ISSN: 1300-9702. FIRAT ÜNİVERSİTESİ SOSYAL BİLİMLER DERGİSİ Journal of Social Sciences Cilt/Volume: 23 Sayı/Issue: 2 Temmuz / July 2013 Fırat Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi hakemli bir dergidir. The Journal of Social Sciences is refereed TÜBİTAK ULAKBİM SBVT, ASOS İndex ve EBSCO tarafından taranarak indekslenmektedir. The Journal of Social Sciences is indexed in TÜBİTAK ULAKBİM SBVT, ASOS Index and EBSCO
FIRAT ÜNİVERSİTESİ SOSYAL BİLİMLER DERGİSİ Journal of Social Science ISSN: 1300-9702 YAYIN İLKELERİ / The principles of the publication Her yıl Ocak ve Temmuz aylarında olmak üzere iki sayı halinde yayımlanır. This journal is published two issues in January and July every year. Dergide sosyal bilimler alanlarında Türkçe ve yabancı dillerde yazılmış özgün araştırma makaleleri yayımlanır. Original articles written in Turkish or in any foreign languages are published in the area of social science in this journal. Yazılar yayın ve danışma kurulunun onayından geçtikten sonra yayımlanır. Articles are published after approving of editorial and advisory boards. Yazıların içeriğinden yazarları sorumludur. All writers are responsible for the content of the articles. Tüm hakları saklıdır. Derginin adı belirtilmeden hiçbir alıntı yapılamaz. No part of this publication may be reproduced or utilized in any form without referring the name of the journal.
Cilt/Volume: 23 Sayı/Issue: 2 EDİTÖR / Editor Prof. Dr. Enver ÇAKAR Enstitü Müdürü EDİTÖR YARDIMCILARI Associate Editors Yrd. Doç. Dr. Dilek ER Yrd. Doç. Dr. İlhan Oğuz AKDEMİR YAZI İŞLERİ / Editorial Secretary Mehmet ÜNSALDI Yazışma Adresi / Correspondence Fırat Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü 23119 - ELAZIĞ Tel : 0-424-241 54 80 0-424-237 00 00-3739 Faks : 0-424-233 21 80 e-mail: sbedergi@firat.edu.tr Web: http://portal.firat.edu.tr/webportal/?birimid=195&git=verioku&sayfaid=1 461&/S-B-E--Dergisi.html Dizgi / Composition: Mehmet ÜNSALDI Baskı / Print: Fırat Üniversitesi Basımevi Tel : 0-424-237 00 00/3134 ELAZIĞ - 2013 YAYIN KURULU Editorial Board Prof. Dr. Enver ÇAKAR Yrd. Doç. Dr. Dilek ER Yrd. Doç. Dr. İlhan Oğuz AKDEMİR BU SAYININ BİLİMSEL DANIŞMA KURULU Advisory Board Prof. Dr. Ahmet AKSIN (Fırat Üniversitesi) Prof. Dr. Ali YILDIRIM (Fırat Üniversitesi) Prof. Dr. Cevdet YILMAZ (Ondokuz Mayıs Ün.) Prof. Dr. Dilaver TENGİLİMOĞLU (Gazi Üniversitesi) Prof. Dr. Emine ORHANER (Gazi Üniversitesi) Prof. Dr. Esma ŞİMŞEK (Fırat Üniversitesi) Prof. Dr. Hacı Ömer ÖZDEN (Atatürk Üniversitesi) Prof. Dr. Hilmi DEMİRKAYA (Akdeniz Üniversitesi) Prof. Dr. Hüseyin TUROĞLU (İstanbul Üniversitesi) Prof. Dr. İbrahim YILMAZÇELİK (Fırat Üniversitesi) Prof. Dr. Kemal ÜÇÜNCÜ (Karadeniz Teknik Ün.) Prof. Dr. Mehmet AYGÜN (Fırat Üniversitesi) Prof. Dr. Mehmet GÜROL (Yıldız Teknik Üniversitesi) Prof. Dr. Mehmet KARAGÖZ (İnönü Üniversitesi) Prof. Dr. Mehmet TAŞPINAR (Gazi Üniversitesi) Prof. Dr. Ömer AYTAÇ (Fırat Üniversitesi) Prof. Dr. Selahattin TURAN (Eskişehir Osmangazi Ün.) Prof. Dr. Şenol ÇELİK (Balıkesir Üniversitesi) Prof. Dr. Turan ÖNDEŞ (Atatürk Üniversitesi) Assoc. Prof. Dr. Ana-Maria MİNUT (Alexandru Ioan Cuza- Universitat) Doç. Dr. Abdülkadir BAHARÇİÇEK (İnönü Ün.) Doç. Dr. Abit BULUT (İnönü Üniversitesi) Doç. Dr. Ahmet KARADAĞ (İnönü Üniversitesi) Doç. Dr. Ali DEMİRCİ (Fatih Üniversitesi) Doç. Dr. Bahir SELÇUK (Adıyaman Üniversitesi) Doç. Dr. Behçet ORAL (Dicle Üniversitesi) Doç. Dr. Cafer MUM (İnönü Üniversitesi) Doç. Dr. Dilek SEYMEN (Dokuz Eylül Üniversitesi) Doç. Dr. Hamza AKENGİN (Marmara Üniversitesi) Doç. Dr. M. Zeydin YILDIZ (Yüzüncü Yıl Üniversitesi) Doç. Dr. Mehmet TURAN (Fırat Üniversitesi) Doç. Dr. Mukadder BOYDAK ÖZAN (Fırat Ün.) Doç. Dr. Mustafa KUTLU (İnönü Üniversitesi) Doç. Dr. Mustafa YAĞBASAN (Fırat Üniversitesi) Doç. Dr. Nevzat ŞİMŞEK (Dokuz Eylül Üniversitesi) Doç. Dr. Ruhat YAŞAR (Kilis 7 Aralık Üniversitesi) Doç. Dr. Salih ŞAHİN (Gazi Üniversitesi) Doç. Dr. Tarık ÖZCAN (Fırat Üniversitesi)
İÇİNDEKİLER / CONTENT Bülent GÜNER, M. Dursun ÇİTÇİ Coğrafya / Geography Pütürge İlçesi nde (Malatya) Cumhuriyet Döneminde Nüfusun Gelişimi ve Göç The Development of Population And The Migration Pütürge in Period of Republic in County 1 Önder ÜSTÜNDAĞ Kentsel Dönüşüm Çalışmalarında Coğrafyacıların Rolü Nedir? Ne Olmalıdır? What is and what should be the Role of Geographers in Urban Transformation Projects?... 15 Tülay ÖCAL Niğde Gümüşler Manastırı ve Turizm Potansiyeli Niğde Gümüşler Monastery and Tourism Potential 31 Birol AZAR Dil ve Edebiyat / Language and Literature Dünü-Bugünü ve Sorunlarıyla Bilmeceler: Elazığ Örneği Riddleswith Their Yesterday-Todayand Matters: The Sample of Elazığ..... 51 Selami ÇAKMAKCI Ahmet Hamdi Tanpınar ın Bursa'da Zaman Şiirinde Zaman ve Rüya Kavramları Üzerine Bir İnceleme Analysis of Ahmet Hamdi Tanpınar s Poem Bursa da Zaman In Terms of Time and Dream.. 59 Serdar YAVUZ Türkiye Türkçesi Ağızlarında Akrabalık Adları Kinship Names in Dialects of Turkey Turkish.... 71 Tahsin AKTAŞ Wıedergabe Des Konjunktıvs In Der Deutschen Indırekten Rede Im Türkıschen Almanca Dolaylı Anlatımlardaki Dilek Kipinin Türkçeye Aktarımı... 93 Burhan AKPINAR, Faysal ÖZDAŞ Eğitim Bilimleri / Education Sciences İlköğretimde Değer Eğitimine İlişkin Öğretmen Görüşleri: Nitel Bir Analiz Teachers Views on Value Education at Primary Schools: A Qualitative Analysis... 105 Fatma ÖZMEN, Fatih KAYA Milli Eğitim Denetçilerinin Katıldığı İngilizce Hizmet İçi Eğitim Kursunun Etkinliği The Effectiveness of English In-Service Training Courses to Wich Ministry Supervisors Attended... 115 İmam Bakır ARABACI, Songül KARABATAK Çin Yükseköğretim Yönetim Sistemi İle Türk Yükseköğretim Yönetim Sisteminin Karşılaştırılması Comparation of Turkish Higher Education Management System with Higher Education Management System of China... 125 Mehmet Nuri GÖMLEKSİZ, Ayşe Ülkü KAN Sosyal Bilgiler Dersi Tutum Ölçeğinin Geçerlik ve Güvenirlik Çalışması A Study of Validity and Reliability of an Attitude Scale on Social Studies Course... 139
Merve Görkem BİLGİ Aday Öğretmenlerin Çevre Sorunlarına İlişkin Tutumları Üzerine Bir Ölçek Geliştirme Çalışması ve Analizi Developing and Analysing a Scale about Attitudes of Student Teachers towards Environmental Challenges... 149 Ahmet YATKIN İktisadi ve İdari Bilimler / Economics and Administrative Sciences Bölgesel Kalkınmada Sivil Toplum Kuruluşları ve Kadın Katılımı: Elazığ Örnekalan Araştırması Non-Governmental Organizations and Women's Participation in Reagional Development: A Case Study in Elazig... 163 Ali ARSLANOĞLU, Gülfer BEKTAŞ, Vedat MOLOĞLU, Arzu İRBAN Çalışan Personel Bakış Açısıyla Hastane Temizlik Hizmetlerinde Dış Kaynak Kullanımının Değerlendirilmesi From the Health Care Providers Perspective Evaluation of Outsourcing at the Hospital Domestic Services... 189 Ali DERAN, M. A. İbrahim SARIAY, İncilay SAVAŞ İMKB de İşlem Gören Menkul Kıymet Yatırım Ortaklıkları ve Gayrimenkul Yatırım Ortaklıklarının Finansal Performanslarının Karşılaştırılması Comparison of the Performances of Tangible Assets Trust Companies and Real Estate Properties Trust Companies by Financial Ratios That Are Traded in İMKB... 195 Aslıhan KOCAEFE CEBECİ, Mutlu YILAZ Dahilde İşleme Rejimi ve Türk Dış Ticareti Üzerine Etkilerinin Analizi (1996-2011) Inward Processing Regime and Analysis of Its Effects on Turkish Foreign Trade (1996-2011)... 205 Tuncay YÜCE İletişim / Communication İmge ve İmgelem Olguları Çerçevesinde Görsel Sanatların Felsefe ile Olan Etkileşimi Interaction Between Visual Arts and Philosophy In the Frame of Image and Imagination Phenomena... 225 Süleyman İLHAN Sosyoloji/Felsefe Sociology/ Philosophy Akışkan Toplumda Kimlik İnşası: Geçişken, Eklektik, Ben Odaklı Kimlikler Identity Construction in Liquid Society: Transitive, Eclectic, Self-Centered Identities... 233 Vedat ÇELEBİ J. P. Sartre ve S. Kierkegaard ın Varoluşçuluk Düşüncelerinin Karşılaştırılması Comparison of Philosophy of Existentalizm;S. Kierkegaard Versus J. P. Sartre... 247 Arzu ŞAHİN Tarih / History 1806-1840 (H.1221-1256) Tarihli Mardin Şer iyye Sicilinin Tanıtımı ve Fihristi 1806-1840 (H.1221-1256) Dated Mardin Şer iyye Register s Description and Index... 263 Özcan TATAR 22 Numaralı Adana Şer iyye Sicilinin H.1124-1133 (M.1712-1721) Tanıtımı ve Fihristi The Index and Presentation of Şer iyye Records of Adana Numbered 22) in 1712-1721 (H.1124-1133) 289 Makale Yazım Kuralları/ Writing Instructions for Papers... 307
Fırat Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi Fırat University Journal of Social Science Cilt: 23, Sayı: 2, Sayfa: 1-14, ELAZIĞ-2013 PÜTÜRGE İLÇESİ NDE (MALATYA) CUMHURİYET DÖNEMİNDE NÜFUSUN GELİŞİMİ VE GÖÇ The Development of Population And The Migration Pütürge in Period of Republic in County Bülent GÜNER 1 M. Dursun ÇİTÇİ 2 ÖZET Bu makalepütürge İlçesi nin, Cumhuriyet Döneminde nüfus gelişimini ve bu gelişimi etkileyen göç faktörünü ele almaktadır. Pütürge İlçesi, Cumhuriyet in ilk yıllarından 1950 li yıllara kadar genellikle hızlı bir nüfus artışı göstermiştir. 1950 lerden sonra nüfus artış hızında görece bir yavaşlama gerçekleşmiştir. 1980 sonrasında ise ilçe nüfusu azalma eğilimine girmiştir. İlçe nüfusunun gelişimini yarım asırdan fazla bir zamandır doğrudan etkileyen bir faktör olarak göç öne çıkmaktadır. İlçede ekonomik faaliyet türleri, daha çok engebeli topografyadan kaynaklanan nedenlerle gelişip, çeşitlenememiştir. Ekonomik etkenlerin yanı sıra çeşitli sosyal etkenler, ilçenin yoğun göç vermesinin ana motivasyonunu oluşturmuştur. Böylece ilçe nüfusu, son 30 yılda, yaklaşık olarak % 50 oranında azalış göstermiştir. Mevcut verilere göre, ilçe nüfusunun önümüzdeki yıllarda da azalış göstereceği tahmin edilmektedir. Bu çalışmada, DİE/TUİK in (1927-2010) nüfus verilerinden yararlanılmıştır. Anahtar Kelimeler: Pütürge İlçesi, Nüfus, Göç ABSTRACT This article handles the development of population and the migration that effects this population development of Pütürge county in the period of Republic. Pütürge countyshowed a rapid population growth from the begining of Republic to 1950s. After 1950s, there was a big decrease in the speed of population rising. After 1980, the population of the county got decreased. Migration that effect the development of the population over half century is a majör factor. Because of the extensively topography in Pütürge county, sorts of economical activities couldn t developed and vary.in addition to economical ones, several social factors formed the basic motivation of the county s high rate emigration. Consequently, thecounty s population has been decreased about 50 % in the last three decades. According to the current data, it is predicted that the county population will also show a decrease in the years ahead. In this study we used the population datum of DİE/TUİK (1927-2010) KeyWords: Pütürge County, Population, Migration Bu çalışma, Fırat Üniversitesi FÜBAP birimi tarafından desteklenen 1910 No. lu projeden üretilmiştir. 1 Dr., Elazığ Turizm ve Otelcilik Meslek Lisesi, e-posta: bulgun yahoo.com 2 Doç. Dr., Fırat Üniversitesi, İnsani ve Sosyal Bilimler Fakültesi, e-posta: mdcitci@firat.edu.tr 1
F.Ü. Sosyal Bilimler Dergisi 2013-23/2 1. Giriş Pütürge İlçesi, Doğu Anadolu Bölgesi nin Yukarı Fırat Bölümü nde, idari olarak bağlı olduğu Malatya İli nin güneydoğu sınırları içerisinde yer alır. Yüzölçümü 1181 km² dir. Pütürge nin kuzey ve kuzeybatısında Malatya kenti, kuzeyinde Kale ilçesi, doğusunda Doğanyol ilçesi ve Fırat Nehri (Karakaya Baraj Gölü), güney ve güneybatısında Adıyaman ın Sincik ilçesi ile güney ve güneydoğusunda yine Adıyaman ın Kâhta ve Gerger ilçeleri yer almaktadır (Harita 1). Harita 1: Pütürge İlçesi nin Lokasyon Haritası Pütürge İlçesi, Güneydoğu Torosların batı kesiminin genel uzanış yönü olan GD-KB doğrultusunda, birbirlerine paralel uzanan ve genellikle 2000 m.leri aşan dağ sıraları ile bu dağ sıraları arasında yer alan akarsu vadileri ve çeşitli yükselti basamaklarında yer alan alçak ve yüksek plato sahalarından oluşan bir topografyaya sahiptir. Kuzeydeki dağlık sahayı, Kubbe Dağı, Şakşak Dağı ve Çakçak Dağı oluşturur. Bu dağlık sahanın güneyinde, büyük ölçüde Doğu Anadolu Fay (DAF)zonunun şekillendirdiği ve GD-KB yönünde akış gösteren Şiro Çayı Vadisi uzanmaktadır. Şiro Çayı nın güneyinde Ulubaba, Meydan, Kira ve Kertire dağları yer almaktadır. İlçenin güney kesiminde ise Tahta Çayı ve kollarınca derince yarılmış Giripiran, Nemrut ve Gördük dağları uzanmaktadır (Harita 2). Araştırma alanında kısa mesafelerde yükselti farkı 1000-1500 m.lere ulaşmaktadır. Eğim, bazı yerlerde % 30 ları aşmaktadır.pütürge İlçesi kuzeyinde yer alan 750-1000 m. yükseltili Malatya ovaları ile güneyinde yer alan 500-750 m. yükseltili Adıyaman platosu arasında, yer yer 2000 m.yi aşan GD-KB uzanışlı dağlık sahada kurulmuştur. Bu bakımdan Pütürge, sözü edilen coğrafi çevre içerisinde farklı bir coğrafi üniteyi temsil etmektedir. Araştırma alanı, bulunduğu coğrafi konum, planetar faktörler ve yeryüzü şekillerinden kaynaklanan nedenlerle, Akdeniz-Karasal geçiş iklimi özelliği kazanmıştır. Özdemir e göre bu coğrafi şartlar altında Şiro Çayı Havzası Yöresel Kliması oluşmuştur (Özdemir, 1994). Pütürge nin yıllık ortalama sıcaklığı 12,4 C dir (1977-1991). Sıcaklık ortalaması, yılın 4 ayında 20 C derecenin üzerindedir. Ocak ayı, ortalama -0,5 C ile en soğuk ay, Temmuz ayı ise ortalama 25,7 C ile en sıcak aydır. Buna göre, araştırma alanında en soğuk ay ile en sıcak ay ortalamaları arasında 26,2 C lik fark bulunmaktadır. Bu değerlere göre Pütürge, Elazığ, Muş, Erzurum, Van gibi bazı Doğu Anadolu illerinden daha düşük bir sıcaklık amplitüdüne sahiptir. 2
Pütürge İlçesi nde (Malatya) Cumhuriyet Döneminde Nüfusun Araştırma alanının aylık ortalama yağış miktarı 589,2 mm dir. Pütürge, bu yağış değeriyle orta derecede yağışlı alanlar içersinde yer almaktadır. Araştırma alanının yağış rejimi düzensizdir. Aylık ortalama yağış değerleri 92,8 mm (Aralık ayı) ile 0,2 mm (Ağustos ayı) arasında değişim göstermektedir. Pütürge ve yakın çevresi, M.Ö. 12. yy dan itibaren Hititler, Selevkoslar, Kargamış, Urartu, Asur, Pers, Kommagene, Bizans, Abbasi, Hamdani, Danişmendliler, Selçuklular, Dulkadiroğulları ve Osmanlı egemenliğine girmiştir. M.Ö. 2. yy da Pütürge civarında Juliopolis ve Barzala adlarında iki Roma kenti bulunmaktadır. Araştırma alanında bugüne kadar ulaşan en eski tarihi kalıntılar, yaklaşık 2000 yıllık tarihe sahip Nemrut anıtlarıdır. İlçe nüfusuna ilişkin en eski veriler, 16. yy tahrirlerinde bulunmaktadır. Pütürge nin (Şüre Nahiyesi), Besihni, Hısn-ı Mansur, Gerger ve Kâhta kazalarıyla birlikte Osmanlı topraklarına katılmasıyla birlikte, nüfusunda hızlı bir artış gerçekleşmiştir. Şürenüfusu 1519 tarihinde 3022 den, 1560 yılında 10.602 ye yükselmiştir (Taştemir, 1999). 1830 sayımında Şüre nüfusu 10.944 kişi (Aksın,1999), 1895 verilerinde 10.069 kişidir (Işık, 1998), (Arslan, 2009). Osmanlı Devleti nde son nüfus sayımı 1905-1906 yıllarında yapılmıştır. 1914 yılı için verilen nüfus değerlerinde, 1905-1906 sayım sonuçları esas alınmaktadır. 1914 yılında Ma müret ül Aziz Sancağına bağlı bir kaza olan Pütürge nin nüfusu, dönemin idari kaza sınırlarına göre 35.622 kişidir (Karpat, 2010). Pütürge İlçesi nde hâkim ekonomik faaliyet türü tarımdır. Geleneksel tarımsal yapı içinde, ekstansif tarım uygulamaları varlığını sürdürmüş ve dolayısı ile tarımsal üretimde yıllar boyunca dikkate değer oranda, verimlilik ve nitelik artışı sağlanamamıştır. Pütürge tarımsal arazisi, topografik nedenlerle ve miras yoluyla çok küçük ünitelere bölünmüş durumdadır. İlçe tarımsal arazisinin % 75 i, 5 dekar ve daha küçük ünitelerden oluşmaktadır. Araştırma alanının tamamı, engebeli topografya ve orman tahribi gibi nedenlerle çeşitli şiddet derecelerinde erozyona açıktır. İlçe arazisinin yaklaşık % 80 i, şiddetli ve çok şiddetli erozyon sahasıdır. Günümüzde, Pütürge İlçesi ne bağlı 64 adet köy ve bu köylere bağlı 152 mahalle yerleşmesi bulunmaktadır. Köy yerleşmeleri yaklaşık olarak 700-1700 m. yükseltileri arasında dağılış göstermektedir. Yüksek dağlık sahalarda yer alan köylerde hayvancılık birincil ekonomik faaliyet iken, alçak sahalarda kurulu köylerde ise bitkisel üretim birincildir. 2. Nüfusun Gelişimi Pütürge İlçesi nin idari sınırları, Cumhuriyet in ilanından sonra çeşitli değişikliklere uğramıştır. Bu nedenle ilçe nüfus verileri ele alınırken, çalışmamızda tutarlılık sağlayabilmek amacıyla, günümüz idari bölünüşü esas alınmıştır. Dolayısıyla, farklı tarihi dönemlerde Pütürgesınırları içerisinde yer alan ve sonraki dönemlerde Pütürge İlçesi nden ayrılan yerleşim birimleri kapsam dışı bırakılarak, günümüz sınırlarına göre değerlendirmeler yapılmıştır. Bilindiği gibi Cumhuriyet döneminde ilk nüfus sayımı 1927 yılında gerçekleştirilmiştir. 1927 verilerinde köyler düzeyinde ayrıntılı bir bilgi bulunmamaktadır. O tarihte, günümüzden çok daha geniş bir idari sınıra sahip olan Pütürge nin, 158 yerleşmesinde 40.349 kişilik nüfus bulunmaktadır. 1935-2010 dönemini kapsayan nüfus verileri dikkate alındığında, araştırma alanı nüfus miktarındaki değişime göre iki farklı döneme ayrılmaktadır. 1-1935-1980 Dönemi: 2. Dünya Savaşı nın çeşitli olumsuzluklarının yaşandığı 1940-1945 dönemi haricinde, nüfus, birbirine yakın yıllık ortalama değerlerle artış göstermiştir. Genel itibariyle 1935-1980 döneminde ilçe nüfusunda artış görülmektedir. 2-1980 Sonrası Dönem: İlçe dışına göç yoğunlaşmıştır. Pütürge bu dönemde büyük bir nüfus kaybına uğramıştır. İlçe nüfusu sürekli olarak azalış göstermiştir. İlçenin vermiş olduğu göç çok daha belirgin hale gelmiştir. Bilindiği gibi bir yerleşmenin nüfus miktarı ve çeşitli nüfus özellikleri, yerel ve ulusal ölçekte pek çok faktör tarafından şekillenir. Araştırma alanı olan Pütürge ilçesinin nüfus gelişiminde, yerel 3
F.Ü. Sosyal Bilimler Dergisi 2013-23/2 faktörlerin yanı sıra, Türkiye nin dönemsel olarak bulunduğu süreçlerin de doğrudan etkili olduğu görülmektedir. Dolayısıyla Pütürge nüfusu dönemsel olarak ele alınırken, o dönem Türkiye nin içerisinde bulunduğu sosyo-ekonomik durum ana hatlarıyla göz önünde bulundurulmuştur. 2.1. 1935-1980 Dönemi Cumhuriyet in kuruluşundan, 1950 li yılların ortalarına kadar, Türkiye de nüfus politikaları, hep nüfusu artırmak doğrultusunda oluşturulmuştur. Kısmen bu dönemde uygulanan nüfus politikalarının sonucu olarak, daha çok da ekonomik ve sosyal yeniden inşa sürecinin gereksinimleri doğrultusunda 1923 ve 1955 yılları arasında ülke nüfusu artmıştır. 1930 lu yıllarla birlikte hayata geçirilen ithal ikâmeci sanayileşme politikaları kentlerde yeni iş fırsatları yaratmıştır. Ancak, kentlerdeki doğal nüfus artışı, kırdan kente göçe fazla gereksinim duymadan bu ihtiyacı karşılamak için yeterli düzeyde olmuştur. 1950 li yıllara kadar hem kentte hem de kırda nüfus artışı esas olarakdoğal artıştan kaynaklanmıştır. Kırsal alanlarda ise tarım hızla geliştiği ve yeni topraklar tarıma açıldığı için, kırdan kente göçü gerektiren bir durum söz konusu olmamıştır. Hatta tam tersine bu dönemde bazı yerlerde kırsal alanlar nüfusu kendine çekmiştir. 1927 ile 1950 yılları arasındaki bu dönem iç göç açısından durağanlık yaşanmıştır (Koç, İ. vd., 2008). 1935 yılı sayım sonuçlarına göre, Pütürge nüfusu 23.047 kişidir. Dönem itibariyle ülkemizde uygulanan çeşitli nüfus artırıcı politikaların etkisiyle, 1940 yılında nüfus, yıllık % 2.05 lik artışla 25.538 e ulaşmıştır. 1940-1945 döneminde nüfus, yıllık ortalama % 1,4 lük oranla azalış göstererek, 23.801 e gerilemiştir. 2. Dünya Savaşı nın yaşandığı bu dönemde, silah altına alınan genç erkek nüfusu artmış, yine savaş şartlarının doğurduğu, beslenme ve sağlık hizmetlerindeki yetersizlikler nedeniyle nüfus miktarında azalma meydana gelmiştir. 1945-1950 döneminde ilçe nüfusu yıllık ortalama % 2,58 gibi yüksek bir artış oranı tutturarak, 27.178 kişiye ulaşmıştır. Bu değer, Cumhuriyet döneminde Pütürge nin ulaştığı en yüksek nüfus artış oranıdır. 1945 sonrasında, savaş yıllarının olumsuz etkilerinin silinmesi, dönemin nüfus artış hızını belirleyen en önemli faktördür. 1950 lerden sonra Marshall Planı doğrultusunda uygulanan tarım politikası ile entansif tarıma geçilmesi, başka bir anlatımla tarımda makineleşme ve pazar için üretim, göçü hızlandırıcı etkenler olarak ortaya çıkmıştır (Sevgi, 1998). 1950 lerden itibaren Türkiye nin sosyo-ekonomik yapısında görülen değişim ile dönemin ithal ikâmeci sanayileşme politikasının bir sonucu olarak kentsel sektörler, özellikle de sanayi sektörü, artık daha fazla işgücüne ihtiyaç duyar hale gelmiştir. Kırsal alanlarda ekilebilir arazilerin sınırına gelinmesi de, tarımda açığa çıkan fazla nüfusun kentsel alanlara doğru akmasını teşvik etmiştir. Eğitim ve sağlık gibi sosyal hizmetlerde sağlanan iyileşmeler, kentlerin çekiciliğini artırmış; ulaşımda sağlanan gelişmeler göç sürecine ivme kazandırmıştır (Koç, İ. vd., 2008) 1950 li yıllardan itibaren Türkiye de sanayileşmenin ve tarımda makineleşmenin hız kazanması, Pütürge ye doğrudan yansımış ve büyük kentlere göçü teşvik etmiştir. Pütürge İlçesi nde, nüfus artışı 1950-1955 arası dönemde de devam etmiş ve yıllık % 1,97 oranında artış hızıyla ilçe nüfusu 29.671 kişi olarak gerçekleşmiştir. 1955-1960 yılları arası dönemde de nüfus, yıllık % 2,16 lık artış değeriyle 33.052 ye ulaşmıştır. İlçe nüfusu, 1960-1965 döneminde yıllık ortalama % 1,29 luk bir artış oranıyla önceki dönemlerin altında bir değerle, 35.251 e ulaşmıştır. 1965-1970 döneminde ise, yıllık ortalama nüfus artışı % 0,53 gibi görece düşük sayılabilecek bir orana gerilemiş ve ilçe nüfusu 36.208 olarak gerçekleşmiştir. O dönem Pütürge de, doğum oranlarını azaltıcı ve/veya ölüm oranlarını artırıcı etkenlerden söz edilemeyeceğinden (Yüceşahin, 2009), göçlerle nüfus kaybının belirginleştiği ortaya çıkmaktadır. İlçe nüfusu 1970-1975 döneminde yıllık ortalama % 0,65 oranında artış göstermiştir. Böylece nüfus 37.404 e ulaşmıştır. 1975-1980 arası dönemde ise yıllık ortalama % 1,02 lik artışla Pütürge nüfusu 39.361 kişi olarak gerçekleşmiştir. 4
Pütürge İlçesi nde (Malatya) Cumhuriyet Döneminde Nüfusun 2.2. 1980 Sonrası Dönem Harita 2: Pütürge İlçesi ve Yakın Çevresinin Topografya Haritası 1980 yılında Türkiye ekonomisi, yine önemli bir yapısal değişime uğramış ve 24 Ocak kararları alınmıştır. 24 Ocak 1980 de alınan kararlar, Türkiye nin ihracata dayalı, liberal bir piyasa sistemi ile ekonomik kalkınmasını sağlamayı amaçlıyordu (Yavan -Kara, 2003). 1984 den sonra petrol dış alım fiyatlarının düşmesiyle gerek sanayi kollarında, gerekse ulaşım, konut ve kentsel hizmetlerde kısmen de olsa yeniden bir canlılık dönemine girilmiştir. Buna karşın, tarım ürünleriyle ilgili ekonomik politikaların umulan iyileşmeyi sağlayamaması, kırlardan kentlere göçü yeniden hızlandırmıştır (Sevgi, 1988). Türkiye de kırsal göçlerin yeniden hız kazandığı 1980 sonrası döneme paralel olarak, Pütürge den de göçler yoğunluk kazanmış ve dönemler itibariyle ilçe nüfusu sürekli olarak azalış göstermiştir. Nitekim 1980-1985 döneminde ilçenin yıllık nüfus artış hızı % -0,66 gerçekleşmiş ve 5
F.Ü. Sosyal Bilimler Dergisi 2013-23/2 nüfus 38.078 kişiye gerilemiştir. 1985-1990 döneminde ise nüfus, yıllık % 1 oranında azalarak 36.221kişi olarak gerçekleşmiştir. 1990-2000 yıllarını kapsayan dönemde, nüfus yıllık ortalama % -2,44 gibi çok yüksek bir oranda azalarak 28.382 kişiye düşmüştür. 2000-2010 döneminde ise ilçe nüfusu, yıllık ortalama % - 3,37 gibi, tüm sayım dönemleri içerisindeki en yüksek azalış oranıyla, 20.262 kişiye gerilemiştir. Pütürge nüfusu 1935-2010 yılları arasında geçen 75 yıllık sürede, 23.047 den 20.262 kişiye gerileyerek yıllık ortalama % 0,17 oranında azalmıştır (Tablo 1), (Şekil 1). Aynı dönemde Malatya nüfusu yıllık ortalama % 0,78 artış oranıyla 410.262 kişiden 740.643 kişiye, Türkiye nüfusu ise % 2,02 lik artışla 16.158.018 den, 73.722.988 e ulaşmıştır. İlçe nüfusu, 2025 yılı nüfus projeksiyonuna göre 12.982 kişiye gerileyecektir (Güner, 2012). 3 2 1 Tablo 1: Pütürge İlçesi nin Bazı Yıllar (1935-2010) İtibariyle Toplam Nüfusu Miktarı Yıllar Toplam Erkek Kadın Toplam % 1935 10.811 12.236 23.047 1940 11.999 13.304 25.303 1,87 1945 11.275 12.352 23.627-1,37 1950 12.835 14.051 26.886 2,58 1955 14.141 15.530 29.671 1,97 1960 15.622 17.430 33.052 2,16 1965 16.527 18.724 35.251 1,29 1970 16.802 19.406 36.208 0,53 1975 17.823 19.561 37.404 0,65 1980 18.668 20.693 39.361 1,02 1985 17.380 20.698 38.078-0,66 1990 16.693 19.528 36.221-1 2000 13.108 15.274 28.382-2,44 2010 9676 10.586 20.262-3,37 Kaynak: DİE, TÜİK Verileri Artış Hızı (%) 0-1 -2-3 -4 1935-1940 1940-1945 1945-1950 1950-1955 1955-1960 1960-1965 1965-1970 1970-1975 1975-1980 1980-1985 1985-1990 1990-2000 2000-2010 Artış Hızı (%) 2,05-1,4 2,65 1,75 2,16 1,29 0,53 0,65 1,02-0,66 1-2,44-3,37 3. Göçler Şekil 1: Pütürge İlçesi nde Yıllık Ortalama Nüfus Artış Hızı Grafiği (1935-2010) Göç veya göç hareketi, en basit şekli ile sınırları iyi tanımlanmış coğrafi bölgeler ve/veya idari alanlar arasındaki yerleşim yeri (ikâmetgâh) değişiklikleri dir. Bir başka anlatımla göç, nüfusun; devamlı yaşama bölgelerini kişisel olarak, aileler veya gruplar halinde terk edip, geçici veya sürekli 6
Pütürge İlçesi nde (Malatya) Cumhuriyet Döneminde Nüfusun olarak yaşamak amacıyla bir başka yere gitmesi hareketidir (Doğanay, 1994). Göçün tanımına, mesafe boyutuna ek olarak, zaman ve kalıcılık boyutu da eklenebilir (Ünalan, 1998). Bilindiği gibi göç-kentleşme üç temel neden üzerinden gerçekleşir; 1-İtici Güçler; nüfusu köyden ve tarımdan köy dışına iten etmenlerdir. Tarımsal verim düşüklüğü, aile başına düşen tarımsal arazinin geçim sağlayacak yeterlilikte olmaması ve tarımda makineleşmenin ortaya çıkardığı kırsal işsizlik. 2-Çekici Güçler; köyünden ayrılan ya da ayrılmaya hazır bulunanları kentlere doğru çeken ekonomik ve toplumsal etmenlerdir. Kentlerde sanayileşmenin sunduğu iş olanakları, sağlık, eğitim hizmetlerindeki gelişmişlik. 3-Ara (İletici) Güçler; köyünden kopan nüfusu kentlere taşıyan, özellikle 1950 li yıllardan sonra ulaşım araçlarındaki ve olanaklarındaki gelişmedir. Ayrıca kitle iletişim araçlarının yaygınlaşması da sayılabilir (Keleş, 1997). Cumhuriyet döneminde ülke bütününde gerçekleşen göçler daha çok sanayileşme, kırdan kente göç ekseninde şekillenmiştir. Yine Cumhuriyet tarihi boyunca homojen bir göç sürecinden söz edilemez, görece göçlerin ve buna bağlı olarak kentleşmenin daha yavaş seyrettiği dönemler olduğu gibi, sıçrama yaptığı dönemler de bulunmaktadır. 1923-1950 arası dönemde, doğal olarak kırdan kente ve kentten kente cılız bir göç söz konusuydu, ancak bu göç hareketlerine, sonraki dönemlerdekiyle karşılaştırılamayacak kadar küçük gruplar katılıyordu (İçduygu, Sirkeci, 1999). Türkiye de kabaca kırdan kente göçün kitleselleştiği 1950 li yıllar, Köymen e göre; Türkiye nin tarımsal düzeninde bir dönüm noktasıdır (Köymen, 1999).Ülkemizde 1950 li yıl ların kalkınma faaliyetleri ile birlikte bölgeler arası farklılıklar daha belirgin hale gelmiş, hızlı nüfus artışı ve tarımda mekanizasyon nedeniyle iç göç ve dış göç hareketleri hızlanmıştır (Özcan, 1998). Türkiye de kentleşmenin temel nedenleri demografik karakteristiklerin değişimi, demografik hareketler, ekonomik büyüme, sanayileşme ve sosyal gelişmelere bağlıdır. (Ekni, 1998). İlçe nüfusunun göç süreci, hiç kuşku yok ki, Türkiye süreciyle doğrudan ilgilidir. Pütürge, büyük ölçüde kır yerleşmelerinden oluşmakta ve Türkiye kırsalı neredeyse 60 yıldır kentlere kitlesel göç vermektedir. Bu bağlamda Pütürge nüfusunun kitlesel göçe yöneldiği tarihin 1950 li yıllar olması.ülke süreciyle doğal bir uyum göstermektedir. Pütürge den yapılan göçlerin en önemli nedenlerini İtici Güçler oluşturur. Pütürge nin başlıca göç dinamikleri şunlardır; 1- Tarımsal arazinin kırsal ailenin geçimi için yetersiz oluşu, 2- Mevcut tarımsal arazilerin, miras yoluyla kalabalık ailelerde çok parçalı mülkiyet özelliği kazanması, 3- Erozyon nedeniyle tarımsal verimin azalması, 4- İlçe bütününde istihdam alanlarının yetersiz oluşu, 5- Eğitim, sağlık ve kültür hizmetlerinin yetersizliği, 6- Kan davası gibi toplumsal sorunlar (Foto 1). 7
F.Ü. Sosyal Bilimler Dergisi 2013-23/2 Foto 1: Babik (Gündüz) Köyü nden göç haberi (Kaynak: Milliyet Gazetesi, 24.04.1962) Araştırma alanında göçlerin en önemli itici nedenini kırsal işsizlik oluşturmaktadır. Pütürge de genel olarak ekstansif tarım uygulamaları yaygındır. Tarımsal üretim, düşük verimlilikle sürdürülmektedir. Tarım genel yapısı itibariyle ticari bir faaliyet türü olmaktan uzaktır. Arazinin besleme kabiliyetinden fazla olan nüfusun oluşturduğu nüfus baskısı sonucunda, göçler hız kazanmaktadır. Tunçdilek e göre; yüksek, dağlık sahalarda, artan nüfus ve çeşitli nedenlerle geçim seviyesini kaybeden halkın, işçi olarak alt zona inme meyli göstermesi ile, üst zondan alt zona doğru süreli bir iç göç hareketi başlamıştır. Evvela yaylalar ve dağlık yörelerden alt zona doğru işçilik şeklinde tezahür eden bu hareket, şartların daha kötüye gittiği yerlerde ve genellikle alt zonda zirai makinalar kullanılıp da rençbere pek lüzum kalmadığı yerlerde, üst zonun ekonomisini daha perişan etmiş, yoksulluk hatta açlık sebebiyle üst zondan şehir ve kasabalara doğru daimi bir yer değiştirme olayı meydana gelmiştir (Tunçdilek, 1977). Araştırma alanında, tarımda makineleşme olgusu, göçü hızlandıran dolaylı bir faktördür. Çünkü Pütürge de, arızalı topografya nedeniyle makineli tarım yaygınlaşamamıştır. Dolayısıyla tarımda makineleşme olgusu, bir göç nedeni olarak, doğrudan Pütürge de etkili olmayıp, yakın çevrede yaygınlaşmasıyla birlikte ilçede göçü arttırıcı bir faktör olarak ele alınmalıdır. Yakın dönemlere kadar, Pütürge köylerinde yaşayan pek çok aile, daha çok yakın çevrede bulunan kasaba ve ilçelerde tarım işçiliği yaparak geçimini sağlamaktaydı. Ancak o alanlarda makineleşmenin yaygınlaşmasıyla, Pütürge de kırsal işsizlik artış göstermiştir. Tarım işçiliği yapan ailelerin, genellikle topraksız ya da küçük toprak sahipleri olmasımuhtemeldir. Nitekim 1966 yılı Köy Envanteri ne göre, Pütürge de 1171 aile, 1981 Köy Envanteri ne göre, 3206 aile topraksızdır. Yine 1981 Köy Envanterine göre, 57 köyün 40 ında (% 70) birincil geçim kaynağı olarak işçilik ifade edilmiştir. 1997 Köy Envanteri (2002) ve tarafımızdan uygulanan Arazi Anketi ne (2010) göre Pütürge de topraksız aile bulunmamaktadır. Görülüyor ki tarım işçiliği ile geçinen topraksız köylüler, 1980 sonrası dönemde göç eden asıl kitleyi oluşturmuşlardır. Nitekim birincil ekonomik faaliyetin işçilik olduğu köyler, sonraki dönemlerde genellikle en fazla nüfus kaybına uğramıştır (Tablo 2). Bu köyler genellikle yüksek sahalarda yer almaktadır. 8
Pütürge İlçesi nde (Malatya) Cumhuriyet Döneminde Nüfusun Tablo 2: Birincil Geçim Kaynağı İşçilik Olan Köyler (1981) Aktarla Aliçeri Alihan Arınlı Arıtoprak Arslankent Belen Bölükkaya Bölünmez Büyüköz Çaygören Çığırlı Çukuroymak Dikilitaş Erdemler Esencik Esenlik Gökçeli Gündeğer Gündüz Köyler Karşıyaka Kaynak: 1981 Köy Envanteri Kayadere Koçköy Kökpınar Korucak Körme Meşedibi Nohutlu Pazarcık Sorguçlu Söğütlü Taştepe Teluşağı Tepehan Üçyaka Uzunkoru Uzuntaş Yandere Yazıca Yediyol Pütürge nüfus verileri dönemler itibariyle ele alındığında, nüfus artış hızının % 2,65 le en yüksek olduğu dönemin 1945-1950 yılları arasında olduğu görülmektedir. Yüksek doğum oranlarıyla gerçekleşen bu değer, büyük ihtimalle sonraki dönemlerde de çok fazla bir değişime uğramamıştır. Dolayısıyla, 1950 lerden itibaren Pütürge nin nüfus artış hızındaki düşüşün ana nedeni olarak göç olgusu ortaya çıkmaktadır. Nitekim 1950 li yılların gazetelerinde İstanbul da yaşayan Pütürgeli lerle ilgili haberler görünür olmaya başlamıştır. 3 Pütürge nin vermiş olduğu yaygın kitlesel göçün 60 yılı bulan tarihini, 1950-1980 ve 1980 sonrası olarak iki ayrı dönemde incelemek uygundur. İki dönem arasında en belirgin fark; 1980 lere kadar görece daha düşük düzeylerde seyreden göç miktarı, 1980 sonrasında ivme kazanarak, nüfus verilerinde daha görülür hale gelmiştir. Gerek ilçede artan nüfusun doğurduğu nüfus baskısı, gerekse ülkemizin 1980 lerden itibaren değişen sosyo-ekonomik yapısı, göçe hız kazandıran en önemli etkenlerdir. Nitekim bu dönemden sonra Pütürge nüfusu, günümüze kadar sürekli olarak azalış göstermiştir. 3.1. İç Göçler 1981 Köy Envanteri ne göre; son 5 yıllık zaman dilimi içerisinde, Pütürge den 1984 aile İstanbul a, 100 aile Adana ya, 76 aile Malatya ya göç etmiştir. Buna göre, söz edilen sürede toplam 2160 aile iç göçekatılmıştır. Malatya Vizyon 2023 - Malatya İl Gelişim Raporu başlıklı çalışma (Gezer, İ., vd., 2011), Malatya İli nin vermiş olduğu göçlere ilişkin, nüfusa kayıtlı olunan yerleşim dikkate alınarak, detaylı rakamsal veriler sunmaktadır. 2008 yılı TÜİK nüfus verileri ile çeşitli resmi kurumların nüfus verileri dikkate alınarak hazırlanan rapora göre, Pütürge İlçesi nüfusuna kayıtlı 125.019 kişi bulunmaktadır (Tablo 3). Bu nüfusun 20.674 ü Pütürge de, 104.345 i ise ilçe dışında yaşamaktadır. 3 Bkz. http://gazetearsivi.milliyet.com.tr/ara.aspx?arakelime=pütürge&isadv=false 9
F.Ü. Sosyal Bilimler Dergisi 2013-23/2 İlçe dışında yaşayanların 103.142 si (% 98, 85) yurt içinde, 1203 kişi ise (% 1,15) yurt dışında yerleşmiştir (Gezer, İ.,vd, 2011). Bu verilere göre; Pütürge nüfusuna kayıtlı her 6 kişiden 5 i ilçe dışında yaşamaktadır. Tablo3: Pütürge Nüfusuna Kayıtlı Nüfusun Yurt İçi ve Yurt Dışı Dağılımı ve Toplam Nüfus Miktarı (2008) Yurt İçi Yurt Dışı Toplam Nüfus 123.816 1.203 125.019 Kaynak: Gezer, İ.,vd, 2011 Rapora göre, Pütürge den yapılan yurt içi göçlerde, en çok tercih edilen il, 90.332 kişiyle (% 87,6) İstanbul dur. İstanbul dan sonra yoğun göç edilen ikinci il 7147 kişiyle (% 6,9) Malatya dır (Tablo 4). Bursa 1025 (% 1), Ankara 469 kişilik (% 0,5) göç a lmıştır. Yine il dışında 4169 (% 4) kişilik kurumsal nüfus 4 bulunmaktadır (Tablo 5). Tablo 4: Pütürge Nüfusuna Kayıtlı Nüfusun, Malatya İline Dağılımı ve Toplam Nüfus Miktarı (2008) Malatya Pütürge İl Merkezi Diğer İlçeler Toplam Nüfus 20.674 5986 1161 27.821 Kaynak: Gezer, İ.,vd, 2011 Tablo 5: Pütürge Nüfusuna Kayıtlı Nüfusun Türkiye Genelinde Dağılımı ve Toplam Nüfus Miktarı (2008) 10 Yurt İçi İstanbul Malatya Bursa Ankara Kurumsal Toplam Nüfus 90.332 7147 1.025 469 4169 103.142 Kaynak: Gezer, İ.,vd, 2011 Rapora göre, 2008 yılında Pütürge nin toplam nüfusu 22.201 kişidir. Bu nüfusun, 20.674 ü Pütürge nüfusuna kayıtlıdır, dolayısıyla ilçe, 1527 kişilik göç almıştır (2008). Yine rapora göre; Malatya İli nden, il dışına en çok göç veren ilçeler sırasıyla Pütürge, Darende ve Akçadağ, en az göç veren ilçeler ise Battalgazi, Yazıhan ve Kuluncak tır (Gezer, İ., vd., 2011). Tarafımızdan yapılan arazi anketine (2010) göre, Pütürge İlçesi nde istisnasız olarak tüm yerleşim birimleri göç vermektedir (Tablo 6). Buna göre, geleneksel göç yönü olan İstanbul, göçe katılanların % 94 ünce tercih edilmektedir. Yine göç edenlerin % 4 ü Malatya ya, % 2 si ise diğer kentlere yönelmiştir. Tablo 6: Pütürge İlçesinden Son 10 Yılda Yurt İçine Yapılan Göçler (2010) Köyler İstanbul Malatya Diğer iller Aktarla 30 5 Aliçeri 25 3 Alihan 15 3 Arınlı 20 Arıtoprak 10 Arslankent 10 Bakımlı 15 Balpınarı 20 Başmezraa 10 Bayırköy 10 Belen 20 Bölükkaya 30 3 Bölünmez 10 Büyüköz 20 Çamlıdere 10 Çayköy 10 4 Kurumsal nüfus olarak adlandırılan kitle, yurdun çeşitli yerlerinde askerlik görevi nedeniyle silah altında bulunan veya Çocuk Esirgeme Kurumu ve huzurevlerinde barınan, ancak yaşadığı il belirlenemeyen nüfustur.
Pütürge İlçesi nde (Malatya) Cumhuriyet Döneminde Nüfusun Çengelli 10 Çığırlı 10 Çukuroymak 10 Deredüzü 20 Düvenlik 20 Erdemler 20 Esencik 15 Esenlik 10 Gökçeli 25 2 Gözlüce 15 3 6 Gündeğer 10 Gündüz 25 Karakaya 5 Karşıyaka 20 Kavaklıdere 10 Kayadere 20 Koçköy 15 Köklükaya 15 Kökpınar 30 10 5 Korucak 15 Kozluk 5 Körme 5 5 Meşedibi 20 Nohutlu (B) 50 5 Ormaniçi 10 2 Örencik 15 Örmeli 5 Örnekköy 15 Pazarcık 40 3 3 Sahilköy 5 Sorguçlu 20 Söğütlü 15 Taşmış 25 Taştepe 20 Tatlıcak 20 Tekederesi 25 Teluşağı 25 Tepehan 70 5 Tosunlu 10 Üçyaka 15 Ulutaş 10 5 Uzunkoru 25 Uzuntaş 35 Yamaçköy 20 Yandere 15 5 5 Yazıca 30 Yediyol 15 Yeşildere 20 Pütürge (Kasaba) 90 30 25 Toplam 2090 89 44 Kaynak: Arazi Anketi (2010) Araştırma alanından göç veren hanelerin, işledikleri araziyi tamamen terk etmemeye özen göstermeleri, dikkat çekicidir. Son 30 yılda hızlanan göçle nüfusunun neredeyse yarısını kaybeden Pütürge de, tamamen terk edilen tarımsal arazi veya hane sayısı yok denecek kadar azdır. Ailenin genellikle en küçük veya en büyük ferdi Pütürge de kalıp, mevcut tarımsal araziyi işlerken, büyük kentlerde yaşayan aile bireyleriyle ekonomik dayanışma içerisindedir. Bu bağlamda aile fertleri arasında bir ekonomik ilişki süregelmektedir. 11
F.Ü. Sosyal Bilimler Dergisi 2013-23/2 Bir gözlem olarak, Pütürge de yaşayan gençler büyük ölçüde göç etme eğilimindedirler. İlçenin özellikle lise çağlarındaki genç erkek nüfusu, büyük ölçüde göçe motive olmuş durumdadır. Gelecekle ilgili planlamalarında İstanbul a göç ön sıralarda gelmektedir. Ailelerin de tercihi genellikle bu yöndedir. Pütürge İlçesi nden, 1950 lerden itibaren kitleselleşen İstanbul yönlü göçlerle, kentte tutunulmuş, hemşehri dayanışmacılığı da, İstanbul a yeni göçlerin yapılmasını teşvik etmiştir. Yine İstanbul a göç edenlerin, başarılı tutunma örnekleri arttıkça, İstanbul ana göç yönü olmaya devam etmiştir (Foto 1). Foto 1: Pütürge den İstanbul a, doğrudan otobüs seferleri düzenlenmektedir. Seferler, yolcu ve yük göndermek amacıyla köylerden yoğun ilgi görmektedir. (Pütürge Kasabası) 3.2 Dış Göçler Araştırma alanında yurtdışına göç, iç göçler kadar yaygın değildir. İlçede hiçbir dönem yurtdışı, ana göç yönü olmamıştır Dış göçler, 1960 ve 1970 li yıllarda düşük düzeyde bir ilgi görmüştür. Pütürge den göçün hız kazandığı 1980-1990 döneminde, yurtdışına göçler de nispeten artmıştır. Dış göçte Almanya ilk sırada yer almaktadır, diğer Avrupa ülkeleri, ABD, Orta Asya ülkeleri, Libya ve Suudi Arabistan daha az göç edilen ülkelerdir. 1981 Köy Envanter ine göre, 26 köyden toplam 96 aile Almanya ya yerleşmiştir. Pütürge ilçesine kayıtlı nüfusun 1203 ü yurtdışında yaşamaktadır. Almanya dış göçte en çok tercih edilen ülkedir. Almanya yı ABD, Avusturya ve diğer ülkeler izlemektedir (Gezer, İ., vd., 2011), (Tablo 7). Tablo 7: Pütürge Nüfusuna Kayıtlı Nüfusun Yurt Dışı Dağılımı ve Toplam Nüfus Miktarı (2008) Almanya ABD Avusturya Bilinmeyen Toplam 625 83 66 429 1203 Kaynak: Gezer, İ., vd., 2011, s: 31 Bilindiği gibi ülkemizde dış göç, 1960 lı yıllardan itibaren yoğun bir ilgi görmeye başlamıştır. Pütürge İlçesi nde dış göçün görece az ilgi görmesi, iç göçün İstanbul a daha erken tarihlerde yönelişiyle ilgilidir. 12
4. Sonuç Pütürge İlçesi nde (Malatya) Cumhuriyet Döneminde Nüfusun İlçenin yüksek ve engebeli topografyası, ekonomik faaliyet türlerinin gelişimine olumsuz etki yapmaktadır.ilçede en yaygın ekonomik faaliyet türü tarımdır. Ancak tarım ekonomisi, ilçeiçin bir cazibe oluşturamamış vegöç eğilimi her dönem canlılığınıkorumuştur. Bu nedenle, deyim yerindeyse tarihin sunduğun ilk fırsatta, ilçe yoğun göç vermeye başlamıştır. İlçenin vermiş olduğu göçün ana dinamiğini sosyo/ekonomik nedenler oluşturmaktadır. Bu nedenler arasında; tarımsal ekonominin yeterli istihdam sağlayamaması, arazinin miras yoluyla çok ortaklı mülkiyet haline gelmesi, alternatif ekonomik faaliyet kollarının gelişmemesi, sağlık ve eğitim imkânlarının ihtiyaca cevap verememesi ve kan davası sayılabilir. Göçün itici güçler i olarak da adlandırılabilecek bu etkenler, ilçede göçe süreklilik ve güncellik kazandırmıştır. Ancak göçün dönemler itibarıyla hızlanması veya yavaşlamasını belirleyen esas etken Türkiye şartlarıdır. Nitekim Türkiye de kentleşme sürecinin hız kazandığı 1950 ler ve 1980 sonrasında ilçe yoğun göç vermiştir. Doğal olarak nüfus artış hızıyla göç hızı ters orantılı süreçlerdir. Pütürge nin nüfus artış hızı ve göç eğilimi dönemler halinde dalgalanmalar göstermektedir. Cumhuriyet in kuruluşundan itibaren 1950 yılına kadar ilçe nüfusu, 1940-1945 dönemi haricinde, nüfus artırıcı politikaların etkisiyle hızlı bir artış göstermiştir. Yine bu dönemde, ülkemizin uyguladığı kapalı ekonomi ve sanayi kuruluşlarının ihtiyaç duyduğu işgücünü kentlerden karşılayabilmesi gibi nedenlerle, ülkemiz kırsalından ve dolayısıyla Pütürge İlçesi nden yoğun bir göç gerçekleşmemiştir. Türkiye 1950 li yıllardan itibaren hızlı bir yapısal dönüşüm sürecine girmiştir. Bu dönemde ülkemizin liberal ekonomiye geçişi, tarımda makineleşme ve sanayi kuruluşlarının artışı, Pütürge İlçesi nden büyük kentlere ve özellikle İstanbul a yoğun göç başlamıştır. İlçenin 1950 sonrasında nüfus artış hızı, genellikle önceki dönemin gerisinde kalmıştır. 1980 lerde ülkemizin 24 Ocak kararları gibi çeşitli ekonomik düzenlemelerle dünya ekonomisine entegresi veönceki dönemin siyasi/ekonomik sorunlarının kısmen aşılması ile ülkemizde göç yeniden ivme kazanmıştır. 1980 sonrasında Pütürge de göç olgusu ciddi bir kitlesellik kazanmış ve önceki dönemlerden daha hızlı bir göç süreci yaşanmaya başlamıştır. Son 30 yılda ilçe nüfusu, yaklaşık olarak % 50 oranında azalmıştır. Günümüzde Pütürge nüfusuna kayıtlı her 6 kişiden 5 i, ilçe dışında yaşamaktadır. Göç eden kitlenin, yaklaşık olarak % 72 si İstanbul u tercih etmiştir. İstanbul, günümüzde göçün ana yönü olma özelliğini korurken, son yıllarda, Malatya, Bursa gibi iller, göçün yöneldiği diğer merkezler haline gelmiştir. Araştırma alanının mevcut ekonomik durumunda gelişme görülmediği takdirde, gelecekte de nüfus kaybının süreceği görülmektedir. İlçede göçün yönü İstanbul dur. Dolayısıyla iç göç yaygındır. Dış göç ise hiçbir dönem iç göç kadar yoğun bir ilgi görmemiştir. Kaynaklar Aksın, A.,19. Yüzyılda Harput, Ceren Ofset ve Matbaacılık, Elazığ, 1999 Arslan, R.,XIX. Yüzyılda Hısnımansûr, Behisni, Gerger ve Kâhta'nın Sosyal ve İktisadî Durumu, (Cumhuriyet Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Basılmamış Doktora Tezi), Sivas, 2009 Doğanay, H.,Türkiye Beşeri Coğrafyası, Gazi Büro Kitabevi, Ankara, 1994 DİE, 1927-2000 Genel Nüfus Sayımları, Ankara Ekni, S., Türkiye de Kentleşme, Nüfus Dağılışı ve Etkileyen Faktörler, Göç, Kent ve Gecekondu, Birsen Yayınevi, İstanbul, 1998, s: 109-130 Gezer, İ., Özcan, Ş., Tuğrulca, O., Özbudak, K., Korkmaz, A.A., Kabadayı, S., Malatya Vizyon 2023 (Malatya İl Gelişim Raporu),Bilsam Araştırma Raporları 2, Medipres Matbaacılık Ltd. Şti., Malatya, 2011 Güner, B., 2012, Pütürge İlçesi nin (Malatya) Beşeri ve Ekonomik Coğrafyası, Yayınlanmamış Doktora Tezi, Fırat Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Coğrafya Anabilim Dalı, Elazığ Işık, A.,Malatya 1830-1919,Kurtiş Matbaacılık, İstanbul, 1998 13
F.Ü. Sosyal Bilimler Dergisi 2013-23/2 İçduygu, A., Sirkeci, İ., Cumhuriyet Dönemi Türkiye sinde Göç Hareketleri, 75 Yılda Köylerden Şehirlere, Tarih Vakfı Yay., 1999, İstanbul Karpat, K.,Osmanlı Nüfusu 1830-1914, Timaş Yay. İstanbul, 2010 Keleş, R.,Kentleşme Politikası, İmge Yayınevi, 4. Baskı, Ankara, 1997 Köymen, O., Cumhuriyet Döneminde Tarımsal Yapı ve Tarım Politikaları, 75 Yılda Köylerden Şehirlere, Tarih Vakfı Yay.,.İstanbul, 1999, s: 1-22 Koç, i, Eryurt, M.A. Adalı, T., Seçkiner, P., Türkiye nin Demografik Dönüşümü, H.Ü. Nüfus Etüdleri Enstitüsü, Ankara, 2008 Milliyet Gazetesi, 24.04.1962 Babik Köyü Halkı Bir Aile Yüzünden Köyden Göç Ediyor, Milliyet Gazetesi, (24-04-1962), http://gazetearsivi.milliyet.com.tr/ara.aspx?arakelime=pütürge&isadv=false, (03.02.2011 Tarihli Erişim) Milliyet Gazetesi Arşivi http://gazetearsivi.milliyet.com.tr/ara.aspx?arakelime=pütürge&isadv=false Özcan, Y., Z., İçgöçün Tanımı ve Verileri İle İlgili Bazı Sorunlar, Konferans Türkiye de İçgöç, Bolu- Gerede, 6-8 Haziran 1997, Türkiye de İçgöç, Tarih Vakfı, 1998, İstanbul s: 78-90 Özdemir, M.A., Örmeli Çayı Havzasının (Pütürge Malatya) Genel ve Uygulamalı Jeomorfolojisi, (Fırat Üniversitesi Sos. Bil. Ens. Basılmamış Doktora Tezi), Elazığ, 1994 Sevgi, C.,Kentleşme Sürecinde İzmir ve Gecekondular, İzmir (Merkez İlçe) Konak Belediyesi Kültür Hizmetleri, Kuvvet Mat. Ve Ticaret, İzmir, 1988 Taştemir, M., XVI. Yüzyılda Adıyaman (Besihni, Hısn -ı Mansur, Gerger, Kâhta) Soysal ve İktisadî Tarihi, Atatürk Kültür, Dil ve Tarih Yüksek Kurumu TTK Yay., XIV. Dizi-Sayı:22, Ankara, 1999 TÜİK, 2007-2010, Nüfus Verileri, ADNKS, http://tuikapp.tuik.gov.tr/adnksdagitapp/adnks.zul (06.03.2011 Tarihli Erişim) Tunçdilek, N., Türkiye nin Dağlık ve Ormanlık Bölgelerinin Ekonomik Problemleri, İ. Ü. Coğrafya Enst. Derg.,. S: 22, İstanbul, 1977, s: 43-52 Ünalan, T., Türkiye de İçgöçe İlişkin Veri Kaynaklarının Değerlendirilmesi, Konferans Türkiye de İçgöç, Bolu-Gerede, 6-8 Haziran 1997, Tarih Vakfı, 1998, İstanbul, s: 91-103 Yavan, N., Kara, H., Türkiye de Doğrudan Yabancı Sermaye Yatırımları ve Bölgesel Dağılışı, A.Ü. Coğrafi Bilimler Dergisi, Cilt: 1, S: 1, Ankara, 2003, s: 19-42 Yüceşahin, M., M., Türkiye nin Demografik Geçiş Sürecine Doğrudan Bir Yaklaşım, A.Ü.Coğrafi Bilimler Dergisi, Cilt 7, Sayı: 1, Ankara, 2009, s: 1-25 1966 Köy Envanteri, Köy Envanter Etüdlerine Göre Malatya, Köy İşleri Bakanlığı Yayınları: 46, Yıldız Basımevi, Konya, 1966 1981 Köy Envanteri, 1981 Köy Envanteri Etüdü Anketi, T.C. Köyişleri Ve Kooperatifler Bakanlığı, Toprak ve İskan İşleri Genel Müdürlüğü, Planlama Dairesi Başkanlığı, Malatya İli, Pütürge İlçesi 1997 Köy Envanteri, Malatya, DİE, Yayın No: 2642, Ankara, 2002 14