Bu gösterge seti kullanıcılara Türkiye Ekonomisinin değişik alanları ile ilgili güncel bilgiler vermek amacıyla hazırlanmıştır.

Bu gösterge seti kullanıcılara Türkiye Ekonomisinin değişik alanları ile ilgili güncel bilgiler vermek amacıyla hazırlanmıştır. Bu dosya her haftanın ilk günü itibarıyla güncellenmektedir. Son güncelleme tarihi: 27 Aralık 2010 1

TÜRKİYE EKONOMİSİ Hazine Müsteşarlığı Aralık 2010

İÇİNDEKİLER Türkiye Ekonomisinin Dünyadaki Yeri Türkiye nin Demografik Yapısı Büyüme İstihdam Enflasyon Dış Ticaret ve Ödemeler Dengesi Kamu Maliyesi Borç Yönetimi Mali Sektör Piyasa Göstergeleri Yatırım Ortamı IMF ve AB ile İlişkiler Sosyal Güvenlik İşgücü Piyasası AR-GE Enerji Sektörü 3

TÜRKİYE EKONOMİSİNİN DÜNYADAKİ YERİ 4

Dünyanın En Büyük Ekonomileri (Satın Alma Gücü Paritesine Göre GSYH, Trilyon Dolar, 2009) Polonya Tayvan İran Avustralya Türkiye Endonezya Kanada İspanya Kore Meksika İtalya Brezilya Fransa Rusya İngiltere Almanya Hindistan Japonya Çin ABD 0,0 2,0 4,0 6,0 8,0 10,0 12,0 14,0 16,0 Kaynak: IMF, Dünya Ekonomik Görünümü Raporu, Ekim 2010 5

Avrupa nın En Büyük Ekonomileri (2009 İtibarıyla Satın Alma Gücü Paritesine Göre GSYH, Trilyon Dolar) İsviçre Avusturya Yunanistan İsveç Belçika Hollanda Polonya Türkiye İspanya İtalya Fransa İngiltere Almanya 0,0 0,5 1,0 1,5 2,0 2,5 3,0 Kaynak: IMF, Dünya Ekonomik Görünümü Raporu, Ekim 2010 6

TÜRKİYE NİN DEMOGRAFİK YAPISI 7

Demografik Avantaj Ülkelerin Demografik Profili Ukrayna 15% 65% 21% Slovakya 17% 67% 16% Romanya 16% 65% 19% Bulgaristan 14% 64% 23% Avrupa 16% 64% 21% Rusya 15% 68% 17% Polonya 16% 67% 17% Macaristan 16% 63% 21% Çek Cum. 15% 65% 20% Türkiye 28% 64% 8% 0% 10% 20% 30% 40% 50% 60% 70% 80% 90% 100% 0-14 Yaş 14-60 Yaş 60+ Yaş Kaynak: BM 8

Demografik Avantaj Ülkelerin Demografik Profili (2050 Tahminleri) Ukrayna 13% 51% 40% Slovakya 13% 50% 38% Romanya 13% 48% 39% Bulgaristan 12% 47% 40% Avrupa 15% 51% 35% Rusya 15% 53% 32% Polonya 12% 48% 40% Macaristan 14% 51% 34% Çek Cum. 13% 49% 39% Türkiye 18% 58% 25% 0% 10% 20% 30% 40% 50% 60% 70% 80% 90% 100% 0-14 Yaş 14-60 Yaş 60+ Yaş Kaynak: BM 9

Türkiye: Nüfus Öngörüleri (Milyon Kişi) 80 76,6 70 71,1 72,7 60 50 2008 2010 2015 Kaynak: TÜİK 10

BÜYÜME 11

GSYH Büyüme Oranları (Yıllık % Değişim) 12 8 4 0-4 -8-12 -16 12 01 Ç1 01 Ç2 01 Ç3 01 Ç4 02 Ç1 02 Ç2 02 Ç3 02 Ç4 03 Ç1 03 Ç2 03 Ç3 03 Ç4 04 Ç1 04 Ç2 04 Ç3 04 Ç4 05 Ç1 05 Ç2 05 Ç3 05 Ç4 06 Ç1 06 Ç2 06 Ç3 06 Ç4 07 Ç1 07 Ç2 07 Ç3 07 Ç4 08 Ç1 08 Ç2 08 Ç3 08 Ç4 09 Ç1 09 Ç2 09 Ç3 09 Ç4 10 Ç1 10 Ç2 10 Ç3 Kaynak: TÜİK

GSYH Büyüme Oranı (Dönem Ortalaması, %) 7 6 5 4 5,3 4,3 4,4 4,5 3 2 1,5 1 0 1982-1986 1987-1991 1992-1996 1997-2001 2002-2009 Kaynak: TÜİK, Hazine Müsteşarlığı 13

Büyüme Hedefleri (%) 10 9 8 7 6 5 4 3 2 1 0 6,8 5,5 5,0 4,5 2010 2011 2012 2013 Kaynak: DPT, 2011-2013 Orta Vadeli Program, Ekim 2010 14

Büyümenin Oynaklığı (Reel Büyüme Oranlarının Oynaklık Katsayısındaki Değişim) 4,0 3,5 3,4 3,0 2,5 2,0 1,5 1,6 1,3 1,2 1,0 0,5 0,0 1988-91 1992-96 1997-2001 2002-2009 Kaynak: TÜİK, Hazine Müsteşarlığı 15

Kişi Başına Düşen GSYH (ABD Doları) 10.500 10.440 9.500 8.500 7.500 7.021 7.583 9.234 8.578 6.500 5.500 4.500 4.559 5.764 3.500 3.492 2.500 1.500 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 Kaynak: 2011 Yılı Programı DPT, TÜİK 16

Kişi Başına Düşen GSYH (ABD Doları) 13.500 12.000 10.500 10.043 10.624 11.405 12.157 9.000 7.500 6.000 4.500 3.000 1.500 2010 2011 2012 2013 Kaynak: DPT, 2011-2013 Orta Vadeli Program, Ekim 2010 17

AB Ülkeleri ve Türkiye Reel GSYH (2001=100) Karşılaştırması 160 150 140 130 120 110 100 90 Kaynak: OECD, 2010 18 00Ç1 00 Ç3 01 Ç1 01 Ç3 02 Ç1 02 Ç3 03 Ç1 03 Ç3 04 Ç1 04 Ç3 05 Ç1 05 Ç3 06 Ç1 06 Ç3 07 Ç1 07 Ç3 08 Ç1 08 Ç3 09 Ç1 09 Ç3 10 Ç1 10 Ç3 Türkiye Macaristan Polonya İspanya Portekiz İtalya Avro Bölgesi

Kişi Başına Gayri Safi Yurt İçi Hasıla, 2008 (Satın Alma Gücü Standardı, AB-27=100) 280 240 200 160 120 80 Eğilim çizgisi: Hareketli ortalama 40 0 Lüksemburg Norveç ABD İsviçre İrlanda* Hollanda Avusturya* İsveç İzlanda Danimarka İngiltere Almanya Finlandiya Belçika Japonya Fransa İspanya İtalya Yunanistan Slovenya Çek Cum.* Malta Portekiz Slovakya* Estonya Macaristan Litvanya Hırvatistan Polonya Letonya Romanya* Türkiye* Bulgaristan Makedonya* (*) Tahmin Kaynak: Eurostat 19

Reel Gelir Farklılıkları ve Kaynakları, 2009 Lüksemburg Avustralya Avusturya Danimarka Finlandiya Yunanistan Y.Zelanda Slovak C. Macaristan ABD'nin Reel Kişi Başı Milli Gelirine Göre Yüzde Fark Norveç ABD İrlanda İsviçre Hollanda Kanada İzlanda İsveç İngiltere Belçika Almanya Japonya Fransa İspanya İtalya Kore Çek C. Portekiz Polonya Meksika Türkiye -69 İşgücü Kullanımının Etkisi 1-13 İşgücü Verimliliğinin Etkisi 2 Lüksemburg Norveç ABD İrlanda İsviçre Hollanda Kanada Avustralya Avusturya İzlanda İsveç İngiltere Danimarka Belçika Almanya Finlandiya Japonya Fransa İspanya İtalya Yunanistan Kore Y.Zelanda Çek C. Portekiz Slovak C. Macaristan Polonya Meksika -56 Türkiye -100-50 0 50 100-50 -10 30 (1) 2005 yılı satınalma gücü paritesi esas alınmıştır. (2) İşgücü kullanımı toplam çalışılan saatin nüfusa bölünmesiyle hesaplanmıştır. (3) İşgücü verimliliği çalışılan saat başına GSYİH ile ölçülmüştür. Kaynak : OECD Veritabanı, 2010-100 -50 0 50 20

GSYH Büyümesine Katkılar (%) 18 13 8 3-2 -7-12 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 Özel Tük. ve Yat. Kamu Tük. ve Yat. Net İhracat Stok Değişimi GSYH Büyümesi Kaynak: TÜİK 21

AB Ülkeleri ve Türkiye de Talebin Bileşenleri (2001=100) Özel Tüketim İhracat 170 220 160 150 140 130 120 110 100 90 200 180 160 140 120 100 80 22 01 Ç1 01 Ç3 02 Ç1 02 Ç3 03 Ç1 03 Ç3 04 Ç1 04 Ç3 05 Ç1 05 Ç3 06 Ç1 06 Ç3 07 Ç1 07 Ç3 08 Ç1 08 Ç3 09 Ç1 09 Ç3 10 Ç1 10 Ç3 01 Ç1 01 Ç3 02 Ç1 02 Ç3 03 Ç1 03 Ç3 04 Ç1 04 Ç3 05 Ç1 05 Ç3 06 Ç1 06 Ç3 07 Ç1 07 Ç3 08 Ç1 08 Ç3 09 Ç1 09 Ç3 10 Ç1 10 Ç3 Türkiye Macaristan Polonya İspanya Portekiz İtalya Avro Bölgesi Türkiye Macaristan Polonya İspanya Portekiz İtalya Avro Bölgesi 250 230 210 190 170 150 130 110 90 70 Toplam Yatırımlar İthalat 260 240 220 200 180 160 140 120 100 80 İthalat 01 Ç1 01 Ç3 02 Ç1 02 Ç3 03 Ç1 03 Ç3 04 Ç1 04 Ç3 05 Ç1 05 Ç3 06 Ç1 06 Ç3 07 Ç1 07 Ç3 08 Ç1 08 Ç3 09 Ç1 09 Ç3 10 Ç1 10 Ç3 01 Ç1 01 Ç3 02 Ç1 02 Ç3 03 Ç1 03 Ç3 04 Ç1 04 Ç3 05 Ç1 05 Ç3 06 Ç1 06 Ç3 07 Ç1 07 Ç3 08 Ç1 08 Ç3 09 Ç1 09 Ç3 10 Ç1 10 Ç3 Türkiye Macaristan Polonya İspanya Portekiz İtalya Avro Bölgesi Türkiye Macaristan Polonya İspanya Portekiz İtalya Avro Bölgesi Kaynak: OECD, 2010

Özel Sektör Sabit Sermaye Yatırımlarının GSYH Büyümesine Katkısı (%) 6 4 3,1 2 2,5 0 0,6 1,3 1993-2002 2003-2009 Özel Sektör Sabit Sermaye Yatırımlarının Katkısı Diğer Kaynak: TÜİK 23

Toplam Sanayi Verimlilik Endeksi 120 110 100 90 Verimlilik saat başına Doğrusal Eğilim (Verimlilik (saat başına)) 80 05 Ç1 05 Ç3 06 Ç1 06 Ç3 07 Ç1 07 Ç3 08 Ç1 08 Ç3 09 Ç1 09 Ç3 10 Ç1 10 Ç3 Kaynak: TÜİK, Hazine Müsteşarlığı 24

Toplam Sanayi Sektöründe Verimlilik ve Ücretler (Çalışılan Saat Başına) 120 Reel Ücret Endeksi 115 110 Verimlilik Endeksi 105 100 95 90 Reel Birim Ücret Endeksi 85 80 05 Ç1 05 Ç3 06 Ç1 06 Ç3 07 Ç1 07 Ç3 08 Ç1 08 Ç3 09 Ç1 09 Ç3 10 Ç1 10 Ç3 Kaynak: TÜİK, Hazine Müsteşarlığı 25

İSTİHDAM 26

İstihdamın Sektörel Dağılımı (%) Hizmetler 42,1% Tarım 34,9% Hizmetler 50% Tarım 24,7% İnşaat 4,5% Sanayi 18,5% İnşaat 5,9 % Sanayi 19,4% 2002 2009 Kaynak: TÜİK 27

İşteki Duruma Göre İstihdam Edilenler (%) Ü.siz Aile İşçisi 20,9% Ü.siz Aile İşçisi 13,4% Ücretli/ Yevmiyeli 49,8% Kendi hes./ İşveren 29,4% Ücretli/ Yevmiyeli 60,0% Kendi hes./ İşveren 26,5% 2002 2009 Kaynak: TÜİK 28

25 20 15 10 5 0 Kaynak: TÜİK 29 01 Ç1 01 Ç3 02 Ç1 02 Ç3 03 Ç1 03 Ç3 04 Ç1 04 Ç3 05 Ç1 05 Ç3 06 Ç1 06 Ç3 07 Ç1 07 Ç3 08 Ç1 08 Ç3 09 Ç1 09 Ç3 10 Ç1 10 Ç3 2001 Sonrası Dönemde Toplam İstihdam (Milyon, 4-Çeyrek Hareketli Ortalama) Kayıtlı Kayıtdışı

10 9 8 7 6 5 4 3 2 1 0 Kaynak: TÜİK 30 10 Ç1 01 Ç1 01 Ç3 02 Ç1 02 Ç3 03 Ç1 03 Ç3 04 Ç1 04 Ç3 05 Ç1 05 Ç3 06 Ç1 06 Ç3 07 Ç1 07 Ç3 08 Ç1 08 Ç3 09 Ç1 09 Ç3 10 Ç3 Özel Sektör Ücretli ve Yevmiyeli Çalışanlar (Milyon, 2001 Sonrası, Tarım-Dışı, 4-Çeyrek Hareketli Ortalama) Kayıtlı Kayıtdışı

4.0 3.5 3.0 2.5 2.0 1.5 1.0 0.5 0.0 Kaynak: TÜİK 31 01 Ç1 01 Ç3 02 Ç1 02 Ç3 03 Ç1 03 Ç3 04 Ç1 04 Ç3 05 Ç1 05 Ç3 06 Ç1 06 Ç3 07 Ç1 07 Ç3 08 Ç1 08 Ç3 09 Ç1 09 Ç3 10 Ç1 10 Ç3 Girişimciler ve Serbest Meslek Sahipleri (Milyon, 2001 Sonrası, Tarım-Dışı, 4-Çeyrek Hareketli Ortalama) Kayıtlı Kayıtdışı

Tarım Sektörü Çalışanları (Milyon, 2001 Sonrası, 4-Çeyrek Hareketli Ortalama)* 9 8 7 6 5 4 3 2 1 0 01 Ç1 01 Ç3 02 Ç1 02 Ç3 03 Ç1 03 Ç3 04 Ç1 04 Ç3 05 Ç1 05 Ç3 06 Ç1 06 Ç3 07 Ç1 07 Ç3 08 Ç1 08 Ç3 09 Ç1 09 Ç3 10 Ç1 10 Ç3 Kayıtlı Kayıtdışı * 2000-2008 yılları arasında tarım, tarım dışı ayrımının yapılmasında NACE Rev.1, 2009 yılından itibaren ise NACE Rev.2 kullanılmıştır. Kaynak: TÜİK 32

Eğitim Seviyesine Göre İstihdam Oranı (Toplam, 4-Çeyrek Hareketli Ortalama) 100 80 60 40 20 0 Kaynak: TÜİK 33 01 Ç1 01 Ç3 02 Ç1 02 Ç3 03 Ç1 03 Ç3 04 Ç1 04 Ç3 05 Ç1 05 Ç3 06 Ç1 06 Ç3 07 Ç1 07 Ç3 08 Ç1 08 Ç3 09 Ç1 09 Ç3 10 Ç1 10 Ç3 Lise ve Dengi Eğitim Lise ve Altı Eğitim Yükseköğretim Eğitimsiz

100 80 60 40 20 0 Kaynak: TÜİK 34 01 Ç1 01 Ç3 02 Ç1 02 Ç3 03 Ç1 03 Ç3 04 Ç1 04 Ç3 05 Ç1 05 Ç3 06 Ç1 06 Ç3 07 Ç1 07 Ç3 08 Ç1 08 Ç3 09 Ç1 09 Ç3 10 Ç1 10 Ç3 Eğitim Seviyesine Göre İstihdam Oranı (Kadın, 4-Çeyrek Hareketli Ortalama) Lise ve Dengi Eğitim Lise ve Altı Eğitim Yükseköğretim Eğitimsiz

İşsizlik Oranı (%) 16 15 14 13 12 11 10 9 8 10,8 10,6 10,2 10,3 11,0 14,0 13,4 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2009 Eylül 11,3 2010 Eylül Kaynak: TÜİK 35

ENFLASYON 36

Ortalama Enflasyon Oranı (%) 80 70 60 50 40 30 62,7 71,6 20 10 12,5 7,3 0 1983-94 1995-2001 2002-2009 2010-Kasım Kaynak: TÜİK, TCMB 37

2010-2012 Enflasyon Hedefleri (%) 10 9 8 7 6 5 4 3 2 1 0 6,5 5,5 5,0 2010 2011 2012 Kaynak: DPT, 2011-2013 Orta Vadeli Program, Ekim 2010 38

Enflasyon Gelişmeleri 35 30 25 20 15 10 5 0-5 39 Ocak 04 Nisan 04 Temmuz 04 Ekim 04 Ocak 05 Nisan 05 Temmuz 05 Ekim 05 Ocak 06 Nisan 06 Temmuz 06 Ekim 06 Ocak 07 Nisan 07 Temmuz 07 Ekim 07 Ocak 08 Nisan 08 Temmuz 08 Ekim 08 Ocak 09 Nisan 09 Temmuz 09 Ekim 09 Ocak 10 Nisan 10 Temmuz 10 Ekim 10 Gıda, Enerji ve Çekirdek Enflasyon (Ocak 2004 Kasım 2010, yıllık % değişim) Gıda Enerji İşlenmemiş Gıda ve Enerji Dışı TÜFE Kaynak: TÜİK, TCMB

Enflasyon Gelişmeleri 25 20 15 10 5 0 40 Ekim 09 Ocak 10 Nisan 10 Temmuz 10 Ocak 04 Nisan 04 Temmuz 04 Ekim 04 Ocak 05 Nisan 05 Temmuz 05 Ekim 05 Ocak 06 Nisan 06 Temmuz 06 Ekim 06 Ocak 07 Nisan 07 Temmuz 07 Ekim 07 Ocak 08 Nisan 08 Temmuz 08 Ekim 08 Ocak 09 Nisan 09 Temmuz 09 Ekim 10 Hizmetler ve Bazı Alt Kalemler (Ocak 2006 Kasım 2010, yıllık % değişim) Hizmetler Ulaştırma Kira Lokanta ve Otel Kaynak: TÜİK, TCMB

Enflasyon - Genel Eğilim 16 14 12 10 8 6 Enflasyon Eğilimi* (Ocak 2006 Kasım 2010, yıllık % değişim) 4 2 0-2 -4 2006-1 4 7 10 2007-1 4 (%) 7 10 2008-1 4 7 10 2009-1 4 7 10 2010-1 4 7 10 (*) Yıllıklandırılmış aylık mevsimsel düzeltilmiş ÖKTG-I endeksi (3 aylık hareketli ortalama) Kaynak: TÜİK, TCMB 41

Enflasyon Gelişmeleri Enflasyonunun Bileşenleri (yüzde katkı) 2004 2006 Ortalaması Kasım 2010 60 50 49,4 60 50 47,6 40 40 30 20 10 23,9 17 9,7 30 20 10 15,2 15,6 21,5 0 Gıda Enerji Tütün Diğer 0 Gıda Enerji Tütün Diğer Kaynak: TÜİK, EKA 42

Enflasyon ve Enflasyon Beklentileri* (Yıllık % Değişim) 14 12 TÜFE 12 Ay Sonrası 10 24 Ay Sonrası 7,29 8 6,95 6,44 6 4 2 2010 Hedef: % 6,5 2011 Hedef: % 5,5 2012 Hedef: % 5,0 Ocak 05 Nisan 05 Temmuz 05 Ekim 05 Ocak 06 Nisan 06 Temmuz 06 Ekim 06 Ocak 07 Nisan 07 Temmuz 07 Ekim 07 Ocak 08 Nisan 08 Temmuz 08 Ekim 08 Ocak 09 Nisan 09 Temmuz 09 Ekim 09 Ocak 10 Nisan 10 Temmuz 10 Ekim 10 Ocak 11 Nisan 11 Temmuz 11 Ekim 11 Ocak 12 Nisan 12 Temmuz 12 Ekim 12 (*) TCMB Beklenti Anketi Aralık 2. Dönem Kaynak: TÜİK, TCMB 43

Yıllık Enflasyon Oranı ve Beklentiler (%) 32 28 Enflasyon Beklentileri (Aralık 2010) 24 20 Yıl sonu 12 Ay Sonrası 24 Ay Sonrası 7,23 6,95 6,44 16 12 Gelecek 12 Ay Gelecek 24 Ay 8 4 0 Yılsonu Hedefi 1 4 710 1 4 710 1 4 710 1 4 710 1 4 710 1 4 710 1 4 710 1 4 710 1 4 710 1 4 710 03 04 05 06 07 08 09 10 11 12 Kaynak: TCMB Beklenti Anketi 44

590 490 390 290 190 90 45 O 04 N 04 T 04 E 04 O 05 N 05 T 05 E 05 O 06 N 06 T 06 E 06 O 07 N 07 T 07 E 07 O 08 N 08 T 08 E 08 O 09 N 09 T 09 E 09 O 10 N 10 T 10 E 10 Seçilmiş Ürünlerin Uluslararası Fiyat Endeksleri (2002=100) Pirinç Metal Enerji Buğday Enerji Metal Buğday Pirinç Kaynak: IMF

Dünyada Enflasyon Gelişmeleri 14 12 10 8 6 4 2 0-2 46 Ocak 05 Nisan 05 Temmuz 05 Ekim 05 Ocak 06 Nisan 06 Temmuz 06 Ekim 06 Ocak 07 Nisan 07 Temmuz 07 Ekim 07 Ocak 08 Nisan 08 Temmuz 08 Ekim 08 Ocak 09 Nisan 09 Temmuz 09 Ekim 09 Ocak 10 Nisan 10 Temmuz 10 Ekim 10 Gelişmekte Olan Ülkeler Dünya Gelişmiş Ülkeler Kaynak: IMF Türkiye

Türkiye ve Dünyada Enflasyon Gelişmeleri (2007 2008 Arası Enflasyon Farkı) Çin Bulgaristan ABD Slovenya Macaristan Letonya Lüksemburg Hırvatistan İspanya Tayland Estonya Çek Cum. Avusturya Almanya Portekiz İsviçre Hong Kong Yunanistan Fransa Kanada İrlanda Şili Polonya İsveç Belçika İtalya Japonya Romanya Singapur Danimarka Hollanda Bolivya Y. Zelanda Litvanya Ukrayna İsrail Kore Uruguay Norveç Avusturya İngiltere Slovakya Beyaz Rusya G. Afrika Rusya Brezilya Finlandiya Türkiye Malta Kolombiya Malezya Peru Meksika Endonezya Hindistan Ekvador Filipinler Venezuela İzlanda -8-6 -4-2 0 2 4 6 8 10 12 14 Kaynak: Reuters, Eurostat, TÜİK 47

Türkiye nin Enflasyon Sıralamasında Dünyadaki Yeri 90 85 80 70 60 50 40 30 37 56 35 47 61 20 10 0 16 13 7 7 6 7 3 1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 Toplam ülke sayısı 205 olup sıralama büyükten küçüğe doğrudur. Kaynak: Global Insight, TÜİK 48

Türkiye deki Enflasyon ile Diğer Yükselen Ekonomilerin* Ortalama Enflasyon Oranları Arasındaki Fark 8 7 Parasal Sıkılaştırma İhtiyatlı Faiz İndirimleri 6 5 Faiz İndirimleri 4 3 2 1 0 2006-1 3 5 7 9 11 2007-1 3 5 7 9 11 2008-1 3 5 7 9 11 2009-1 3 5 7 9 11 2010-1 3 5 7 9 * Brezilya, Çek Cumhuriyeti, Endonezya, Kolombiya, Filipinler, Guetemala, Güney Afrika, Güney Kore, İsrail, İzlanda, Macaristan, Meksika, Peru, Polonya, Romanya, Şili ve Tayland. Kaynak: İlgili Ülkelerin Merkez Bankaları ve Reuters 49

DIŞ TİCARET ve ÖDEMELER DENGESİ 50

Yıllık İhracat (Milyar Dolar) 150 132,0 125 100 85,5 107,3 102,1 111,7 75 63,2 73,5 50 36,1 47,3 25 0 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010* (*) 2010 yılı Ekim ayı itibarıyla yıllıklandırılmış Kaynak: TÜİK 51

Yıllık İthalat (Milyar Dolar) 225 200 175 170,1 202,0 175,5 150 139,6 140,9 125 100 97,5 116,8 75 50 25 51,6 69,3 0 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010* (*) 2010 yılı Ekim ayı itibarıyla yıllıklandırılmış Kaynak: TÜİK 52

İhracat ve İthalat Büyüme Oranları (Bir Önceki Yılın Aynı Ayına Göre Yıllıklandırılmış Yüzde Değişim) 50 40 30 İhracat İthalat 20 10 0-10 -20-30 -40 1 3579111 3579111 3579111 3579111 3579111 3579111 35791113579 03 04 05 06 07 08 09 10 Kaynak: TÜİK 53

230 210 190 170 150 130 110 90 70 54 01 Ç1 01 Ç3 02 Ç1 02 Ç3 03 Ç1 03 Ç3 04 Ç1 04 Ç3 05 Ç1 05 Ç3 06 Ç1 06 Ç3 07 Ç1 07 Ç3 08 Ç1 08 Ç3 09 Ç1 09 Ç3 10 Ç1 AB Ülkeleri ve Türkiye de İhracat (2001=100) Türkiye Macaristan Polonya İspanya Portekiz İtalya Avro Bölgesi Kaynak: OECD

İhracat Performansı (Yıllık Ortalama Değişim, 2001-2008) 16 12 10,2 11,6 8 4 3,9 3,0 2,0 4,4 0 Dünya Euro Bölgesi Gelişmekte Olan Asya Orta Doğu ve Kuzey Afrika Latin Amerika Türkiye Kaynak: TÜİK, IMF Dünya Ekonomik Görünümü Ekim 2010 55

İhracat Hedefleri (FOB, Milyar Dolar) 175 150 125 100 75 50 25 111,7 127,0 143,5 160,0 0 2010 2011 2012 2013 Kaynak: DPT, 2011-2013 Orta Vadeli Program, Ekim 2010 56

İthalat (% GSYH) 30 25 20 15 10 5 0 1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 Sermaye Malları Ara Malları Tüketim Malları Kaynak: TÜİK 57

Brent Petrol Fiyatı (ABD Doları, varil) 160 140 120 100 80 60 40 20 Kaynak: Reuters 58 H 02 E 02 A 02 M 03 H 03 E 03 A 03 M 04 H 04 E 04 A 04 M 05 H 05 E 05 A 05 M 06 H 06 E 06 A 06 M 07 H 07 E 07 A 07 M 08 H 08 E 08 A 08 M 09 H 09 E 09 A 09 M 10 H 10 E 10 A 10

Enerji Fiyatlarının Enerji İthalatına Etkisi (Milyar Dolar) 50 40 30 20 10 0 35,5 20,9 17,0 17,7 10,5 4,4 1,6 0,0 9,1 9,9 10,0 10,7 11,8 12,9 12,7 12,2 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2002 Fiyatlarıyla Reel Enerji İthalatı Fiyat Etkisi Toplam Enerji İthalatı Kaynak: TÜİK, Hazine Müsteşarlığı 59

Makine ve Teçhizat İthalatı (Milyar Dolar) 40 35 30 25 21,9 26,1 29,9 35,9 36,4 29,4 34,3 20 15 10 5 0 12,2 1996-2002 Ortalama 15,7 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010* (*) 2010 yılı Ekim ayı itibarıyla yıllıklandırılmış Kaynak: TÜİK 60

Dış Ticaret Dengesi / GSYH (%), 2009 30 20 10 0-10 -20-30 Eğilim çizgisi: Hareketli ortalama -40 61 İrlanda Norveç Hollanda Almanya Macaristan Çek Cum. Belçika İzlanda İsviçre Daninarka İsveç Finlandiya Slovak Cum. Japonya Slovenya İtalya Avusturya Polonya Fransa Amerika İspanya Litvanya İngiltere Estonya Türkiye Lüksemburg Letonya Romanya Portekiz Yunanistan Bulgaristan Fas Malta Kaynak: DTÖ, IMF Dünya Ekonomik Görünümü Ekim 2009

Cari İşlemler Açığı / GSYH (%) 2 0-0,3 Cari İşlemler Açığı/GSYH Cari İşlemler Açığı/GSYH (Enerji Fiyat Etkisi Hariç) 0,4-2 -2,5-1,8-2,5-2,4-3,0-2,9-1,3-2,3-4 -3,7-4,6-6 -6,1-5,9-5,7-8 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 (*) 2002 yılı enerji fiyatlarıyla Kaynak: TCMB, Hazine Müsteşarlığı 62

Cari İşlemler Dengesi / GSYH (%), 2009 15 10 5 0-5 -10-15 Eğilim çizgisi: Hareketli ortalama 63 Norveç Letonya İsviçre İsveç Lüksemburg Hollanda Almanya Estonya Litvanya Danimarka Japonya Avusturya Finlandiya Belçika Macaristan İngiltere Çek Cumhuriyeti Slovenya Polonya Fransa Türkiye Amerika İrlanda İtalya Slovakya Romanya Fas İspanya Malta İzlanda Makendonya Bulgaristan Portekiz Yunanistan Kaynak: IMF Dünya Ekonomik Görünümü, Ekim 2010

Cari İşlemler Açığının Finansmanı (Milyar Dolar) 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 Ocak- Ekim 1. Cari İşlemler Dengesi -0,6-7,5-14,4-22,1-32,1-38,3-41,9-14,3-35,7 2. Toplam Sermaye Girişleri (Bankaların Döviz Varlıkları ve Resmi Rezervler Hariç) 6,9 6,4 20,1 37,6 48,5 48,3 44,3 3,8 34,0 Yurtiçinde Doğrudan Yatırımlar 1,1 1,7 2,8 10,0 20,2 22,0 18,3 8,3 5,9 Bankacılık Dışı Özel Sektörün Kredi Kullanımı (net) 1,9 2,3 7,7 12,5 17,1 28,7 27,0-12,3-5,7 Diğer (net) 3,9 3,1 9,7 15,1 11,2-2,5-0,9 7,8 33,9 3. Net Hata ve Noksan -0,8 4,5 1,1 2,6 0,0 1,6 5,6 4,5 1,3 4. Bankaların Döviz Varlıkları 0,6 0,7-6,0-0,3-10,3-3,5-9,1 6,1 9,8 5. Resmi Rezervler -6,2-4,0-0,8-17,8-6,1-8,0 1,1-0,1-9,4 Kaynak: TCMB 64

Yurtiçinde Doğrudan Yabancı Sermaye Girişi (Milyar Dolar) 25 20 20,2 22,0 18,3 15 10 10,0 8,4 5 0 1,1 1993-2002 Ortalama 1,8 2,8 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 Kaynak: TCMB 65

Sermaye Girişi (Milyar Dolar) 2009 2008 2007 2006 2005 2004 2003 2002 2001-20 -10 0 10 20 30 40 50 60 Kısa Vadeli Sermaye Uzun Vadeli Sermaye Doğrudan Yatırımlar Portföy Yatırımları Kaynak: TCMB 66

Merkez Bankası Brüt Döviz Rezervleri (Milyar Dolar) 80 75 70 65 60 55 50 45 40 35 30 25 20 15 17 Aralık 2010 itibarıyla, 79,4 m ilyar dolar O 02 M E O 03 M E O 04 M E O 05 M E O 06 M E O 07 M E O 08 M E O 09 M E O 10 M E Kaynak: TCMB 67

Cari İşlemler Dengesi Tahminleri (Milyar Dolar) 0 2010 2011 2012 2013-10 -20-30 -40-50 -39,3-42,2-45,1-47,8 Kaynak: DPT, 2011-2013 Orta Vadeli Program, Ekim 2010 68

Cari İşlemler Dengesi Tahminleri / GSYH (%) 0 2010 2011 2012 2013-1 -2-3 -4-5 -6-5,4-5,4-5,3-5,2 Kaynak: DPT, 2011-2013 Orta Vadeli Program, Ekim 2010 69

KAMU MALİYESİ 70

Merkezi Yönetim Bütçe Açığı / GSYH (%) 14 12 11,9 11,5 10 8,8 8 6 5,2 5,5 4 2 1,1 0,6 1,6 1,8 4,0 2,8 2,4 1,6 0 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 * 2011 * 2012 * 2013 * (*) 2010-2013: Orta Vadeli Program hedeflerini göstermektedir. Kaynak: Maliye Bakanlığı 71

Genel Yönetim Bütçe Açığı (Özelleştirme Hariç) / GSYH (%) 14,0 12,5 12,0 10,9 10,0 8,0 8,0 6,0 4,0 2,0 0,0 5,9 4,4 4,0 3,3 2,5 2,8 1,6 1,8 0,7 0,2 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 * 2011 * 2012 * 2013 * (*) 2010-2013: Orta Vadeli Program hedeflerini göstermektedir. Kaynak: DPT 72

AB Tanımlı Genel Yönetim Bütçe Açığı / GSYH (%) 25 24,5 20 15 10 10,2 9,0 6,7 5 0 4,5 Maastricht Kriteri: % 3,0 2,2 0,6-0,8 1,0 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009-5 Kaynak: EUROSTAT 73

Genel Yönetim Bütçe Açığı (2009 Yılı, % GSYH) 16 12 8 Maastricht Kriteri: % 3 4 0 74 İrlanda Yunanistan ABD İngiltere İspanya Litvanya Japonya Portekiz Letonya İzlanda Romanya Slovakya Fransa Polonya Türkiye Belçika Çek Cumhuriyeti Slovenya Hollanda İtalya Bulgaristan Macaristan Hırvatistan Malta Avusturya Almanya Danimarka Finlandiya Estonya İsveç Lüksemburg Kaynak: Eurostat ABD, Japonya ve Yunanistan için: IMF Dünya Ekonomik Görünümü Veri Tabanı (Ekim 2010)

Kamu Kesimi Borçlanma Gereği (GSYH %) 13 12,1 11 10,0 9 7 5 3 1 7,0 7,3 3,6 0,1 1,6 5,1 3,4 2,0 1,8 1,2-1 -3 1990-2000 Ort. -0,1-1,9 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 * 2011 * 2012 * 2013 * (*) 2010-2013: Orta Vadeli Program hedeflerini göstermektedir. Kaynak: DPT 75

Kamu Sektörü Faiz Dışı Fazlası (Program Tanımlı, % GSYH) 6 5 4,8 5,5 5,0 4,7 2003-2009 Ortalaması: 3,4 4 3 3,1 2 1 0-1 0,3 1,6-1,0-0,2 0,3 0,7 1,0-2 1993-2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 * 2011 * 2012 * 2013 * (*) 2010-2013: Orta Vadeli Program hedeflerini göstermektedir. Kaynak: Hazine Müsteşarlığı 76

Özelleştirme Uygulamaları* (Milyar Dolar) 45 44,3 40 35 30 25 20 15 10 5 8,0 0 1985-2002 2003-2009 (*) 1985 2002 arası için ÖİB, 2003 2009 arası için ÖİB, TMSF ve Ulaştırma Bakanlığı tarafından yapılan özelleştirme işlemlerine ilişkin tutarlar kullanılmıştır. Kaynak: ÖİB, TMSF 77

Orta Vadeli Program Büyüklükleri (% GSYH) 2010 2011 2012 2013 Merkezi Yönetim Bütçe Dengesi -4,0-2,8-2,4-1,6 Merkezi Yönetim Bütçe Gelirleri 23,0 23,0 22,9 22,5 Merkezi Yönetim Bütçe Harcamaları 27,0 25,7 25,3 24,2 MYB Faiz Dışı Dengesi (Program Tanımlı) -0,7 0,0 0,4 0,8 Merkezi Yönetim Bütçe Gelirleri (Program Tanımlı) 21,8 21,8 21,7 21,6 Merkezi Yönetim Faiz Dışı Harcamaları (Program Tanımlı) 22,5 21,8 21,3 20,8 Diğer Kamu Faiz Dışı Dengesi (Program Tanımlı) 0,5 0,2 0,2 0,2 Toplam Kamu Faiz Dışı Dengesi (Program Tanımlı) -0,2 0,3 0,7 1,0 Kaynak: DPT, 2011-2013 Orta Vadeli Program, Ekim 2010 78

BORÇ YÖNETİMİ 79

AB Tanımlı Borç Stoku (% GSYH) 75 73,7 70 67,4 65 60 59,2 Maastricht Kriteri: % 60 55 50 52,3 45 40 35 46,1 45,5 39,4 39,5 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 Kaynak: Hazine Müsteşarlığı 80

200 180 160 140 120 100 80 60 40 20 0 81 Japonya İtalya Yunanistan Belçika ABD Macaristan Fransa Portekiz Almanya Malta İngiltere Avusturya İrlanda Kanada Hollanda İspanya Polonya Türkiye Finlandiya İsveç Danimarka Letonya Slovakya Çek Cumhuriyeti Slovenya Litvanya Romanya Lüksemburg Bulgaristan Estonya Genel Yönetim Konsolide Brüt Borç (% GSYH, 2009) Eğilim çizgisi: hareketli ortalama Maastricht Kriteri: % 60 Kaynak: Eurostat ABD ve Japonya için: IMF Dünya Ekonomik Görünümü

AB Üyesi Ülkelerde AB Tanımlı Borç Stoku / GSYH (%) 2004 2005 2006 2007 2008 2009 Euro Bölgesi (16 ülke) 69,5 70,1 68,3 66,0 69,4 78,7 AB (25 ülke) 62,5 63,1 61,9 59,4 62,3 74,3 AB (27 ülke) 62,2 62,7 61,4 58,8 61,6 73,6 İtalya 103,8 105,8 106,5 103,5 106,1 115,8 Yunanistan 98,6 100,0 97,8 95,7 99,2 115,1 Belçika 94,2 92,1 88,1 84,2 89,8 96,7 Macaristan 59,1 61,8 65,6 65,9 72,9 78,3 Almanya 65,7 68,0 67,6 65,0 66,0 73,2 Fransa 64,9 66,4 63,7 63,8 67,5 77,6 Portekiz 58,3 63,6 64,7 63,6 66,3 76,8 Avusturya 64,8 63,9 62,2 59,5 62,6 66,5 Hollanda 52,4 51,8 47,4 45,5 58,2 60,9 İngiltere 40,6 42,2 43,5 44,7 52,0 68,1 İspanya 46,2 43,0 39,6 36,2 39,7 53,2 Türkiye 59,2 52,3 46,1 39,4 39,5 45,5 Kaynak: Eurostat 82

2009-2012 Kamu Borç Stoku Hedefleri (AB Tanımlı, % GSYH) 44 43 42 41 40 39 38 37 36 35 42,3 40,6 38,8 36,8 2010 2011 2012 2013 Kaynak: DPT, 2011-2013 Orta Vadeli Program, Ekim 2010 83

Toplam Kamu Kesimi Net Borç Stoku (% GSYH) 70 61,4 60 50 40 30 55,1 35,4 23,9 49,0 19,1 41,6 10,4 34,0 6,5 29,5 28,2 3,2 2,9 32,5 2,7 20 10 26,1 31,2 29,9 31,3 27,6 26,2 25,3 29,8 0 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 TL Döviz Cinsi Kaynak: Hazine Müsteşarlığı 84

Toplam Kamu Net Borç Stoku (Milyar TL) 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 Ç2 I- Toplam Kamu Brüt Borç Stoku 256,9 297,3 332,6 351,3 365,8 355,5 408,2 465,6 479,6 Merkezi Yönetim 242,7 282,8 316,5 331,5 345,0 333,5 380,3 441,5 458,9 Diğer Kamu 14,2 14,5 16,1 19,8 20,8 22,0 27,9 24,1 20,7 II- Varlıklar ve Kamu Mevduatı 41,6 46,7 58,4 81,0 107,6 107,1 140,2 155,8 166,6 Merkez Bankası Net Varlıkları 25,4 24,7 27,9 30,8 45,7 41,8 60,4 66,0 71,5 Kamu Mevduatı 11,2 13,0 17,2 32,2 38,2 34,6 41,5 47,7 51,1 İşsizlik Sigortası 5,0 8,9 13,3 18,0 23,7 30,7 38,4 42,1 44,0 III- Toplam Kamu Net Borç Stoku 215,3 250,6 274,2 270,3 258,2 248,4 268,0 309,8 313,0 Kaynak: Hazine Müsteşarlığı 85

Kamu Kesimi Net Borç Stoku (Milyar TL) 320 300 309,8 313,0 280 260 240 250,6 274,2 270,3 258,2 248,4 268,0 220 200 215,3 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 Ç2 Kaynak: Hazine Müsteşarlığı 86

Faiz Harcamaları /GSYH (%) 20 15 14,8 12,9 10 5 10,1 7,0 6,1 5,8 5,3 5,6 0 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 Kaynak: Hazine Müsteşarlığı 87

Faiz Harcamaları / Vergi Gelirleri (%) 90 85,9 80 70 71,0 60 56,3 50 40 30 38,2 33,4 31,9 30,1 30,9 20 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 Kaynak: Maliye Bakanlığı 88

Merkezi Yönetim Brüt Borç Stokunun Dağılımı (%) 100 15,5 24,3 30,0 30,6 32,3 35,1 33,2 32,8 36,8 75 26,4 50 29,4 28,5 31,8 30,5 33,6 33,0 38,1 37,4 25 58,1 46,3 41,5 37,6 37,2 31,3 33,8 29,1 25,8 0 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 Kas Döviz TL (Değişken) TL (Sabit) Kaynak: Hazine Müsteşarlığı 89

Merkezi Yönetim Brüt Borç Stoku Faiz Dağılımı (%) 100 75 55,0 51,1 46,2 49,8 46,0 44,2 43,0 46,6 43,9 50 25 45,0 48,9 53,8 50,2 54,0 55,8 57,0 53,4 56,1 0 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 Kasım sabit değişken Kaynak : Hazine Müsteşarlığı 90

Merkezi Yönetim Brüt Borç Stokunun Döviz Dağılımı (%) 100 75 58,1 46,3 41,5 37,6 37,2 31,3 33,8 29,1 25,8 50 25 41,9 53,7 58,5 62,4 62,8 68,7 66,2 70,9 74,2 0 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 Kasım TL Cinsinden Döviz Cinsinden Kaynak: Hazine Müsteşarlığı 91

Genel Yönetim Brüt Borç Stokunun GSYH ya Oranındaki Değişimi TL nin %5 Değer Kaybı/Kazancı TL Cinsi Borcun Reel Faizinin 5 Puan Artması/Azalması GSYH Büyümesinin 2 Puan Azalması/Artması Faiz Dışı Fazla/GSYH Oranının 1 Puan Artması/Azalması 2001 + / - 2,2 Puan + / - 1,6 Puan + / - 1,5 Puan + / - 1,0 Puan 2009 + / - 0,7 Puan + / - 1,6 Puan + / - 0,9 Puan + / - 1,0 Puan Not: 2001 ve 2009 yıl sonu gerçekleşme rakamları kullanılarak senaryoların baz senaryoya göre ESA tanımlı Genel Devlet Brüt Borç Stoku / GSYH oranında yol açabileceği etkiyi göstermektedir. Kaynak: Hazine Müsteşarlığı 92

Yurtdışı Yerleşiklerin İç BorçStoku İçerisindeki Payı (%) 16 14 12 10 8 13,6 10,3 7,1 13,4 10,3 9,7 8,8 8,5 9,1 9,0 8,4 8,8 9,2 9,2 9,1 8,9 8,6 8,9 9,1 12,7 12,3 12,0 12,0 10,610,7 11,0 10,2 8,5 6 4 4,4 2 0 03 04 05 06 07 08 O 09 Ş 09 M 09 N 09 M 09 H 09 T 09 A 09 E 09 E 09 K 09 A 09 O 10 Ş 10 M 10 N 10 M 10 H 10 T 10 A 10 E 10 E 10 K 10 Kaynak: Hazine Müsteşarlığı 93

Borçlanma Ortalama Vadesi Yurtiçi Borçlanma (ay) Eurobond İhracı (yıl) 50 45 40 35 30 25 20 15 10 9 12 15 28 28 34 32 35 44 25 20 15 10 5 7,0 5,0 6,6 8,6 22,4 17,6 16,5 14,2 12,2 10,1 9,5 8,2 14,8 9,1 20,6 9,9 5 0 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010* 0 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010* Avro Dolar *24 Aralık itibarıyla Kaynak: Hazine Müsteşarlığı 94

12,0 10,0 10,2 8,0 8,0 8,2 9,0 8,8 8,3 8,1 8,1 8,0 7,5 7,5 8,4 8,5 8,7 8,2 8,5 9,0 9,3 7,5 6,6 6,0 9,7 9,2 9,2 9,8 10,1 10,4 10,3 10,8 95 Ara.04 Ara.05 Ara.06 Ara.07 Ara.08 Oca.09 Şub.09 Mar.09 Nis.09 May.09 Haz.09 Tem.09 Ağu.09 Eyl.09 Eki.09 Kas.09 Ara.09 Oca.10 Şub.10 Mar.10 Nis.10 May.10 Haz.10 Tem.10 Ağu.10 Eyl.10 Eki.10 Kas.10 TL Cinsi İç Borç Stokunun Süresi (Ay) Kaynak: Hazine Müsteşarlığı

7,0 6,5 6,2 6,2 6,2 6,2 6,1 6,1 6,1 6,1 6,0 6,0 6,0 6,0 5,9 5,9 5,9 5,8 5,5 5,6 5,0 4,9 4,5 4,0 4,1 6,4 6,5 6,5 6,5 6,6 6,5 6,5 6,5 6,4 6,4 96 Ara.04 Ara.05 Ara.06 Ara.07 Ara.08 Oca.09 Şub.09 Mar.09 Nis.09 May.09 Haz.09 Tem.09 Ağu.09 Eyl.09 Eki.09 Kas.09 Ara.09 Oca.10 Şub.10 Mar.10 Nis.10 May.10 Haz.10 Tem.10 Ağu.10 Eyl.10 Eki.10 Kas.10 Dış Tahvil Stokunun Süresi (Yıl) Kaynak: Hazine Müsteşarlığı

Nakit İç Borç Stokunun Vadeye Kalan Süresi (Ay) 35 30 25 20 19,6 22,3 25,7 24,4 25,0 30,6 15 12,8 12,4 11,8 10 5 0 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 KASIM Kaynak: Hazine Müsteşarlığı 97

Dış Borçlanma Maliyeti (%) DOLAR AVRO 12 11 10 9 8 7 6 5 10,7 10,1 8,1 7,3 7,3 6,9 7,0 7,3 6,2 11 10 9 8 7 6 5 9,9 9,9 6,3 5,3 5,4 6,0 5,0 4 4 3 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010* 3 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2010* (*) 10 Aralık itibarıyla Kaynak: Hazine Müsteşarlığı 98

TL Cinsinden İskontolu Senetlerin Borçlanma Faizleri (Yıllık Bileşik, %) 80 75 70 65 60 55 50 45 40 35 30 25 20 15 10 5 O 02 H K N E Ş T A M E M A O 07 Aylık Ortalama Yıllık Kümülatif H K N E Ş T A M E Kaynak: Hazine Müsteşarlığı 99

Reel Borçlanma Faiz Oranı (Bileşik, %) 50 45 40 35 30 25 20 15 10 5 0-5 2002-1 5 9 2003-1 5 9 2004-1 5 9 2005-1 5 9 2006-1 5 9 2007-1 5 9 2008-1 5 9 2009-1 5 9 2010-1 5 9 Not: Devlet iç borçlanma ihalelerinde belirlenen borçlanma faizleri 12 ay sonraki TÜFE değerleri ile reelleştirilmiştir. 2009 Kasım ayından itibaren TCMB Beklenti Anketi nde tahmin edilen 12 aylık enflasyon oranları kullanılmıştır. Kaynak: TCMB, Hazine Müsteşarlığı 100

Uluslararası Para Fonu ndan Net Anapara Kullanımı (Milyar SDR) 10 8,0 6 5,0 2,6 2 0,4 0,0 1,0-2 -2,4-3,6-3,1-2,6-0,5-1,4-1,8-1,3-0,6-6 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 Kaynak: Hazine Müsteşarlığı 101

Uluslararası Para Fonu na Olan Borç Stoku (Milyar SDR) 20 16 16,2 16,2 13,8 12 11,2 10,2 8 7,2 4 0 0,6 3,2 5,1 3,6 1,9 0,5 0 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 Kaynak: Hazine Müsteşarlığı 102

Hazine Garantili Dış Borç Stoku (Milyon Dolar) 8.000 7.468 7.000 6.000 6.194 5.000 4.000 1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 Q2 Kaynak: Hazine Müsteşarlığı 103

Hazine Garantili Dış Borç Stoku (Milyon Dolar) KAMU MAHALLİ İDARELER FONLAR KAMU BANKALARI KİTler DİĞER ÖZEL BANKALAR ŞİRKETLER GENEL TOPLAM 2010 Ç2 3.223 1.123 74 929 1.089 7 2.971 2.829 141 6.194 Kaynak: Hazine Müsteşarlığı 104

Hazine Garantili Borçlardan Üstlenim Oranları (%) 100 80 60 52 40 20 27 18 17 20 25 18 25 9 0 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 Ekim Kaynak: Hazine Müsteşarlığı 105

Kuruluşlara Göre Garantili Borçlardan Üstlenim Oranları (%) 100 80 83 74 76 60 40 20 0 36 25 21 21 9 Toplam 50 45 38 Yerel Yönetimler 25 5 33 Katma Bütçe KİT'ler Bütçe Dışı Fonlar 61 3 19 6 Bankalar 1992-2002 2003-2005 2006-2008 2009 2010-Ekim Kaynak: Hazine Müsteşarlığı 106

Alacak Stokunun Gelişimi (Milyar TL) 30 28,1 25 20 19,3 21,2 23,4 10,0 20,8 22,4 20,9 25,6 17,4 19,1 25,0 16,8 15 13,8 13,4 12,4 13,3 15,3 13,6 10 7,5 5 5,6 3,8 6,8 4,4 6,3 5,9 8,8 12,9 8,0 7,1 7,3 8,2 9,0 8,2 0 1,8 2,4 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 Kasım Vadesi Geçmiş Vadesi Gelecek Kaynak: Hazine Müsteşarlığı 107

Alacak Stokunun Yapısı (2010 Kasım) Borçlulara Göre Kaynaklarına Göre Yerel Yönetimler %58,4 KİT ler %23,5 İkrazen Kullandırılan Dış Krediler %35,5 Garantili Dış Borçlardan Üstlenimler %31 Bankalar %3,5 Diğer %14,6 İkrazen Verilen DİBS ler %17,1 Yap-İşlet-Devret Projelerinden Üstlenimler %16,4 Kaynak: Hazine Müsteşarlığı 108

Gerçekleşen Tahsilat (Milyon TL) 7000 6000 5000 4000 5.249 3000 3.085 2000 1000 699 1.514 2.188 1.970 1.503 1.561 2.053 3.198 1.219 1.794 2.487 0 417 35 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 Kasım Ayni tahsilat Nakdi tahsilat Kaynak: Hazine Müsteşarlığı 109

Türkiye Brüt Dış Borç Stoku (Milyar Dolar) (Milyar $) 2005 2006 2007 2008 2009 2010 Ç1 2010 Ç2 TOPLAM DIŞ BORÇ STOKU 169,9 207,8 249,6 277,1 268,3 266,8 266,3 KISA VADE 38,3 42,6 43,1 50,4 49,4 54,4 62,0 UZUN VADE 131,6 165,2 206,4 226,7 218,9 212,4 204,4 KAMU SEKTÖRÜ 70,4 71,6 73,5 78,3 83,5 84,9 84,8 Kısa Vade 2,1 1,8 2,2 3,2 3,6 4,7 5,7 Uzun Vade 68,3 69,8 71,4 75,0 79,9 80,2 79,1 TCMB 15,4 15,7 15,8 14,1 13,3 12,5 11,4 Kısa Vade 2,8 2,6 2,3 1,9 1,8 1,7 1,5 Uzun Vade 12,7 13,1 13,5 12,2 11,5 10,9 9,9 ÖZEL SEKTÖR 84,1 120,6 160,2 184,8 171,6 169,3 170,2 Kısa Vade 33,4 38,3 38,7 45,3 44,0 48,0 54,8 Uzun Vade 50,7 82,3 121,6 139,4 127,5 121,3 115,4 Kaynak: Hazine Müsteşarlığı 110

Brüt t DışD Borç Stoku / GSYH (%) 60 56,2 50 47,3 40 41,2 39,5 38,5 43,5 35,3 37,4 30 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 Kaynak: Hazine Müsteşarlığı, TCMB 111

Türkiye nin Net Dış Borç Stoku / GSYH (%) 50 40 39,9 38,4 31,6 30 26,4 20 20,5 20,6 20,6 20,3 23,6 10 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 Kaynak: Hazine Müsteşarlığı 112

Dış Borç Stokuna İlişkin Oranlar (%) % 2005 2006 2007 2008 2009 2010 Ç1 2010 Ç2 DIŞ BORÇ STOKU GSYİH'YA ORANI 35,3 39,5 38,5 37,4 43,5 ÖZEL SEKTÖR DIŞ BORCU/ GSYH 17,5 22,9 24,7 24,9 27,8 TOPLAM DIŞ BORÇ STOKU / İHRACAT (FOB) 231,2 243,0 232,7 209,9 262,7 246,9 237,8 ÖZEL SEKTÖR/İHRACAT (FOB) 114,4 141,0 149,4 140,0 168,0 156,7 151,9 TCMB REZERVLER (BRUT)/ TOP.DIŞ BORÇ 29,7 29,3 29,4 25,6 26,4 26,0 26,7 TCMB REZERVLER (BRUT)/ KISA VADELİ BORÇLAR 132,0 142,9 170,0 140,8 143,1 127,8 114,6 Kaynak: Hazine Müsteşarlığı 113

MALİ SEKTÖR 114

Bankacılık Sektörü: Sermaye Yeterlilik Oranı (%) 35 30 25 20 25,1 30,9 28,8 23,7 21,9 18,9 18,0 20,6 19,6 15 10 5 0 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010-10 Kaynak: BDDK 115

Bankacılık Sektörü: Sermaye Yeterlilik Oranı (%) 28 24 20 16 Operasyonel risk dahil 12 Hedef oran yüzde 12 8 Yasal sınır yüzde 8 4 0 Kaynak: TCMB, BDDK 116 2005-12 2006-02 2006-04 2006-06 2006-08 2006-10 2006-12 2007-02 2007-04 2007-06 2007-08 2007-10 2007-12 2008-02 2008-04 2008-06 2008-08 2008-10 2008-12 2009-2 2009-4 2009-6 2009-8 2009-10 2009-12 2010-2 2010-4 2010-6 2010-8 2010-10

Bankacılık Sektörü: Seçilmiş Gelişmekte Olan Ülkelerde Sermaye Yeterlilik Oranları (%, 2008) 25 21,8 18,3 20 18,0 17,7 16,8 16,8 15,3 14,7 15 13,8 13,8 13,4 13,0 12,7 12,5 12,3 12,3 12,0 11,1 10,8 10 5 0 Belarus Brezilya Türkiye Malta Rusya Endonezya Meksika Mısır Romanya Tayland Kolombiya Hindistan Malezya Şili Çek Cumhuriyeti Kore Çin Macaristan Polonya Kaynak: IMF, BDDK 117

Bankacılık Sektörü: Serbest Sermaye*/ Özkaynak (%) 90 80 70 60 50 40 30 20 10 0 72,6 75,3 77,0 79,6 81,4 65,7 56,0 51,0 36,3 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010-10 (*) Serbest Sermaye = Toplam Sermaye (Sabit Varlıklar + İştirakler, Bağlı Ortaklıklar ve Ortak Teşebbüs) Kaynak: BDDK 118

Bankacılık Sektörü: Özkaynak Karlılığı (%) 30 20 18,2 15,8 21,0 24,8 18,6 22,8 19,9 17,1 10 11,3 12,1 0 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2009-10 2010-10 Kaynak: BDDK 119

Bankacılık Sektörü: Kredilerin Toplam Varlıklara Oranı (%) 60 50 40 30 20 10 51,8 49,1 50,2 47,1 43,8 37,8 32,4 23,0 26,5 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010-10 Kaynak: BDDK 120

Bankacılık Sektörü: Yabancı Para Net Genel Pozisyonu (Milyon Dolar) 400 200 0 187 141 16 408 254-200 -400-71 -63-217 -600-800 -549 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010* (*) 17 Aralık itibarıyla Kaynak: BDDK 121

Bankacılık Sektörü: Takipteki Alacaklar / Toplam Krediler (%) 24 21,2 16 11,5 8 0 7,6 6,0 5,3 4,7 4,2 3,7 3,5 3,7 1,5 0,8 0,8 0,9 0,6 0,4 0,5 0,7 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010-10 Brüt Net Kaynak: BDDK 122

Firmaların Toplam Borçlarının Özkaynaklara Oranı ve Faiz Ödeme Gücü (Faaliyet Kârı / Faiz Ödemeleri) (%) 450 400 350 300 250 200 150 100 50 0 1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 Toplam Borç / Özkaynak Faiz Ödeme Gücü Kaynak: TCMB Sektör Bilançoları (*) Geçici Veriler 123

Hanehalkı Yükümlülükleri (% GSYH) 70 60 59 60 62 64 50 40 30 20 10 12 14 15 10 0 2006 2007 2008 2009 Türkiye Avro Bölgesi Kaynak: TCMB, Avrupa Merkez Bankası 124

Toplam Konut Kredileri (% GSYH) 100 80 85,0 74,7 2001 2007 60 60,3 52,1 47,0 40 32,5 20 0 İngiltere ABD AB-25 Türkiye 0,2 3,6 Kaynak: ABD Merkez Bankası, Avrupa Merkez Bankası, IMF, TCMB 125

PİYASA GÖSTERGELERİ 126

Döviz Kuru (TL/Dolar) 1,8 1,7 1,6 1,5 1,4 1,3 1,2 1,1 1,0 127 O 03 T 03 O 04 T 04 O 05 T 05 O 06 T 06 O 07 T 07 O 08 T 08 O 09 T 09 O 10 T 10 Kaynak: TCMB

Faiz Oranı (%) 76 68 60 52 44 36 28 20 12 4 128 O 03 T 03 O 04 T 04 O 05 T 05 O 06 T 06 O 07 T 07 O 08 T 08 O 09 T 09 O 10 T 10 Kaynak: Hazine Müsteşarlığı İkincil Piyasa İç Borç Faiz Oranları

İMKB 100 Endeksi 75.000 70.000 65.000 60.000 55.000 50.000 45.000 40.000 35.000 30.000 25.000 20.000 15.000 10.000 5.000 129 O 03 T 03 O 04 T 04 O 05 T 05 O 06 T 06 O 07 T 07 O 08 T 08 O 09 T 09 O 10 T 10 Kaynak: İMKB

Türk Tahvillerinin Uluslararası Piyasalardaki Getiri Farkı (bp) 1.200 1.000 800 600 400 200 0-200 -400 130 A 00 H 01 A 01 H 02 K 02 M 03 K 03 M 04 E 04 N 05 E 05 M 06 E 06 M 07 A 07 Ş 08 A 08 O 09 H 09 E 09 M 10 T 10 K 10 (EMBI+ Türkiye) - (EMBI+) EMBI+ Türkiye EMBI+ Kaynak: JP Morgan

İkincil Piyasa ve TCMB Politika Faiz Oranları 24 22 20 18 16 14 12 10 8 6 4 Ocak 05 Mart 05 Mayıs 05 Temmuz 05 Eylül 05 Kasım 05 Ocak 06 Mart 06 Mayıs 06 Temmuz 06 Eylül 06 Kasım 06 Ocak 07 Mart 07 Mayıs 07 Temmuz 07 Eylül 07 Kasım 07 Ocak 08 Mart 08 Mayıs 08 Temmuz 08 Eylül 08 Kasım 08 Ocak 09 Mart 09 Mayıs 09 Temmuz 09 Eylül 09 Kasım 09 Ocak 10 Mart 10 Mayıs 10 Temmuz 10 Eylül 10 Kasım 10 Bileşik Faiz Oranı (%) İkincil Piyasa Oranı TCMB Politika Faiz Oranı Kaynak: TCMB, Hazine Müsteşarlığı 131

Ülke Kredi Notu Standard & Poor s Kredi Notu P S N Kaynak: Bloomberg 132 Oca 03 Mar 03 May 03 Tem 03 Eyl 03 Kas 03 Oca 04 Mar 04 May 04 Tem 04 Eyl 04 Kas 04 Oca 05 Mar 05 May 05 Tem 05 Eyl 05 Kas 05 Oca 06 Mar 06 May 06 Tem 06 Eyl 06 Kas 06 Oca 07 Mar 07 May 07 Tem 07 Eyl 07 Kas 07 Oca 08 Mar 08 May 08 Tem 08 Eyl 08 Kas 08 Oca 09 Mar 09 May 09 Tem 09 Eyl 09 Kas 09 Oca 10 Mar 10 May 10 Tem 10 Eyl 10 Kas 10 BB BB- B+ B B- P S N P S P S N P S N

Türkiye nin Kredi Notları (Döviz Cinsinden, 24 Aralık 2010) Moody's Standard & Poor's Fitch A2 Bahreyn, Polonya A Bahreyn, Çek Cum., Estonya, A Bahreyn, İsrail, Şili, Estonya G. Kore, İsrail, Malta, İrlanda A3 G. Afrika, Malezya A- Malezya, Polonya A- Malezya, Polonya Portekiz Baa1 Karadağ, Meksika BBB+ G. Afrika BBB+ G. Afrika, İrlanda Rusya, Tayland, Litvanya, İrlanda Tayland Baa2 Azerbaycan, Kazakistan BBB Bulgaristan, Litvanya BBB Macaristan, Rusya, Tunus Tunus Rusya, Tunus, Meksika, Kazakistan Litvanya, Meksika, Tayland Baa3 Bulgaristan, Ermenistan, Hırvatistan, Brezilya, Peru BBB- Brezilya, Fas, Hindistan, İzlanda, BBB- Azerbaycan, Brezilya, Bulgaristan, Fas, Hırvatistan Hindistan, Letonya, Romanya, İzlanda, Panama Kolombiya, Panama, Peru, Macaristan, Hırvatistan Hindistan, Kazakistan, Panama, Peru, Yunanistan Kosta Rika, Macaristan Ba1 Arnavutluk, El Salvador, Fas BB+ Azerbaycan, Mısır BB+ Türkiye (pozitif), Guatemala Guatemala, Kolombiya Romanya, Yunanistan, Uruguay, Letonya Kolombiya, Letonya, Makedonya Mısır, Yunanistan, Uruguay Mısır, Romanya, İzlanda, Endonezya Ba2 Türkiye (pozitif), Belarus BB Türkiye (pozitif), Guatemala BB El Salvador, Endonezya, Papua Yeni Gine Endonezya, Makedonya Filipinler, Surinam, Ürdün Ürdün, El Salvador, Kosta Rika, Filipinler Kosta Rika, Uruguay Ba3 Filipinler, Gürcistan BB- Gabon, Cook Adaları, Vietnam, BB- Gabon, Lesotho, Nijerya, Moğolistan, Sırbistan, Venezuela Sırbistan, Ermenistan B1 Fiji, Lübnan B+ Bosna Hersek, Gürcistan,Sri Lanka, Kenya B+ Gürcistan, İran, Venezuela, Arjantin Moğolistan, Sri Lanka, Paraguay, Bolivya, Vietnam Mozambik, Nijerya, Surinam, Ukrayna Sri Lanka, Gana, Vietnam, Bolivya, Moğolistan B2 Bosna Hersek, Moldova B Belize, Bolivya, B Lübnan, Mozambik, Venezuela, Türkmenistan, Ukrayna Paraguay, Lübnan, Arjantin, Gana Surinam, Ukrayna B3 Arjantin, Belize, Nikaragua B- Fiji, Jamaika B- Ekvador, Jamaika Jamaika, Pakistan Madagaskar, Pakistan, Ekvador Caa1 Küba CCC+ CCC+ Caa2 CCC CCC Caa3 Ekvador CCC- CCC- Ca SD D Kaynak: Bloomberg 133

EMBI+ Endeksi Diğer Ülkelerle Karşılaştırma Değişim (bp) (2 Ocak 2008 24 Aralık 2010) Türkiye -85 Filipinler Brezilya Kolombiya G. Afrika Meksika EMBI+ -71-48 -43-33 -15-9 Rusya 37 Arjantin 67 Ukrayna 153 Venezuela 528-110 -60-10 40 90 140 190 240 290 340 390 440 490 540 Kaynak: Bloomberg, JP Morgan 134

Hisse Senedi Piyasası (Gelişmiş ve Gelişmekte Olan Piyasalar) % Değişim (2 Ocak 2008 24 Aralık 2010) Çin Japonya -46,2-32,4 Çek Cumh. Macaristan Polonya ABD (DJI) Rusya Hindistan Malezya -22,7-17,2-14,1-11,3-11,2-1,9 5,3 Brezilya G. Afrika G. Kore Türkiye Meksika 9,0 9,4 9,5 21,1 32,7 Kaynak: Bloomberg -55-50 -45-40 -35-30 -25-20 -15-10 -5 0 5 10 15 20 25 30 35 135

Döviz Piyasası (Para Birimlerinin Dolar Karşısındaki Değişimi) % Değişim (2 Ocak 2008-24 Aralık 2010) Japonya Çin Malezya Brezilya G. Afrika Çek Cumh. Euro Meksika Hindistan G. Kore Polonya Macaristan Rusya Türkiye -24,4-9,1-6,5-4,5-1,3 7,5 12,1 13,3 14,4 22,8 23,2 23,4 24,3 32,3 Kaynak: Bloomberg -35-30 -25-20 -15-10 -5 0 5 10 15 20 25 30 35 136

YATIRIM ORTAMI 137

İş Yeri Açma (İşlem Sayısı) Bulgaristan Macaristan OECD G. Afrika Türkiye 4 4 6 6 6 Doğu Avrupa&Merkez Asya Çek Cumh. Tayland Hırvatistan Meksika 8 8 8 8 9 Polonya Hindistan 10 13 Çin Brezilya 14 18 0 4 8 12 16 20 Kaynak: Dünya Bankası Doing Business Report, 2009 138

İş Yeri Açma (Süre, Gün) Macaristan 5 Türkiye 6 OECD 13 Çek Cumh. 15 G. Afrika Doğu Avrupa&Merkez Asya Meksika Rus ya Hindistan Polonya 22 23 28 29 30 31 Tayland 33 Çin Hırvatistan Bulgaristan 40 40 49 0 10 20 30 40 50 Kaynak: Dünya Bankası Doing Business Report, 2009 139

İş Yeri Açma (Maliyet, % Kişi Başı GSYH) Polonya Türkiye Meksika Hırvatistan Çek Cumh. Doğu Avrupa&Merkez Asya Çin Macaristan Brezilya G. Afrika OECD Tayland Rusya Bulgaristan 2 3 5 5 6 8 8 8 9 10 12 13 15 19 0 5 10 15 20 Kaynak: Dünya Bankası Doing Business Report, 2009 140

Gelir ve Kar Üzerinden Alınan Vergiler (% GSYH, 2008) 30 25 20 15 13,2 10 5 5,7 0 Danimarka Meksika Türkiye Slovak C. Yunanistan* Polonya* Kore Çek C. Portekiz Japonya İspanya Macaristan Fransa İrlanda Hollanda* Almanya ABD Avusturya OECD* Lüksemburg İsviçre İngiltere İtalya Kanada Belçika Finlandiya İsveç İzlanda Avustralya* Y. Zelanda Norveç 141 Kaynak: OECD Factbook, 2010 *2007 verisi

Vergi Geliri Karşılaştırmaları (% GSYH, 2008) 40 35 30 25 20 15 10 5 0 Toplam Vergi Geliri Gelir ve Karlar Üzerinden Alınan Vergiler Mal ve Hizmetler Üzerinden Alınan Vergiler Türkiye OECD Karşılaştırma Grubu* Meksika, Kore, Çek Cum,, Yunanistan, Macaristan, İrlanda, Polonya, Portekiz, Slovak Cum, ve İspanya yı içermektedir. Kaynak: OECD, Factbook 2010 142

IMF ve AB ile İLİŞKİLER 143

IMF ile İlişkiler Düzenlemeler Süre Onaylanan Miktar (Milyon SDR) Çekilen Miktar (Milyon SDR) Geri Ödeme (Milyon SDR) Planlanan Ödemeler (Milyon SDR) 17. Stand-By Düzenlemesi (12.1999-02.2002) 15.038 11.739 11.739 0 18. Stand-By Düzenlemesi (02.2002 02.2005) 12.821 11.914 11.914 0 19. Stand-By Düzenlemesi (05.2005 05.2008) 6.662 6.662 3.008 3.654 TOPLAM 34.522 30.315 26.661 3.654 Kaynak: Hazine Müsteşarlığı 144

Avrupa Birliği Katılım Müzakereleri Süreci 1 Fasıl İçin 1- Bilim ve Araştırma 7 Fasıl İçin 1- İşletme ve Sanayi Politikası, 2- İstatistik, 3- Mali Kontrol, 4- Tüketicinin ve Sağlığın Korunması, 5- Trans-Avrupa Şebekeleri, 6- Şirketler Hukuku (açılış kriterleri yerine getirilmiştir), 7-Fikri Mülkiyet Hukuku (açılış kriterleri yerine getirilmiştir) Müzakereler açılmış ve geçici olarak kapanmıştır. Müzakereler açılmıştır, Ancak kapanış kriteri getirilmiştir. 2 Fasıl İçin 1- Eğitim ve Kültür, 2- Ekonomik ve Parasal Politika 13 Fasıl İçin Diğer Fasıllar Müzakere Pozisyon Belgesi sunulmuştur. Açılış Kriteri belirlenmiştir. Tarama Sonu Raporu beklenmektedir. Yapısal Reformlar 2007-2013 AB Müktesebatına Uyum Programı: Programın amacı AB müktesebatı ile tam uyumun tamamlanmasıdır, 145

SOSYAL GÜVENLİK 146

Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Reformu Ana Unsurlar İşçiler, kendi adına çalışanlar ve memurlar için norm ve standart birliği Emeklilik yaşının kademeli olarak 65 e çıkartılması Aylık bağlama oranının % 2 ye düşürülmesi Geçmiş kazançların güncellenmesi için % 100 enflasyon+% 30 GSYH katsayısının kullanılması Emekli maaşlarının enflasyona endekslenmesi Genel Sağlık Sigortası 2011 yılından itibaren yoksullar için gelir testine dayanan yeni bir sağlık sistemi Sağlık hizmetlerinde katkı payı uygulaması Bazı sağlık harcamalarında global bütçe uygulaması 147

Çeşitli Ülkelerde Aylık Bağlama Oranları Türkiye İngiltere Kanada Polonya Japonya Norveç Almanya Macaristan ABD İsviçre İzlanda İsveç Belçika Çek Cum. Kore Finlandiya Slovak Cum. Hollanda Avusturya Fransa Lüksemburg İtalya Türkiye(R) Portekiz Malta İspanya 2,0 2,75 0,0 0,5 1,0 1,5 2,0 2,5 3,0 Kaynak: Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı-20 Yıllık Sigortalılık Süresi Baz Alınmıştır. 148

Emeklilik Sistemi Açığının Azaltılması (2007-2075, % GSYH) Reform Öncesi Reform Sonrası Kaynak: Dünya Bankası Uzman Tahminleri 149

Erkeklerde Emeklilik Yaşı 70 65 60 55 50 48 45 40 150 Türkiye* Fransa Slovak C. Macaristan Çek C. Kore Avusturya Belçika Danimarka Hollanda İngiltere İspanya İsveç İsviçre İtalya Japonya Kanada Lüksenburg Meksika Polonya Portekiz Y.Zelanda Yunanistan Finlandiya İrlanda Almanya Avusturalya ABD İzlanda Norveç (*) Emeklilik yaşı Türkiye için en düşük cari emeklilik yaşı iken diğer ülkeler için kanuni emeklilik yaşıdır. Kaynak: OECD, Pensions at a Glance, 2009

Net Aylık Bağlama Oranları Düşük Kazançlılar Ortalama Kazançlılar Yüksek Kazançlılar Japonya Meksika ABD Almanya İngiltere Slvk.Cum. İrlanda İsviçre Kore Finlandiya Portekiz Polonya İtalya Fransa Norveç Belçika İsveç Y. Zelanda Avusturalya İspanya Kanada Avusturya Macaris tan Çek Cum. Hollanda Lüksemburg İzlanda Yunanistan Türkiye Danimarka OECD ortalaması % 82,4 121,2 10 35 60 85 110 135 Meksika Japonya İrlanda İngiltere Yeni Zelanda ABD Kore Avusturalya Kanada Almanya Finlandiya Belçika İsveç Çek Cum. İsviçre Fransa Norveç Portekiz Slovak. Cum. İtalya Polonya İspanya Avusturya Danimarka İzlanda Lüksemburg Hollanda Macaristan Yunanistan Türkiye OECD ortalaması % 70,3 124,7 10 35 60 85 110 135 Yeni İngiltere İrlanda Kore Japonya Kanada ABD İsviçre Avusturalya Meksika Çek Cum. Belçika Almanya Norveç Fransa Finlandiya Avusturya Portekiz Slovak. Polonya Danimarka İtalya İspanya İsveç İzlanda Lüksemburg Hollanda Macaristan Yunanistan Türkiye OECD ortalaması % 60,8 10 35 60 85 110 135 130,4 Kaynak: OECD, Pensions at a Glance, 2009 151

İŞGÜCÜ PİYASASI 152

İşgücü Piyasası Reformu İşgücü Maliyetlerinin Azaltılması 5 puan işveren prim indirimi İstihdama yeni katılan, tüm kadın ve genç işçilerin 5 yıl boyunca azalan oranlarla işveren primlerinde indirim Özürlülerin işveren primlerinin bütçeden karşılanması. Aktif İşgücü Programlarına Ayrılan Kaynağın Artırılması Yıllık yaklaşık 500 Milyon TL Doğrudan Olmayan Mali Yüklerin Azaltılması: Eski hükümlü çalıştırma zorunluluğunun kaldırılması Spor merkezi ve kreş zorunluluklarının esnetilmesi Sağlık merkezi açma ve doktor bulundurma zorunluluklarının esnetilmesi Kayıtdışılıkla Mücadele Cezaların artırılması ve denetimlerin güçlendirilmesi 153

İstihdam Üzerindeki Vergi Yükleri (Ortalama Kazancın %67 sini Alan İşçiler, Evli ve 2 Çocuklu) 50 40 37,6 35,5 33,5 30 20 10 0 Y.Zelanda Kore İrlanda Meksika Belçika Almanya Macaristan Fransa Avusturya İtalya Hollanda Çek. Cum. Danimarka Polonya AB-19 Finlandiya Türkiye Yunanistan Slovak Cum. TUR-09 Norveç İspanya OECD-Ort. Portekiz İngiltere Lüksemburg ABD Japonya İsviçre Kanada İsveç İzlanda Avusturalya Not: TUR-09 ile gösterilen rakamlara en az geçim indirimi ve işveren sosyal güvenlik katkı payındaki indirim yansıtılmıştır. 154 Kaynak: OECD Taxing Wedges, 2009

İstihdam Üzerindeki Vergi Yükleri* (Toplam maliyetin yüzdesi olarak, 2008) Belçika Macaristan Almanya Fransa Avusturya İtalya Hollanda İsveç Finlandiya Çek Cum. Yunanistan Danimarka Polonya Türkiye İspanya Norveç Portekiz OECD Lüksemburg Kanada Amerika Japonya İsviçre İzlanda Avustralya İngiltere İrlanda Yeni Zelanda Kore Meksika 0 10 20 30 40 50 60 Vergi İşçi Payı İşveren Payı (*) Ortalama Kazançlı, Bekar ve Çocuksuz Çalışan Kaynak: OECD Taxing Wedges 2009 155

Sigortalı Çalışan Sayısı (Milyon Kişi) 16 14 2,4 2,5 2,5 2,2 2,3 12 10 8 2,2 3,3 2,4 2,4 2,4 3,3 3,4 3,4 2,4 3,4 3,4 3,4 3,3 3,2 3,3 6 4 2 6,1 6,6 6,8 7,0 7,7 9,0 9,2 9,5 9,6 10,5 0 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 Eylül SSK Bağ-Kur Emekli Sandığı Kaynak: Sosyal Güvenlik Kurumu 156

Sosyal Güvenlik Sisteminin Kapsamı (Milyon Kişi) (Çalışanlar ve Bakmakla Yükümlü Oldukları) 60 50 40 30 8,6 15,3 9,0 15,6 9,3 15,9 9,4 16,2 9,5 16 9,5 9,3 9,5 16,4 15,0 14,6 9,0 14,7 9,1 15 20 10 22,6 24,0 25,3 26,9 29,4 33,5 33,8 33,1 34,6 36,1 0 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 Eylül SSK Bağ-Kur Emekli Sandığı Kaynak: Sosyal Güvenlik Kurumu 157

İllere Göre Kayıtdışı İstihdamın Oranı Kayıtdışı İstihdam Oranı (<%35) Kayıtdışı İstihdam Oranı (%35-45) Kayıtdışı İstihdam Oranı (%55-70) Kayıtdışı İstihdam Oranı (>%70) Kayıtdışı İstihdam Oranı (%45-55) Kaynak: Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı 158

İstihdamın İktisadi Faaliyet Kollarına Göre Dağılımı (%) Tarım Sanayi Hizmetler Türkiye 23,7 26,8 49,5 İspanya 4,4 28,0 67,7 Kanada 2,4 21,5 76,1 Japonya 4,2 27,4 68,4 İtalya 3,7 30,0 66,2 İngiltere 1,5 21,3 77,2 G, Kore 7,2 25,5 67,3 Meksika 13,0 27,1 59,9 Polonya 14,7 30,7 54,4 Çek Cumhuriyeti 3,3 40,7 56,0 Macaristan 4,5 32,4 63,1 Kaynak: OECD, 2008 159

6 5 4 3 2 1 0 İstihdamı Koruma Mevzuatının Yarı Zamanlı Çalışanlar Üzerindeki Kısıtlayıcılığı (Endeks Skalası 0-6 Arasında En Az Kısıtlayıcıdan En Fazlaya) OECD Ortalaması 1,77 Kanada ABD İngiltere Slovak İrlanda Avusturalya İsviçre Çek Cum. Macaristan Hollanda Japonya Yeni Danimarka, Avusturya İsveç Kore Almanya İspanya Polonya Finlandiya İtalya Belçika Portekiz Norveç Yunanistan Fransa Meksika Lüksemburg Türkiye 1998 2008 Kaynak: OECD Labour Force Datebase, 2009 160

Yarı Zamanlı Çalışma (%, 2008) 100 90 80 70 60 50 40 30 20 10 0 59,7 8,4 Kore Türkiye Danimarka Finlandiya Macaristan Portekiz Polonya Slovak Cum. Kanada Yunanistan ABD Japonya Norveç Avusturalya Çek Cum. Yeni Zelanda OECD toplam Hollanda İtalya OECD Avrupa İngiltere AB19 AB15 İrlanda Fransa Almanya Avusturya İspanya İsviçre Belçika Lüksemburg Toplam istihdamda yarı zamanlı çalışmanın payı Yarı zamanlı istihdamda kadın istihdamının payı Kaynak: OECD, Labor Force Statistics Database, 2009 161

Kıdem Tazminatı Yükü (20 Yıllık Hizmet Karşılığı Kaç Haftalık Ücret Tutarında Ödendiği) 100 90 80 70 60 50 40 30 20 10 0 0 87 162 Polonya ABD Romanya Bulgaristan Rusya İngiltere Çek Cum. İrlanda Kanada Macaristan Fransa Yunanistan Brezilya Almanya İspanya Portekiz Türkiye Kaynak: Dünya Bankası Doing Business in 2009 Raporu Veritabanı