Kod: ISG_TGE_06 SINIRLI ALAN TEHLİKELERİ GENEL AÇIKLAMA Bu bilgilendirme notu İSG İş Güvenliği Temel Eğitim Seti nin bir parçası olan Sınırlı Alan Tehlikeleri konulu eğitim kapsamında hazırlanmıştır. Eğitimin CD üzerinde kayıtlı ya da uzaktan eğitim şeklinde internet üzerinden erişimli biçimlerini temin etmek, diğer eğitim, faaliyet ve yayınlarımıza dair bilgi edinmek için www.isgyonetim.com adresini ziyaret edebilirsiniz. Güvenli ve sağlıklı günler dileriz. Saygılarımızla, Mesut DEMİRTAŞ İş Geliştirme Yöneticisi İSG mesutdemirtas@isg-yonetim.com BAŞLIKLAR SINIRLI ALAN TEHLİKELERİ... 2 Giriş... 2 Sınırlı Alanlar... 2 Sınırlı Alan Tehlikeleri... 2 Tehlikeli Atmosfer Koşulları... 2 Yanıcı Atmosfer... 3 Zehirli Atmosfer... 3 Tahriş Edici Atmosfer... 3 Boğucu Atmosfer... 3 Oksijen Eksikliği... 4 Alet Kullanımında Tehlikeler... 4 Termal Tehlikeleri... 4 Gürültü... 4 Yutulma veya Sıkışma... 5 Kayma ve Düşme Tehlikeleri... 5 Kimyasala Maruz Kalma... 5 Sınırlı Alan Tehlikelerinin Kontrolü... 5 Donanım Tehlikelerinin Kontrolü... 6 Isıdan Kaynaklanan Tehlikelerin Kontrolü... 6 Gürültü Kontrolü... 6 Yutulma ve Sıkışmanın Önlenmesi... 6 Kayma ve Düşmeyi Önleme... 7 Kimyasal Tehlikelerinin Kontrolü... 7 Bitirirken... 7 Mebusevleri M. Anıt C. Şafak A. 8/11 06510 Tandoğan Ankara 1

SINIRLI ALAN TEHLİKELERİ Giriş Bu bölümde sınırlı alanlarda karşılaşabileceğimiz tehlikeler hakkında bilgi edineceğiz. Kapsam dâhilindeki ele alınan konu başlıkları sınırlı alanların türleri, sınırlı alanların tehlikeleri ve sınırlı alan tehlikelerini kontrol etme yöntemleri şeklinde sınıflandırılabilir. Sınırlı Alanlar Bir sınırlı alan; personelin girebileceği ve işini gerçekleştirebileceği kadar geniş; gaz, sıvı tanklarında, silolarda, huni şeklindeki depolarda, kubbelerde, çukurlarda, maden ocaklarında olduğu gibi, giriş ve çıkışlar için sınırlı ya da kısıtlı yollara sahip; personelin sürekli kalması için tasarlanmamış bir alandır. Giriş izninin gerekli kılındığı sınırlı alanların genel özellikleri şu şekildedir: Tehlikeli bir atmosfer içeren ya da içerme potansiyeline sahip olmak Bir kişinin boğulmasına ya da tuzağa düşmesine yol açacak bir içyapıya sahip olmak İçine giren kişiyi içine çekme, yutma potansiyeline sahip bir malzemeyi barındırmak Personelin sağlığına ve güvenliğine karşı tehdit oluşturan, varlığı bilinen herhangi diğer tehlikeyi içinde barındırmak Sınırlı Alan Tehlikeleri Sınırlı alanlardaki tehlikeler şunları kapsar: Atmosferik tehlikeler İçyapı ya da donanımdan kaynaklanan tehlikeler Bir malzeme yığınının içine çekilme, yutulma ya da tuzağa düşme, sıkışıp kalma ile ilgili tehlikeler Kimyasallara karşı korunmasızlık sonucu baş gösteren tehlikeler Gürültüyle ilgili tehlikeler Tehlikeli Atmosfer Koşulları Tehlikeli atmosfer koşulları dört sınıfa ayrılabilir: yanıcı, zehirli, aşındırıcı-tahriş edici, boğucu-oksijen yetersizliğinin olduğu ortamlar. Mebusevleri M. Anıt C. Şafak A. 8/11 06510 Tandoğan Ankara 2

Yanıcı Atmosfer Yanıcı-her an parlayabilecek atmosfer koşullarının oluşmasına yol açan unsurlar şu şekildedir: Zenginleştirilmiş oksijen içeren ortam Yanıcı sıvıların buharlaşması Gerçekleştirilen işten arta kalan yan ürünler Kimyasal tepkimeler Tutuşabilen tozlardan oluşan bir karışım Sınırlı alanın içyapısındaki yüzeylerden serbest kalan kimyasallar Zehirli Atmosfer Zehirli atmosfer koşullarının oluşmasına neden olan kaynaklar şunları içerir: Üretim süreçleri Depolanmış ürünler Malzemelerin bileşenlerine ayrılması işlemleri Sınırlı alanda gerçekleştirilen işler Tahriş Edici Atmosfer Tahriş edici maddelere örnek olarak klor, ozon, hidroklorik asit, sülfürik asit, nitrojen dioksit, amonyak, sülfür dioksit verilebilir. Uzun süreli korunmasızlıklar söz konusu olduğunda, bir sınırlı alandaki aşındırıcı ya da tahriş edici maddeler kişiler üzerinde herhangi bir rahatsızlığa yol açtıklarına dair bir kanıt oluşturmayabilir ya da etkilerini çok düşük düzeylerde gösterebilir. Boğucu Atmosfer Boğucu atmosferler oksijen eksikliği nedeniyle oluşur. Bir sınırlı alanda oksijenin azalması ya tüketilmesine ya da alandan çıkarılmasına bağlı bir gelişmedir. Kaynak, ısıtma, bileme, metal kaplama işleri, paslanma şeklindeki kimyasal tepkimeler ya da sınırlı alanda çalışan personel gibi unsurlar mevcut oksijeni tüketir. Oksijenin ortamdan çıkması başka bir gazın birikmeye, toplanmaya başlaması sonucu meydana gelir. Alandaki havayı dışarı çıkaracak ve bu nedenle oksijen seviyesinin düşmesine yol açacak gazlara örnek olarak helyum, argon ve nitrojen gazları verilebilir. Karbondioksit de oksijeni yerinden edebilecek bir gazdır ve kanalizasyon sistemlerinde, depolama odalarında, ünitelerinde, tünellerde, kuyularda, vb. yerlerde doğal yollarla birikir. Mebusevleri M. Anıt C. Şafak A. 8/11 06510 Tandoğan Ankara 3

Oksijen Eksikliği Oksijen yetersizliği son derece tehlikeli bir durumdur. %17 lik bir oksijen yoğunlaşmasının bulunduğu bir ortamda nefes almada çekilen havanın hacmi artar, kalp atışları hızlanır. Bu oran %14-16 ya düştüğünde artan kalp atışlarına ilaveten kaslar arası koordinasyon zayıflar ve kişi birden bitkinleşir, kendini yorgun hisseder. %6-10 luk bir oksijen oranının etkileri mide bulantısı, kusma, bilinç kaybı ve hareket edememe şeklindedir. Oksijen yoğunluğunun %6 dan daha düşük bir seviyeye inmesiyle birlikte kişi düzensiz bir şekilde ve kasılmalarla birlikte nefes alır, sarsılma, çırpınma, kıvranma şeklindeki ani hareketlerde bulunur ve sonraki dakikalar içinde ölüm olayı gerçekleşir. Alet Kullanımında Tehlikeler Sınırlı alandaki donanım da sağlığınıza yönelik tehlikeler oluşturabilir. Mekanik donanım sıkışma, ezilme, tuzağa düşme ya da organların kesilmesi şeklinde tehlikelere yol açar; elektrikli donanım ise elektrik çarpmalarına neden olabilir. Güvenliğinizin garanti altına alınması için sınırlı alandaki tüm donanım personelin alana girişinden önce kilitlenmiş ve etiketlenmiş bir durumda olmalıdır. Termal Tehlikeleri Termal ya da ısıyla ilgili tehlikeler de sınırlı alanda kontrol altında tutulması gerekenler arasındadır. İnsanlar ile çevreleri arasındaki karşılıklı ısı değişimini etkileyen etmenler şu şekildedir: hava sıcaklığı, hava akımı, havadaki nem oranı, havada bulunan ve bir kaynaktan yayılan ısı miktarı. Vücut sıcaklığınız 39 dereceyi geçtiğinde ısıdan kaynaklanan bitkinlik, kramplar veya sıcak çarpmasına maruz kalırsınız. Soğuk ortamlarda soğuk ısırması, deri, damar ve uzuvların donması gibi tehlikeleri önlemek için özel tedbirler alınmalıdır. Gürültü Bir sınırlı alanda yoğunlaşmış bir gürültünün var olması işitme sisteminin zarar görmesi riskini arttırır ki bu da geçici ya da kalıcı sağırlığa yol açabilir. İşitme sistemine yönelik herhangi bir tehdit oluşturmasa da sınırlı alanda mevcut olan gürültü içerideki personelin dışarıdaki acil durum müdahale görevlisiyle iletişim kurmasına engelleyebilir. Mebusevleri M. Anıt C. Şafak A. 8/11 06510 Tandoğan Ankara 4

Yutulma veya Sıkışma Kişinin sınırlı alanda var olan malzemenin içine batması durumunda bir içe çekilme, yutulma tehlikesi söz konusudur. Sınırlı alan dâhilinde hareketi zorlaştıran dar geçiş noktaları ya da çeşitli donanımın yer alması durumunda kişinin söz konusu yerlere sıkışması, takılıp kalması sonucu ortaya çıkan bir tuzağa düşme tehlikesi söz konusudur. Kayma ve Düşme Tehlikeleri Düşme ve kayma ile ilgili tehlikelere şu unsurlar neden olabilir: Sınırlı alan içindeki malzeme kalıntıları, artıkları Kaygan iskeleler ya da merdivenler Üzerinde yürünen yüzeylerin düzgün olmaması Üzerinde yürünen yüzeylerde deliklerin, boşlukların bulunması Zayıf ışıklandırma Sınırlı alanın iç tasarımından kaynaklanan ve sendelemeye, tökezlemeye, takılmalara yol açabilecek engeller Kimyasala Maruz Kalma Bir sınırlı alandaki kimyasallara maruz kalma şu unsurlardan ötürü gerçekleşebilir: Alan içinde daha önceden kalan, artık durumundaki malzemeler Alan içinde gerçekleştirilen işin türü Birbiriyle uyuşmayan kimyasallara ya da süreçlere ilişkin tepkimeler, etkileşimler Kimyasallar vücudunuza yeme-içme, solunum ya da emilim sonucu girebilir. Sınırlı Alan Tehlikelerinin Kontrolü Tehlikeli sınırlı alanlara girişlerden önce bir giriş izin belgesi doldurulmalı ve güvenli giriş koşulları sağlanmalıdır. Tüm tehlikeler kontrol altına alınmalı ya da ortadan kaldırılmalıdır. Bir giriş yardımcı personeli alanın giriş noktasının dışında görevlendirilmelidir ve giriş yapan tüm personel mevcut tehlikelere ve prosedürlere ilişkin bilgilendirilir. Mebusevleri M. Anıt C. Şafak A. 8/11 06510 Tandoğan Ankara 5

Donanım Tehlikelerinin Kontrolü Giriş izninin gerekli kılındığı bir sınırlı alana girilmeden önce tüm fiziksel tehlikeler ya kontrol altına alınmalı ya da ortadan kaldırılmalıdır. Yanlışlıkla ya da kazara harekete geçirilmelerini önlemek için tüm mekanik ve elektrikli donanım kilitlenmeli ve etiketlenmelidir. Girişten önce sınırlı alanda bulunan tüm sıvılar ve malzemeler boşaltılmalıdır. Sınırlı alanda personelin bulunduğu sırada içeri malzeme ya da sıvı akışını önlemek için tüm boru hatlarının bağlantısı kesilmeli ya da bloke edilmelidir. Isıdan Kaynaklanan Tehlikelerin Kontrolü Sıcağa ya da soğuğa karşı tedbirler dâhilinde şu faaliyetler sıralanabilir: Isı ve soğuk yayan kaynakları izole etme, Alandaki atmosferin güvenli bir sıcaklığa ulaşmasına imkân tanıma, Geçici havalandırma sistemlerini kullanma, Özel koruyucu giysiler kullanma Gürültü Kontrolü Gürültü, bir sınırlı alanda normalden daha yüksek seslerde ve daha güçlü olabilir. Tüm gürültü kaynakları izole edilmelidir. Titreşim oluşturan aletleri kullananlar donanım üzerindeki titreşim azaltıcı sistemleri ya da anti-titreşim eldivenlerini kullanmak suretiyle titreşimi azaltmalıdırlar. Yutulma ve Sıkışmanın Önlenmesi Sınırlı alanın sıvı ya da çok küçük parçacıklardan oluşan katı malzeme yığınlarını içinde barındırması durumunda bir içine düşme, yutulma, içine çekilme tehlikesi söz konusudur. Bu maddeler kişinin solunum sistemini doldurarak ya da tıkayarak ölüme yol açabilir. Bunun yanı sıra, vücut üzerinde yeterli bir kuvvet uygulayarak kişinin ezilme, sıkışma, boğulma, vb. yollarla ölmesine de neden olabilir. Alana girişlerden önce alan içinde var olan tüm malzeme ya da sıvılar az önce belirttiğimiz tehlikelerin önlenmesi için alanda tahliye edilmelidir. Dar ya da bükülen, kıvrılan, eğimli geçiş yollarına sahip sınırlı alanlarda tuzağa düşme olarak adlandırılan bir tehlike söz konusudur. Giriş prosedürleri sizin, giysilerinizin ya da diğer KKDlerin bu gibi tehlikeli noktalarda takılıp kalmasını, sıkışmasını, hareket edemez hale gelmesini önleyecek bir yöntemi personelin kullanımına sunmalıdır. Mebusevleri M. Anıt C. Şafak A. 8/11 06510 Tandoğan Ankara 6

Kayma ve Düşmeyi Önleme Kayma, düşme, takılma, tökezleme gibi durumlar şu tedbirlerle önlenebilir: Alanının girişinde ve iç kısmında yeterli aydınlatmanın sağlanması, Giriş için uygun merdivenlere ya da iskelelere sahip olma, Yürüyüş yollarının kayganlaşmasına neden olan malzemeleri ortadan kaldırma, Alandaki geçici hortumları ve servis iplerini zeminden daha yukarıda bir konumda tutma, Kimyasal Tehlikelerinin Kontrolü Eğer mümkünse alandaki tüm kimyasalların ve depolanmış malzemelerin dışarı çıkarılması suretiyle kimyasallarla ilgili tüm tehlikeler kontrol altına alınmalıdır; bunun olası olmadığı zamanlarda kimyasal tehlikelere karşı uygun KKD nin kullanılması sağlanmalıdır. Bitirirken Sınırlı alanlar birçok tehlikeyi barındırabilir. Alanda meydana gelebileceği bilinen tüm tehlikelerin nasıl kontrol altına alındığını veya kontrol altında tutulduğunu bilmeden, her bir giriş için geçerli acil durum prosedürlerini öğrenmeden bir sınırlı alana asla girmeyin. Giriş izninin gerekli kılındığı bir sınırlı alana girmek için; Bir izne sahip olmalısınız; Doldurulmuş bir giriş izin belgesine sahip olmalısınız; Söz konusu sınırlı alan için uygun bir şekilde eğitilmiş olmalısınız; Giriş süreci dâhilinde sizinle birlikte çalışacak bir amir ve bir giriş yardımcı personeliyle birlikte olmalısınız. Mebusevleri M. Anıt C. Şafak A. 8/11 06510 Tandoğan Ankara 7