7 DENEY-1 (DA makinesinin tanınması, sargı direnclerinin ölçülmesi, yabancı uyartımlı şönt generatörün dış karakteristiği) Deney Esnasında Kullanılacak Cihaz Ve Ekipmanlar Deneyin tüm adımları için aşağıdaki cihaz ve ekipmanların bulunması gerekir. Deneye başlamadan önce bunların masanızda bulunup bulunmadığını kontrol ediniz. Eğer eksikler varsa deney sorumlusundan yardım isteyerek tamamlayınız. DA Makine, Asenkron Makine(ASM), 3 Faz ASM Sürücüsü, Multimetre (her grup 1 tane multimetre getirmelidir), Omik Yük Ünitesi, Devir ölçümü için encoder, Yeterli miktarda bağlantı kabloları Deneyin Yapılışı Deney masasında bulunan DC makine ile AC makineyi bir birine birleştiriniz (akuple ediniz). DA makinenin üzerinde bulunan etiketi inceleyerek bu değerleri not ediniz. Unutmayın ki bu değerler makinenin nominal değerleri olup tüm laboratuvar süresince bu değerlerin üstüne çıkılmayacaktır. Aşama-1 Multimetre yardımı ile DA makinen A1-B2 uçları arasındaki direnç değerini (endüvi direnci), D1-D2 arasındaki seri sargı direncini ve F1-F2 arasındaki şönt sargı direncini ölçüp deney sonundaki ilgili yerlere not ediniz. Aşama-2 ASM sürücü(bakınız Şekil-6 ve açıklamaları) üstündeki L ve N bağlantı noktalarına 220V AC gerilim uygulayınız. U,V,W uçlarından birer çıkış alarak 3 faz ASM nin U,V,W uçlarına sırasıyla bağlayınız. ASM nin X,Y,Z uçlarını yıldız bağlayınız (yıldız bağlantı için X ucundan bir çıkış alıp Z ucuna, Z ucundan da çıkış alıp Y ucuna bağlayabilirsiniz). Böylece DA makineyi generatör olarak çalıştırmak için gerekli dönme kuvveti ASM den elde edilir hale gelmiştir. Ardından generatörde endüklenen gerilimin hız(n) ve uyartım akımıyla(iuyt) değişimini elde etmek için DA motorun endüvisinden (A1,B2 7
8 uçlarından) birer çıkış alarak DA voltmetreye bağlayınız. Yabancı uyartım için deney masasının üst panelinde bulunan DC ENERGY kısmından 0-250V DC gerilimi almak için + ile sembolize edilen kırmızı bağlantı noktasını bir kablo ile şönt sargının F1 ucuna, - ile sembolize edilmiş siyah bağlantı noktasını şönt sargının F2 ucuna bağlayınız. Bu bağlantı ile DA motor uyartımı devresi tamamlanır. Bağlantıların tümü tamamlanan sisteme enerji vermeden önce kullanılan gerilim kaynaklarının minumum değerde olduğunu kontrol ediniz. Ardından enerji vererek ASM sürücüyü çalıştırınız. Uyartım gerilimini 50V sabit iken sürücü yardımı ile devir sayısını 600,700,800,900,1000,1100 rpm yaparak bu devirlerdeki endüvi gerilimini bağladığınız voltmetre yarıdımı ile ölçerek Tablo-1 e kaydediniz. Aşama-3 Endüvi geriliminin uyartım akımıyla değişimini gözlemlemek için tüm bağlantılar aynı iken sürücü yardımıyla DA makineyi 800-900 rpm arasındaki herhangi bir dönüş değerine ayarlayarak uyartım gerilimini minumuma düşürünüz (bazen min. gerilim 0V değil de 2V gibi değer gözükebilir). Uyartım gerilimini yaklaşık 0V,25V,45V,65V,90V,110V ve 140V ye sırasıyla ayarlayarak endüvi gerilimi ve uyartım akımını gözlemleyerek Tablo-2 ye kaydediniz. Ardından 140V dan başlayarak 110V,90V,65V,45V, 25V,0V değerlerine düşerek aynı değerleri yine Tablo-2 ye kaydediniz. Not: Uyartım gerilimini ayarlarken eğer artış yönünde gerilimi değiştiriyorsanız gerilimi azaltmayınız. Benzer şekilde gerilimi azaltma yönünde ayarlarken arttırmayız.) 8
9 DENEY RAPORU (Deney No:1) Grup No: Öğrenci Ad ve Soyadları:.... Ölçüm Değerleri Endüvi Direnci :. Seri Uyartım Direnci:. Şönt Uyartım Direnci:. Tablo-1 Tablo-2 Devir Sayısı (rpm) 600 700 800 900 Endüvi Gerilimi 0 25 45 65 Vuyt Vend Iuyt (A) 1000 90 1100 110 140 110 90 65 45 25 0 @Vuyt=50V=sbt @n=900rpm=sbt 9
10 Sorular 1-Endüvi çıkış geriliminin yönü (polaritesi) nasıl değiştirilir, kısaca açıklayınız. 2- Tablo-2 de Uyartım geriliminin sıfır olduğu durumlardaki endüvi gerlim değerleri bir birinden farklı mıdır? Neden? 3-Seri uyartım sargısının direnci neden küçük? Paralelin neden büyük? Seri sargıyı yanlışlıkla paralel bağlarsak, paralel sargıyı yanlışlıkla seri bağlarsak ne olur, kısaca açıklayınız. 10
11 4- Remenans gerilimi nedir, kısaca açıklayınız. 6- Aşağıdaki grafikleri deneyde aldığınız sonuçlara göre ölçekli ve düzgün çiziniz. 11