YAPISAL DEĞİŞİM VE DÖNÜŞÜM DÖNEMİ

T.C. GIDA TARIM VE HAYVANCILIK BAKANLIĞI 2003-2011 STRATEJİK VE REKABETE DAYALI İKTİSADİ BİR SEKTÖR OLARAK ELE ALINAN TARIMIN; YAPISAL DEĞİŞİM VE DÖNÜŞÜM DÖNEMİ

Türk tarımını kalkındırmadan Türkiye yi kalkındıramayız Recep Tayyip ERDOĞAN Başbakan 3

4

Ekolojik denge ve küresel gıda sorunları için şimdi tarım zamanı Mehmet Mehdi EKER Gıda Tarım ve Hayvancılık Bakanı 5

İçindekiler Tarım Sektörü Temel Göstergeleri...8 Tarımda Gündelik Bakıştan Stratejik Planlamaya Geçildi...14 Tarımda Diğer Yapısal Değişim ve Dönüşüm Çalışmaları...25 Tarımsal Destekler Artırıldı....33 Güvenilir Gıda...44 Bitkisel Üretim...50 Hayvansal Üretim...55 Bitki ve Hayvan Sağlığı...61 Kırsal Kalkınma...70 Uluslararası İlişkiler ve AB...75 AR-GE...83 Diğer Çalışmalar...94 Yeni Projeler Başlatıldı....104 Bağlı ve İlgili Kuruluşların Faaliyetleri...118 7

Tarım sektörü temel göstergeleri

Tarım BÜYÜDÜ Türkiye BÜYÜDÜ Son 8 yılın 7 sinde büyüyerek, Ekonominin tampon ve Türkiye nin lokomotif sektörü olan Tarım Sektörü; 75 Milyon insanımızın ve 30 Milyon turistin gıda ihtiyacını karşılamış, 1.525 ürün ile 184 ülkeye 15,3 Milyar dolarlık ihracat gerçekleştirmiştir. Türk tarım sektörü, Dünyada tarımsal ekonomik büyüklük açısından, 2002 yılında 11. sırada iken, son sekiz yılda 7. sıraya, Avrupa da ise 1 inci sıraya yükseldi. 9

Tarım Gelişiyor, Türkiye Kalkınıyor Tarım Geli iyor, Türkiye Kalkınıyor Tarımın Milli Gelire katkısı; 2002 yılında 36,1 Milyar TL iken, 2010 yılında 92 Milyar TL ye ula tı. Son 8 yılda Tarımın Milli Gelire katkısı 1,6 kat arttı. 10 Tarımın Milli Gelire katkısı; 2002 yılında 36,1 Milyar TL iken, 2010 yılında 92,8 Milyar TL ye ulaştı. 2002-2010 döneminde Tarımın Milli Gelire katkısı %157 arttı. Dolar olarak ise 2002 yılında 23,7 Milyar Dolardan, 2010 yılında 62 Milyar Dolara ulaştı. Kaynak: TU K (1998 bazlı yeni sisteme göre hesaplanmı tır). Kaynak: TUİK (1998 bazlı yeni sisteme göre hesaplanmıştır).

Tarım Ürünlerimiz Dünya Sofralarında Yer Aldı... y e 2002 yılında 4 Milyar Dolar olan tarım ürünleri ihracatı, 2011 yılında 15,3 Milyar Dolara ulaştı. 2011 yılında gıda maddeleri dış ticareti 3,6 Milyar dolar fazla verdi. Ülkemiz, dünya tarımsal üretiminde 30 üründe, ihracatta ise 26 üründe ilk 5 te yer aldı. Tarım Ürünlerimiz iz Dünya Sofralarında r Yer Aldı 2002 yılında ında 4 Milyar Dolar olan tarım ürünleri ü ihracatı, 2011 yılında 15,3 Milyar Dolara a ula tı. 2011 yılında gıda maddeleri dı ticareti 3,6 Milyar dolar fazla verdi. Ülkemiz, dünya tarımsal üretiminde 30 üründe, ünde ihracatta ta ise 26 üründe ilk 5 te yer aldı. Kaynak: TÜ K Uluslararası s Standart t Ticaret Sınıflaması (SITK) Rev3 Kaynak: TUİK-Uluslararası Standart Ticaret Sınıflaması (SITC) Rev3 7 11

12 Tarımda Faizsiz Finansman Dönemi Başlatıldı... 2002 yılında %59 olan tarımsal kredi faiz oranları, 2011 yılında sulama ve hayvancılık faaliyetlerinde sıfır a (faizsiz), diğer tarımsal faaliyetlerde % 5 e düşürüldü. Hayvancılıkta ve basınçlı sulama yatırımlarında ise 2010 yılında başlatılan faizsiz finansman uygulamasına 2011 yılında da devam edildi. Faiz oranlarındaki düşüşle birlikte tarımsal kredi kullanımı önemli ölçüde arttı. Ziraat Bankası ve Tarım Kredi Kooperatifleri tarafından; 2002 yılında 550 Bin çiftçiye 529 Milyon TL kredi kullandırılmış iken, 2011 yılında 1,1 Milyon çiftçiye 22,3 Milyar TL kredi kullandırıldı.

finansman uygulamasına 2011 yılında ı da devam edildi. Faiz oranlarındaki dü ü le birlikte tarımsal kredi kullanımı önemli ölçüde arttı. tı. Ziraat Bankası ası ve Tarım Kredi Kooperatifleri o tarafından; n 2002 2 yılında 550 Bin çiftçiye 529 Milyon TL kredi kullandırılmı iken, 2011 yılında 1,1 Milyon çiftçiye 22,3 Milyar TL kredi kullandırıldı. dı. Tarımsal kredi vadeleri, işletme kredilerinde 18 aydan 24 aya, yatırım kredilerinde ise 5 yıldan 7 yıla çıkarıldı. Kaynak: T.C. Ziraat atbankası ve ve Tarım Tarım Kredi Kredi Kooperatifleri Kooperatifleri kayıtları (20 kayıtları (2011) Tarımsal Kredilerin Geri Dönüş Oranları Arttı. 2002 2011 Ziraat Bankası %38 %98,9 Tarım Kredi Kooperatifleri %71 %98 13

Tarımda gündelik bakıştan stratejik planlamaya geçildi Bakanlığımız, 2010 yılında, Eğitim ve Yönetimde Politika Analizleri ve Stratejik Araştırmaları Derneği tarafından Ülkemizin En İyi Stratejik Yönetim ve Uygulama Yapan Kurumu seçildi.

Üretimle İlişkilendirilmiş Destekleme Politikası ve Havza Modeli Oluşturuldu... Tarım Havzalarında doğal kaynakları koruyarak üretimi planlamak ve arttırmak, etkin ve rasyonel bir destekleme politikası uygulamak üzere geliştirildi. Bu kapsamda, iklim, toprak, topografya, arazi sınıfları ve kullanım şekillerine dayalı yaklaşık 528 Milyon veri değerlendirilerek Türkiye tarımının 30 adet tarım havzası belirlendi. Her havza için stratejik, arz açığı ve rekabet şansı olan ürünler ile özel ürünler belirlendi ve tarım havzalarına dayalı haritalar oluşturuldu. Tarım Havzaları Üretim ve Destekleme Modeli ile tarım envanteri ortaya çıkarıldı. Hangi bölgede, hangi üründen en iyi verimin alınacağı tespit edilerek, hangi ürünlerin desteklenmesi gerektiği ortaya konuldu. 15

16 Yeni Fındık Stratejisi Oluşturuldu... Dünya üretiminin % 75 ini, ticaretinin ise % 85 ini gerçekleştirdiğimiz fındıkta yıllardır süregelen sorunlara kalıcı çözümler bulmayı amaçlayan Yeni Fındık Stratejisi ile piyasalarda denge sağlandı. Uygulamaya konulan Yeni Fındık Stratejisi ile ruhsatlı alanlarda üretim yapan fındık yetiştiricilerimize Alan Bazlı Gelir Desteği, ruhsatsız alanlarda fındık yetiştiriciliği yapanlara ise alternatif ürünlere geçmeleri halinde Alternatif Ürün Desteği ve Fındık Söküm Tazminatı verilmektedir. Ruhsatlı alanlarda fındık üretimi yapan üreticilerimize Alan Bazlı Gelir Desteği uygulaması kapsamında, toplam 1,3 Milyar TL, fındık yerine başka ürün üretimine geçen üreticilerimize toplam 2,3 Milyon TL alternatif ürün desteği ve söküm tazminatı ödemesi yapıldı.

Tarımsal Kuraklıkla Mücadele Stratejisi ve Eylem Planı Hazırlandı... Tarımsal Kuraklıkla Mücadele İle Kuraklık Yönetimi Çalışmalarına İlişkin Usul ve Esaslar Hakkında Karar Bakanlar Kurulu Kararı ile yürürlüğe girdi. Tarımsal Kuraklık Yönetiminin Görevleri, Çalışma Usul ve Esaslarına Dair Yönetmelik yayımlandı. Türkiye Tarımsal Kuraklıkla Mücadele Stratejisi ve Eylem Planı Stratejisi Belgesi hazırlandı. Tarımsal Kuraklık İl Kriz Merkezleri oluşturularak İl Kuraklık Eylem Planları hazırlandı. İzleme Erken Uyarı ve Tahmin Komitesi, Risk Değerlendirme Komitesi ve Tarımsal Kuraklık Yönetimi Koordinasyon Kurulu oluşturuldu. Kuraklığa dayanıklı çeşit geliştirme ve yaygınlaştırma çalışmalarına hız verildi. Konya da Bahri Dağdaş Uluslararası Tarımsal Araştırma Enstitüsü bünyesinde Bitkisel Kuraklık Test Merkezi kuruldu. 17

Tarımda Stratejik Planlamaya Geçildi... Tarım, sosyal alan olmaktan çok, stratejik ve rekabete dayalı iktisadi bir sektör olarak ele alındı. Tarım Strateji Belgesi (2006-2010) ve Stratejik Plan (2010-2014) Hazırlandı Stratejik Planda Tarımsal Üretim ve Arz Güvenliği, Gıda Güvenilirliği, Bitki ve Hayvan Sağlığı, Kırsal Kalkınma ve Kurumsal Kapasite stratejik alanlar olarak belirlendi. 18

6 stratejik amaç ve 38 stratejik hedefin yer aldığı Plan kapsamında; 1. Tarımsal üretimi yönlendirmek ve arz güvenliğini sağlamak, 2. Tarımsal altyapıyı geliştirmek, çevre ve doğal kaynakları korumak, iyileştirmek, sürdürülebilirliği sağlamak ve doğal afetlerin etkisini azaltmaya yönelik tedbirler almak, 3. Güvenilir gıda ve yem arzını sağlamak, 4. Bitki ve hayvan hastalık ve zararlılarını eradike etmek, ürün kayıplarını önlemek ve halk sağlığını korumak, 5. Kırsal alanda tarımsal altyapı hizmetlerini, insan kaynaklarını ve örgütlenme düzeyini geliştirmek, pazar entegrasyonunu sağlamak, kırsal nüfusun gelirini çeşitlendirmek, yerel kalkınma kapasitesini ve yaşam kalitesini artırmak, 6. Etkin ve kaliteli hizmet sunmak üzere yönetsel ve kurumsal mükemmeliyeti sağlamak amaçlanmaktadır. 19

Performans Programları Hazırlandı... Stratejik planda yer alan orta ve uzun vadeli amaç ve hedeflere ilişkin faaliyetler ile bunların kaynak ihtiyacını içeren 2010 ve 2011 yılı Performans Programı hazırlandı. 2012 yılında da Performans Programı bütçe ile ilişkilendirildi. 20

2008-2012 Tarım Vizyonu Belirlendi... 2008-2012 yıllarını kapsayacak 5 yıllık Eylem Planı ve Tarım Vizyonu; kamu, özel sektör, meslek odaları, üretici örgütleri, üniversite temsilcileri ve sivil toplum kuruluşlarının temsilcileriyle birlikte hazırlandı. 2002-2007 dönemi, Acil Tedbirler ve Değişim Dönüşüm dönemi, 2008-2012 dönemi ise Tarımda Sektörel Gelişme ve Sürdürülebilir Kalkınma dönemi olarak ele alındı. 2008-2012 Tarım Vizyonu, 81 ilde, 545 ilçe 3 bin 649 köyde büyük çoğunluğu çiftçi ve sektör çalışanları olan 50 binden fazla kişi üzerinde yapılan derinlik analizi sonucunda oluşturularak, ortak akıl toplantılarından çıkan öneriler doğrultusunda şekillendirildi. Tarım Eylem Planı nda; öncelik verilen 183 konu başlığının yıllara göre dağılımı yapılarak, her yıl alınacak tedbirler tespit edildi. 21

Sektörel İşbirliği ve Ortak Akıl Toplantıları Yapıldı... Tarım sektöründe katılımcı bir yaklaşımla alt sektörlerin sorunlarının belirlenmesi ve çözüm yollarının ortaya konulması amacıyla 16 alt sektörden toplam 500 üretici, tedarikçi, sanayici ve STK ile birlikte Sektörel İşbirliği ve Ortak Akıl Toplantıları yapıldı. Sektörün temel sorunlarına ilişkin 240 ana tedbir belirlendi ve alt sektör bazında Eylem Planları hazırlandı. 22

Kırsal Kalkınma Planı (2010-2013) hazırlandı... Kırsal toplumun iş ve yaşam koşullarının kentsel alanlarla uyumlu olarak yöresinde geliştirilmesi ve sürdürül ebilir kılınması amacıyla, kırsal kalkınma alanında desteklenmesi gereken tedbirler, faaliyetler ve kaynak ihtiyacı, ilgili 24 kurum ve kuruluşla koordine edilerek belirlendi. 23

2023 Tarım Vizyonu Belirlendi... 24 Ufuk çizgimiz olan 2023 e doğru ilerlerken; Nüfusunu yeterli, kaliteli ve güvenilir gıda ile besleyen, Tarım ürünlerinde net ihracatçı konumunu daha da geliştiren, Rekabet gücünü artırmış, Dünyada ve bölgesinde tarım alanında söz sahibi bir ülke olmak temel hedef olarak belirlendi. 2023 yılında HEDEF; Tarımsal GSYİH sı 150 Milyar Dolara ulaşmış, Tarımsal ihracatı 40 Milyar Doları aşmış, Dünyada tarımsal ekonomik büyüklükte ilk 5 ülke içinde yer alan bir Türkiye

Tarımda Diğer Yapısal Değişim ve Dönüşüm Çalışmaları

Şimdi 70 milyonu aşan genç ve dinamik bir nüfusumuz var. Biz dünya değiştikçe, iklimler değiştikçe tarımın da bu değişime ayak uydurması, büyümesi güçlenmesi gerektiğine inandık... Tarıma bakışımızı değiştirdik. Mehmet Mehdi EKER Gıda Tarım ve Hayvancılık Bakanı

Yıllardır beklenen Tarım Kanunu nun da içinde olduğu, Tarımda Yapısal Değişim ve Dönüşüm döneminin önünü açan 13 temel Kanun yayımlandı ve 21 Kanun da da değişiklik yapıldı. 1. Tarım Kanunu, 2. Organik Tarım Kanunu, 3. Tarımsal Üretici Birlikleri Kanunu, 4. Yeni Bitki Çeşitlerine Ait Islahçı Haklarının Korunmasına İlişkin Kanun, 5. Tarım Sigortaları Kanunu, 6. Toprak Koruma ve Arazi Kullanımı Kanunu, 7. Tohumculuk Kanunu, 8. Tarım ve Kırsal Kalkınmayı Destekleme Kurumu Kuruluş Kanunu, 9. Türkiye Cumhuriyeti Ziraat Bankası Anonim ve Tarım Kredi Kooperatifleri Tarafından Kullandırılan Toplu Köy İkrazati/Grup Kredilerinden Doğan Kefaletin Sona Erdirilmesi Hakkında Kanun, 10. Türkiye Cumhuriyeti Hükümeti ile Birleşmiş Milletler (BM) Gıda ve Tarım Örgütü (GTÖ) Arasında GTÖ Orta Asya Alt Bölge Ofisi Anlaşmasını Onaylanmasının Uygun Bulunduğuna Dair Kanun, 11. Biyogüvenlik Kanunu, 12. Veteriner Hizmetleri, Bitki Sağlığı, Gıda ve Yem Kanunu, 13. T.C. Ziraat Bankası A.Ş. ve Tarım Kredi Kooperatifleri Tarafından Üreticilere Kullandırılan ve Sorunlu Hale Gelen Tarımsal Kredilerin Yeniden Yapılandırılmasına İlişkin Kanun. 27

Tarım Arazilerinin Parçalanmasının Önüne Geçildi... Toprak Koruma ve Arazi Kullanımı Kanununa bağlı olarak, Tarım Arazilerinin Korunması, Kullanılması ve Arazi Toplulaştırma Tüzüğü ile Uygulama Yönetmeliği çıkarıldı. Kanun kapsamında; Bölünemez Parsel Büyüklüğü belirlenerek ve mutlak tarım arazileri, özel ürün arazileri ve marjinal tarım arazilerinin 20 dekardan, dikili tarım arazilerinin 5 dekardan, örtü altı tarımı yapılan arazilerin 3 dekardan daha küçük parçalara bölünmesi önlenerek fiili toplulaştırma yapılması sağlandı. İl özel idareleri, belediyeler, tarımsal amaçlı faaliyette bulunan kooperatifler, tüzel kişilikler veya diğer kamu kuruluşlarına özel arazi toplulaştırma yapma imkânı verilerek, tarım arazilerinin toplulaştırılmasına hız kazandırıldı. 80 yıldır tarımın en önemli sorunu olan miras yoluyla bölünmenin önüne geçmek ve kalıcı çözüm bulmak amacıyla yasal ve yapısal düzenlemeler için çalışmalar başlatıldı. 28

Arazi Toplulaştırma Çalışmaları Hız Kazandı... Tarım sektöründe yapısal sorunların başında yer alan işletmelerin ölçek küçüklüğü ve parçalılık sorununa karşı Arazi Toplulaştırma çalışmalarına önem verildi. 1961-2002 yılları arasında 41 yıllık dönemde toplam 450 Bin ha alanda toplulaştırma yapılmış iken, 2003-2011 yılları arasında 9 yılda toplam 1 Milyon 291 Bin hektar alanda toplulaştırma yapıldı. Bugüne kadar toplam 1 Milyon 741 Bin ha alanda arazi toplulaştırması çalışması tamamlandı. Halen 1 Milyon 838 Bin hektar alanda toplulaştırma çalışmaları devam ediyor. Arazi toplulaştırma ve planlama çalışmalarında yeni ve daha etkin bir yaklaşımla, her yıl 1 Milyon hektar alanda çalışmalara başlanılması hedeflendi. 2023 yılına geldiğimizde 14 Milyon hektar alanda toplulaştırma çalışmaları tamamlanmış ve parçalı arazilerimiz birleştirilmiş olacak, 8,5 Milyon hektar alan suyla buluşturulacak. 29

Tarım İlk lerle Tanıştı... Tarım sektöründe ilk kez Tarım Kanunu yayımlandı (2006). Kurumsal ve sektörel derinlik analizi ile buna uygun strateji, misyon ve vizyon belirleme çalışması yapıldı (2007). Bakanlığa yeni hizmet binası sağlandı (2011). Tarım Havzaları Üretim ve Destekleme Modeli oluşturuldu (2010). Devlet Destekli Tarım Sigortası uygulamaları başlatıldı (2006). 174 ALO GIDA HATTI kuruldu (2009). Gıda Güvenliği Bilgi Sistemi kuruldu (2007). Tarım arazilerinin Bölünemez Parsel Büyüklüğü belirlenerek fiili toplulaştırma yapılması sağlandı (2007). Bitki Gen Bankası açıldı (2010). "Ulusal Gıda Referans Laboratuarı" hizmete açıldı (2010). 30

Hayvansal Biyoteknoloji Merkezi kuruldu (2010). Bitkisel Kuraklık Test Merkezi kuruldu (2010). Milli Botanik Bahçesi kuruluyor (2010). Tarım Müzesi kuruluyor (2011). Veteriner Sınır Kontrol noktaları açıldı (2010). Tarım ve Kırsal Kalkınmayı Destekleme Kurumu kuruldu (2008). Kırsal kalkınma yatırımlarına %50 hibe desteği başlatıldı (2006). Tarımsal kalkınma kooperatiflerine faizsiz kredi verildi (2003). Basınçlı sulama sistemi yatırımlarına, % 50 hibe ve faizsiz 5 yıl vadeli kredi uygulamaları başlatıldı (2006-2007). GAP ve DAP kapsamında yer alan illerde 50 baş ve üzeri hayvancılık yatırımlarının desteklenmesine başlandı (2010). Damızlık süt sığırcılığı, büyükbaş hayvan yetiştiriciliği, küçükbaş hayvan yetiştiriciliğine % 60 indirimli faiz uygulaması başlatıldı (2006). Büyükbaş besi hayvancılığında faizsiz işletme kredisi, büyükbaş besi, süt ve küçükbaş hayvancılık yatırımlarında % 50-60 oranlarında indirimli faizli kredi uygulaması başlatıldı (2010). Küçükbaş hayvancılığına destek verildi (2006). Damızlık düve yetiştiriciliğine % 60 indirimli faiz uygulaması başlatıldı (2008). Anaç sığır ve manda desteklemesi uygulaması başlatıldı (2008). Hayvan başına destekleme ödemesi başlatıldı (2008). 31

Süt fiyat düzenlemesi desteği verildi (2009). Çiğ sütün süt tozu olarak değerlendirilmesine destek verildi (2009). Koyun ve keçi sütüne sığır sütünden farklı olmak üzere destekleme verildi (2009). Ulusal süt kayıt sistemi ve damızlık koyun keçi kayıt sistemi kuruldu (2009). Buzağı desteği verildi (2003) Et ve Yumurta Tavukçuluğuna % 50 kanatlı sektörüne ise % 60 faiz indirimli biyogüvenlik kredisi uygulandı (2010). Su ürünleri üretimine destek verilmeye başlandı (2003). İpekböcekçiliği Bakanlığımız bünyesinde destekleme kapsamına alındı (2006). Tiftik üretimi desteği verildi (2006). Fark ödeme desteklerinin havza bazlı yapılmasına başlandı (2010). Tritikale prim desteği kapsamına alındı (2010). Baklagiller prim desteği kapsamına alındı (2008). Hububata prim desteği verildi (2005). Yağlı tohumlardan aspire prim desteği verildi (2006). Çiftçilerimize mazot desteği verildi (2003). Gübre desteği nakit olarak doğrudan çiftçilere verildi (2005). Sünede havadan ilaçlamaya son verildi tamamen yerden ilaçlamaya geçildi ve sünede biyolojik mücadele başlatıldı (2006). Tütüne alternatif ürün desteği uygulaması başlatıldı (2009). Fındıkta alan bazlı gelir desteği ve alternatif ürün desteği verildi (2010). 32

Meyve bahçelerinin yenilenmesi çalışmalarına destek verildi (2005). Sertifikalı tohumluk ve fidan kullanan üreticilere destek verildi (2005). Sertifikalı tohum üreticilerine destek verilmeye başlandı (2008). Toprak analizi için ilave destek uygulaması başlatıldı (2005). Ürün konseyleri kuruldu (2009). Akredite veteriner hekimlik uygulaması başlatıldı (2006). Yerli hayvan genetik kaynakları halk elinde koruma altına alındı (2005). Sertifikalı Tarım Danışmanlığı Uygulaması başlatıldı (2009). İşletme başına tarımsal yayım ve danışmanlık desteği verildi (2009). Tarımsal İşletme Kayıt Sistemi oluşturuldu (2010). Çiftlik Muhasebe Veri Ağı sistemi oluşturuldu (2008). Çevre amaçlı tarımsal arazilerin korunmasına yönelik destek başlatıldı (2006). İyi tarım ve örtü-altı iyi tarım uygulamalarına destek verildi (2009). Organik tarım için ilave destek uygulaması başlatıldı (2005). Organik Tarım Bilgi Sistemi kuruldu (2005). Kuraklıktan zarar gören çiftçilerimize nakdi destek verildi (2007). Don zararına destek verildi (2010). Arıcılık destekleme kapsamına alındı (2003). Arıcılık Kayıt Sistemi (AKS) ile tüm veriler kayıt altına alınmaya başlandı (2008). Bitki koruma ürünleri için Bayilik Sınav Sistemi getirildi (2007). 33

Reçeteli zirai ilaç satışı uygulamasına geçildi (2009). Diyarbakır, Batman, Siirt Kalkınma Projesi başlatıldı (2008-2012). Ardahan-Kars-Artvin Kalkınma Projesi başlatıldı (2010 2015). GAP Eylem Planı ile Arazi Toplulaştırması ve Drenaj çalışmaları hızlandırıldı(2008-2012). Anadolu Su Havzaları Rehabilitasyon Projesi başlatıldı (2004). DOKAP Tarım Projesi uygulanmaya başlandı (2007). Balıkçı gemilerine ÖTV siz akaryakıt verilmesi uygulaması başlatıldı (2004). Patates siğili desteği verildi (2005). Aşı desteği verildi (2005). Alo Ofis Ürün Alım Hattı kuruldu (2005). Özel sektör, üniversite ve sivil toplum örgütleri için AR-GE desteği sağlandı(2006). Web-Tarım TV yayına başladı (2010). Büyükbaş ve küçükbaş hayvan yetiştiriciliğinde faizsiz, 7 yıl vadeli kredi uygulaması başlatıldı (2010). Büyükbaş hayvan besiciliğinde faizsiz, 2 yıl vadeli kredi uygulaması başlatıldı (2010). Tarım ve Köyişleri Bakanlığı; Gıda Tarım ve Hayvancılık Bakanlığı adı altında yeniden yapılandırıldı (2011). Tarımsal kredi cari faiz oranları yüzde 0-5 aralığına düşürüldü (2011). Türkiye EXPO- 2016 Antalya için EXPO bayrağını devraldı (2011). 34

Tarımsal Destekler Artırıldı

İşimiz destek, amacımız daha çok üretmek... Tarımsal destekler; kalite, sağlık, verimlilik ve kırsal kalkınma esas alınarak yeniden düzenlendi. 52 yeni destek uygulaması başlatıldı. Destek miktarlarının önemli bir bölümü üretim sezonundan önce açıklandı. Destekleme ödemeleri yılı içinde ve girdi kullanımının en yoğun olduğu dönemlerde yapıldı. 36

Destekleme ödemeleri eleri yılı ı içinde ve girdi kullanımının nın en yo un oldu u dönem yapıldı. Toplam tarımsal destekleme miktarı; 20022 yılında 1,868 Milyar TL iken, 2011 yılında 6,962 Milyar TL ye çıkarıldı 2003-20112011 döneminde çiftçilerimize ç ilerimize toplam 43 Milyar TL nin üzerinde destek verildi. 2002 2 yılına göre Tarımsal Desteklerde 3,7 kat artı sa landı Verilen e desteklerle üretim maliyetinin önemli bir kısmı kar ılandı. Toplam tarımsal destekleme miktarı; 2002 yılında 1,868 Milyar TL iken, 2011 yılında 6,962 Milyar TL ye çıkarıldı. 2003-2011 döneminde çiftçilerimize toplam 43 Milyar TL nin üzerinde nakit destek verildi. 2002 yılına göre Tarımsal Desteklerde yaklaşık 4 kat artış sağlandı Kaynak: Maliye Kaynak: Bakanlığı Maliye Bakanlı ı Kesin Hesapları Kesin hesapları *Bütçe rakamı Verilen desteklerle üretim maliyetinin önemli bir kısmı karşılandı. 2012 yılında ise üreticilerimize yaklaşık 7,2 Milyar TL tarımsal destek verilecek. 37

Mazot desteği başlatıldı... Çiftçilerimize ilk kez mazot desteği verildi. 2003 yılından bugüne kadar çiftçilerimize toplam 4,5 Milyar TL mazot desteği ödemesi yapıldı. 38

Kimyevi gübre desteği doğrudan çiftçimize ödendi Gübre desteği ilk kez doğrudan çiftçilerimize verildi. 2005 yılından bugüne kadar toplam 3,5 Milyar TL kimyevi gübre desteği ödemesi yapıldı. Böylece, son yıllarda Dünyada yaşanan petrol ve gübre fiyatlarındaki artışa karşı çiftçimiz desteklendi. Verdiğimiz destekler ile hububatta çiftçilerimizin mazot maliyetinin ortalama %17 si, gübre maliyetinin ise % 13 ü karşılandı. 39

Prim destekleri arttı... Stratejik öneme sahip kütlü pamuk, yağlık Prim Destekleri Arttı tı ayçiçeği, soya fasulyesi, kanola, aspir, dane öneme sahip kütlü ü pamuk, ya lık ayçiçe i, soya fasulyesi, kanola, aspir, ır ve zeytinya ına önemli miktarda prim deste i verildi. mısır ve zeytinyağına önemli miktarda prim e ödemelerine; 2004 yılından itibaren destekleme kapsamına amına alınan çay, ndan itibaren hububat (arpa, bu day, çavdar, yulaf) ve çeltik, 2008 desteği verildi. itibaren baklagiller (kuru fasulye, nohut, mercimek) ile 2010 0 yılından ından Destekleme ödemelerine; 2004 yılından e tritikale ilave edildi. m) ödemeleri; 2002 02 yılında 186 Milyon TL iken, 2011 yılında 2,502 itibaren destekleme kapsamına alınan çay, 2005 ye yükseldi. döneminde yakla ık a 12,8 Milyar TL prim deste i ödendi. yılından itibaren hububat (arpa, buğday, çavdar, a göre 2011 yılında prim ödemeleri yakla ık 14 kat arttı. t yulaf) ve çeltik, 2008 yılından itibaren baklagiller (kuru fasulye, nohut, mercimek) ile 2010 yılından itibaren de tritikale ilave edildi. Fark (Prim) ödemeleri; 2002 yılında 186 Milyon TL iken, 2011 yılında 2,502 Milyar TL ye yükseldi. 2003-2011 döneminde yaklaşık 12,8 Milyar TL prim desteği ödendi. 2002 yılına göre 2010 yılında prim ödemeleri yaklaşık 14 kat arttı. Kaynak: Kaynak: GTHB Gıda Tarım ve Hayvancılık Bakanlı ı 40 29

Hayvancılık Hak Ettiği Desteğe Kavuştu... Destekler içinde hayvancılığın payı %4 ten 2011 yılında %26 ya çıkarıldı. 2003-2011 döneminde hayvancılığa toplam 7,3 Milyar TL destek verildi. 2002 yılında 83 Milyon TL destek verilmiş iken, 2011 yılında hayvancılığa 1,726 Milyar TL destek verilidi. Hayvancılıkta faizsiz finansman dönemi başlatıldı. Kredi faizleri sıfırlandı. Bu kapsamda, 2010 ve 2011 yıllarında toplam 6,2 Milyar TL faizsiz kredi kullandırıldı. Büyükbaş (süt sığırı, etçi sığır, manda) ve Küçükbaş (koyun-keçi) yetiştiriciliği yapanlara ilk kez faizsiz, 2 yıl ödemesiz 7 yıl vadeli, büyükbaş hayvan besiciliği yapanlara ise ilk kez faizsiz, 2 yıl vadeli kredi uygulaması başlatıldı. Meraların ıslah edilmesi şartıyla, özel sektöre uzun süreli kiralanmasının yolu açıldı. Küçükbaş hayvancılık işletmeleri ilk kez destekleme kapsamına alındı. Hayvancılık sektöründe ölçek sorununun çözülmesi yönünde önemli adımlar atıldı. DAP ve GAP illerinde 50 baş ve üzeri damızlık sığırcılık işletmeleri teşvik kapsamına alındı. 41

GAP eylem planı kapsamında yer alan illerde, süt sığırcılığı yatırımlarının desteklenmesi amacı ile 2009 2012 yıllarını kapsayan yeni bir program başlatıldı. Program kapsamında 2009-2011 yılları arasında 230 projenin yatırımına başlandı, 115 proje tamamlandı. DAP kapsamında yer alan illerde etçi ve kombine ırk damızlık sığırcılık yatırımlarının desteklenmesi amacı ile başlatılan ve 2010 2012 yıllarını kapsayan programda 147 projenin yatırımına başlandı, 78 proje tamamlandı. Süt piyasa düzenlemesi için süt tozu desteği başlatıldı. 2009 yılında 5 Bin ton, 2010 ve 2011 yıllarında 11 Bin ton süt tozu üretimi desteklendi. Süt prim destekleri %50 artırıldı. Organik hayvancılık yapanlara % 50 daha fazla destek verildi. Etçi ırklarla yapılacak çevirme melezlemesinden doğacak buzağılara 150 TL/Baş destek uygulaması başlatılmıştır. İlk kez ülkemizin bir bölgesi şap hastalığından ari hale getirildi. Suni tohumlamadan doğan buzağılar destekleme kapsamına alındı (2009). 2010 yılında, Arıcılık Kayıt Sistemi (AKS) ye kayıtlı asgari 50 adet daha fazla arılı kovan ile üretim yapan veya mevcut arılı kovan sayısını 50 adet ve üzerine çıkarmak isteyen arıcılara işletme ve yatırım kredisi verilmeye başlandı. İlk defa 2010 yılında Et ve Yumurta Tavukçuluğuna %50 faiz indirimli kredi kullanma imkânı getirildi. Kanatlı sektörüne yönelik % 60 faiz indirimli Bio Güvenlik kredisi uygulandı. AR-GE faaliyetlerimiz sonucu yumurta tavukçuluğunu 3 kat geliştirdik ve ülkemizi dışa bağımlılıktan kurtarmanın yanında ihracata başladık. Ulusal Süt Konseyi kuruldu(2009). Kaynak: Gıda Tarım ve Hayvancılık Kaynak: GTHB 42 Et Konseyi kuruldu (2010). Kaynak: Gıda Tarım ve Hayvancılık Bakanlı ı ı

Sertifikalı tohum ve fidan destekleri başlatıldı... Sertifikalı tohumluk kullanan üreticilerimize, 2005 yılından bugüne kadar toplam 258 Milyon TL destek verildi. Sertifikalı tohumluk kullanımı; 2002 yılında 150 Bin ton iken 2010 yılında 440 Bin tona ulaştı. 2008 yılından itibaren özel sektör tarafından üretilen sertifikalı tohumluk da destekleme kapsamına alındı ve bugüne kadar yurtiçi sertifikalı tohumluk üreten yetkilendirilmiş tohumcu kuruluşlara 48,4 Milyon TL destekleme ödemesi yapıldı. 2005 yılında meyve bahçelerinin yenilenmesi çalışmaları başlatıldı ve bugüne kadar toplam 223 Milyon TL destek verildi. Sertifikalı fidan desteği ile 1,3 Milyon da yeni bahçe tesis edildi. 2010 yılında 51 Milyon adet fide ve fidan sertifikalandırıldı. 43

44 Tarımda Sigortalı Dönem: TARSİM... Doğal afetlerden etkilenen üreticilerin mağduriyetini gidermek üzere, 70 yıllık bir rüya olan Tarım Sigortası uygulamaları 2006 yılında başlatıldı. Çiftçinin alınteri güvence altına alındı. Sel ve su baskını 2010 yılında ilk defa tarım sigortası kapsamına alındı. 2011 yılında tarım sigortasının kapsamı genişletilerek açıkta yetiştirilen meyvelerde çiçeklenme dönemi (Poliçe bedelinin 2/3 ü devlet tarafından karşılandı) ve süt sığırlarına ilave olarak erkek besi sığırları sigorta kapsamına alındı. Bugüne kadar sigorta poliçe bedelinin % 50 si hibe olarak karşılandı. Çiftçilerimize, 1 Milyar TL toplam prime karşılık, 537 Milyon TL prim desteği ve 519 Milyon TL hasar ödemesi yapıldı. Bugüne kadar 1,8 Milyon poliçe kesildi.

Tütüne Alternatif Ürün Desteği Uygulaması Başlatıldı Tütüne Alternatif Ürün Desteği Uygulaması 2009 yılında Adıyaman, Batman, Bitlis, Burdur, Diyarbakır, Hatay, Mardin, Muş ve Trabzon illerinde başlatıldı. 2010 yılında 14.621 tütün üreticisi yaklaşık 61 Bin da alanda Tütüne Alternatif Ürün ekim ve dikimi yaptı. Bu kapsamda toplam 7,3 Milyon TL destekleme ödemesi yapıldı. 2011 yılında da 7,2 Milyon TL destekleme ödemesi yapıldı. 45

Güvenilir Gıda

Güvenilir gıda, sağlıklı yaşam... Vatandaşlarımızın güvenilir gıda tüketimini sağlamak üzere Gıda Kanunu çıkarıldı. Güvenilir gıdaya yönelik AB ile uyumlu 102 Yönetmelik yayımlandı. Bakanlığımız gıda güvenilirliği alanında tek yetkili otorite oldu. Ülkemizin her yerindeki vatandaşımız, AB standartlarında güvenilir gıdayı tüketmesi sağlanacak. Denetimler artırıldı. Gıda güvenilirliğinde riskli bölge ve ürünler belirlenerek, denetim ve kontrol etkinliği artırıldı. Gıda satış, toplu tüketim ve üretim yerlerine yönelik 2002 yılında 1.500 denetçi ile 39 Bin gıda denetimi yapılırken, 2011 yılında 4.000 e çıkarılan denetçi sayısı ile 400 Bin den fazla gıda denetimi yapıldı. Gıda denetimi için Belediyeler ve İl Özel İdareler personeline yönelik Gıda Kontrolör kursları düzenlendi. 47

48 2011 Mart ayı sonu itibariyle Bakanlığımızca gıda ve gıda ile temas eden madde ve malzeme üreten 53.770 adet işletmenin tamamı kayıt altına alınarak, Çalışma İzni ve Gıda Sicil Belgesi ile bu işyerlerinin ürettiği ürünlere de 217.110 adet Gıda Üretim İzni Belgesi düzenlendi. Montreal Protokolü gereğince, 2015 yılında kaldırılması planlanan metil bromür uygulaması, 2007 yılında uygulamadan kaldırıldı. Ülkemizde daha önce ruhsatlı olan 169 adet bitki koruma ürünün aktif maddesinin üretim ve ithalatı Avrupa Birliği ne uyumlaştırma amacıyla yasaklandı. Uluslararası düzeyde Ulusal Gıda Referans Laboratuarı 2010 yılında hizmete açıldı. Özel Gıda Kontrol Laboratuarı sayısı 59 a yükseldi. Gıda Güvenliği Bilgi Sistemi (GGBS) kuruldu. 2010 yılında, ruhsatlı karma yem fabrikası sayısı 709 a ulaştı. İyi Hijyen uygulamaları Kılavuzlarından 5 tanesi yayımlandı. (Satış Yerleri, Toplu Tüketim Yerleri, Un ve Unlu Mamuller, Et ve Et Ürünleri ile Bal iyi hijyen uygulama kılavuzları) 2010 yılında 5977 sayılı Biyogüvenlik Kanunu yayımlandı. Bitkisel üretim yapılan alanlarda bitki koruma ürünü uygulamalarının, yetkili kişilerce yapılması zorunluluğu getirildi. Bugüne kadar 192 Bin üreticiye Uygulama Belgesi verildi. Tüm yaş sebze ve meyve üretiminde kullanılan kimyasallar kayıt altına alındı. Tarımda kullanılan kimyasalların izlenebilirliği sağlandı. Havadan ilaçlama (zeytinde hariç) tamamen yasaklandı. Çiftçilerimiz bitkisel üretimde hastalık ve zararlılarla nasıl, ne zaman, hangi ilaçlarla mücadele etmeleri gerektiği konusunda bilinçlendirildi. 27 ayrı konuda 1 Milyondan fazla tanıtıcı el kitapçığı dağıtıldı.

Güvenilir Gıda, Sağlıklı Yaşam 174 Alo Gıda Hattı Kuruldu Güvenilir gıda bilincinin geliştirilmesi için son yılların en kapsamlı sosyal sorumluluk projesi olan Güvenilir Gıda, Sağlıklı Yaşam Kampanyası ile 2009 yılı, Gıda Yılı ilan edildi. Kampanya, Yediğine İçtiğine Dikkat Et, Güvenilir Gıda Tüket yaklaşımıyla Bakanlıklarımız, sivil toplum kuruluşları, özel sektör temsilcileri ve tüm Türkiye ile başlatıldı. 174 ALO GIDA HATTI hizmete açıldı. 174 Alo Gıda Hattı na 2009-2011 döneminde 550 Binin üzerinde ihbar yapıldı. Kayıt altına alınan 86 Binden fazla adet başvurunun 82 Bini sonuçlandırıldı ve 14.740 ı hakkında ceza işlemi uygulandı. 49

Sertifikalı Tarım Danışmanlığı Uygulaması Başlatıldı Tarladan Sofraya Gıda Güvenliği nin sağlanması, çiftçilerimizin bilgi, teknik ve yöntemler konusundaki ihtiyaçlarının yerinde, zamanında ve yeterli düzeyde karşılanabilmesi amacıyla, Sertifikalı Tarım Danışmanlığı Uygulaması başlatıldı. Çiftçilerle sözleşme imzalayacak danışmanlar, üretim planlanmasından tohumluk kullanımına, ekim-dikime, ilaç-gübre kullanımından hasada ve pazarlamaya kadar pek çok konuda çiftçimizin yanı başındadır. Sertifikalı Tarım Yayımcısı/Danışmanı olmak isteyen, kamuda 2.659 teknik personele Tarım Yayımcısı, kamu dışında ise 5.081 teknik personele Tarım Danışmanı Sertifikası verildi. Sertifikalı Tarım Danışmanlığı ile iş imkânları oluşturulurken, tüketiciye sağlıklı ürün sunulacak ve tarımsal ürün ihracatında yaşanabilecek sorunlar ortadan kaldırılacaktır. 50

Tarımsal Danışmanlık Hizmeti Alanlar Desteklendi... 2009 yılından itibaren tarımsal danışmanlık hizmeti satın alan çiftçiler/tarımsal işletmeler desteklenmektedir. 2009 yılında tarımsal danışmanlık hizmeti alan 3.145 çiftçi/tarımsal işletmeye, işletme başına 225 TL olmak üzere toplam 709 Bin TL, 2010 yılında tarımsal danışmanlık hizmeti alan 21.777 çiftçi/tarımsal işletmeye işletme başına 500 TL olmak üzere toplam 10,9 Milyon TL destekleme ödemesi yapıldı. 2011 yılında da uygulama kapsamında işletme başına 500 TL destek verildi. 51

Bitkisel Üretim

Temel Tarım Ürünleri Üretiminde Önemli Artışlar Sağlandı... Çeltik üretimi 2002 yılında 360 Bin ton iken, 2011 yılında 900 Bin tona ulaştı. Son 9 yıldaki artış % 150. Muz üretimi 2002 yılında 95 Bin ton iken, 2011 yılında 204 Bin tona ulaştı. Son 9 yıldaki artış % 115. 53

Mısır Üretimi 2002 yılında 2,1 Milyon ton iken, 2011 yılında 4,2 Milyon tona ulaştı. Son 9 yıldaki artış % 100. Ayçiçeği üretimi 2002 yılında 850 Bin ton iken, 2011 yılında 1 Milyon 365 Bin tona ulaştı. Son 9 yıldaki artış % 61. Kayısı üretimi 2002 yılında 315 Bin ton iken, 2011 yılında 650 Bin tona ulaştı. Son 9 yıldaki artış % 106 Elma üretimi 2002 yılında 2,2 Milyon ton iken, 2011 yılında 2,675 Milyon tona ulaştı. Son 9 yıldaki artış % 22. 54

Organik Tarım Desteklendi... Organik tarım yapan müteşebbislere 25 TL/da destek ödemesi yapılmaktadır. Yetkilendirilmiş kuruluşlar ile bilgi alışverişinin eksiksiz bir şekilde sağlanması ve desteklemelere temel oluşturması amacıyla Organik Tarım Bilgi Sistemi (OTBİS) kuruldu. Yapılan çalışmalarla; 2002 yılında 90 Bin hektar alanda, 310 Bin Ton, 150 çeşit organik ürün üretilirken, 2010 yılında 510 Bin hektar alanda, 1,34 Milyon ton, 216 çeşit organik ürün üretildi. 2005-2008 yılları arasında ilave DGD desteği olarak ödenen organik tarım desteği, 2009 yılından itibaren ayrı ödenmeye başlandı. Bu kapsamda, bugüne kadar toplam 73,5 Milyon TL destekleme ödemesi yapıldı. Türkiye de organik tarım yapılan alanın, toplam tarımsal alan içerisindeki payı %1,3 e çıkarıldı. 55

56 Uygun Gübre Kullanımı İçin Toprak Analizine Destek Verildi... Aşırı ve bilinçsiz gübre kullanımı neticesinde ortaya çıkan olumsuzlukları önlemek amacıyla 50 dekar ve daha büyük arazilerin gübre desteklemesinden faydalanabilmesi için toprak analizi şartı getirildi. Bu uygulama ile gereksiz gübre kullanımı önlenerek, laboratuarların altyapısı güçlendirilecektir. 2010 yılında 72 Milyon TL toprak analizi desteği verilerek 2006 yılına göre 120 kat, geçen yıla göre yaklaşık 44 kat artış sağlandı. Bu uygulama ile 2009 yılında 28,8 Milyon dekar alanın, 2010 yılında 33,3 Milyon dekar alanın toprak analizi yapıldı.

Hayvansal Üretim

Hayvansal Üretimde Önemli Artışlar Sağlandı... Kırmızı Et Üretimi 2002 yılında 421 Bin ton iken, 2010 yılında 781 Bin tona ulaştı. Son 8 yıldaki artış % 86. Beyaz Et Üretimi 2002 yılında 726 Bin ton iken, 2010 yılında 1 Milyon 456 Bin tona ulaştı. Son 8 yıldaki artış % 101. Süt Üretimi 2002 yılında 8,4 Milyon ton iken, 2010 yılında 13,6 Milyon tona ulaştı. Son 8 yıldaki artış % 62. Su Ürünleri Yetiştiricilik Üretimi 2002 yılında 61 Bin ton iken, 2010 yılında 167 Bin tona ulaştı. Son 8 yıldaki artış % 173. 58

Hayvan Irklarının Islahında Büyük Hamle Gerçekleştirildi... Hayvan Irklarının n Islahında Büyük Hamle Gerçekle tirildi i Hayvancılığın geliştirilmesine verilen ç öneme paralel olarak uygulanan suni tohumlama çalışmaları hız kazandı ve son 9 yılda bir başarı hikâyesi yakalandı. 2002 yılında 624 Bin olan suni tohumlama sayısı, 2011 yılında 3,2 Milyona ulaştı. Son 5 yılda ortalama yıllık 2,5 Milyonun üzerinde suni tohumlama yapıldı. Son 9 yılda yapılan suni tohumlama sayısı 5 kat arttı. Hayvancılı ınn geli tirilmesine verilen öneme paralel olarak uygulanan suni tohu çalı maları ı hız kazandı ve son 9 yılda bir ba arı hikâyesi yakalandı. 2002 2 yılında 624 Bin olan suni tohumlama sayısı, 2011 yılında 3,2 Milyona Son 5 yılda ortalama yıllık 2,5 Milyonun n üzerinde e suni tohumlama yapıldı. Son 9 yılda yapılan suni tohumlama sayısı 5 kat arttı. Kaynak: GTHB Kaynak: Gıda Tarım ve Hayvancılık ancılık Bakanlı ı 59

60 Mera Islahında Dev Adım Atıldı. Yem Bitkileri Üretiminde Büyük Artış Sağlandı... Mera ıslah çalışmalarına büyük önem verildi. 2002 yılında 68 Bin da olan mera ıslah çalışması alanı, 2011 yılı sonunda 4,2 Milyon da ulaştı. Sağlanan destekler ve yapılan ıslah çalışmaları ile yem bitkileri üretim alanı; 2002 yılında 1,2 Milyon ha dan, 2010 yılında 2,2 Milyon ha ya çıkarıldı. Böylece, Türkiye nin 50 Milyon ton olan kaliteli kaba yem ihtiyacının %75 i karşılanır hale geldi. İlk kez, meraların ıslah edilmesi şartıyla özel sektöre uzun süreli kiralanmasının yolu açıldı.

Su Ürünleri Desteklendi, Üretim ve İhracat Rekor Kırdı... Su ürünleri yetiştiriciliği ilk kez destekleme kapsamına alındı ve bu güne kadar 571 Milyon TL destekleme ödemesi yapıldı. Su ürünleri üretimi; 2002 yılında 61 Bin ton iken, yaklaşık % 173 artarak 2010 yılında 167 Bin tona çıkarıldı. Türkiye; o Dünyada su ürünleri üretiminde en fazla büyüyen 3. ülke oldu. o Alabalık üretiminde AB ülkeleri arasında 1. Sıraya yükseldi, o Avrupa Çipura-Levrek pazarında %25 lik paya sahip oldu, o 25 Avrupa Birliği ülkesi arasında yetiştiricilik üretiminde 5. Sıraya ulaştı. 61

62 Su ürünleri ihracatımız artarak 342 Milyon Dolara yükseldi. İhracatımızın % 80 i AB ülkelerine yapılmaktadır. Balıkçı gemilerine ÖTV siz akaryakıt uygulaması başlatıldı. Sektöre beş yılda 500 Milyon TL nin üzerinde katkı sağlandı. Kıyılarımızda biyolojik çeşitliliği ve üretimi artırmak için Yapay Resif Master Projesi tamamlandı. Balıkçılıkla ilgili istatistikleri uluslar arası normlara uygun hale getirmek üzere SUBİS- Su Ürünleri Bilgi Sistemi kuruldu. Böylece, avcılıktan satışa kadar olan süreç kayıt altına alınarak kontrolü sağlandı. Gemi İzleme Sistemi ile avlanma kontrol altına alındı; - Yasadışı avcılık faaliyetlerinde bulunanların tespit edilmesi ve önlenmesi için uydu bazlı Gemi İzleme Sistemi kuruldu. - Orkinos avcılığı ve taşımacılığı faaliyetinde bulunan balıkçı gemilerinden 134 adedi 2009 yılında, 61 adedi de 2010 yılında, Uydu Bazlı Gemi İzleme Sistemi ile izlendi. - AB mevzuatına uyum çerçevesinde 23 kıyı ilimizde su ürünleri avlanmasının kontrolü için 40 adet Balıkçı İdari Binası inşa edildi. - Avcılık Yoluyla Elde Edilen Su Ürünlerinde Ağır Metal İzleme Programı başlatıldı. Bu program ile güvenli ürün üretimi, tüketici sağlığının korunması ve su ürünleri ihracatının geliştirilmesi sağlandı.

Bitki ve Hayvan Sağlığı

64 SAĞLIKLI TARIMSAL HAMMADDE SAĞLIKLI GIDA ÜRÜNÜ, SAĞLIKLI NESİLLER Sağlıksız bitkisel ve hayvansal ürünlerden sağlıklı gıda üretiminin gerçekleştirilmesi mümkün değildir. Bu bilinçle bitki ve hayvan sağlığı ve buna bağlı olarak sağlıklı, güvenilir gıda üretimi temel politikamızdır.

Bitki Koruma Hizmetleri Kapsamında Önemli Çalışmalar Yapıldı... İnsan ve çevre sağlığını ön planda tutan Entegre Mücadele çalışmaları yoğunlaştırıldı. Süne İle Etkin Mücadele Edildi, Buğdayın Kalitesi Arttı, Çevre Korundu. Buğdayın ana zararlısı olan sünede, havadan ilaçlamaya son verilerek, alınan etkin tedbirler neticesinde yıllık ilaç kullanımı %80 oranında azaltıldı. 2011 yılında ilaç kullanımı 901 tondan 104 tona düşürüldü. İlk defa biyolojik mücadele amaçlı 47 Milyon faydalı böcek doğaya salındı. 65

4 Milyon dekar alanda, hiç ilaç kullanmadan biyolojik mücadele ile süne kontrolü sağlandı. Ayrıca, bu amaçla doğaya keklik salımı yapıldı. Faydalı böceklere barınak ve besleme imkânı sağlamak için 5 yılda 5,5 Milyon fidan dikilmek suretiyle ağaçlandırma yapıldı. Uygulamaya konulan etkin önlemlerle, ülke genelinde emgi oranı yüzde 3,8 den binde 8 e düşürüldü. Sünenin neden olduğu kalite kayıpları azaltıldı, çevrenin korumasına katkı sağlandı. Reçeteli Zirai İlaç Satışı Başlatıldı. Kontrolsüz İlaç Satışı Denetim Altına Alındı. Bitki koruma ürünlerinin satış ve kullanımında izlenebilirliğin sağlanması ve uzman tavsiyesiyle uygulanmasının temini amacıyla zirai ilaç bayii açma kriterleri yeniden düzenlenerek Reçeteli Zirai İlaç Satışı Uygulamasına geçildi. Böylece, reçetede bulunan bitki koruma ürünü dışında başka bir ürünün verilmesi önlendi. Sadece Bakanlığımız ve ilgili kurumlardan eğitim alan uzmanlar reçete yazabilecektir. Bu kapsamda, 9.822 teknik personele reçete yazma yetkisi verildi. 66

Ülkemizde daha önce ruhsatlı olan 169 adet bitki koruma ürününün aktif maddesinin üretim ve ithalatı Avrupa Birliği ne uyumlaştırma amacıyla yasaklandı. Reçeteli Zirai İlaç Satışı Uygulaması, Sertifikalı Tarım Danışmanlığı uygulamasına entegre edilerek, tarladan sofraya gıda kontrolü gerçekleştirilecek, halkımızın sağlığı korunacak ve tarımsal ihracatımızın önündeki engeller kaldırılacaktır. Bitki Koruma Ürünleri İçin Bayilik Sınav Sistemi Getirildi. Bitki koruma ürünlerinin güvenli şekilde, tavsiyelere uygun olarak kullanılması ve izlenebilmesi sağlandı. 2002 yılında 59 Bin Ton olan zirai ilaç kullanımı 35 Bin Tona düşürüldü. Bitki Pasaport Sistemi Oluşturuldu. Bitki Pasaportu Sistemi ve İşlemcilerin Kayıt Altına Alınması çalışmaları başlatıldı. Üretim amaçlı bitki, bitkisel ürün ve diğer maddelerin naklinden önce bitki pasaportu düzenlenmesi zorunlu hale getirildi. 67

2009 yılı Şubat ayından itibaren ticarete konu olan yaş sebze ve meyve üretiminde kullanılan kimyasalların kayıt altına alınması ve izlenebilirliğinin sağlanması, 2010 yılından itibaren ise tüm bitkisel üretimde kullanılan kimyasalların kayıt altına alınması zorunlu hale getirildi. Havadan İlaçlama Yasaklandı. Hedef dışına sürüklenmesi, etkinliğinin az olması, insan ve çevre sağlığı açısından zararlı olan havadan ilaçlamalar zeytin sineği mücadelesi hariç yasaklandı. Ayrıca, Taraf olduğumuz Montreal Protokolü gereğince 2015 yılında kaldırılması gereken Metil Bromür Uygulamasına 2007 de son verildi. Bitkisel üretimde 27 farklı konuda 600 Bin tanıtıcı el kitapçığı çiftçilerimize ulaştırıldı. Patates Siğili Hastalığı ile ilgili olarak bugüne kadar toplam 81 Milyon TL Alternatif Destekleme ödemesi yapıldı. Bitkisel üretim yapılan alanlarda bitki koruma ürünü uygulamalarının, Bitki Koruma Ürünleri Uygulama Belgesine sahip yetkili kişiler tarafından yapılması zorunluluğu getirildi. 68

Hayvan Hastalıklarıyla Daha Etkin Mücadele Edildi... Şap Hastalığına Karşı Başarılı Bir Mücadele Gerçekleştirildi. Şap hastalığı ile mücadele etkinliğini artırmaya yönelik Şap Hastalığı Acil Eylem Planı hazırlandı. Ülkemizde ilk defa bir bölge-trakya Bölgesi şap hastalığından ari hale getirildi ve bu durum Dünya Hayvan Sağlığı Teşkilatı ve Avrupa Birliği tarafından onaylandı. Şap hastalığına karşı Hayvan varlığımızın % 90 ı yılda iki kez aşılandı. Büyükbaş ve Küçükbaş Hayvan Kayıt Sistemleri Kuruldu. TÜRKVET Bilgi Kayıt Sistemi ile ülkemizdeki hayvan hareketleri kontrol altına alındı. Hayvan hastalıklarının kontrolünden, ülkemizdeki hayvan sayısına ve hastalık mihraklarına kadar birçok veriye anında ulaşılması sağlandı. Ülke çapında görülen hastalıkların web tabanlı veritabanına kaydedilmesine başlandı. 69

Ülkemizde ilk defa, büyükbaş ve küçükbaş hayvan varlığımız küpelenerek kayıt altına alındı. Küçükbaş hayvanların kayıt altına alınması amacıyla, yeni bir veri tabanı hazırlanarak, 2010 yılında kullanıma açıldı. Küçükbaş hayvanların küpelenmesi, kayıt altına alınması ve aşılama çalışmaları ile Koyun-Keçi Vebası (PPR) hastalığı kontrol altında tutulacaktır. Başarılı Aşılama Kampanyaları Yürütüldü. Yürütülen başarılı aşılama kampanyası ile sığır vebası hastalığı tamamen yok edildi ve Sığır Vebası hastalığından âriliğimiz tescil edildi. 2010 yılında, Ülkemiz küçükbaş hayvan varlığının 20 Milyonu ilk defa koyun-keçi vebasına karşı bedelsiz olarak aşılandı. Hastalığın başta Trakya Bölgesinde olmak üzere eradikasyonu amaçlandı. Tüm ülke çapında kuduzla mücadele çalışmalarına devam edildi. Kedi ve köpeklere ücretsiz aşılama yapılarak hastalığın görülme olasılığı düşürüldü. Hayvan hastalıkları ile mücadelede katılımcılığı arttırmak için aşılama desteklemesi uygulandı. Brucella dan Ari İşletmeler oluşturularak halk sağlığı korundu. Veteriner Sınır Kontrol Noktaları Kuruldu. AB ye uyumlu olarak sınırlarda kontrol amacıyla 6 yerde İstanbul, İzmir, Mersin, Hatay- Cilvegözü, Sarp-Artvin, Habur-Şırnak da Veteriner Sınır Kontrol Noktaları kuruldu. 70

Kuş Gribine Karşı Önlemler Alındı. Kuş gribi hastalığı için erken uyarı, hızlı teşhis ve hızlı müdahale mekanizması oluşturuldu. Kuş gribi teşhisi için biyogüvenlik seviyesi III kategorisinde 3 adet laboratuar, Biyogüvenlik seviyesi - II (L2) kategorisinde 4 adet laboratuar kuruldu. Veteriner Bilgi Sistemi Geliştirildi. Ülke çapında görülen hastalıkların WEB tabanlı veritabanına kaydedilmesi başlatıldı. Tek Tırnaklı Hayvanlar Mikroçip li Oldu Atların enfeksiyöz anemisi hastalığı ile mücadele için ulusal proje yürütülerek 25 ilimizde tüm tek tırnaklı hayvanlar tarandı ve mikroçip ile işaretlendi. Hasta hayvanlara, tazminat ödenerek hastalık kontrol altına alındı. Yetkilendirilmiş Veteriner Hekim Uygulaması Başlatıldı. Gıda güvenliğini sağlamak amacıyla mezbaha ve kombinalarda 2005 yılında akredite veteriner hekim uygulaması başlatıldı. 11.06.2010 tarihinde kabul edilen 5996 sayılı Veteriner Hizmetleri, Bitki Sağlığı, Gıda ve Yem Kanunu ile de Yetkilendirilmiş Veteriner Hekim uygulamasının yasal altyapısı oluşturuldu. 71

Kırsal Kalkınma

Planlı ve Hibe Destekli Kırsal Kalkınma Dönemi Başladı... Kırsal Kalkınma Planı (2010-2013) 5 Ağustos 2010 tarihli YPK Kararı ile yürürlüğe konuldu. Kırsal kalkınma için öngörülen 27 Milyar TL kaynağın hangi alanlara hangi bakanlıklarca harcanacağı belirlendi ve Gıda, Tarım ve Hayvancılık Bakanlığı koordinatör Bakanlık olarak belirlendi. 73

Ürünler İşlendi, Kazanç Çoğaldı Kırsal kalkınma hamlesi başlatıldı. Tarım-sanayi entegrasyonunu sağlayan % 50 hibe destekli Kırsal Kalkınma Yatırımlarının Desteklenmesi Programı 2006 yılında başladı. Böylece, tarımsal ürünlerin işlenmesi, paketlenmesi, ambalajlanması, depolanması ve makine-ekipman alımları gibi ekonomik yatırımlar desteklendi. Kırsal Kalkınma Destekleri Kapsamında; 2006-2011 döneminde 3.203 tesis tamamlandı, 875 tesisin kuruluş çalışmaları devam etmektedir. Biten ve devam eden tesisler için 575 Milyon TL hibe desteği verildi. Projeler kapsamında yaklaşık 32 Bin kişiye iş imkânı sağlandı. Makine-ekipman alımları kapsamında ise; 160.532 adet makine ekipmana, yaklaşık 625 Milyon TL hibe desteği verildi. Toplam 1,2 Milyar TL kırsal kalkınma desteği hibe ödemesi yapıldı. 2015 e kadar 3 Bin yeni tarımsal tesisin tamamlanması, 30 Bin yeni istihdamın sağlanması hedeflendi. 74

Basınçlı Sulama Yatırımlarına % 50 Hibe ve Faizsiz Kredi Sağlandı... Basınçlı sulama sistemleri yatırımı yapan çiftçilerimize Ziraat Bankası aracılığı ile 5 yıl vadeli, faizsiz kredi desteği sağlandı. Bakanlığımızca kırsal kalkınma destekleri kapsamında, tarla içi basınçlı sulama yatırımlarına %50, toplu basınçlı sulama yatırımlarına %75 hibe desteği verilmektedir. Bu iki destek sayesinde bugün 3,5 Milyon dekar alan basınçlı sulama sistemleri ile sulamaya açıldı. Sulama Yatırımlarına Faizsiz Kredi ve Hibe Uygulaması kapsamında toplam 1,4 Milyar TL destek verildi. 75

Tarımsal Kalkınma Kooperatiflerine Tam Destek, Bereketli Gelecek... Süt üretiminden et üretimine, arıcılıktan, seracılık ve mantarcılığa kadar 37 tip proje ile yatırımlar için tarımsal kooperatiflere kredi desteği verilmektedir. 2003 2011 döneminde Kırsal alanda Sosyal Destek Projesi ile birlikte 1.982 kooperatif projesine 1,827 Milyar TL kredi tahsis edildi. Bu projelerle 178 Bin aile desteklendi ve iş sahibi oldu. Kooperatif ortaklarına toplam 222 Bin baş damızlık düve, 376 Bin baş damızlık koyun dağıtıldı. 76

Uluslararası İlişkiler ve AB

AB Sürecinde Gıda Faslı Müzakerelere Açıldı... 2005 yılında başlayan AB müzakereleri 35 fasılda yürütülmektedir. Bunlardan; Tarım ve Kırsal Kalkınma, Veterinerlik, Bitki Sağlığı ve Gıda Güvenliği, Balıkçılık fasılları Bakanlığımız çalışma alanı ile ilgilidir. 78

AB müzakerelerinin ilk adımı olarak 3 fasıl için tarama toplantıları gerçekleştirildi. Gıda Güvenliği, Veterinerlik ve Bitki Sağlığı Faslı(12. fasıl) açılış kriterleri yerine getirilerek 30 Haziran 2010 tarihinde müzakerelere açıldı. Tüm gıda üretim, satış ve toplu tüketim yerlerinin onay, kayıt ve kontrol işlemleri AB Standartlarında yapılmaya başlandı. Türkiye- AB Mali İşbirliği kapsamında; 147 Milyon Avro bütçeli 16 proje tamamlandı. 65 Milyon Avro bütçeli 8 proje devam ediyor. Katılım Öncesi Mali Yardım Aracı 1. Bileşeni Geçiş Dönemi Desteği ve Kurumsal Yapılanma (IPA-1) kapsamında, toplam 87 Milyon Avro bütçeli 3 proje hazırlandı. Katılım Öncesi Mali Yardım Aracı 1. Bileşeni Geçiş Dönemi Desteği ve Kurumsal Yapılanma (IPA-1) kapsamında, 2011 yılı programlaması için toplam 28 Milyon Avro bütçeli 6 yeni proje ve 2012 yılı programlaması için toplam 18 Milyon Avro bütçeli 8 yeni proje teklif edildi. 79

Türkiye, FAO nun Başarı Öykülerinde Yer Aldı... Birleşmiş Milletler Gıda ve Tarım Örgütü (FAO) tarafından 2009 yılında yayımlanan Başarıya Giden Yollar - Tarımsal Üretim ve Gıda Güvenliğinde Başarı Öyküleri raporunda, tarım ve gıda alanında ciddi ilerlemeler kaydeden farklı ülkelerin başarı öykülerine yer verildi. Üç bölümden oluşan raporun Küresel Taleplerin Karşılanması için Tarımsal Dönüşüm başlıklı bölümünde Türkiye nin başarı öykülerine yer verildi. 80

FAO Orta Asya Alt Bölge Ofisi Açıldı... Birleşmiş Milletler Gıda ve Tarım Örgütü (FAO) nun Orta Asya Alt Bölge Ofisi Ankara da açıldı. Azerbaycan, Kazakistan, Kırgızistan, Tacikistan ve Özbekistan ile tarım sektöründe daha etkin projeli faaliyetlere başlandı. Türkiye, FAO Orta Asya Alt Bölge Ofisi aracılığıyla Orta Asya daki Projeler için 10 Milyon Dolar lık yardımda bulunacak hale geldi. 81

Ülkelerle İkili İlişkilerimiz Geliştirildi... 63 ülke ile tarımsal işbirliği, 33 ülke ile hayvan sağlığı alanında işbirliği anlaşması ve 21 ülke ile bitki koruma ve karantina anlaşması imzalandı. 82

OECD nin Türkiye Tarım Raporu Yayınlandı... Dünyanın en önemli ekonomik organizasyonlarından biri olan İktisadi İşbirliği ve Gelişme Teşkilatı (OECD), 1994 yılından sonra ilk defa 2011 yılında Türk tarımı ile ilgili Tarımsal Politika Reformlarının Değerlendirilmesi Türkiye Raporu nu yayımladı. 6 bölümden oluşan çalışmada, Türkiye nin makroekonomik gelişmeleri ve sektör hakkında genel bilgiler, 1980 li yılların ortalarından günümüze kadarki süreçteki tarımsal politikalardaki değişimler, kırsal kalkınma programları, tarım ve doğal kaynak yönetimi, tarımsal desteklerin yapısı ve geçirdiği değişimler, tarımsal politika reformlarında sağlanan ilerlemeler ve öneriler yer almaktadır. 83

Türkiye tarımının Dünyanın 7 inci büyük tarımsal gücü haline geldiğinin açıklandığı raporda, Ülkemizin önemli bir ihracatçı ülke olduğunun da altı çizilerek yapılan reformların olumlu karşılandığı belirtildi. Raporda, Türkiye de çiftçilere verilen desteklerin son yıllarda arttığı açıklandı. Ayrıca, Tahmini 2007-2009 (PSE) döneminde payı %34 ülkemizde iken toplam OECD çiftlik ortalaması gelirlerinde olan Üretici %22 nin Destek üzerinde Tahmini oldu uu belirtildi. (PSE) payı %34 iken OECD ortalaması olan %22 nin üzerinde olduğu belirtildi. 84

AR-GE ÇALIŞMALARI

Daha Az Toprak İşlemeli Tarım Tekniği Teşvik Edildi... Yapılan AR-GE çalışmaları neticesinde, buğday veriminde %5, fiğ, mercimek ve nohut veriminde ise %15 oranında artış sağladığı belirlenen daha az toprak işlemeli tarım desteklendi. Ayrıca, toprak işleme maliyetinde %50 den fazla tasarruf sağlandı. 86