PARA, FAİZ VE MİLLİ GELİR: IS-LM MODELİ

Ebat: px

Şu sayfadan göstermeyi başlat:

Download "PARA, FAİZ VE MİLLİ GELİR: IS-LM MODELİ"

Gizem Müjde
8 yıl önce
İzleme sayısı:

1 PARA, FAİZ VE MİLLİ GELİR: IS-LM MODELİ

2 Bu ünite tamamlandığında; Alternatif yöntemleri kullanarak IS eğrisini elde edebileceğiz IS eğrisinin eğiminin hangi faktörlere bağlı olduğunu ifade edebileceğiz IS eğrisinin konumunun değişmesine yol açan faktörleri sıralayabileceğiz Alternatif yöntemleri kullanarak LM eğrisini türetebileceğiz LM eğrisinin eğiminin hangi faktörlere bağlı olduğunu açıklayabileceğiz LM eğrisinin konumunun değişmesine yol açan faktörleri açıklayabileceğiz Mal ve para piyasalarında eş anlı dengeyi gösterebileceğiz Mal ve para piyasalarındaki dengesizliklerin giderilmesi için hangi politikaların uygulanması gerektiğini ifade edebileceğiz Para politikasının güçlü ve zayıf etkilerini grafik çizerek açıklayabileceğiz Maliye politikasının güçlü ve zayıf etkilerini grafik çizerek açıklayabileceğiz Denge gelir düzeyi ve faiz oranına ulaşmak için IS-LM modelini matematiksel olarak çözebileceğiz

değişmesine yol açan faktörleri açıklayabileceğiz Mal ve para piyasalarında eş anlı dengeyi gösterebileceğiz Mal ve para piyasalarındaki dengesizliklerin giderilmesi için hangi politikaların

3 YATIRIMLAR VE FAİZ ORANI

4 REEL VE NOMİNAL, BEKLENEN VE GERÇEKLEŞEN FAİZ ORANI Yatırım kararlarında reel ve nominal faiz oranı ayrımı oldukça önemlidir. Reel faiz oranı, nominal faiz oranı ile enflasyon oranının farkıdır. Sermayenin maliyetinin hesaplanmasına esas olacak faiz oranı beklenen reel faiz oranıdır. Beklenen enflasyon oranınıda ( e ) hesaba katarak beklenen reel faiz oranını yaklaşık olarak şöyle yazabiliriz: e e r i

Sermayenin maliyetinin hesaplanmasına esas olacak faiz oranı beklenen reel faiz oranıdır.

5 IS EĞRİSİNİN ELDE EDİLİŞİ: I YÖNTEM Planlanan Toplam Harcamanın Elde Edilmesi AE C I G AE C ctr c 1 t Y I bi G AE A cy bi, c c(1 t)

6 IS EĞRİSİNİN ELDE EDİLİŞİ: II YÖNTEM

7 MAL PİYASASINDA DENGESİZLİKLER

8 IS EĞRİSİNİN EĞİMİNİ ETKİLEYEN FAKTÖRLER: MARJİNAL TÜKETİM EĞİLİMİ VE BUNA BAĞLI OLARAK ÇOĞALTAN IS Eğrisinin Eğimi Y AE A cy bi A bi Y ( A bi) 1 c(1 t) Y A bi A 1 i Y b b

9 IS EĞRİSİNİN EĞİMİNİ ETKİLEYEN FAKTÖRLER: FAİZE DUYARLILIK

IS EĞRİSİNİN KONUMUNDAKİ DEĞİŞMELER IS eğrisini sağa kaydıran faktörler: o o Genişletici maliye politikaları o o o o TR de artış AE yi yukarı ve IS yi paralel olarak sağa kaydırır G de artış AE yi

10 IS EĞRİSİNİN KONUMUNDAKİ DEĞİŞMELER IS eğrisini sağa kaydıran faktörler: o o Genişletici maliye politikaları o o o o TR de artış AE yi yukarı ve IS yi paralel olarak sağa kaydırır G de artış AE yi yukarı ve IS yi paralel olarak sağa kaydırır T de azalma AE yi yukarı ve IS yi paralel olarak sağa kaydırır t de azalma AE nin eğimini dikleştirirken, IS yi yatıklaştırarak sağa kaydırır Beklentiler ve iktisadi yaşama ilişkin düzenlemeler o o o o o İş hayatıyla ilgili olumlu beklentiler; yatırım talebini ve IS eğrisini sağa kaydırır. Yatırım teşvikleri ve olumlu şoklar toplam harcamaları yukarı ve IS eğrisini sağa kaydırır Servet artışı tüketimi arttırırken IS yi sağa kaydırır. Sermayenin marjinal verimliliğindeki artış beklentisi yatırımı ve IS yi sağa kaydırır Gelecekte gelir artışı beklentisi tüketimi arttırır ve IS yi sağa kaydırır.

ve iktisadi yaşama ilişkin düzenlemeler o o o o o İş hayatıyla ilgili olumlu beklentiler; yatırım talebini ve IS eğrisini sağa kaydırır.

IS EĞRİSİNİN FORMÜLE GÖRE ÇİZİLMESİ IS eğrisini formel ifadesi IS eğrisi, yatırım ve tasarrufları eşitleyen faiz oranları ve gelir seviyelerini temsil ettiğine ve faiz oranları dik eksende

11 IS EĞRİSİNİN FORMÜLE GÖRE ÇİZİLMESİ IS eğrisini formel ifadesi IS eğrisi, yatırım ve tasarrufları eşitleyen faiz oranları ve gelir seviyelerini temsil ettiğine ve faiz oranları dik eksende gösterildiğine göre, faiz oranını gelire bağlı olarak gösteren bir fonksiyon IS eğrisini temsil edecektir. Toplam harcamaları yeniden talebi tanımlayalım: AE C I G C c( Y TR ty ) I bi G C ctr I G c(1 t) Y bi Burada otonom harcamaları A C ctr I G olarak tanımlarsak, toplam talebi; AE A c(1 t) Y bi olarak yazabiliriz. Dengede hasıla toplam harcamalara eşit olmalıdır: Y AE A c(1 t) Y bi Y c(1 t) Y A bi 1 Y A bi A bi 1 c(1 t) Faiz oranı dikey eksende yer aldığından, faizi yalnız bırakıp gelirin bir fonksiyonu olarak ifade etmemiz, denklem ile eğrinin birlikte değerlendirilmesini kolaylaştıracaktır: 1 1 i A Y b b

Toplam harcamaları yeniden talebi tanımlayalım: AE C I G C c( Y TR ty ) I bi G C ctr I G c(1 t) Y bi Burada otonom harcamaları A C ctr I G olarak tanımlarsak, toplam talebi; AE A c(1 t) Y bi olarak

12 PARA PİYASASINDA DENGE VE FAİZ ORANIN BELİRLENMESİ

13 PARA ARZINDAKİ ARTIŞIN ETKİLERİ

14 VARLIK PİYASALARI Para piyasasının da bir parçası olduğu varlık piyasası, para, tahviller, hisse senetleri, gayrimenkuller ve her türlü servet unsurunun alınıp satıldığı piyasadır. Kişi ve firmalar ekonomik varlıklarını şu dört şekilde bulundurabilirler: o o o o Para ve Mevduat Ödeme kabiliyeti şüphe taşımayan, yani herkes tarafından ödeme aracı olarak kabul edilen varlıklar, kağıt ve madeni paralar ile vadesiz mevduatlar üzerine yazılan çeklerdir. Dolaşımdaki para (emisyon) ile vadesiz mevduatların toplamına dar anlamda para arzı denir. Dar anlamda para arzına vadeli mevduatlar da ilave edilirse geniş anlamda para arzına ulaşılır. Tahviller Tahvil, borçlusu tarafından alacaklısına, belirli bir tarihte (tahvilin vadesi sonunda) ana para ve yıllık faiz tutarının ödeneceğini gösteren bir evraktır. Tahvilleri devlet, mahalli idareler ve özel şirketler çıkarabilir. Tahvilin vadesi ve geri ödenmeme riski arttıkça getirisi (faiz oranı) yükselir. Hisse Senetleri Hisse senetleri sahibine bir işletmenin karından pay alma hakkı verir. Firmalar elde ettikleri karları ya kar payı olarak hisse senedi sahiplerine dağıtırlar ya da dağıtmayarak yeni yatırımlar yaparlar. İkinci durumda hisse senetlerinin değeri artar ve hissedarlar bu şekilde kazanç elde ederler. Maddi Varlıklar Makineler, arazi, her türlü sabit tesisler, evler, fabrikalar ve dayanıklı tüketim mallarıdır. Bunlar sahibine kira geliri sağlar veya bizzat sahipleri tarafından kullanılır.

kağıt ve madeni paralar ile vadesiz mevduatlar üzerine yazılan çeklerdir. Dolaşımdaki para (emisyon) ile vadesiz mevduatların toplamına dar anlamda para arzı denir.

15 FAİZ ORANININ VE GELİRİN BİR FONKSİYONU OLARAK PARA TALEBİ

16 LM EĞRİSİNİN TÜRETİLİŞİ

17 LM EĞRİSİNİN TÜRETİLİŞİ: II YÖNTEM

LM EĞRİSİNİN EĞİMİ LM eğrisi pozitif eğimlidir. Faiz oranında bir artış reel para talebini düşürür. Para talebini sabit para arzına eşitlemek için gelir düzeyinin yükselmesi gerekir.

18 LM EĞRİSİNİN EĞİMİ LM eğrisi pozitif eğimlidir. Faiz oranında bir artış reel para talebini düşürür. Para talebini sabit para arzına eşitlemek için gelir düzeyinin yükselmesi gerekir. Buna uygun olarak para piyasasının dengesi faiz oranında bir artışın gelir düzeyinde bir yükselme ile telafi edilmesi gerektiğini ima eder, ki bu da i-y düzleminde pozitif eğimli bir ilişkiyi ortaya koyar. Eğimin büyüklüğü ise ; para talebinin gelire duyarlılığına para talebinin faize duyarlılığına bağlıdır. Para talebinin gelire duyarlılığı, k büyüdükçe ve faize duyarlılığı, h düştükçe LM eğrisi dikleşecektir.

Buna uygun olarak para piyasasının dengesi faiz oranında bir artışın gelir düzeyinde bir yükselme ile telafi edilmesi gerektiğini ima eder, ki bu da

19 LM EĞRİSİNİN KONUMUNUN DEĞİŞMESİNE YOL AÇAN FAKTÖRLER: PARA ARZININ DEĞİŞMESİ

20 LM EĞRİSİNİN KONUMUNUN DEĞİŞMESİNE YOL AÇAN FAKTÖRLER: PARA TALEBİNİN DEĞİŞMESİ

21 PARA PİYASASINDA DENGESİZLİKLER

LM EĞRİSİNİN FORMÜLE GÖRE ÇİZİLMESİ LM Eğrisinin Denkleminin Elde Edilmesi LM eğrisi, para piyasasının dengede olduğu faiz oranları ve gelir düzeyi bileşimlerini gösteren bir eğridir.

22 LM EĞRİSİNİN FORMÜLE GÖRE ÇİZİLMESİ LM Eğrisinin Denkleminin Elde Edilmesi LM eğrisi, para piyasasının dengede olduğu faiz oranları ve gelir düzeyi bileşimlerini gösteren bir eğridir. LM eğrisi boyunca para arzı ve para talebi eşittir. Para talebi L=kY-hi, ve para arzı M P 0 olduğuna göre para arzını para talebine eşitleyip şöyle yazarız. M ky hi P 0 Bu ifadeyi faiz oranı için çözersek LM eğrisinin denklemini elde ederiz: k M i Y h hp 0

23 MAL VE PARA PİYASALARINDA EŞ ANLI DENGE

24 DENGE GELİR DÜZEYİ VE FAİZ ORANINDA DEĞİŞMELERE YOL AÇAN FAKTÖRLER

25 MAL VE PARA PİYASALARINDAKİ DENGESİZLİKLERİN GİDERİLMESİNE YÖNELİK POLİTİKALAR

26 PARA POLİTİKASININ ETKİLERİ: FARKLI EĞİMLERE SAHİP LM EĞRİLERİ DURUMUNDA

27 PARA POLİTİKASININ ZAYIF ETKİLERİ: LİTİDİTE TUZAĞI

28 LM EĞRİSİNİN FARKLI DURUMLARI

29 MALİYE POLİTİKALARININ ETKİLERİ : KAMU HARCAMALARINDAKİ ARIŞ

30 MALİYE POLİTİKASININ GÜÇLÜ VE ZAYIF ETKİLERİ

31 YATIRIM SÜBVANSİYONUNUN ETKİLERİ

32 MALİ GENİŞLEMİNİN PARASAL GENİŞLEME İLE DESTEKLENMESİ

33 FAİZ ORANI VE PARA ARZI HEDEFİ

34 IS-LM MODELİNİN FORMÜLASYONU Denge gelir düzeyi ve denge faiz oranı IS ve LM eğrilerinin kesişim noktasında belirlenir. Bu denge değerlerini veren ifadeleri IS ve LM eğrilerinin denklemlerini kullanarak türetebiliriz. =1/[1-c(1-t)] olmak üzere; IS ve LM eşitliklerini sağlayan gelir düzeyi ve faiz oranı çifti para ve mal piyasalarında dengeyi aynı anda sağlar. LM eğrisinden faiz oranına eşit olan ifadeyi IS denkleminde yerine koyalım: Bu son ifadeyi Y için çözersek denge gelir düzeyini bulmuş oluruz: Burada olup maliye politikası çoğaltanıdır. IS eğrisi: Y A bi 1 M LM eğrisi: i ky h P b M Y A ky h P Y 0 Denge faiz oranını, i 0, denge gelir düzeyini gösteren yukardaki eşitliği LM eğrisinin denkleminde yerine koyarak elde edebiliriz: bm A hp 1 k k 1 b 1 c(1 t) b h k i k kb 1 M A h h h P 0 2

Benzer belgeler

PARA, FAİZ VE MİLLİ GELİR: IS-LM MODELİ

PARA, FAİZ VE MİLLİ GELİR: IS-LM MODELİ Bu bölümde faiz oranlarının belirlenmesi ile faizin denge milli gelir düzeyinin belirlenmesi üzerindeki rolü incelenecektir. IS LM modeli, İngiliz iktisatçılar John