BÖLÜM BİNA İÇİ DOĞALGAZ TESİSATI Amaç: Doğalgazın binalarda kullanım yerlerini, bağlantılarını ve boru çapı hesabını öğrenme
3.1. DOĞALGAZIN BİNALARDA KULLANIM YERLERİ Doğalgaz genel anlamda ham madde ve yakacak olmak üzere iki işlem için kullanılır. Binalarda ise yakacak, sıcak su temini ve merkezi ısıtmada doğalgaz kullanılmaktadır. Binalarda doğalgaz kullanımını üç grupta toplamak mümkündür. 3.1.1. Mutfak Amaçlı Kullanım Doğalgazın tüp gaza göre temel üstünlüğü sürekli oluşu ve maliyet düşüklüğüdür. Temizliği ve sürekliliği nedeniyle ocak ve fırınlarda kullanılmaktadır. 3.1.2. Sıcak Su Amaçlı Kullanım Sıcak su ihtiyacını karşılamak için tüp gazlı şofbenler ile katı ya da sıvı yakıtlı termosifonlar kullanılmaktadır. Bunların da yakacak stoku ve kül, is gibi sorunları vardır. Doğal kullanımı ile birlikte bu sorunlar ortadan kalkar. Kombi, kat kaloriferi gibi cihazlar hem ısı hem de sıcak su ihtiyacını karşılarlar. 3.1.3. Isınma Amaçlı Kullanım: a) Ferdi Isınma: kişilerin ısıtma cihazlarını yaşadıkları mahalde kendi konfor istekleri doğrultusunda kullanarak ısınma şeklidir. Kombiler, kat kaloriferleri, soba ve şömineler bu amaçlı kullanılan ısınma cihazlarıdır. b) Merkezi Isıtma Amaçlı Olarak: Merkezi sistem birden fazla bağımsız bölümün bir kazan dairesinden ısıtılmasıdır. Genellikle 12 veya daha fazla bağımsız bölüm içeren binalarda ilk yatırım maliyeti ve tesisatın işletme şartları açısından tavsiye edilir. Doğalgaz kullanımında merkezi ısıtma kalorifer kazanı, brülör, otomatik kontrol sistemi, sirkülasyon pompası, baca, tesisat armatürleri, emniyet donanımları, vana, pompa, doğalgaz sayacı, izolasyon, borulama gibi temel unsurlardan oluşan bir sistemdir. Doğalgaz yakıldığında duman gazları ile birlikte su buharı ortaya çıkmaktadır. Duman gazlarındaki su buharının kazan içinde yoğuşması kazanın ömrünü kısaltan en önemli faktördür. Yoğuşan su buharı asidiktir ve metal malzemelerde tahribata neden olur. Bu nedenle merkezi ısıtma sistemlerinde kullanılan kazanlarda yoğuşma kontrol altına alınmalıdır. Bu ise otomatik kontrol vasıtasıyla dönüş suyunun kontrolü ile gerçekleşir. İlk yatırım ve işletme maliyeti düşüktür. Özellikle otomatik kontrol ilavesi ile sistem daha kontrollü hale geldiği için işletme maliyeti daha da düşecektir. Ayrıca ısınma tek noktadan olduğu için daha emniyetlidir. 3.2. DOĞALGAZ TESİSATI HESABI Doğalgaz tesisatı hesapları, kalorifer, sıhhi tesisat, hesaplarına benzer ve tablolardan yararlanılır. Boru çaplarının hesabı genel olarak boru hatlarındaki basınç kayıplarının hesabına dayanır. İç tesisat hesabı aşağıdaki adımlardan oluşur. 3.2.1. Tesisat Planının Bölümlere Ayrılması Tesisat planında, boru tesisatı tesisat bölümlerine ayrılır. Boru hattından geçen maksimum debi, Vs nin veya tesisata ait parçalarının sembollerinin değiştiği yerde, ilgili tesisat bölümü biter ve başka bir tesisat bölümü başlar. Tesisat bölümlerinde yerel kayıp oluşturan fittings ve armatürlerden bölümün başında olanı göz önüne alınan tesisat
bölümüne aittir. En sondaki eleman ise diğer diğer tesisat bölümünde sayılır. Sadece karşı akım T parçası sonunda bulunduğu tesisat bölümüne ait sayılır. 3.2.2. Kritik Devrenin Seçilmesi Girişten itibaren en uzak ve en fazla gaz geçen devre kritik devredir. Kritik devredeki tesisat bölümleri numaralandırılır. 3.2.3. Maksimum Gaz Debisinin Belirlenmesi Konutlarda ve küçük işletmelerdeki cihazlarda max debi (Vs) aşağıdaki denklem ile bulunur. V V. f V. f V. f V. f S H H D D R R U U Bu ifadedeki indisler; H: Ocaklar, fırınlar D: Şofbenler R: Soba ve termosifonlar U: Kombi cihazlar, kat kaloriferi Yukarıdaki denklemde V gaz tüketim cihazlarının her birinin tükettiği gaz miktarını gösterir ki buna bağlantı değeri denir. Birimi m 3 /h olarak verilir. Çeşitli gaz tüketim cihazları için verilen değerleri Çizelge 3.1 de gösterilmiştir. En çok rastlanan cihazlar için bağlantı değerleri (V), farklı gaz işletme alt ısıl değerlerine (H U,B ) bağlı olarak bu çizelgeden alınabilir. Çizelgede bulunmayan cihazların bağlantı değerleri cihaz imalatçısının verilerinden alınabilir. İkinci gaz ailesi ile ilgili bağlantı değerlerinin doğalgazın L grubu için hesap edilmesi tavsiye edilir. Göz önüne alınan bir tesisat bölümünün beslediği aynı türden cihazların toplam bağlantı değeri V, cihaz sayısı ile Çizelge 3.1 deki bağlantı değerlerinin çarpımı ile bulunur. Ancak bir tesisat bölümünden geçen gaz debisi bu toplam değer değildir. Cihazların tamamının aynı anda çalışması ihtimali çok küçüktür. O halde toplam değer cihaz türüne bağlı bir küçültücü katsayı ile çarpılmalıdır. İhtimal hesabı ile bulunan bu katsayıya eş zaman faktörü (f) adı verilir. Cihaz türüne ve cihaz sayısına bağlı f değerleri Çizelge 3.2 de verilmiştir. Şüpheli hallerde f değeri 1,0 alınmalıdır. Örnek: Bir tesisat bölümünde aşağıdaki cihazlar bağlı ise tesisat bölümünden geçen maksimum gaz debisi ne olur? 5 adet fırın 5 adet şofben (27,9 kw) 20 adet soba (7 kw) Çizelge 3.1 ve 2 den cihazların bağlantı değerleri ve eş zaman faktörleri bulunarak, V V. f V. f V. f V. f V S H H D D R R U U s 5.1, 2.0, 294 5.3, 2.0,320 20.0,8.0,387 3 Vs 13, 076 m / h olarak bulunur.
Çizelge 3.1. Cihazların Gaz Bağlantı Değerleri (V) Gaz tüketi m cihazı Ocakfırın Şofbe n Term osifon Su hacmi Oda ısıtıcıs ı (Soba) Sıcak su kazan ı Komb i su ısıtıcıs ı Kalori fer kazan ı Anma ısıl gücü NL (kw) İşletme alt ısıl değeri HU,B (kwh/m³) ye bağlı olarak bağlantı değeri V (m³/h) 1. Gaz 4. Gaz 2. Gaz ailesi ailesi ailesi L grubu H grubu Hu,B = 4,2kWh/ m³ Hu,B = 8,6kWh/ m³ Hu,B = 10,6kW h/m³ Hu,B = 6,3kWh/ m³ 4fl. 3,0 1,5 1,2 2,0 8,7 2,5 1,2 1,0 1,6 17,5 5,0 2,4 2,0 3,3 22,7 6,5 3,2 2,6 4,3 27,9 8,0 3,9 3,2 5,3 6,9 1,9 0,9 0,7 1,3 7,6 2,1 1,0 0,8 1,5 8,3 2,3 1,1 0,9 1,6 8,7 2,4 1,2 1,0 1,7 10,5 2,9 1,4 1,2 1,9 3,5 1,0 0,5 0,4 0,7 4,7 1,3 0,6 0,5 0,9 7,0 2,0 1,0 0,8 1,3 9,3 2,7 1,3 1,1 1,8 11,6 3,3 1,6 1,3 2,2 5,0 1,4 0,7 0,6 1,0 6,0 1,7 0,8 0,7 1,1 7,0 2,0 1,0 0,8 1,3 8,0 2,3 1,1 0,9 1,5 9,0 2,6 1,3 1,0 1,7 9,3 2,7 1,3 1,1 1,8 10,0 2,9 1,4 1,1 1,9 11,0 3,1 1,5 1,2 2,1 14,0 4,0 1,9 1,6 2,6 17,5 5,0 2,4 2,0 3,3 18,6 5,3 2,6 2,1 3,5 20,9 6,0 2,9 2,4 4,0 23,3 6,7 3,2 2,6 4,4 30,0 8,6 4,2 3,4 5,7
Çizelge 3.2. Cihaz türüne bağlı olarak eş-zaman faktörü (f) Cihazların sayısı 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 26 27 28 29 30 Cihaz türüne bağlı olarak eş-zaman faktörü f H f D f R f U 0,621 0,448 0,371 0,325 0,294 0,271 0,253 0,239 0,227 0,217 0,208 0,201 0,194 0,188 0,183 0,178 0,173 0,169 0,166 0,162 0,159 0,156 0,153 0,151 0,148 0,146 0,144 0,142 0,140 0,138 1,000 0,607 0,456 0,373 0,320 0,283 0,255 0,234 0,217 0,202 0,191 0,180 0,172 0,164 0,157 0,151 0,146 0,141 0,137 0,133 0,129 0,125 0,122 0,119 0,117 0,114 0,112 0,110 0,108 0,106 1,000 0,800 0,703 0,641 0,597 0,564 0,537 0,515 0,496 0,480 0,466 0,454 0,443 0,432 0,423 0,415 0,407 0,400 0,394 0,387 0,382 0,376 0,371 0,366 0,362 0,357 0,353 0,349 0,346 0,342 1,000 0,883 0,822 0,782 0,752 0,729 0,710 0,694 0,680 0,668 0,657 0,648 0,639 0,631 0,624 0,617 0,611 0,605 0,599 0,594 0,590 0,585 0,581 0,577 0,573 0,569 0,566 0,562 0,559 0,556 3.2.4. Basınç Kayıplarının Hesabı Bina içi tesisatta kabul edilebilir toplam basınç kaybı 2,8 mbar değerindedir. Bina girişindeki regülatör ile en sondaki cihaz arasında gazın akışı için kullanılacak olan bu basınç farkının, Pm hatlar arasındaki dağılımı Çizelge 3.3 de verilmiştir. Bu dağılım çok daireli binalarda hesabın sistematik bir biçimde yapılabilmesi için ortaya konmuştur.
Örneğin bir villa iç tesisatında böyle bir dağılıma gerek duyulmaksızın toplam basınç kaybını kullanacak şekilde boru çapı hesaplanır. Bu çizelgedeki değerler gaz şirketince izin verilmediği sürece aşılmamalıdır. Çizelge 3.3. Kabul edilebilir basınç kaybının hatlar arasındaki dağılımı Kabul edilebilir Hat basınç kaybı (mbar) Bina bağlantı hattı 0,2 Dağıtım hattı 0,3 Düşey kolon hattı 0,0 Sayaç bağlantı ve tüketim 0,8 hattı Cihaz bağlantı hattı 0,5 Sayaç 1 Toplam 2,8 Bina içi tesisatta gaz hızı sınır değeri ise 6 m/s dir. Bu değer hiçbir tesisat bölümünde aşılmamalıdır. Her tesisat bölümündeki toplam basınç kaybı, P aşağıdaki denklem ile ifade edilir. R. L Z PH Bu denklemde; R : Özgül sürtünme kaybı (mbar/m) L : Boru boyu (m) R.L : Sürtünme basınç kaybı (mbar) Z : Yerel basınç kaybı (mbar) : Yükseklik farkından doğan basınç kaybı veya kazancı (mbar) P H Boru hesabında ana kriter, her hatta meydana gelecek basınç kaybının müsaade edilebilir basınç kaybından küçük olmasıdır. Yani; P m olmalıdır. Basınç kayıplarının hesabı ve boru çapının belirlenmesi Çizelge 3.4 de görülen hesap föyü yardımı ile yapılır ve sonuçlar bu föye işlenir. Hesaba bina bağlantı hattından başlanır.
Çizelge 3.4. Hesap föyü Hesap yapılacak hattın adı yazıldıktan sonra bu hattaki tesisat bölümleri (TB) sıra ile ele alınır. Çizelge 3.4 de, 1. sütuna TS numarası yazılır. 2. sütuna bu bölümün beslediği cihazların sayıları, 3. sütuna toplam bağlantı değerleri ve 4. sütuna eş zaman faktörleri işlenir. 3. ve 4. sütun çarpımı 5. sütuna ve toplam değer de V S olarak 6. sütuna yazılır. 7. sütuna ise tesisat bölümündeki boru boyu L işlenir. Göz önüne alınan tesisat bölümü için boru çapı, DN seçilir. Hesap bir deneme yanılma yöntemine dayanmaktadır. Seçilen çaplara göre hesaplanacak toplam basınç kaybının hattaki müsaade edilen basınç kaybından küçük olup olmadığı kontrol edilir. Aksi halde yeni boru çapları seçilerek hesaplar tekrarlanır. İlk tahmin için hızın 2 m/s mertebesinde olduğu boru çapı seçimi tavsiye edilir. Seçilen boru çapı, DN 8. sütuna işlenir.
3.2.4.1. Boru Sürtünme Kaybı Akışkanın viskozite bağlı olarak gerek kanal cidarları ile ve gerekse akışkanın kendi molekülleri arasındaki sürtünmeler dolayısı ile oluşan kayba sürtünme kaybı denir. Sürtünme kaybı Darcy Kanununa göre; P s L V f... D 2 2 ifadesine göre hesaplanır. Burada; P s : Sürtünme Kaybı (Pa) f : Boyutsuz sürtünme kayıp katsayısı D : Boru çapı (m) L : Boru uzunluğu (m) : Akışkanın yoğunluğu (kg/m 3 ) V : Akışkanın hızı (m/s) Bu ifadedeki boyutsuz sürtünme katsayısı, cidarın pürüzlülüğüne, akışkan cinsine, kanal çapına ve akışın Reynolds (Re) sayısına bağlıdır. Boru çapı küçülürse hız artar. Hız artarsa, basınç kaybı hızın karesi ile doğru orantılı olarak artar. Genel olarak tesisatta boru çapları ne kadar küçük seçilirse sistem o kadar ucuz olur. Ancak, buna karşılık kullanılması gereken basınç farkı artar. O halde boru hesabı temelini, basınç farkı teşkil eder. Çizelge 3.5. Maksimum debi (Vs) ve anma çapına bağlı olarak akış hızı (v) ve özgül sürtünme basınç kaybı (R) (2. gaz ailesi ve DIN 2440 a uyan çelik boru için)
Çizelge 3.6. Yerel kayıp katsayıları
Çizelge 3.7. Akış hızı yerel kayıp katsayıları toplamına göre yerel basınç kaybı (Z) (2. gaz ailesi gazları için) Yukarıdaki denklemin yerine sürtünme kaybı olarak, R. L s ifadesi pratik hesaplamalar için kullanılabilir. Bu denklemde; R : Özgül sürtünme kaybı (mbar/m) L : Boru boyu (m) : Sürtünme basınç kaybı (mbar) P s Çizelge 3.5 de çelik borular için, maksimum gaz debisi Vs ve boru çapı DN ye bağlı olarak gaz hızı ve özgül sürtünme basınç kaybı R değerleri verilmiştir. Çizelgeden okunan V ve R değerleri sırası ile 9. ve 10. sütunlara işlenir. 7. sütundaki L ve 10. sütundaki R değeri çarpılarak bulunan sürtünme kaybı R.L değeri 11. sütuna yazılır. 3.2.4.2. Yerel Basınç Kaybı: Bir tesisat bölümündeki bağlantı elemanları ve armatürlerden dolayı doğan yerel basınç kayıpları; akış hızı (v) ve elemanlarının yerel kayıp katsayılarının toplamına bağlıdır. Yerel kayıp katsayıları değerleri çeşitli elemanlar için Çizelge 3.6 da verilmiştir.
Çizelge 3.6 da 1. satıra tesisat bölüm numaraları yazılır. Göz önüne alınan tesisat bölümünde mevcut fittings ve armatürlerin sayısı söz konusu sütuna yazılır. Sonra bu adetler karşılarındaki değerleri ile çarpılıp toplanarak son satıra bölümüne işlenir. Bu değer aynı zamanda Çizelge 3.4 deki 12. sütuna taşınır. Çizelge 3.7 den faydalanılarak v hız değeri ve özel katsayısı değerleri yardımı ile Z yerel basınç kaybı bulunur ve Çizelge 3.4 deki 13. sütuna yazılır. 3.2.4.3. Yükseklik Farkından Doğan Basınç Kaybı Doğalgaz ve havanın yoğunluklarının farklı oluşu nedeniyle aşağı inen ve yukarı çıkan borularda basınç farkları oluşur. Bu basınç kaybı; 0,04. H ( mbar) H şeklinde ifade edilir. Yukarı çıkan borularda H (+) işaretli, aşağı inen borularda ise H (-) işaretli alınacaktır. Dolayısı ile aşağı inen borularda basınç kaybı, yukarı çıkan borularda ise basınç kazancı söz konusudur. Çizelge 3.4 de H işareti ile birlikte 14. sütuna ve yukarıdaki denkleme göre hesaplanan P işareti ile birlikte 15. sütuna yazılır. 3.2.5. Hesabın Tamamlanması Toplam basınç kaybı, P ; R. L Z PH denklemi uyarınca Çizelge 3.5. deki 11., 13. ve 15. sütundaki basınç kayıpları cebrik olarak toplanmak sureti ile bulunur ve 16. sütuna yazılır. Göz önüne alınan bir hatta kaç tane tesisat bölümü varsa her biri için bu işlem tekrarlanır. Sonunda 16. sütundaki basınç kayıpları toplanarak hattaki toplam basınç kaybı bulunur. Bu değer 17. sütunda müsaade edilen Pm ile karşılaştırılarak uygun olup olmadığı kontrol edilir. Hattaki toplam basınç kaybı, müsaade edilen basınç kaybına eşit veya ondan biraz küçükse seçilen çaplar uygundur. Aksi taktirde hattaki boru çapları yeniden seçilerek işlem tekrarlanır. 3.2.6. Kazan Dairesi Hattı Hesabı Bu tip uygulamalarda boru çapı hesabı yukarıda anlatılan iç tesisat hesabı kapsamındadır. Ancak dağıtım hattındaki ayrımdan kazana kadar aynı tek çaplı boru kullanıldığında tesisatı bölümlere ayırmaya gerek yoktur. Sayaç dışında boru hattında kullanılabilecek basınç düşümü 1,6 mbar değerindedir. Ortak dağıtım hattındaki basınç düşümünü de bu hesapta göz önüne almak gerekir. Boru çapının hesabı amacı ile önce hız 2,5 m/s mertebesinde kalacak şekilde boru çapı tahmin edilir. Daha sonra sıra ile hattaki sürtünme kayıpları hesaplanır. Toplam basınç kaybının 1,6 mbar a yakın veya daha az ise, seçilen çap uygundur. Aksi taktirde yeni çap değeri tahmin edilerek hesap tekrarlanır.
3.2.7. Boru Çapı Hesabı İle İlgili Örnekler Örnek 1: Isıl gücü 30 kw ve gaz bağlantı değeri, V=3,4 m 3 /h olan villa kaloriferi boru hattı uzunluğu, L=15 m, yükselti farkı, H =-3,0 m ve hesaplanan toplam yerel basınç kayıp katsayıları =8,0 değerindedir. Kazan dairesi hattı regülatörden hemen sonra ayrılmaktadır. Buna göre boru çapı kaç inç olmalıdır. Boru çapı DN 20 tahmin edilirse, Çizelge 3.5 den R=0,072 mbar/m ve v=2,6 m/s okunur.buna göre; s s s R. L 0, 072.15 1,08 mbar bulunur. Çizelge 3.7 den ise =8,0 ve v=2,6 m/s değerlerine göre Z=0,21 mbar bulunur. Yükselti farkından doğan basınç kaybı ise; 0,04. H H H H 0, 04.3 0,12 mbar bulunur. Buna göre toplam basınç kaybı; R. L Z H 1, 08 0, 21 0,12 1, 41mbar olup, müsaade edilen 1,6 mbar değerinden küçüktür ve uygundur. Dolayısı ile boru çapı DN 20 (3/4 ) olmalıdır. (1 inç=25,4 mm) Örnek 2: Özgül sürtünme kaybı R=0,072 mbar/m olan 10 m uzunluğundaki bir doğalgaz kalorifer boru hattındaki sürtünmeden dolayı meydana gelen basınç kaybı nedir? s s s R. L 0, 072.10 0,72 mbar Örnek 3: Gaz bağlantı değeri 3,4 m 3 /h olan villa kaloriferi boru hattından geçen doğalgazın hızının 2,6 m/s olması istenmektedir. Buna göre borunun çapı kaç inç olmalıdır.
V v. A ( Debi Hız. Alan) 3 V 3,4 / 3600 m / s A v 2,6 m / s A 3, 63.10 m 4 2 2. d A eşitliğinden 4 d 0, 0215m d 3/ 4" Örnek 4: Aşağıdaki şekilde yedi daireli ve bir küçük işletmesi (ekmek fırını)olan konut binasının gaz tesisat şeması görülmektedir. Buna göre boru çapları hesabını yapınız. Şekil 3.1. Yedi daireli ve bir fırını olan binanın gaz tesisat şeması Çeşitli cihazlarla donatılmış yedi birimlik bir konut ve bir küçük işletmeye (ekmek fırını) L grubundan doğalgaz beslenmektedir. Örnek DIN 2440 a uygun bir çelik boru için hesaplanmıştır. Boru tesisatı Şekil 3.1 de görüldüğü gibi ana kapatma vanasından (HAE) veya basınç regülatöründen sonra başlayan ve ayrı ayrı cihaz bağlantı hatlarından oluşan tesisat bölümlerine (TB) ayrılmıştır. Her birime tesis edilmiş cihazların sayısı, türü ve anma ısıl güçleri şemada verilmiştir. Ekmek pişirme fırını ve diğer fırın cihazları cihazları ile birlikte küçük işletmenin kullanma şartları dikkate alınarak maksimum debisi 12,0 m 3 /h olarak belirtilmiştir. İlk önce verilen değerlere göre her tesisat bölümünün maksimum
debisi (Vs) hesaplanır. Bunun için her bir bölümdeki değerler Föy 1a ya yazılır (bakınız Çizelge 3.8 ve 9). 2. sütun, cihaz türüne bağlı olarak cihaz sayısı, 3. sütun, cihaz türüne bağlı olarak toplam debi VA cihaztürü. Bu her cihaz için ayrı hesapla bulunur. Bunun için her cihazın bağlantı değeri ya imalatçının verilerinden ya da Çizelge 3.1 den alınır. 4. sütun, cihaz türü ve sayısına bağlı olarak eş zaman faktörü, Çizelge 3.2 den alınır. 5. sütun, sütun 3 ve 4 den alınır. 6. sütun, 5. sütuna yazılan değerlerin toplamıdır. O tesisat bölümüne ait maksimum debiyi verir. Küçük işletmenin maksimum debisi AB, BC ve CD bölümlerine dahil değildir. 7. sütuna, her bir tesisat bölümünün uzunluğu yazılır. 8, 9 ve 10. sütuna sırasıyla, boru çapı, hız ve özgül sürtünme basınç kaybı değerleri yazılır. Bunun için, maksimum debi (Vs) ve boru çapı DN ye bağlı olarak Çizelge 3.5 den faydalanılır. Burada boru çapı seçiminde ilk yaklaşım olarak hızın (v) 2 m/s değerleri civarında olması ve 3 m/s değerini aşmaması esas alınır. Çizelgeden yararlanılırken de (Vs) nin ara değerleri için (R) ve (v) değerleri okunurken interpolasyon yapılır. 11. sütun, 7 ve 10. sütunun R.L çarpımı boru sürtünmesinden doğan basınç kaybını verir. Her tesisat bölümünde toplam yerel kayıp katsayıları Çizelge 3.10 ve 11 yardımıyla bulunarak Çizlge 3.8 ve 9 un 12. sütuna yazılır. Yerel basınç kayıpları Çizelge 3.7 den hıza bağlı olarak bulunur (gerekirse interpolasyon yapılır) ve 13. sütuna yazılır. Yukarıya çıkan veya aşağı inen hatlarda Çizelge 3.8 ve 9 un dipnotu dikkate alınarak yükseklik farkı H 14. sütuna yazılır. 14. sütundaki değer gazın kaldırma değeri (bu örnek için: 2.gaz ailesi) (-0,04) ile çarpılarak 15. sütuna yazılır. 11, 13 ve 15. sütundaki değerlerin toplamı, söz konusu tesisat bölümündeki toplam basınç kaybı olarak 16. sütuna yazlır. Bir hattın tesisat bölümleri toplam basınç kayıplarının toplamı TS, hattın kabul edilir basınç kaybını ZUL geçerse yeniş boru çapları seçerek hesaplar tekrar yapılmalıdır.
Çizelge 3.8. Föy 1a nın dağıtım ve kolon hattı için kullanılması
Çizelge 3.9. Föy 1a nın cihaz sorti ve tüketim hatları için kullanılması
Çizelge 3.10. Föy 2 nin dağıtım ve kolon hattı için kullanılması
Çizelge 3.11. Föy 2 nin cihaz sorti ve tüketim hatları için kullanılması