PARA, FAİZ VE MİLLİ GELİR: IS-LM MODELİ

Ebat: px

Şu sayfadan göstermeyi başlat:

Download "PARA, FAİZ VE MİLLİ GELİR: IS-LM MODELİ"

Fidan Karakuş
8 yıl önce
İzleme sayısı:

1 PARA, FAİZ VE MİLLİ GELİR: IS-LM MODELİ

2 Bu bölümde faiz oranlarının belirlenmesi ile faizin denge milli gelir düzeyinin belirlenmesi üzerindeki rolü incelenecektir. IS LM modeli, İngiliz iktisatçılar John Hicks (1937) ve Alvin Hansen (1940) tarafından geliştirilmiştir. Hicks bu modeli kurduktan sonra, Keynes e gönderip Keynes aslında böyle demek istemişti diyor. Keynes de çalışmayı inceledikten sonra Evet, Hicks beni doğru anlamış diyor. Yani bu model, Keynes in faiz ve reel piyasalarla ilgili düşüncelerini açıklayan ama Keynes tarafından geliştirilmemiş olan bir modeldir.

Hicks bu modeli kurduktan sonra, Keynes e gönderip Keynes aslında böyle demek istemişti diyor.

3 Model, ekonominin reel yönü ile parasal yönünü birlikte ele almakta ve ekonominin genel dengesinin, mal ve para piyasalarının aynı anda (eşanlı) dengeye gelmesiyle sağlanacağını göstermektedir. Bu modelde otonom harcamalar ve maliye politikaları yanında, faiz oranları ve para politikası da toplam talebi ve gelir düzeyini etkileyen unsurlar olarak ortaya konmaktadır.

4 Gerçek hayatta para ve mal piyasaları karşılıklı etkileşim içindedir. Faiz oranlarındaki bir değişiklik, yatırımlar kanalıyla mal piyasasındaki dengeyi etkilemektedir. Eğer tüketim fonksiyonu içine servet de eklenmişse ve servetin içinde tahviller de yer alıyorsa, tüketim de faiz oranlarındaki değişmeden etkilenecektir. Bu modelde fiyatlar sabit kabul edilecektir. Modelin anahtar değişkeni faiz oranlarıdır.

Eğer tüketim fonksiyonu içine servet de eklenmişse ve servetin içinde tahviller de yer alıyorsa,

Mal Piyasasında Denge: IS (Investment Saving) Modeli Farklı faiz oranlarındaki denge üretim düzeylerini (mal piyasasının dengede olduğu faiz oranı ve reel

5 Mal Piyasasında Denge: IS (Investment Saving) Modeli Farklı faiz oranlarındaki denge üretim düzeylerini (mal piyasasının dengede olduğu faiz oranı ve reel milli gelir düzeylerini) gösteren eğriye, IS eğrisi denir. i IS Y (Reel Milli Gelir, Üretim, İstihdam) IS üzerindeki tüm noktalarda mal piyasası dengededir.

oranı ve reel milli gelir düzeylerini) gösteren eğriye, IS eğrisi denir.

6 YATIRIMLAR VE FAİZ ORANI IS niçin negatif eğimlidir? Çünkü IS-LM modelinde, özel yatırım harcamaları artık faize duyarlı kabul edilmektedir. I = I bi i I AE Y Bu nedenle IS analizinde i ile Y arasında negatif yönlü bir ilişki vardır ve IS negatif eğimli olmaktadır.

7 IS Eğrisinin Elde Edilişi; I. Yöntem Toplam Planlanan Harcamaları kullanalım: AE C I G AE C ctr c 1 t Y I bi G AE A cy bi, c c(1 t)

8 IS Eğrisinin Elde Edilişi; II. Yöntem

9 IS Modelinde Denge Milli Gelir ve Çarpan Burada devletin olduğu, dışa kapalı bir ekonomi varsayıyoruz. AE = C + I + G AE = C + c Y ty + TR + I bi + G Denge durumunda Gelir (Y) = Gider (AE) olmalı. Y = AE = C + cy cty + ctr + I bi + G Y = 1 1 c + ct (C + ctr + G + I bi) Y = 1 1 c+ct A bi Y = α(a bi)

AE = C + I + G AE = C + c Y ty + TR + I bi + G Denge durumunda Gelir (Y) =

10 IS in Eğimi ve Eğimi Etkileyen Faktörler Y = 1 1 c+ct A bi Y = α(a bi) Bu eşitliğin i ye göre türevini alalım; Y i = αb Y yatay eksende yer aldığı için bu ifade henüz IS in eğimini belirtmez. Bu nedenle, bu eşitliği ters çevirerek, IS in eğimine ulaşırız. i Y IS = 1 = 1 c+ct αb b Burada; c IS in eğimi azalır. t IS in eğimi artar. b IS in eğimi azalır. elde edilir.

belirtmez. Bu nedenle, bu eşitliği ters çevirerek, IS in eğimine ulaşırız.

IS EĞRİSİNİN KONUMUNDAKİ DEĞİŞMELER IS eğrisini sağa kaydıran faktörler: o Genişletici maliye politikaları o TR de artış AE yi yukarı ve IS yi paralel olarak sağa kaydırır o G de artış AE yi yukarı

11 IS EĞRİSİNİN KONUMUNDAKİ DEĞİŞMELER IS eğrisini sağa kaydıran faktörler: o Genişletici maliye politikaları o TR de artış AE yi yukarı ve IS yi paralel olarak sağa kaydırır o G de artış AE yi yukarı ve IS yi paralel olarak sağa kaydırır o T de azalma AE yi yukarı ve IS yi paralel olarak sağa kaydırır o t de azalma AE nin eğimini dikleştirirken, IS yi yatıklaştırarak sağa kaydırır o Beklentiler ve iktisadi yaşama ilişkin düzenlemeler o İş hayatıyla ilgili olumlu beklentiler; yatırım talebini ve IS eğrisini sağa kaydırır. o Yatırım teşvikleri ve olumlu şoklar toplam harcamaları yukarı ve IS eğrisini sağa kaydırır o Servet artışı tüketimi arttırırken IS yi sağa kaydırır. o Sermayenin marjinal verimliliğindeki artış beklentisi yatırımı ve IS yi sağa kaydırır o Gelecekte gelir artışı beklentisi tüketimi arttırır ve IS yi sağa kaydırır.

ve iktisadi yaşama ilişkin düzenlemeler o İş hayatıyla ilgili olumlu beklentiler; yatırım talebini ve IS eğrisini sağa kaydırır.

12 REEL VE NOMİNAL, BEKLENEN VE GERÇEKLEŞEN FAİZ ORANI Yatırım kararlarında reel ve nominal faiz oranı ayrımı oldukça önemlidir. Reel faiz oranı, nominal faiz oranı ile enflasyon oranının farkıdır. Sermayenin maliyetinin hesaplanmasına esas olacak faiz oranı beklenen reel faiz oranıdır. Fisher eşitliğinde; beklenen enflasyon oranınıda ( e ) hesaba katarak beklenen reel faiz oranını yaklaşık olarak şöyle yazabiliriz: e r i e

Sermayenin maliyetinin hesaplanmasına esas olacak faiz oranı beklenen reel faiz oranıdır.

13 Örnek: 1) C=200+0,80Y D ; t=0,10; TR=100; I =200; G =300 i=10 ve b=5 ise; a. Denge milli gelir? b. Harcanabilir gelir? c. Denge harcama düzeyi? d. Denge tasarruf düzeyi? e. Denge yatırım düzeyi? f. Yatırımların faize olan duyarlılığı 10 a çıkarsa; g. Denge yatırım düzeyi? h. Denge milli gelir düzeyi? i. İlk durumda G=+100 Y=? j. İlk durumda I=+100 Y=? k. İlk durumda TR=+100 Y=?

Denge yatırım düzeyi? f. Yatırımların faize olan duyarlılığı 10 a çıkarsa; g.

14 Ödev 1) C=100+0,70Y D ; t=0,20; TR=200; I =300; G =200 i=10 ve b=20 ise; a. Denge milli gelir? b. Harcanabilir gelir? c. Denge harcama düzeyi? d. Denge tasarruf düzeyi? e. Denge yatırım düzeyi? f. Yatırımların faize olan duyarlılığı 10 a düşerse; g. Denge yatırım düzeyi? h. Denge milli gelir düzeyi? i. İlk durumda G=+200 Y=? j. İlk durumda I=+200 Y=? k. İlk durumda TR=+200 Y=?

Denge yatırım düzeyi? f. Yatırımların faize olan duyarlılığı 10 a düşerse; g.

15 Ödev: 2) Kamu kesiminin olduğu açık bir ekonomide; Y=C+I+G+X-M şeklinde tanımlanıyor olsun. A =2000 c=0,8 t=0,5 m=0,4 ise a. Denge milli gelir seviyesini bulunuz. b. TR deki 100 birimlik artışın, denge milli gelir üzerindeki etkilerini bulunuz. c. İthalattaki 200 birimlik azalışın denge milli gelir üzerindeki etkilerini bulunuz. d. c, t ve m deki azalışların, çoğaltanı nasıl etkileyeceğini açıklayınız.

lunuz. b. TR deki 100 birimlik artışın, denge milli gelir üzerindeki etkilerini bulunuz. c.

16 Ödev: 3) Kamu kesiminin olduğu açık bir ekonomide; Y=C+I+G+X-M şeklinde tanımlanıyor olsun. A =4000 c=0,7 t=0,3 m=0,2 ise a. Denge milli gelir seviyesini bulunuz. b. TR deki 200 birimlik artışın, denge milli gelir üzerindeki etkilerini bulunuz. c. İthalattaki 100 birimlik azalışın denge milli gelir üzerindeki etkilerini bulunuz. d. IS in eğimini bulunuz. e. C, t ve m deki azalışların, çoğaltanı nasıl etkileyeceğini açıklayınız.

lunuz. b. TR deki 200 birimlik artışın, denge milli gelir üzerindeki etkilerini bulunuz. c.

17 Ödev: 4) C=200+0,70Y D ; t=0,10; TR=100; I = Y 5i, G =300, X = 300, M = Y ve i = 20 ise; a. Denge milli gelir? b. Harcanabilir gelir? c. Denge harcama düzeyi? d. Denge tasarruf düzeyi? e. Denge yatırım düzeyi? f. Yatırımların faize olan duyarlılığı 10 a çıkarsa; g. Denge yatırım düzeyi? h. Denge milli gelir düzeyi? i. İlk durumda G=+100 Y=? j. İlk durumda I=+100 Y=? k. İlk durumda TR=+100 Y=?

zeyi? d. Denge tasarruf düzeyi? e. Denge yatırım düzeyi? f.

18 Ödev: 5) C=200+0,80Y D ; t=0,10; TR=100; I = Y 10i, G =500, X = 200, M = Y ve i=10 ise; a. Denge milli gelir? b. Harcanabilir gelir? c. Denge harcama düzeyi? d. Denge tasarruf düzeyi? e. Denge yatırım düzeyi? f. Yatırımların faize olan duyarlılığı 30 a çıkarsa; g. Denge yatırım düzeyi? h. Denge milli gelir düzeyi? i. İlk durumda G=+100 Y=? j. İlk durumda I=+100 Y=? k. İlk durumda TR=+100 Y=?

e. Denge yatırım düzeyi? f. Yatırımların faize olan duyarlılığı 30 a çıkarsa; g. Denge yatırım düzeyi? h.

Benzer belgeler

PARA, FAİZ VE MİLLİ GELİR: IS-LM MODELİ

PARA, FAİZ VE MİLLİ GELİR: IS-LM MODELİ Bu ünite tamamlandığında; Alternatif yöntemleri kullanarak IS eğrisini elde edebileceğiz IS eğrisinin eğiminin hangi faktörlere bağlı olduğunu ifade edebileceğiz