Ancak, Salmonella spp., Escherichia coli, Clostridium perfringens ve Staphylococcus aureus

1 T.C. ANKARA ÜNİVERSİTESİ BİLİMSEL ARAŞTIRMA PROJESİ KESİN RAPORU SIĞIR KARKASLARINDA MİKROBİYEL YÜZEY KONTAMİNASYONUN BELİRLENMESİ Proje Yürütücüsü: Haydar ÖZDEMİR Proje Numarası: 20070810008HPD Başlama Tarihi: 21. 03. 2007 Bitiş Tarihi: 21. 11. 2007 Rapor Tarihi: 27. 11. 2007 Ankara Üniversitesi Bilimsel Araştırma Projeleri Ankara- 2007

2 SIĞIR KARKASLARINDA MİKROBİYEL YÜZEY KONTAMİNASYONUN BELİRLENMESİ Özet: Bu çalışma, mezbahada yeni kesilmiş sığır karkaslarında mikrobiyel yüzey kontaminasyonu saptamak amacıyla yapılmıştır. Bu amaçla, Ankara da bulunan farklı 2 sığır mezbahası aylık dönemler halinde (mayıs-ekim) 6 şar kez ziyaret edilerek, toplam 120 örnek alınmıştır. Tüm örnekler aseptik koşullarda eksizyon tekniği ile her bir karkas yarımının but, kavram ve döş bölgelerinin 100 er cm 2 lik (10x10 cm; 0.1-0.2 cm kalınlığında, toplam 300 cm 2 ) alanındaki kas, fasiya ve yağ dokularından kesilerek alınmıştır. Bu çerçevede alınan örnekler, toplam aerob bakteri sayısı (TABS), koagulaz (+) stafilokoklar (KPS), enterobakteriler (EB), total koliform bakteriler (TKB), E. coli biyotip I (EC) ve Salmonella varlığı yönünden analiz edilmiştir. Yapılan mikrobiyolojik analizler sonucunda, örneklerde TABS, EB ve TKB sayılarının ortalama olarak sırasıyla 4.78, 2.08 ve 2.03 log kob/cm 2 düzeyinde bulunduğu saptanmıştır. Aynı şekilde, örneklerde EB ve TKB ise sırasıyla % 81.6 (98/120) ve % 79.1 (95/120) düzeyinde bulunmuştur. Buna ilaveten, KPS ile E. coli biyotip I örneklerde sırasıyla % 38.3 (46/120) ve % 65 (78/120) oranında saptanmış olup, pozitif örneklerde ortalama sayıları sırasıyla 3.85 ve 1.98 log kob/cm 2 düzeyinde tespit edilmiştir. Salmonella lar ise örneklerin hiçbirinde saptanamamıştır. Sonuç olarak, incelenen sığır karkas örneklerinde hem yüzeysel mikrobiyel kirliliğin hem de, fekal kontaminasyonun yüksek düzeyde olduğu saptanmıştır. Bu nedenle, sağlıklı sığır eti üretimi ve halk sağlığının korunması için, sığır mezbahalarında gerekli hijyenik tedbirlerin alınarak, HACCP sisteminin uygulanmasının gerekli olduğu görüşüne varılmıştır. Anahtar sözcükler: Sığır karkas, mikrobiyel kontaminasyon, E. coli biyotip I, Salmonella spp.

3 DETERMINATION OF MICROBIAL SURFACE CONTAMINATION ON BEEF CARCASSES Abstract: This study was undertaken to determine microbial surface contamination on beef carcasses. Samples were obtained from two different beef slaughterhouses in Ankara. Each plant was visited on a monthly programme for six times during May-October and a total of 120 samples were collected. All samples were taken by aseptic excision-sampling the muscle-adipose tissue surface of the rump, flank and brisket of the half beef carcasses (0.1-0.2 cm thickness, 10x10 cm, 100 cm 2 per site; 300 cm 2 total). The samples were analyzed individually by standard procedures for total aerobic plate counts (TAPC), coagulase-positive staphylococci (CPS), Enterobacteriaceae (EB), total coliform counts (TCC) and Escherichia coli biotype I (EC), and presence of Salmonella. The mean log TAPC, EB and TCC were found 4.78, 2.08 and 2.03 log CFU/ cm 2, respectively. EB and TCC were detected on 81.6% (98/120) and 79.1% (95/120) of samples, respectively. Also CPS and EC were detected on 38.3% (46/120) and 65% (78/120) of samples, respectively. The mean counts of CPS and EC for positive samples were 3.85 and 1.98 log CFU/ cm 2, respectively. Salmonella spp. was not detected any of the beef carcass samples. As a result, both microbial surface contamination and fecal contamination levels of the tested beef carcass samples were found to be high. Therefore it is recommended that slaughterhouses should take hygienic measures in order to produce beef meat of good quality with HACCP process and protect public health. Key words: Beef carcass, microbial contamination, E. coli biyotip I, Salmonella spp.

4 II. Amaç ve Kapsam Sığır eti üretim ve tüketimi bakımından, et çeşitleri arasında ayrı bir öneme sahiptir. Ancak, Salmonella spp., Escherichia coli, Clostridium perfringens ve Staphylococcus aureus gibi patojen bakterilerden kaynaklanan gıda kaynaklı infeksiyon ve intoksikasyon olgularının oluşumunda sığır eti ve ürünlerinin önemli derecede rol oynadığı rapor edilmekte ve bu patojenlerden Salmonella spp., Escherichia coli ve Clostridium perfringens in sığırların bağırsak sisteminde gizli veya baskılanmış halde bulunabileceği bildirilmiştir (4, 13, 14). Genellikle kesimin başlangıcında sığır karkaslarının yüzeyi steril kabul edilmekle birlikte, kesimin değişik aşamalarında karkas yüzeyinin değişik türde hem bozulmaya neden olan hem de, bağırsak orijinli (fekal) patojen bakterilerle kontamine olduğu bildirilmektedir (5, 8, 10, 12). Özellikle sığır karkaslarının bağırsak orijinli patojen bakterilerle kontaminasyonunda, kesim işleminin deri yüzme ve iç organ çıkartma aşamaları ile personelin önemli rol oynadığı, ancak kesim aşamalarında belirli hijyenik kuralların uygulanması ile olası kontaminasyonların azaltılabileceği bildirilmiştir (3, 6, 10). Duffy ve ark. (5) karkasların genel mikrobiyel kontaminasyonu hakkında toplam aerob bakteri sayısı, koliform bakteriler, E. coli ve Salmonella varlığının belirlenmesinin genelde yüksek düzeyde bilgi verebileceğini bildirmişlerdir. Avrupa Birliği nin 2004/379/EC sayılı direktifinde ise, karkasların mikrobiyel kalitesinin belirlenmesinde hijyen ve fekal indikatör olarak toplam aerob bakteri sayısı ile enterobakteriler kriter olarak belirtilmiştir (1). Sığır karkaslarının mikrobiyel kontaminasyonuna ilişkin çalışmalar bulunmakla birlikte mezbaha hijyeni, kesim tekniği, örnekleme zamanı ve tekniğine bağlı olarak sonuçların değişkenlik gösterdiği bildirilmektedir. Nitekim bu konuda yapılan birçok çalışmada (9, 11, 12, 13, 14) sonuçların farklı olduğu anlaşılmaktadır. Başta Amerika Birleşik Devletleri ve Avrupa Birliği Ülkeleri olmak üzere diğer gelişmiş ülkelerde gıda güvenliğine olan yoğun ilgi ve HACCP sisteminin mezbahalarda uygulanması ile karkasların mikroorganizmalarla kontaminasyon düzeylerinin azaltıldığı belirtilmiştir. Bu bağlamda Amerika Birleşik Devletleri nde Patojenlerin Azaltılması ve HACCP programı gıda güvenliği konusunda yeni uygulamaları gündeme getirmiş olup, bu program çerçevesinde kesimhane ve et işleme tesislerinde fiziksel, kimyasal ve bakteriyolojik tehlikelerin tanımlanarak, önlemlerin alınması sağlanmıştır (7).

5 Bu çalışma, mezbahada yeni kesilmiş sığır karkaslarında mikrobiyel yüzey kontaminasyonu toplam aerob bakteri sayısı, koagulaz (+) stafilokoklar, enterobakteriler, total koliform bakteriler, E. coli biyotip I ve Salmonella varlığı yönünden saptayarak; (a) yeni kesilmiş sığır karkaslarında mikrobiyolojik kaliteyi ortaya koymak, (b) sığır mezbahalarında sağlıklı sığır eti üretimi için gerekli hijyenik önlemlerin alınması konusunda ilgili kamu ve özel sektör yönetimlerine mesaj vermesi, (c) alınacak önlemlere bağlı olarakda halk sağlığına önemli düzeyde katkıda bulunacağı amacıyla yapılmıştır. III. Materyal ve Yöntem Bu çalışmada, Ankara da bulunan farklı 2 sığır mezbahasında kesilen 120 adet sığır yarım karkaslarından alınan toplam 120 örnek materyal olarak kullanılmıştır. Bu amaçla mezbahalar aylık dönemler (mayıs-ekim) halinde 6 şar kez ziyaret edilerek, her bir ziyarette 10 ar adet örnek alınmıştır. Örnekler kesim işleminin bitimini takiben, soğuk hava deposunda (4 ± 1ºC) yaklaşık 30 dakika süreyle muhafaza edilen ve rastgele seçilen karkaslardan alınmıştır. Örneklerin alındığı mezbahalardan biri 1. sınıf, diğeri ise 2. sınıf mezbaha ruhsatına sahip işletmeler olup, sığır karkasları her 2 mezbahada da, kesim işlemi sonunda sadece 2-3 dakika süreyle şebeke içme suyu ile yıkama işlemine tabi tutulmaktaydı. Örneklerinin Alınması: Sığır karkaslarından örnekler eksizyon tekniği ile alınmış olup, örnekleme tekniğinde USDA/FSIS in önerdiği yöntem uygulanmıştır (7). Bu amaçla rastgele seçilen her bir karkas yarımının steril şablonla işaretlenmiş but, kavram ve döş bölgelerinin 100 er cm 2 lik (10x10 cm; 0.1-0.2 cm kalınlığında, toplam 300 cm 2 ) alanındaki kas, fasiya ve yağ dokuları steril pens ve bistüri ile kesilerek alınmıştır. Bunu takiben alınan örnekler steril poşetlere konularak, soğuk zincirde laboratuvara (30-45 dak.) getirilmiştir. Örneklerin Mikrobiyolojik Analizlere Hazırlanması: Toplam aerob bakteri sayısı, koagulaz (+) stafilokoklar, enterobakteriler, total koliformlar, E. coli biyotip I ile Salmonella varlığı yönünden analiz edilmek amacıyla kesilerek alınan kas, fasiya ve yağ dokusu örnekleri üzerine 100 ml tamponlanmış peptonlu su ilave edilerek, karışım stomacherde 2-3 dakika süreyle homojenize edilmiştir. Bunu takiben hazırlanan karışımdan 10-6 a kadar desimal dilüsyonlar hazırlanarak, mikrobiyolojik ekimlerde kullanılmıştır.

6 Mikrobiyolojik Analizler Toplam Aerob Bakterilerin Saptanması: Alınan örneklerde toplam aerob bakteri sayısının saptanması amacıyla, hazırlanan karışımdan Plate Count Agar a (PCA, Oxoid, CM 325) 0.1 ml yayma plak yöntemine göre çift paralelli ekim yapılarak, plaklar 35 C de 48 saat süreyle inkübasyona bırakılmıştır. İnkübasyon sonrası PCA agarda üreyen koloniler sayılarak, toplam aerob bakteri sayısı belirlenmiştir (6). Koagulaz (+) Stafilokokların Saptanması: Koagulaz (+) stafilokokların saptanması amacıyla, hazırlanan karışımdan Baird Parker Agar a (BP, Oxoid, CM 275 ve Egg Yolk Tellurite Emülsiyon, Oxoid, SR0054) 0.1 ml yayma plak yöntemine göre çift paralelli ekim yapılarak, plaklar 35 C de 24-48 saat süreyle inkübasyona bırakılmıştır. İnkübasyon sonrası besi yerinde gri-siyah renkte üreyen tipik ve atipik kolonilerden 5 adet seçilerek, EDTA koagulaz plazma (Remel, R21052) ile tüpte koagulaz testi yapılmıştır. Koagulaz testi pozitif olan koloniler koagulaz (+) stafilokok olarak değerlendirilmiştir (6). Enterobakterilerin Saptanması: Enterobakterilerin saptanması amacıyla, hazırlanan karışımdan Violet Red Bile Glucose Agar a (Oxoid, CM 485) 0.1 ml yayma plak yöntemiyle çift paralelli ekim yapılarak, plaklar 30 C de 24-48 saat süreyle anaerob ortamda inkübasyona bırakılmıştır. İnkübasyon sonrası besiyerinde kırmızı ve pembe renkte üreyen, 1-2 mm çapında etrafı zonla çevrili presipitasyon oluşturan koloniler enterobakteri olarak değerlendirilmiştir (3). Total Koliform ve E. coli biyotip I in Saptanması: Örneklerde total koliform ve E. coli biyotip I in saptanması amacıyla, hazırlanan karışımdan Selective E. coli/coliform Chromogenic (Oxoid, CM 1046) besiyerine 0.1 ml yayma plak yöntemine göre çift paralelli ekim yapılarak, plaklar 37 C de 18-24 saat süreyle inkübasyona konmuştur. İnkübasyon sonrası besiyerinde üreyen pembe renkli koloniler ile mor renkli koloniler besiyerini üreten ticari firmanın önerileri doğrultusunda değerlendirilmiştir. Koliform bakterilerin doğrulanması, kolonilerin Lauryl Sulphate Broth da (Oxoid, CM0451) 35 C de 24-48 saat içerisinde gaz oluşumu değerlendirilerek yapılmıştır. E. coli biyotip I in saptanması için, Selective E. coli/coliform Chromogenic besiyerinde mor renkte üreyen ve Brillant Gren Bile Broth da (Oxoid, CM 031) 44.5 C de 24-48 saat içerisinde gaz ve bulanıklık oluşturan

7 kolonilerden, Eosine Methylene Blue Agar a (EMB, Oxoid, CM 69) çizme yöntemiyle ekim yapılarak, plaklar 35 C de 24 saat süreyle inkübasyona bırakılmıştır. İnkübasyon sonrası EMB agarda üreyen tipik kolonilerden alınarak, IMViC test yapılmış ve IMViC test sonucu ++-- olan koloniler E. coli biyotip I olarak değerlendirilmiştir (6). Salmonella Varlığının Saptanması: Örneklerde Salmonella varlığı, ISO yöntemi kullanılarak belirlenmiştir (2). Bu amaçla tamponlanmış peptonlu su içerisinde 37±1 C de 18±2 saat süreyle ön zenginleştirme işlemini takiben, asıl zenginleştirme amacıyla ön zenginleştirme sıvısından 1 ml Muller-Kauffmann- Tetrathionate Broth a (Oxoid, CM 343) ve 0.1 ml Rappaport- Vassiliadis Broth a (Oxoid, CM 866) geçilerek, sırasıyla 37±1 ve 41.5±1 C de 24±3 saat süreyle inkübasyona bırakılmıştır. İnkübasyon sonrası her iki asıl zenginleştirme sıvılarından, 1-2 öze dolusu alınarak X-L-D Agar (Oxoid, CM 469) ve Brilliant Green Agar a (Oxoid, CM 263) çizme yöntemine göre ekim yapılıp, plaklar 37±1 C de 24±3 saat süreyle inkübasyonda tutulmuştur. İnkübasyon sonrası her iki katı besi yerinde üreyen şüpheli kolonilerden alınarak, biyokimyasal testler amacıyla Lysine Iron Agar (Oxoid, CM 381), Triple Sugar Iron Agar a (Oxoid, CM 277) ve Urea Broth a (Oxoid, CM0071) ekim yapılarak, 37± 1 C de 24± 3 saat süreyle inkübasyona bırakılmıştır. Bunu takiben, biyokimyasal testleri pozitif veya şüpheli olan örnekler, polivalan Salmonella antiserumu (Denka Seiken, 292537) ile serolojik yönden test edilerek, Salmonella varlığı saptanmıştır. İstatistiksel Analizler Mikrobiyolojik analiz bulgularının, istatistiksel olarak değerlendirilmesi varyans analizi (GLM) ile yapılmış olup, bu amaçla SPSS (ver. 10.0) istatistik paket programı kullanılmıştır. IV. Bulgular Bu çalışmada, farklı 2 sığır mezbahasından 6 aylık dönem içerisinde 60 ar adet olmak üzere toplam 120 adet sığır karkas örneği alınmıştır. Her iki mezbahadan alınan tüm örneklere ilişkin, mikrobiyolojik analiz sonuçları Tablo 1 ve 2 de gösterilmiştir.

8 Tablo 1: Sığır karkas örneklerinin mikrobiyolojik analiz sonuçları (log 10 kob/cm 2 ). Bakteri türü x min. mak. Aerob genel canlı sayısı 4.78 3.52 5.62 Enterobakteri 2.08 1.52 3.78 Total koliform 2.03 1.52 3.07 E. coli biyotip I 1.98 1.52 3.20 Koagulaz (+) stafilokoklar 3.85 3.14 4.38 Salmonella spp. saptanmadı - - n= 120 min: Örneklerde en düşük düzeyde saptanan bakteri sayısı. mak: Örneklerde en yüksek düzeyde saptanan bakteri sayısı. Tablo 2: Sığır karkas örneklerinde enterobakteri, total koliform, E. coli biyotip I, koagulaz (+) stafilokoklar ve Salmonella ların varlığı. Bakteri türü Pozitif örnek sayısı/ örnek sayısı (% pozitif) Enterobakteri 98/120 (% 81.6) Total koliform 95/120 (% 79.1) E. coli biyotip I 78/120 (% 65.0) Koagulaz (+) stafilokoklar 46/120 (% 38.3) Salmonella spp. 0/120 (% 0.0) Tablo 1 ve 2 de görüldüğü gibi, örneklerde toplam aerob bakteri sayısı (TABS), enterobakteriler (EB) ve total koliform bakteri (TKB) sayılarının ortalama olarak sırasıyla, 4.78, 2.08 ve 2.03 log kob/cm 2 düzeyinde bulunduğu saptanmıştır. Aynı şekilde EB ve TKB örneklerin sırasıyla % 81.6 sı (98/120) ve % 79.1 inde (95/120) saptanmış olup, diğer örneklerde ise saptama sınırının (<1.52 log kob/cm 2 ) altında bulunmuştur. Buna ilaveten, koagulaz (+) stafilokoklar (KPS) ile E. coli biyotip I (EC) ise örneklerde sırasıyla % 38.3 (46/120) ve % 65.0 (78/120) düzeyinde saptanmış olup, pozitif örneklerde ortalama sayıları sırasıyla 3.85 ve 1.98 log kob/cm 2 düzeyinde tespit edilmiştir. Salmonella lar ise örneklerin hiçbirinde saptanamamıştır. Bu çalışma kapsamında, farklı 2 mezbahadan alınan örneklere ait mikrobiyolojik analiz sonuçları Tablo 3 de gösterilmiştir. Tablo 3 de görüldüğü gibi, 1. mezbahaya ait örneklerde TABS ortalama 4.71 log kob/cm 2 düzeyinde bulunmasına karşın, 2. mezbahadan alınan örneklerde bu sayı ortalama 4.86 log kob/cm 2 düzeyinde bulunmuş olup, istatistiksel yönden mezbahalar arasındaki farklılık önemli bulunmamıştır (p>0.05). Her 2 mezbahada TABS nın ortalama değerleri 5 log kob/ cm 2 nin altında bulunmakla birlikte, 1. mezbahaya ait örneklerin % 35 i (21/60), 2. mezbahaya ait örneklerin ise % 38.3 ünde (23/60) TABS nın 5 log kob/cm 2 nin üzerinde bulunmuştur. Bu değerler, Avrupa Birliği nin sığır karkaslarının mikrobiyolojik kalitesine ilişkin 2004/379/EC sayılı direktifinde belirtilen limitlerin üzerindedir.

9 Tablo 3: Sığır karkaslarından alınan örneklerde mikrobiyolojik analiz sonuçlarının mezbahalara göre dağılımı (log 10 kob/cm 2 ). 1. mezbaha (n=60) 2. mezbaha (n=60) Bakteri türü x± Sx min. mak. x±sx min. mak. Aerob genel canlı sayısı 4.71 ± 0.13 3.75 5.34 4.86 ± 0.15 3.52 5.62 Enterobakteri 1.98 ± 0.12 1.52 3.78 2.18 ± 0.11 1.52 3.78 Total koliform 1.94 ± 0.09 1.52 2.98 2.12 ± 0.11 1.52 3.07 E. coli biyotip I 1.90 ± 0.08 1.52 2.52 2.07 ± 0.13 1.52 3.20 Koagulaz (+) stafilokoklar 3.93 ± 0.09 3.41 4.30 3.77 ± 0.09 3.14 4.38 Salmonella spp. saptanmadı saptanmadı min: Örneklerde en düşük düzeyde saptanan bakteri sayısı. mak: Örneklerde en yüksek düzeyde saptanan bakteri sayısı. Aynı şekilde 1. mezbahadan alınan örneklerde EB, TKB ve KPS sırasıyla ortalama olarak 1.98, 1.94 ve 3.93 log kob/cm 2 düzeyinde bulunmasına karşın, 2. mezbahadan alınan örneklerde bu sayılar sırasıyla 2.18, 2.12 ve 3.77 log kob/cm 2 düzeyinde saptanmıştır. İstatistiksel analizler çerçevesinde, farklı 2 mezbahadan alınan örneklerde EB, TKB ve KPS ın sayısal dağılımı yönünden gruplar arası farklılık önemli bulunmamıştır (p>0.05). Benzer şekilde her 2 mezbahada EB in ortalama değerleri 2.5 log kob/cm 2 nin altında bulunmakla birlikte, 1. mezbaha örneklerinin % 11.6 sında (7/60), 2. mezbaha örneklerinin ise % 15 inde (9/60) EB sayıları, Avrupa Birliği nin sığır karkaslarının mikrobiyolojik kalitesine ilişkin 2004/379/EC sayılı direktifinde belirttiği limitlerin üzerinde bulunmuştur. Buna ilaveten, 1. mezbahadan alınan örneklerde EC % 61.6 (37/60) düzeyinde, 2. mezbahaya ait örneklerde ise % 68.3 (41/60) oranında bulunmuştur. KPS ise 1. mezbahaya ait örneklerin % 35 inde (21/60), 2. mezbahaya ait örneklerde ise % 41.6 (25/60) düzeyinde bulunmuştur (sonuçlar tabloda gösterilmemiştir). V. Sonuç ve Öneriler Yapılan mikrobiyolojik analizler sonucu, incelenen sığır karkas örneklerinin hem yüzeysel mikrobiyolojik kirlilik yönünden hem de, bağırsak orijinli (fekal) bakterilerle yüksek oranda kontamine olduğu saptanmıştır. Çalışma bulgularına göre, sağlıklı sığır eti üretimi ve halk sağlığının korunması için sığır mezbahalarında gerekli teknik ve hijyenik önlemlerin alınarak, HACCP sisteminin etkin olarak uygulanmasının önemli olacağı görüşüne varılmıştır. VI. Kaynaklar 1- Anon. 2004. Commision decision of 26 April 2004. Official Journal of the European Union. L.144/1-4.

10 2- Anon. 2002. Microbiology of food and animal feeding stuffs-horizontal method for the detection of Salmonella spp. (ISO 6579). 3- Baumgart, J. 1997. Mikrobiologische Untersuchung von Lebensmitteln. Behr s Verlag. Hamburg. 4- Bean, N, H., Griffin, P. M. 1990. Foodborn disease in the United states, 1973-1987: pathogens, vehicles and trends. J. Food Prot. 53, 804-817. 5- Duffy, E. A., Belk, K. E., Sofos, J. N., Levalley, S. B., Kain, M. L., Tatum, J. D., Smith, G. C., Kimberling, C. V. 2001. Microbial Contamination Occurring on Lamb Carcasses Processed in the United States. J. Food Prot. 64 (4), 503-508. 6- Food and Drug Administration. Bacteriological Analytical Manual Online (FDA/BAM). 2002. Enumeration of Escherichia coli and the Coliform Bacteria. Chapter 4. Erişim tarihi: 24.01.2007. http://www.cfsan.fda.gov. 7- U. S. Department of Agriculture, Food Safety and Inspection Service (USDA/FSIS). 1996. Pathogen Reduction: Hazard Analysis and Critical Control Point HACCP) Systems: Final Rule, Federal Register 61: 38806-38989 8- Gracey, J. F., Collins, D. S., Huey, R. J. 1999. Meat Hygiene. Tenth Edition. Harcourt Brace and Company, London. 9- Hansson, I. B. 2001. Microbiological Meat Quality in High-and Low-capacity Slaughterhouses in Sweden. J. Food Prot. 64 (6), 820-825. 10- Phillips, D., Sumner, J., Alexander, J. F., Dutton, K. M. 2002. Microbiological Quality of Australian Beef. J. Food Prot. 64 (5), 692-696. 11- Phillips, D., Jordan, d., Morris, S., Jenson, I., Sumner, J. 2006. A national survey of the microbiological quality of beef carcasses and frozen boneless beef in Australia. J. Food Prot. 69 (5), 1113-1117. 12- Sofos, J. N., Kochevar, S. L., Bellinger, G. R., Buege, D. R., Hancock, D. D., Ingham, S. C., Morgan, J. B., Reagan, J. O., Smith, G. C. 1999. Sources and Extent of Microbiological Contamination of Beef Carcasses in Seven United States Slaughtering Plants. J. Food Prot. 62 (2), 140-145. 13- Vanderlinde, P. B., Shay, B., Murray, J. 1998. Microbiological Quality of Australian Beef Carcass Meat and Frozen Bulk Packed Beef. J. Food Prot. 61 (4), 437-443. 14- Sumner, J., Petrenas, E., Dean, P., Dowsett, P., West, G., Wiering, R., Raven, G. 2003. Microbial contamination on beef and sheep carcases in South Australia. Int. J. Food Microbiol. 81, 255-260.

11 VII. Ekler a) Mali Bilanço ve Açıklamalar: Bu projenin yürütülmesi amacıyla, Ankara Üniversitesi Bilimsel Araştırma Projelerince (BAP) destekleme kapsamında öngörülen 5.000.-YTL karşılığı alınan sarf malzemeleri çalışmada kullanılmıştır. b) Bu proje kapsamında yalnızca sarf malzemesi satın alınmış olup, makine ve teçhizat satın alınmamıştır. c) Bu raporda sadece çalışma sonuçları verilmiş olduğundan, çalışma sonuçları ile benzer konuda yapılan yerli ve yabancı çalışma sonuçları arasındaki benzerlik ve farklılıkların muhtemel nedenleri ile sonuçlara ilişkin yorumlar yapılmamıştır. Ancak bu bilgiler, yayın aşamasında belirtilecektir. d) Bu projenin bir bölümü veya tamamına ait kesin sonuçları bugüne kadar hiçbir bilimsel etkinlikte sunulmamıştır. e) Bu projeye ait sonuçlar derlenmiş olup, SCI, SCI-Expanded kapsamında bulunan dergilerde yayımlanmak üzere yazımı devam etmektedir.