PARA POLİTİKALARI. Erdem Başçı Başkan. 24 Eylül 2013 Denizli Sanayi Odası ve Denizli Ticaret Odası

Transkript

1 PARA POLİTİKALARI Erdem Başçı Başkan 24 Eylül 213 Denizli Sanayi Odası ve Denizli Ticaret Odası

2 Genel Değerlendirme Enflasyonun önümüzdeki dönemde düşmeye devam etmesi beklenmektedir. Yurt içi nihai talep ve ihracat ılımlı büyüme eğilimlerini korumaktadır. Altın ticareti hariç tutulduğunda cari işlemler açığındaki kademeli iyileşme eğiliminin süreceği tahmin edilmektedir. Merkez Bankası fiyat istikrarını etkileyen gelişmeleri yakından takip ederek gereken tedbirleri almaya devam edecektir. 2

3 Sunum Planı I. Küresel Ekonomik Gelişmeler II. III. IV. Dış Denge Enflasyon Büyüme 3

4 KÜRESEL EKONOMİK GELİŞMELER 4

5 KÜRESEL EKONOMİK GELİŞMELER DÜNYA 5

6 Küresel Büyüme ve İstihdam Toplulaştırılmış Büyüme Oranları* (Yıllık, Yüzde Değişim) Gelişmiş Ülkelerde İşsizlik Oranları (Yüzde) 12 1 Gelişmiş Ülkeler Gelişmekte Olan Ülkeler ABD Euro Bölgesi İngiltere Kaynak: Bloomberg, TCMB. *Toplulaştırma yapılırken ülkeler GSYİH değerlerine göre ağırlıklandırılmıştır. Kaynak: Bloomberg, TCMB. 6

7 Dünya Ticareti Mal Ticareti (Yıllık Değişim, Yüzde) Kaynak: Dünya Ticaret Örgütü 7

8 Büyüme Öngörüleri Büyüme Tahminleri Kaynak: Consensus Forecasts. Aralık 212 Eylül Dünya Gelişmiş Ülkeler ABD Euro Bölgesi Almanya Fransa İtalya İspanya İrlanda Yunanistan Portekiz İngiltere Japonya Gelişmekte Olan Ülkeler Asya-Pasifik Çin Hindistan Latin Amerika Doğu Avrupa Türkiye

9 Küresel Enflasyon Emtia Endeksleri* TÜFE Enflasyonu (Yıllık, Yüzde Değişim) 1 9 Ana Endeks Tarım End. Metal Enerji 1 Gelişmiş Ülkeler Gelişmekte Olan Ülkeler Kaynak: Bloomberg, TCMB. Son Veri: 12 Eylül 213 *3 günlük hareketli ortalama Kaynak: Bloomberg, TCMB. 9

10 Politika Faizleri Gelişmiş Ülkeler (Yüzde) Enflasyon Hedeflemesi Yapan Gelişmekte Olan Ülkeler (Yüzde) 4,5 2 4, 18 3,5 16 3, 14 2,5 2, ,5 6 1,,5 4 2 Gelişmekte Olan Ülkeler Türkiye, Kaynak: Bloomberg, TCMB. Gelişmiş Ülkeler: ABD, Euro B., Japonya, İngiltere, Kanada, G. Kore, Avustralya, İsviçre, İsveç, Norveç, Danimarka, Hong Kong, İsrail, Yeni Zelanda. Kaynak: Bloomberg, TCMB. Gelişmekte Olan Ülkeler: Brezilya, Meksika, Polonya, Endonezya, G. Afrika, Tayland, Çek Cum., Kolombiya, Macaristan, Romanya, Filipinler. 1

11 KÜRESEL EKONOMİK GELİŞMELER AVRUPA 11

12 Euro Bölgesi: Faiz Oranları 1 Yıllık Tahvil Faizleri (Yüzde) Almanya İspanya Fransa İtalya Portekiz İrlanda Yunanistan Kaynak: Reuters, Bloomberg. Son Veri: Ağustos

13 Euro Bölgesi: İşsizlik 3 İşsizlik Oranları (Yüzde) Portekiz İrlanda İspanya İtalya Yunanistan Kaynak: Eurostat. Son Veri: Temmuz

14 Euro Bölgesi: İmalat PMI Endeksi PMI 65 Euro Bölgesi Almanya Fransa Kaynak: Bloomberg. Son Veri: Eylül 213* *Eylül 213 verisi nihai değildir. 14

15 Euro Bölgesi: Hizmetler PMI Endeksi PMI 65 Euro Bölgesi Almanya Fransa Kaynak: Bloomberg. Son Veri: Eylül 213* *Eylül 213 verisi nihai değildir. 15

16 Euro Bölgesi: Bileşik PMI Endeksi Euro Bölgesi PMI Kaynak: Bloomberg. Son Veri: Eylül 213* *Eylül 213 verisi nihai değildir. 16

17 KÜRESEL EKONOMİK GELİŞMELER ABD 17

18 FOMC Üyelerinin Politika Faizi Projeksiyonları Haziran 213 (Yüzde) Eylül 213 (Yüzde) Kaynak: 19 Haziran tarihli FOMC basın açıklaması. Kaynak: 18 Eylül tarihli FOMC basın açıklaması. 18

19 Faiz Oynaklığı (ABD) ABD Tahvil Faizi Oynaklık Endeksi (28-213) ABD Tahvil Faizi Oynaklık Endeksi (213) Bernanke nin Konuşması FOMC Haziran Toplantısı FOMC Eylül Toplantısı 4 Kaynak: Bloomberg, MOVE Index. Son veri: 2 Eylül 213 Kaynak: Bloomberg, MOVE Index. Son veri: 2 Eylül

20 n Yıl Vadeli Faiz Oranı (ABD) (Yüzde) 213 (Yüzde) QE1 16 ay QE2 2 ay QE3 12 ay + Bernanke nin Konuşması 4 2,5 FOMC Eylül Toplantısı ,5 FOMC Haziran Toplantısı 1 Kaynak: Bloomberg. Son veri: 23 Eylül 213 Kaynak: Bloomberg. Son veri: 23 Eylül 213 2

21 KÜRESEL EKONOMİK GELİŞMELER GELİŞMEKTE OLAN ÜLKELER 21

22 Türkiye Hindistan Endonezya Brezilya Kolombiya Meksika G.Afrika Polonya Şili Çek Cumh. Romanya Türkiye Hindistan Endonezya Brezilya Kolombiya Şili Polonya G.Afrika Çek Cumh. Meksika Romanya Kısa Vadeli Faiz Oranları (GOÜ) 3 Aylık Faizlerdeki Değişim (22 Mayıs 2 Eylül) 3 Aylık Faizlerdeki Değişim (22 Mayıs 18 Eylül) 5, 5, 4,5 4,5 4, 3,5 Aşırı Tepki 4, 3,5 3, 2,5 Politika Tepkisi 3, 2,5 Politika Tepkisi 2, 2, 1,5 1,5 1, 1,,5,5,, -,5 -,5 Kaynak: Bloomberg. Kaynak: Bloomberg. 22

23 Düşük Korelasyon Yüksek Korelasyon Küresel Faizlere Duyarlılık (Türkiye) 1 Yıl Vadeli Türkiye Tahvilleri İçin Beta Katsayısı* (1-günlük hareketli pencere) 2,5 2 1,5 ABD İstihdam Verisi Başkan Bernanke nin Çıkış Sinyali Başkan Başçı nın Konuşması 1,5 FOMC Haziran Toplantısı -,5 Kaynak: Bloomberg, TCMB. *Beta ABD 1 yıllık tahvil getirisinin yandaki regresyondaki katsayısıdır; Δr TL = α + β r us + ε

24 Kur Oynaklığı Gelişmekte Olan Ülkeler Döviz Kuru Oynaklık Endeksi 35 3 Lehman Krizi Euro Bölgesi Borç Krizi FED in Çıkış Sinyali Kaynak: Blommberg, JPMVXYEM Index. Son veri: 23 Eylül

25 Nominal Döviz Kurları (Yüzde Değişim) Kaynak: Bloomberg, TCMB. *Pozitif değişim ABD Dolarına karşı değer kaybını göstermektedir. 25

26 Aşırı Tepki: Reel Döviz Kuru Reel Efektif Döviz Kuru (Baz Yıl: 23) Bursa Konuşması AA Konuşması 8 Kaynak: TCMB. Eylül tahmininde 19 Eylül 213 tarihine kadar ortalama döviz kurları kullanılmıştır. Endeksin artması Türk lirasında değerlenmeyi göstermektedir. Kesikli çizgiler Mayıs 23 = 1 veya Ocak 23=9 referanslarına göre yüzde 2 artış trendini göstermektedir. 26

27 Düzeltme: Reel Döviz Kuru Reel Efektif Döviz Kuru (Baz Yıl: 23) Kaynak: TCMB. Eylül tahmininde 19 Eylül 213 tarihine kadar ortalama döviz kurları kullanılmıştır. Endeksin artması Türk lirasında değerlenmeyi göstermektedir. Kesikli çizgiler Mayıs 23 = 1 veya Ocak 23=9 referanslarına göre yüzde 2 artış trendini göstermektedir. 27

28 DIŞ DENGE 28

29 Dengeli Büyüme Nihai Yurtiçi Talep ve Gayri Safi Yurtiçi Hasıla (Mevsimsellikten Arındırılmış, 23Ç1=1) GSYİH Toplam Nihai Yurt İçi Talep Ç1 Ç2 Ç3 Ç4 Ç1 Ç2 Ç3 Ç4 Ç1 Ç2 Ç3 Ç4 Ç1 Ç2 Ç3 Ç4 Ç1 Ç2 Ç3 Ç4 Ç1 Ç2 Ç3 Ç4 Ç1 Ç2 Ç3 Ç4 Ç1 Ç2 Ç3 Ç4 Ç1 Ç2 Ç3 Ç4 Ç1 Ç2 Ç3 Ç4 Ç1 Ç Kaynak: TUİK, TCMB. 29

30 Dış Denge Cari Açık (12-Aylık Kümülatif, Milyar Dolar) Cari İşlemler Dengesi Cari İşlemler Dengesi (Altın hariç) Cari İşlemler Dengesi (Enerji ve altın hariç) Kaynak: TCMB. Son veri: Temmuz

31 İhracat Pazar Çeşitlenmesi İhracat Pazar Payı* (6 Aylık Hareketli Ortalama, Yüzde) 6 5 AB Avrupa (AB Hariç) Kuzey Amerika Asya MENA 2 1 Kaynak: TÜİK. *Altın hariç. Son Veri: Temmuz

32 İhracat Türkiye (Altın Hariç, 12 ay öncesine göre değişim, Yüzde) Kaynak:TÜİK Son veri: Temmuz

33 Kur Oynaklığı Seçilmiş Gelişmekte Olan Ülkeler ve Türkiye de Kur Oynaklıkları (Yüzde, gelecek 12 ay için ima edilen oynaklık) Gelişmekte olan ülkeler 26 Türkiye Kaynak: Bloomberg, TCMB. Gelişmekte Olan Ülkeler: Brezilya, Güney Afrika, Endonezya, Hindistan ve Türkiye yi içermektedir. Son Veri: 19 Eylül

34 Cari Açığın Finansmanı 1 Cari Açığın Temel Finansman Kaynakları (12-aylık kümülatif, Milyar Dolar) Portföy Diğer CA Kaynak: TCMB. *Portföy; hisse senetleri ve hükümetin yurtiçi borç senetlerini kapsamaktadır. **Diğer; bankalar ve diğer sektörlerin kısa ve uzun vadeli net kredileri, bankalar ve Hazine nin yurtdışına ihraç ettikleri tahviller ve bankalardaki mevduat kaleminin toplamından oluşmaktadır. 34

35 Özel Sektörün Dış Borç Yenileme Oranları (Yüzde, 6 Aylık Hareketli Ortalama) 2 Bankalar Banka Dışı Sektörler Kaynak: TCMB. Son veri: Temmuz 213. Banka dışı sektörlerin dış borç yenileme oranı 32. Sayılı Karara göre düzeltilmiştir. 35

36 Türkiye: Kamu Borcu AB Tanımlı Kamu Borç Stoku (GSYH ye Oran, Yüzde) * 214* 215* Kaynak: Maliye Bakanlığı, Orta Vadeli Program ( ). *Orta Vadeli Program ( ) tahminleri 36

37 Ülkelerin Kamu Borçları Gelişmiş Ülkeler ve Türkiye (GSYH ye Oran, Yüzde, 212) Gelişmekte Olan Ülkeler ve Türkiye (GSYH ye Oran, Yüzde, 212) Kaynak: IMF Fiscal Monitor Kaynak: IMF Fiscal Monitor 37

38 Türkiye: Risk Primi Türkiye-ABD 1 Yıllık Tahvil Faiz Farkları (Baz Puan) 12 1 Lehman Krizi Euro Bölgesi Borç Krizi FED in Çıkış Sinyali Kaynak: Bloomberg, TCMB. Son Veri: 2 Eylül

39 Türkiye: Risk Primi Türkiye 5 Yıllık CDS Fiyatları 9 Lehman Krizi 8 Euro Bölgesi Borç Krizi FED in Çıkış Sinyali Kaynak: Bloomberg, TCMB. Son Veri: 2 Eylül

40 Reel Faiz (Piyasa) Beklenen DİBS Reel Faizi* (Yüzde) Kaynak: TCMB. Son veri: Eylül 213 *Gösterge bileşik faiz Anketlere göre beklenen enflasyon 4

41 ENFLASYON 41

42 Enflasyon Enflasyon Tahminleri ve Gerçekleşmeler* (Yüzde) 12 Tahmin Aralığı* Belirsizlik Aralığı Çıktı Açığı Yıl Sonu Enflasyon Hedefleri Gerçekleşmeler Kaynak: TCMB. *Enflasyonun tahmin aralığı içinde kalma olasılığı yüzde 7 tir. 42

43 Enflasyon Karşılaştırması Türkiye ve Diğer Gelişmekte Olan Ülkeler Karşılaştırması (Yüzde, Ağırlıklı Ortalama) 3 Türkiye Gelişmekte Olan Ülkeler ,7 7,4 6,6 4,7 Kaynak: Bloomberg Gelişmekte olan ülkeler: Brezilya, Meksika, Çek Cumhuriyeti, Macaristan, Polonya, Güney Afrika, Çin, Hindistan, Rusya, Türkiye, Endonezya, Arjantin, Tayland, Kolombiya, Romanya, Ukrayna, Vietnam, Şili, Peru, Mısır ve Fas *213 ve 214 yıl sonu tahminleri Consensus Forecast ten alınmıştır. 43

44 Enflasyon Beklentileri % ve 24-Ay Sonrası TÜFE Beklentileri* ve Gerçekleşmeler 12 ay 24 ay Hedef Gerçekleşmeler Kaynak: TÜİK, TCMB. *TCMB Beklenti Anketi. 44

45 Enflasyonun Ana Eğilimi TÜFE ve Çekirdek Enflasyon (Yıllık Yüzde Değişim) TÜFE Çekirdek Enflasyon (I) Kaynak: TÜİK, TCMB. Son Veri: Ağustos

46 Likidite Politikası 2 18 Faiz Koridoru ve Ortalama Fonlama Maliyeti (TCMB, Yüzde) QE2 Euro Bölgesi Borç Krizi OMT QE3 FED in Çıkış Sinyali Lehman Krizi Faiz Koridoru 1 Hafta Vadeli Repo Faiz Oranı BİST Gecelik Faiz (1 günlük ortalama) TCMB Ortalama Fonlama Maliyeti Kaynak: BIST, TCMB. Son Veri: 18 Eylül 213i OMT: Doğrudan tahvil alım programı (ECB) QE: Niceliksel genişleme (FED) 46

47 TCMB Döviz Rezervi TCMB Döviz Rezervi (Altın Dahil, Milyon Dolar) Kaynak: TCMB. Son veri: 13 Eylül

48 TCMB Rezervleri (Milyar Dolar) TCMB diğer döviz rez. YP ZK için döviz ROM döviz TCMB diğer altın rez. Kıym.mad. için altın ROM altın Döviz Satımı (Milyar ABD Doları) Haziran Temmuz Ağustos Eylül Tutar (Milyar ABD Doları) ROM Döviz 3.2 YP Zorunlu Karşılıklar 29.2 Toplam 59.4 Kaynak: TCMB. Son Gözlem: Eylül 13,

49 TCMB Altın Rezervi TCMB Altın Rezervi (Milyon Dolar) Kaynak: TCMB. Son veri: 13 Eylül

50 Döviz Rezervlerindeki Artışın Kaynakları 1. İhracat Reeskont Kredileri 2. Rezerv Opsiyonu Mekanizması 5

51 Rezerv Opsiyonu Mekanizması - Döviz ROK Rezerv Opsiyonu Katsayısı (ROK) 2,8 1,4 Döviz Olarak Tutulabilecek Kısım (Yüzde)

52 Rezerv Opsiyonu Mekanizması - Altın ROK Rezerv Opsiyonu Katsayısı (ROK) 2,5 1, Altın Olarak Tutulabilecek Kısım (Yüzde) 52

53 Rezerv Opsiyon Mekanizması Döviz ROM Kullanım Oranı (Yüzde) Altın ROM Kullanım Oranı (Yüzde) İmkân Üst Limiti TL ZK için Döviz Tesis İmkânı Kullanımı İmkân Üst Limiti TL ZK için Altın Tesis İmkânı Kullanımı Kaynak: TCMB. Kaynak: TCMB. 53

54 BÜYÜME 54

55 Sermaye Sermaye Stoku (Sabit Fiyat, 27=1) Sabit Sermaye Oluşumu* (Yüzde, GSYH ye Oran, Cari Fiyatlar) Trend Sermaye Stoku Kaynak: TÜİK, TCMB. Son veri: 213 Ç2 Kaynak: TÜİK, TCMB. *Yıllıklandırılmış Son veri: 213 Ç2 55

56 İstihdam Oranı 47 İstihdam Oranı* (Yüzde, Mevsimsellikten Arındırılmış, + 15 Yaş) Kaynak: TÜİK, TCMB *Toplam çalışanların 15 yaş üzeri toplam nüfusa oranı. Son veri: Haziran

57 İşsizlik ve İstihdam İşsizlik Oranları* (Yüzde) İstihdam* (Bin Kişi) 2 18 İşsizlik Oranı (%) Tarım Dışı İşsizlik Oranı (%) Kayıtlı İstihdam (Tarım Dışı) Kayıt Dışı İstihdam (Tarım Dışı, sağ eksen) Kaynak: TÜİK. *Mevsimsellikten Arındırılmış Son veri: Haziran 213 Kaynak: TÜİK. *Mevsimsellikten Arındırılmış Son veri: Haziran

58 İstihdam Artış Hızları Yıllık Ortalama İstihdam Artışı* (Yüzde Büyüme, ) Kaynak: IMF WEO, TÜİK. *Doğal logaritma farkları 58

59 Tahsili Gecikmiş Alacaklar Bireysel ve Firma Kredileri TGA Oranları (Yüzde) 7, 7, 6,5 6, Firma Kredileri Bireysel Krediler 6,5 6, 5,5 5,5 5, 5, 4,5 4,5 4, 4, 3,5 3,5 3, 3, 2,5 2,5 2, 2, Kaynak: TCMB. Son Veri: 13 Eylül

60 Karşılıksız Çekler Karşılıksız Çek Oranları* Karşılıksız Çek Dönüşüm Oranı (Adet) Karşılıksız Çek Dönüşüm Oranı (Tutar) Kaynak: TCMB. *Karşılıksız çek dönüşüm oranları, takas odalarına ibraz edilen ve karşılıksız kalan çek adet ve tutarının toplam takasa ibraz edilen çek adet ve tutarı içindeki oranı. Son veri: Ağustos 213 6

61 Kredi Faiz Oranları (4 Haftalık Ortalama, Yıllık Faizler, Yüzde) Nakit Taşıt Konut Ticari Kaynak: TCMB. 61

62 Kredi Büyüme Oranları 4 Tüketici Kredileri* (13 Haftalık Yıllıklandırılmış Hareketli Ortalama, Yüzde) Tüketici Kredileri (212) Tüketici Kredileri (213) Tüketici Kredileri (27-212) Kaynak: TCMB. *Toplam bankacılık sektörü (Katılım bankaları dahil), TGA Hariç 62

63 45 Kredi Büyüme Oranları Ticari Krediler* (13 Haftalık Yıllıklandırılmış Hareketli Ortalama, Kur Etkisinden Arındırılmış, Yüzde) Ticari krediler 212 Ticari krediler 213 Ticari krediler (27-212) Kaynak: TCMB. *Toplam bankacılık sektörü (Katılım bankaları dahil, TGA Hariç) 63

64 Öncü Göstergeler Sanayi Üretimi ve Satın Alma Yöneticileri Endeksi(PMI)* (21=1, Mevsimsellikten Arındırılmış, Aylık) 7, 6, Sanayi Üretimi (sağ eksen) PMI 117,9 12, 115, 5, 5,9 11, 15, 4, 1, 3, 95, 2, 9, 1, 85,, 8, Kaynak: TÜİK, MARKIT, TCMB. * Sanayi üretimi verisi Temmuz 213, PMI verisi Ağustos 213 itibarıyladır. 64

65 Sanayi Üretimi Haziran İtibariyle Yıllık Değişim (Takvim Etkisinden Arındırılmış, Yüzde) Kaynak: Bloomberg, EuroStat, TÜİK. 65

66 Öncü Göstergeler 85 Kapasite Kullanım Oranı (Mevsimsellikten Arındırılmış, Yüzde) 4 Yatırım Harcaması Beklentisi* (Mevsimsellikten Arındırılmış) Kaynak: TCMB. Son veri: Ağustos 213 Kaynak: TCMB. *İktisadi Yönelim Anketi Soru 23: Geçmiş on iki aya kıyasla gelecek on iki ayda sabit sermaye yatırım harcaması beklentiniz. 66

67 Öncü Göstergeler 4 Sipariş Beklentileri* (Mevsimsellikten Arındırılmış) 12 Reel Kesim ve Tüketici Güven Endeksleri 9 3 İhracat İç piyasa RKGE 3 TUİK-TGE (sağ eksen) Kaynak: TCMB. *Gelecek 3 ay, İktisadi Yönelim Anketi Son veri: Ağustos 213 Kaynak: TCMB. Son veri: Ağustos

68 Büyüme GSYH (Mevsimsellikten Arındırılmış) 4,8 4,75 4,7 4,65 4,6 4,55 4,5 4,45 4, Kaynak: TÜİK, TCMB. 68

69 Genel Değerlendirme Enflasyonun önümüzdeki dönemde düşmeye devam etmesi beklenmektedir. Yurt içi nihai talep ve ihracat ılımlı büyüme eğilimlerini korumaktadır. Altın ticareti hariç tutulduğunda cari işlemler açığındaki kademeli iyileşme eğiliminin süreceği tahmin edilmektedir. Merkez Bankası fiyat istikrarını etkileyen gelişmeleri yakından takip ederek gereken tedbirleri almaya devam edecektir. 69

70 PARA POLİTİKALARI Erdem Başçı Başkan 24 Eylül 213 Denizli Sanayi Odası ve Denizli Ticaret Odası