İÇİNDEKİLER ÖNSÖZ...III İÇİNDEKİLER...V 1.BÖLÜM TEMEL KAVRAMLAR 1.İhtiyaç...1 a)ihtiyaçların Özellikleri...2 b)ihtiyaçların Çeşitleri...3 2.Mal ve Hizmet...4 3.Fayda...6 4.Değer...6 5.Üretim...7 6.Üretim Faktörleri...8 a)emek...8 b)sermaye...8 c)doğal Kaynak...8 d)müteşebbis...8 7.Tüketim...9 8.Ekonomik Etkinlik...9 9.İşbölümü, Uzmanlaşma ve Mübadele...9 10.Verimlilik...10 11.Ekonomik Birimler...10 a)hanehalkı...11 b)firmalar...11 c)devlet...11 SORULAR...11 V
2.BÖLÜM KITLIK, EKONOMİ BİLİMİ VE KITLIK SORUNUNUN ÇÖZÜMÜ 1.Sınırsız İstekler...17 2.Kıt Kaynaklar, Kıtlık Kanunu ve Ekonomi Bilimi...18 3.Kıtlık ve Tercih...19 4.Tercih ve Alternatif Maliyet...19 a)tüketim Kararlarında Alternatif Maliyet...20 b)üretim Kararlarında Alternatif Maliyet ve Üretim Olanakları Eğrisi...20 c)devlet Harcama Kararlarında Alternatif Maliyet...23 SORULAR...23 3.BÖLÜM EKONOMİLERDEKİ TEMEL SORUNLAR 1.Temel Sorunlar...27 a)tam Kullanım Sorunu...27 b)etkin Kullanım Sorunu...28 c)iktisadi Büyüme ve Kalkınma Sorunu...29 2.Temel Sorunlar ve Ekonomik Sistemler...29 a)kapitalist Sistem ve Temel Sorunların Çözümü...30 b)karma Ekonomik Sistem...31 SORULAR...32 4.BÖLÜM EKONOMİK ANALİZ YÖNTEMLERİ VE EKONOMİK FAALİYETLERİN AKIMI 1.Analiz Yöntemleri...35 a)ekonomik Ayrım...35 b)mikro ve Makro Analiz...36 c)statik ve Dinamik Analiz...36 d)kısmi ve Genel Denge Analizi...37 e)edebi ve Matematiksel Analiz...37 2.Ekonomik Faaliyetlerin Akımı...37 a)devletin Ekonomik Faaliyette Bulunmadığı Dışa Kapalı Ekonomilerde Faaliyet Akımı...38 b)devletin Ekonomik Faaliyette Bulunduğu Dışa Kapalı Ekonomilerde Faaliyet Akımı...40 c)devletin Ekonomik Faaliyette Bulunduğu Dışa Açık Ekonomilerde Faaliyet Akımı...40 SORULAR...42 VI
5.BÖLÜM TALEP, ARZ VE PİYASA DENGESİ 1.Fiyat...45 2.Piyasa...46 3.Talep...47 a)talep Çizelgesi, Talep Kanunu ve Talep Eğrisi...48 b)piyasa Talep Eğrisi...49 c)talebi Etkileyen Diğer Faktörler:Talep Fonksiyonu...50 d)talep Edilen Miktardaki Değişim ve Talepteki Değişme...51 e)talepteki Değişmeye Neden Olan Faktörler...53 4.Arz...54 a)arz Çizelgesi, Arz Kanunu ve Arz Eğrisi...55 b)piyasa Arz Eğrisi...56 c)arzı Etkileyen Diğer Faktörler:Arz Fonksiyonu...56 d)arzedilen Miktardaki Değişme ve Arzdaki Değişme...57 e)arzdaki Değişmeye Neden Olan Faktörler...58 5.Piyasa Dengesi...58 6.Piyasa Dengesindeki Değişmeler...61 a)arz Sabitken Talepte Meydana Gelen Değişmeler...62 b)talep Sabitken Arzda Meydana Gelen Değişmeler...62 c)arz ve Talebin Birlikte Değişmesi...63 7.Piyasa Dengesinin Oluşmaması Hali...64 SORULAR...66 6.BÖLÜM ARZ VE TALEP ESNEKLİĞİ 1.Talebin Fiyat Esnekliği...72 a)nokta ve Yay Esnekliği...73 b)nokta Talep Esnekliğinin Geometrik Yoldan Gösterimi...76 c)talebin Fiyat Esnekliğini Etkileyen Faktörler...77 d)talebin Fiyat Esnekliği ve Toplam Harcamalar...78 2.Talebin Gelir Esnekliği...79 3.Çapraz Talep Esnekliği...80 4.Arz Esnekliği...81 a)nokta ve Yay Esnekliği...82 b)arz Esnekliğini Etkileyen Faktörler...83 SORULAR...85 VII
7.BÖLÜM TÜKETİCİ DENGESİ ANALİZİ 1.Kardinal Yaklaşım...90 a)tüketici Dengesi...92 2.Ordinal Yaklaşım...93 a)farksızlık Eğrileri...93 b)farksızlık Eğrilerinin Özellikleri...94 c)bütçe Doğrusu...96 d)tüketici Dengesi...98 e)denge Noktasındaki Değişmeler...100 SORULAR...102 8.BÖLÜM ÜRETİCİ DENGESİ ANALİZİ 1.Üretim Fonksiyonu...108 2.Azalan Verim Kanunu...108 3.Optimal Faktör Bileşimi Seçimi...111 a)eş-ürün Eğrileri...111 b)eş-ürün Eğrilerinin Özellikleri...112 c)eş-maliyet Doğruları...113 d)en Düşük Maliyetle Üretim...113 4.Üretici Dengesindeki Değişmeler...114 a)faktör Fiyatlarındaki Değişmeler ve Üretici Dengesi...114 b)üretici Bütçesindeki Değişme ve Üretici Dengesi...115 SORULAR...116 9.BÖLÜM MALİYET ANALİZİ 1.Kısa Dönem Üretim Maliyetleri...121 a)sabit Maliyetler...121 b)değişken Maliyetler...122 c)toplam Maliyet...123 d)marjinal Maliyet...123 e)toplam, Ortalama ve Marjinal Maliyet Arasındaki İlişkiler...124 f)kapasite Sorunu...125 2.Uzun Dönem Üretim Maliyetleri...126 a)toplam Maliyet...126 b)ortalama Maliyet...127 c)marjinal Maliyet...128 SORULAR...128 VIII
10.BÖLÜM TAM REKABET PİYASASI 1.Tam Rekabet Piyasasının Tanımı...133 2.Tam Rekabet Piyasasındaki Firmanın Talep Eğrisi...134 3.Tam Rekabet Piyasasındaki Firmanın Toplam Hasılatı...135 4.Tam Rekabet Piyasasındaki Firmanın Ortalama Hasılatı...136 5.Tam Rekabet Piyasasındaki Firmanın Marjinal Hasılatı...137 6.Tam Rekabet Piyasasındaki Firmanın Kısa Dönem Dengesi...137 a)toplam Hasılat ve Toplam Maliyete Göre Firma Dengesi...137 b)marjinal Hasılat ve Marjinal Maliyete Göre Firma Dengesi...138 c)kısa Dönemde Normal Kar Elde Eden Firma...140 d)kısa Dönemde Zarar Etmesine Rağmen Üretime Devam Eden Firma...141 e)kısa Dönemde Zarar Eden ve Üretimi Durduran (Kapatan) Firma...143 7.Tam Rekabet Piyasasında Uzun Dönem Firma ve Endüstri Dengesi...144 SORULAR...145 11.BÖLÜM MONOPOL PİYASASI 1.Monopol Piyasasının Tanımı...149 2.Monopolün Ortaya Çıkış Şekilleri...149 3.Monopolcü Firmanın Hasılatı...150 4.Monopolcü Firmanın Toplam Hasılatı...151 5.Monopolcü Firmanın Ortalama Hasılatı...153 6.Monopolcü Firmanın Marjinal Hasılatı...153 7.Monopolcü Firmanın Kısa Dönem Dengesi...153 a)toplam Hasılat ve Toplam Maliyete Göre Monopolcü Firmanın Kısa Dönem Dengesi...153 b)marjinal Hasılat ve Marjinal Maliyete Göre Monopolcü Firmanın Kısa Dönem Dengesi...154 c)kısa Dönemde Normal Kar Elde Eden Monopolcü Firma...156 d)kısa Dönemde Zarar Etmesine Rağmen Üretime Devam Eden Monopolcü Firma...157 e)maliyetsiz Monopolcü Firmanın Kısa Dönem Dengesi...157 8.Monopolcü Firmanın Uzun Dönem Dengesi...158 9.Monopolde Fiyat Farklılaştırması...159 SORULAR...161 IX
12.BÖLÜM MONOPOLLÜ REKABET PİYASASI 1.Monopollü Rekabet Piyasasının Tanımı...165 2.Monopollü Rekabet Piyasasındaki Firmanın Kısa Dönem Dengesi...166 a) Monopollü Rekabet Piyasasında Normal Kar Elde Eden Firmanın Kısa Dönem Dengesi...168 b) Monopollü Rekabet Piyasasında Zarar Minimizasyonuna Giden Firmanın Kısa Dönem Dengesi...168 3.Monopollü Rekabet Piyasasındaki Firmanın Uzun Dönem Dengesi...169 SORULAR...170 13.BÖLÜM OLİGOPOL PİYASASI 1.Oligopol Piyasasının Tanımı...173 2.Oligopol Piyasasında Denge...174 a)cournot Modeli...174 b)dirsekli Talep Eğrisi Modeli...176 c)anlaşmalı Oligopoller...178 SORULAR...180 14. BÖLÜM MİLLİ GELİR : ANA KAVRAMLAR 1.Mikro İktisat ve Makro İktisat...183 2.Toplam Hasıla, Toplam Gelir, Toplam Harcamalar Özdeşliği...184 3.Tüketim Harcamaları, Tasarruf ve Yatırım Harcamaları...186 4.Tasarruf ve Özdeşlik...187 5.Toplam Hasıla,Toplam Gelir, Toplam Harcamalar Özdeşliği Akım Şeması...189 6.Milli Muhasebe Kavramları...191 a)gayri Safi Yurt İçi Hasıla (GSYİH)...191 b)gayri Safi Milli Hasıla (GSMH)...193 c)safi Milli Hasıla(SMH)...193 d)milli Gelir(MG)...194 e)şahsi Gelir(ŞG)...195 f)kullanılabilir Gelir(Y)...196 g)toplam Yurt İçi Gelir(TYİG)...197 h)toplam Yurt İçi Harcamalar(TYİH)...198 SORULAR...199 X
15. BÖLÜM MİLLİ GELİRİ HESAPLAMA YÖNTEMLERİ 1.Üretim Yöntemi...204 2.Gelir Yöntemi...206 3.Harcamalar Yöntemi...206 4.Üretim Yöntemi, Gelir Yöntemi ve Harcamaları Yöntemi:Örnek...206 5.GSMH Değerinin Ölçülmesinde Bazı Problemler...207 6.GSMH ile İlgili Bazı Kavramlar...209 a)gsmh ve Milli Servet...209 b)nominal GSMH ve Reel GSMH...210 c)nominal GSMH nın Reel GSMH ya Çevrilmesi...211 d)gsmh ve Milli Servet...212 e)fert Başına Düşen GSMH...213 f)satınalma Gücü Paritesine Göre Fert Başına Düşen GSMH...214 g)büyüme Hızı...215 h)net Büyüme Hızı...216 SORULAR...217 16. BÖLÜM İSTİHDAM VE İŞSİZLİK 1.İstihdam ve İstihdam İle İlgili Kavramlar...221 2.İşsizlik ve Başlıca İşsizlik Türleri...222 a)işsizlik, Açık İşsizlik ve Gizli İşsizlik Kavramları...222 b)başlıca Açık İşsizlik Türleri...224 3.İşsizlik Oranının Hesaplanması...226 a)genel Olarak İşsizlik Oranının Hesaplanması...226 b)türkiye de İşsizlik Oranının Hesaplanması...227 c)eksik İstihdam Oranı ve Gerçek İşsizlik Oranı...227 SORULAR...228 17. BÖLÜM ENFLASYON 1.Enflasyonun Tanımı...231 2.Enflasyonun Türleri...232 3.Enflasyonun Tesirleri...233 a)enflasyonun Gelir Dağılımına Tesirleri...233 b)enflasyonun Tasarruf ve Yatırımlara Tesirleri...233 c)enflasyonun Ödemeler Dengesi ve Kaynak Dağılımına Tesirleri...234 d) Enflasyonun Borçluya ve Alacaklıya Tesirleri...234 XI
4.Enflasyon Oranının Yıllık Olarak Hesaplanması...234 a)tüketici Fiyatları Endeksi...234 b)tüketici Fiyatları Endeksi İle Enflasyon Oranının Yıllık Olarak Hesaplanması.235 5.Talep Enflasyonu İle Mücadele: Anti-Enflasyonist Politikalar...236 a)toplam Arzı Artırmaya Yönelik Anti-Enflasyonist Politikalar...236 b)toplam Talebi Azaltmaya Yönelik Anti-Enflasyonist Politikalar...237 c)talep Enflasyonu İle Mücadelenin Özeti...240 SORULAR...242 18. BÖLÜM PARA 1.Paranın Fonksiyonları ve Tanımı...245 a)paranın Fonksiyonları...245 b)paranın Tanımı...247 2.Paranın Türleri...247 a)mal Para...247 b)temsili Paralar...248 c)kaydi Para...249 d)para Benzerleri, Kredi Kartları ve Konvertibl Döviz...251 3.Para Sistemleri...251 a)maden Para Sistemi...251 b)kağıt Para Sistemi...252 Bilgi Kutusu ; TC. Merkez Bankası...252 4.Para Arzı...254 5.Para Talebi...255 6.Para Piyasası...257 SORULAR...257 19. BÖLÜM TOPLAM TALEP VE MİLLİ GELİRİN DENGE SEVİYESİ 1.Toplam Talep ve Toplam Talep Doğrusu...261 2.Toplam Arz ve Toplam Arz Doğrusu...264 3.Toplam Talep, Toplam Arz ve Milli Gelirin Denge Seviyesi...265 4.Toplam Talebin ve Denge Milli Gelir Seviyesinin Değişmesi...267 a)toplam Talepte Değişme ve Toplam Talep Doğrusunda Kayma...267 b)yatırım Çarpanı ve Kamu Harcamaları Çarpanı...269 Bilgi Kutusu ; Marjinal Tasarruf Eğilimi ve Çarpan Katsayısı...272 5.Tam İstihdam Gelir Seviyesi, Deflasyonist Açık ve Enflasyonist Açık...273 a)tam İstihdam Gelir Seviyesi...273 Bilgi Kutusu ; Reel Alan ve Nominal Alan...274 XII
b)eksik İstihdam Milli Gelir Seviyesi ve Deflasyonist Açık...275 c)nominal Milli Gelir Seviyesi ve Enflasyonist Açık...276 d)milli Gelirin Tam İstihdam, Eksik İstihdam ve Nominal Denge Seviyesinin Özeti...277 6.Deflasyon ve Enflasyonla Mücadelede Maliye Politikası...278 a)maliye Politikası...278 b)deflasyonla Mücadelede Maliye Politikası...278 c)enflasyonla Mücadelede Maliye Politikası...280 SORULAR...281 20. BÖLÜM FAİZ ORANI VE MİLLİ GELİRİN DENGE SEVİYESİ 1.Mal Piyasası...285 a)is Doğrusu ve Mal Piyasasının Dengesi...285 b)maliye Politikası ve IS Doğrusunda Kayma...286 2.Para Piyasası...287 a)lm Doğrusu ve Para Piyasasının Dengesi...287 b)para Politikası ve LM Doğrusunda Kayma...287 3.IS-LM Modelinde Ekonominin Genel Dengesi...288 4.IS-LM Modelinde Milli Gelirin Tam İstihdam Dengesi, Eksik İstihdam Dengesi ve Nominal Dengesi...289 a)is-lm Modelinde Milli Gelirin Tam İstihdam Dengesi...289 b)is-lm Modelinde Milli Gelirin Eksik İstihdam Dengesi...290 c)is-lm Modelinde Milli Gelirin Nominal Dengesi...291 5.İşsizlik ve Enflasyonla Mücadelede Maliye ve Para Politikaları...292 a)işsizlikle Mücadelede Maliye ve Para Politikaları...292 Bilgi Kutusu ; İşsizlikle Mücadelede Para-Fiskal Politikalar...294 b)enflasyonist Baskı (Sürdürülemez Büyüme) İle Mücadelede Maliye ve Para Politikaları...294 Bilgi Kutusu ; Enflasyonla Mücadelede Para-Fiskal Politikalar...296 SORULAR...297 21. BÖLÜM FİYATLAR VE MİLLİ GELİRİN DENGE SEVİYESİ 1.Toplam Talep...301 a)toplam Talep ve Toplam Talep Doğrusu...301 b)fiyatlar Genel Seviyesi Dışında Toplam Talebi Belirleyen Faktörler...302 c)toplam Talep Doğrusunda Kayma...304 2.Toplam Arz...305 a)toplam Arz ve Toplam Arz Doğrusu...305 XIII
b)fiyatlar Genel Seviyesi Dışında Toplam Arzı Belirleyen Faktörler...305 c)toplam Arz Doğrusunda Kayma...306 3.Toplam Talep-Toplam Arz Modelinde Milli Gelirin Denge Seviyesi...306 4.Milli Gelirin Tam İstihdam, Eksik İstihdam ve Nominal Dengesi... 307 a)milli Gelirin Tam İstihdam Dengesi...307 b)milli Gelirin Eksik İstihdam Dengesi...307 c)milli Gelirin Aşırı İstihdam Denge Seviyesi...308 5.İşsizlik ve Enflasyonist Baskı (Sürdürülemez Büyüme) İle Mücadelede Para-Fiskal Politikalar...308 a)işsizlikle Mücadelede Para-Fiskal Politikalar...308 b) Enflasyonist Baskı (Sürdürülemez Büyüme) İle Mücadelede Para-Fiskal Politikalar...309 Bilgi Kutusu ; Petrol Fiyatlarındaki Artışın Analizi...310 SORULAR...311 22. BÖLÜM BAŞLICA MAKRO İKTİSAT TEORİLERİ 1.Genel Olarak Başlıca Makro İktisat Teorileri...315 2.Devlet ve Makro İktisat Teorileri...317 3.Dönemler ve Makro İktisat Teorileri...318 4. Beklentiler ve Makro İktisat Teorileri... 318 5. Konjonktür Dalgaları ve Makro İktisat Teorileri...319 SORULAR...320 23. BÖLÜM DIŞ TİCARET TEORİSİ 1.Dış Ticaretin Nedenleri...323 2.Merkantilizm ve Dış Ticaret...324 3.Klasik Dış Ticaret Teorileri...325 a)mutlak Üstünlükler Teorisi...326 b)karşılaştırmalı Üstünlükler Teorisi...327 c)fırsat Maliyetleri...329 d)faktör Oranları Teorisi...329 1-Heckscher-Ohlin Faktör Donatımı Teorisi...330 2-Faktör Fiyat Eşitliği Teorisi...331 3-Stolper-Samuelson Gelir Dağılımı Teorisi...332 4-Rybczynski Teorisi...332 4.Dış Ticareti Açıklayan Yeni Teoriler...333 a)mevcudiyet Teorisi...333 b)teknolojik Açık Teorisi...334 XIV
c)yeni Mal Geliştirme Teorisi...334 d)yetişkin İşgücü Teorisi...334 e)tercihlerde Benzerlik Teorisi...335 f)ölçek Ekonomileri Teorisi...335 g)monopollü Rekabet Teorisi...336 SORULAR...336 24. BÖLÜM DIŞ TİCARET POLİTİKASI 1.Dış Ticaret Politikasının Amaçları...347 2.Dış Ticaret Politikasının Araçları...348 a)gümrük Tarifeleri...348 b)tarife Dışı Araçlar...350 1)İthalat Kotaları...350 2)İthalat Yasakları...352 3)Kambiyo Kontrolü...352 4)İthalat Teminatları...352 5)Çoklu Kur Uygulamaları...353 6)Fark Giderici Vergiler...353 7)Yurtiçi Sübvansiyonlar...354 8)İhracat Vergileri...355 9)İhracat Sübvansiyonları...355 10)Damping...356 11)Görünmez Engeller...357 c)gönüllü İhracat Kısıtlamaları...357 d)ihracatı Teşvik...358 3.Karşılıklı Ticaret Sistemleri...359 a)takas...360 b)kliring...361 c)karşılıklı Satın Alma (Bağlı Muamele)...362 d)aktarma Ticareti (Switch)...363 e)değiş Tokuş (Swap)...364 f)geri Satın Alma (Buy-Back)...364 g)fason İmalat...365 h)yap-işlet-devret...365 i)dengeleme Anlaşmaları (Offset)...366 j)satın Al-Sat (Buy-Sell)...366 SORULAR...366 XV
25. BÖLÜM DÖVİZ PİYASASI 1.Döviz Piyasasının Tanımı...375 2.Döviz Piyasasının Fonksiyonları...376 3.Döviz Kurunun Oluşumu...376 4.Döviz Talebi...377 5.Döviz Arzı...378 6.Döviz Piyasasında Denge ve Döviz Kuru...379 7.Döviz Kuru Sistemleri...380 a)sabit Kur Sistemi...380 b)esnek Kur Sistemi...381 8.Döviz Arbitrajı...382 9.Döviz Spekülasyonu...383 10.Konvertibilite...383 SORULAR...384 26. BÖLÜM ÖDEMELER BİLANÇOSU 1.Ödemeler Bilançosunun Tanımı...395 2.Ödemeler Bilançosunun Hesap Gurupları...396 a)cari İşlemler Dengesi...396 b)sermaye Hareketleri...397 c)net Hata ve Noksan...397 d)rezerv Hareketleri...397 3.Ödemeler Bilançosu Açıklarının Nedenleri...398 a)yapısal Nedenler...398 b)iktisadi Dalgalanmalar...399 c)arızi Nedenler...399 d)istikrar Bozucu Spekülasyon...400 4.Ödemeler Bilançosu Açıklarını Önlemeye Yönelik Politikalar...400 SORULAR...402 27. BÖLÜM EKONOMİK BÜYÜME 1.Büyüme ve Kalkınmanın Ekonomi Bilimi İçindeki Yeri...413 2.Ekonomik Büyüme...414 3.Ekonomik Büyümenin Sonuçlarının Sorgulanması...416 4.Ekonomik Büyümenin Kaynakları...418 a)emek...418 XVI
b)sermaye...419 c)doğal Kaynaklar...419 d)teknolojik Gelişme...419 5.Ekonomik Büyümenin Ölçülmesi...420 a)büyüme Hızı...420 b)ekonomik Büyümenin Ölçülmesinde Karşılaşılan Sorunlar...422 6.Ekonomik Büyümenin Sınırları ve Geleceği...424 SORULAR...425 28. BÖLÜM EKONOMİK KALKINMA 1.Ekonomik Kalkınma...430 2.Kalkınmayı Tanımlayıcı ya da Açıklayıcı Faktörler...430 3.Ekonomik Büyüme ve Kalkınma Arasındaki Farklar...432 4.Ülkelerin Gelişmişlik Düzeylerine Göre Adlandırılması Sorunu...433 5.Az Gelişmiş Ülkelerin Temel Özellikleri...434 a)ekonomik Özellikler...435 b)demografik Özellikler...437 c)sosyal ve Kültürel Özellikler...437 6.Az Gelişmiş Ülkelerin Diğer Özellikleri...438 a)yapısal Düalizm...438 b)fakirlik Kısır Döngüsü...439 7.Az Gelişmiş Ülkelerde Kalkınmayı Engelleyici Faktörler...439 a)hızlı Nüfus Artışı...440 b)doğal Kaynakların Etkisi...440 c)yetersiz Sermaye Birikimi...441 d)teknolojik Gelişme Eksikliği...442 e)finansal Piyasaların Yetersizliği...443 f)sosyal ve Kültürel Engeller...443 5.Kalkınma Stratejileri...443 a)dengeli Kalkınma...443 b)dengesiz Kalkınma...444 SORULAR...445 YARARLANILAN KAYNAKLAR...451 CEVAPLAR...457 XVII
XVIII