak suretiyle genişletici yorum yapmak yolu ile haczinin mümkün kılınması yönünde görüş bildirilmiştir. 6- İdari Yargılama Usulü Kanununun 28. maddesinde idare aleyhine hüküm altına alınan bedellere ilişkin olarak idareye tebligat yapılıp yasada belirtilen süre geçtikten sonra takip yapılması öngörülmüş olup bu husus sadece idarenin borçlu olduğu bedeller yönünden geçerli kabul edilmiştir. Ancak bu ayrıcalığın (önce idareye başvurma koşulunun) sadece idareye değil tüm borçlulara tanınarak eşitsizliğin giderilmesi gerektiği yönünde görüş bildirilmiştir. 7- İcra takiplerinde olduğu gibi genel mahkemelerde ve tüketici hakem heyeti kararlarında da davacı ve davalının banka hesap numarasının karara yazılması, dava ve cevap dilekçelerinde de tarafların banka hesap numarasının bildirilmesi, bu şekilde borcunu ödemek isteyen borçlunun haksız yere icra takip masraflarından ve vekâlet ücretlerinden kurtulmasının sağlanması, gereksiz dava ve takiplerin açılmasının önüne geçilmesi önerilmiştir. ŞİKÂYET NİTELİĞİNDEKİ DAVA VE İŞLERDE YARGILAMA GİDERİ VE ÜCRETİ VEKÂLET Salt memur işleminden kaynaklanan davalarda karşı taraf aleyhine yargılama gideri ve ücreti vekâlet hükmedilmemesi, yargılama giderlerinin 5
şikâyetçi üzerinde bırakılmasının bu konuda lüzumsuz davalar açılmasına engel olacağı düşünülmüş bir kısım katılımcılar ise memur hatasından kaynaklanan davalarda taraflara yargılama gideri hükmedilmemesi ancak bunun hazine tarafından karşılanarak ilgiliye rücû edilmesi gerektiği yönünde görüş bildirmişlerdir. İFLASIN ERTELENMESİ KARARLARININ TAKİBE ETKİSİ Yargıtay 12. H.D.nin konuya ilişkin kararları tartışıldı. Katılımcılar tarafından uygulama ile daire kararlarının örtüştüğü dolayısı ile daire kararlarının istikrarlı bir şekilde devam etmesi gerektiği yönünde görüş bildirildi. İLAMLI TAKİPTE DAYANAK İLAMLA İLGİLİ SORUNLAR 1- İş Mahkemesi ilamlarında özellikle faizin başlangıcına esas olacak akdin fesih tarihi ibaresi infazı kabil olmadığından mutlaka hüküm fıkrasında akdin fesih tarihinin gösterilmesi keza işe iade davalarında 4 aylık ücretin işverenden alınıp işçiye ödenmesi şeklindeki hükmün eda hükmü içermemesi nedeniyle işçinin alacağına kavuşması mümkün olmadığından 4 aylık ücretin ne olduğunun parasal olarak hüküm fıkrasında net ve açık şekilde gösterilmesi. Eğer dava ıslah edilmiş ise ıslah tarihinin dolayısı ile faiz başlangıç tarihinin gösterilmesi, 2- Tüketici mahkemesinde özellikle ayıplı araçla ilgili aynen iadeye ilişkin hüküm fıkralarının infazında ve İİK.nun 24. maddesi uygulamasında karşılaşılan sorunları azaltmak, bu konuda yargı yoluna başvurmadan takibin yapılabilmesi bakımından iadeye karar verilen araç ve benzeri menkulün aynen iadesi mümkün olmadığı takdirde istenebilecek bedele de hüküm fıkrasında yer verilmesi hususunda yasal düzenleme yapılması, 3-6284 Sayılı Ailenin Korunması ve Kadına Karşı Şiddetin Önlenmesine Dair Kanun kapsamında aile mahkemelerince aile konutunun eşe tahsisine ilişkin olarak (3 ay 6 ay süre ile) verilen karar dayanak gösterilerek, borçlu eş hakkında kira bedelinin ödenmemesinden dolayı yapılan icra takibine bağlı olarak icra mahkemesinden alınan tahliye kararının icrasında aile mahkemesince verilen tahsis kararının göz önüne alınamayacağı, mahkemece verilen tahliye kararının infazını önleyemeyeceği, 4- Aile mahkemesince verilen anlaşmalı boşanmaya ilişkin kararlarda taraflar arasındaki anlaşma protokolünün aynen hüküm fıkrasında yer alması nedeniyle, infazı kabil olmayan protokollere hükümde yer verilmemesi ve mahkemenin önüne gelen protokolü hüküm fıkrasına yazarken infaz kabiliyetini gözetmesi, infazında tereddüt oluşabileceği kısımları re sen taraflara açıklatması gerektiği yönünde görüş bildirilmiştir. 6100 SAYILI HMK. NUN İCRA MAHKEMELERİNDE UYGULANMASI 1- Katılımcılar HMK.daki gider avansının yargılamayı hızlandırıcı ve usul ekonomisine uygun bir düzenleme olduğunu icra hukuk mahkemelerinde de itiraz ve şikâyetin niteliğine uyduğu ölçüde uygulanması gerektiğini belirtmişler 6
bu anlamda Yargıtay 12. H.D.nin kararları tartışılmış, uygulamanın kararlarla paralel olduğu görülmüştür. 2- HMK.nun 120. maddesinde ki gider avansı ile 324. maddesinde ki delil avansı arasındaki fark tartışılmıştır. İİK 68/b ve 150/ı MADDE UYGULAMALARI Anılan yasa maddeleri belli kurumlara ayrıcalık tanımakta yasanın genel sistematiği dışında bir kısım yasaya aykırı uygulamaları yasal hale getirmektedir. Bu nedenle anayasanın eşitlik ilkesine aykırı olduğu yönünde görüş bildirilmiştir. (Anayasa Mahkemesi nin bu konudaki kararı bilinmesine rağmen anayasaya aykırı olduğu düşünülmektedir.) İİK 134/5 İLE HARÇLAR KANUNU 36. MADDENİN BİRLİKTE DEĞERLENDİRİLMESİ Katılımcılar mevcut yasal düzenlemeye göre nema ödemesinin sadece ihalenin feshi davalarına özgü bir özel düzenleme olduğunu, bunun dışında icra dairesine yatan örneğin menfi tespit davalarında borcun tamamının belli bir tazminat miktarı ile birlikte yatırılması halinde yatan paranın nemalandırılmak suretiyle alacaklıya ödenmesi, bu suretle borçlunun faiz yükünün azaltılması alacağın da garanti altına alınması bakımından yasal düzenleme yapılması gerektiği düşünülmüş. Harçlar Kanunu 36/2 maddesindeki istisnanın icra takip ve işlemleri için de getirilmesi önerilmiştir. İSTİHKAK DAVALARINDA YETKİ HUMK.nun 512. maddesinin 6100 Sayılı HMK.da karşılığının bulunmaması nedeniyle istihkak davalarında talimat icra dairesinin bağlı bulunduğu icra mahkemelerinin yetkisi ortadan kalktığından menkullerin bulunduğu talimat icra müdürlüğünde keşif, tanık dinlenilmesi gibi işlemlerin yapılması da gerekeceğinden usul ekonomisi açısından benzer düzenlemenin HMK.da da yer alması gerektiği düşünülmektedir. Bir kısım katılımcılar da mevcut düzenlemenin yerinde olduğu yani tüm istihkak iddialarına asıl icra dairesinde bakılması gerektiği yönünde görüş bildirmişlerdir. 7