İSG DESTEĞİNDEN KİMLER NASIL YARARLANACAK Eyüp Sabri DEMİRCİ 36 * * I- GİRİŞ 6331 sayılı İş Sağlığı ve Güvenliği Kanununun (T.C. Yasalar, 30.06.2012) 7. maddesinde, iş sağlığı ve güvenliği hizmetlerinin yerine getirilmesi için kamu kurumları hariç olmak üzere, çok tehlikeli ve tehlikeli sınıfta yer alan ve ondan az çalışanı bulunan işyerlerinin Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığınca destekleneceği, Bakanlar Kurulunca karar verilmesi halinde ondan az çalışanı olan ve az tehlikeli sınıfta yer alan işyerlerinin de bu destekten yararlanabilecekleri, uygulamanın usul ve esaslarının ise Yönetmelikle belirleneceği öngörülmüştür. Konuyla ilgili olarak hazırlanan İş Sağlığı ve Güvenliği Hizmetlerinin Desteklenmesi Hakkında Yönetmelik (Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı, 24.12.2013)1/1/2014 tarihinden itibaren geçerli olmak üzere yürürlüğe girmiş olup, anılan Yönetmelik uyarınca destek destekten kimlerin nasıl yararlanabilecekleri, ödenecek destek tutarının nasıl hesaplanacağı ve ödemelerin ne zaman ve nasıl yapılacağı hususları aşağıda açıklanmıştır. II- DESTEK KAPSAMINA GİREN İŞVERENLER 6331 sayılı Kanunda öngörülen destekten Türkiye genelinde dokuz veya altında çalışanı bulunan tehlikeli ve çok tehlikeli sınıfta yer alan işverenler faydalanabilecektir. Dolayısıyla, az tehlikeli sınıfta yer alan işverenler dokuz veya altında sigortalı çalıştırsalar dahi sözkonusu destekten yararlanamayacaklardır. Örneğin, Türkiye genelinde iki işyeri bulunan (A) gerçek kişisine ait işyerlerinin her ikisinde de pasta imalatı yapıldığıve bu işyerlerinde 2014/ Nisan ayında toplam 7 sigortalı çalıştırıldığı varsayıldığında, bahse konu işveren 2014/Nisan ayında her ne kadar ondan az sigortalı çalıştırmış olsa da pasta imalatı işyerlerinin1071.01 NACE kodunda ve az tehlikeli sınıfta yer alması nedeniyle bahse konu destekten yararlanması mümkün olamayacaktır. Öte yandan, destekten yararlanabilmek için işyerinin, İSG-KATİP sistemine kayıtlı onaylanmış ve devam eden iş sağlığı ve güvenliği hizmetlerinin verilmesine ilişkin, hizmet sunucusu ile yapılmış bir sözleşmesinin olması şarttır. * 36 SGK İşverenler Prim Daire Başkanlığı Şube Müdürü MART - NİSAN 2014 209
III- ÇALIŞAN SAYISININ TESPİTİ 1-Aynı işverene ait hem az tehlikeli sınıfta, hem de çok tehlikeli sınıfta faaliyet gösteren işyerlerinin bulunması halinde toplam çalışan sayısının tespitinde az tehlikeli sınıfta faaliyet gösteren işyerlerindeki sigortalılar hesaplamaya dahil edilmeyecektir. Aynı işverene ait Türkiye genelinde tescil edilmiş birden fazla işyerinin bulunmasına rağmen bu işyerlerinin faaliyet konularının farklı olması, dolayısıyla aynı işverene ait bazı işyerlerinin az tehlikeli sınıfta, bazı işyerlerinin ise tehlikeli veya çok tehlikeli sınıfta faaliyet göstermesi halinde, toplam çalışan sayısının (dokuz veya altında sigortalı çalıştırılıp çalıştırılmadığının) tespitinde,az tehlikeli sınıfta faaliyet gösteren işyerlerindeki sigortalılar hesaplamaya dahil edilmeyerek, sadece tehlikeli ve çok tehlikeli işyerlerinde çalışan sigortalı sayısı dikkate alınacaktır. Örneğin, merkez adresinde kurulu işyerinde büro faaliyeti, şube işyerinde ise inşaat faaliyeti yürüten bir işverenin 2014/Nisan ayında büro işyerinde 8 sigortalı, inşaat işyerinde 7 sigortalı olmak üzere toplamda 15 sigortalı çalıştırdığı varsayıldığında, büro işyerinin 8211.01 NACE kodunda ve az tehlikeli sınıfta, inşaat işyerinin ise 4120.02 NACE kodunda ve çok tehlikeli sınıfta yer alması nedeniyle, toplam çalışan sayısının tespitinde az tehlikeli işyerlerinde çalışanların sayısı dikkate alınmayacağından, bahse konu işveren inşaat işyerinde çalıştırdığı 7 sigortalıdan dolayı bahse konu destekten yararlanabilecektir. 3- Alt işverenlerce çalıştırılan sigortalılar toplam çalışan sayısına dahil edilecektir. Çalışan sayısının tespiti sırasında alt işverenlerce çalıştırılan sigortalı sayısı da toplam çalışan sayısına dahil edilecektir. Dolayısıyla tehlikeli veya çok tehlikeli sınıfta faaliyet gösteren işyerlerinde asıl işverenin yanı sıra alt işverenlerce de sigortalı çalıştırılması halinde, toplam çalışan sayısının tespitinde asıl işverenler ve alt işverenlerce çalıştırılan toplam sigortalı sayısı esas alınacaktır. Örneğin Türkiye genelinde kendi adına tescil edilmiş yalnızca bir işyeri bulunan ve bu işyerinde de mutfak mobilyalarının imalatı faaliyetini yürütmekte olan bir işveren tarafından 2014/Nisan ayında 6 sigortalı, bu işverenden iş alan alt işverence 5 sigortalı çalıştırıldığı varsayıldığında, bahse konu işyerinin 3102.01 NACE kodunda ve tehlikeli sınıfta yer almasına rağmen asıl işveren ve alt işveren tarafından çalıştırılan toplam 210 MART - NİSAN
sigortalı sayısının 9 sigortalının üzerinde olması nedeniyle 2014/Nisan ayında bahse konu destekten yararlanılması mümkün olamayacaktır. 4-Sıfır gün ve sıfır kazançlı sigortalılar da toplamçalışan sayısına dahil edilecektir. Hizmet akdi devam etmesine rağmen çeşitli nedenlerle (ücretsiz izin, istirahat gibi) ay içinde çalışması olmayan ve çalışmadıkları günler için işverenlerince ücret ödenmeyen sigortalıların bulunması halinde, bu sigortalılar aylık prim ve hizmet belgelerine 0 (sıfır) gün ve (0) kazançlı olarak kaydedilmektedir. Bu bağlamda hizmet akdi devam etmesine rağmen çeşitli nedenlerle 0 gün ve 0 kazançlı olarak bildirlşmiş sigortalılar da toplam çalışan sayısının tespitinde dikkate alınacaktır. 5- Toplam çalışan sayısının tespitinde 5.1- Asıl ve ek nitelikteki aylık prim ve hizmet belgelerinde kayıtlı sigortalı sayısından, iptal nitelikteki aylık prim ve hizmet belgelerinde kayıtlı sigortalı sayısı düşülecektir. 5.2- Ay içinde işe giren veya işten çıkan sigortalılar da sigortalı sayısına dahil edilecektir. 5.3- Aday çırak, çırak ve işletmelerde mesleki eğitim gören öğrenciler hesaplamaya dahil edilmeyecektir. IV- ÖDENECEK DESTEK TUTARININ HESAPLANMASI Kapsama giren işverenlere, çalıştırdıkları sigortalıların ay içindeki prim gün sayısı toplanarak bulunan gün sayısı ile prime esas kazanç alt sınırının günlük tutarının, işyeri; -Tehlikeli sınıfta yer alıyor ise % 1,4 ü -Çok tehlikeli sınıfta yer alıyor ise %1,6 sı ile çarpımı sonucunda bulunacak tutar kadar destek verilecektir. Dolayısıyla, kapsama giren işyerlerine ödenecek destek tutarı; -Tehlikeli sınıfta yer alana işyerleri için; Bir gün için ödenecek destek tutarı= Günlük asgari ücret X 1.4 /100 Ödenecek toplam destek tutarı = Bir gün için ödenecek destek tutarı X Sigortalıların toplam prim ödeme gün sayısı -Çok tehlikeli sınıfta yer alan işyerleri için: Bir gün için ödenecek destek tutarı= Günlük asgari ücret X 1.6 /100 Ödenecek toplam destek tutarı = Bir gün için ödenecek destek tutarı X MART - NİSAN 2014 211
Sigortalıların toplam prim ödeme gün sayısı Formülü vasıtasıyla hesaplanacaktır. Örneğin,(A) Limited Şirketince düzenlenen 2014/Nisan ayına ilişkin aylık prim ve hizmet belgesinde ; -Tehlikeli sınıfa giren işyerinde 4 sigortalı için105 prim ödeme gün sayısıbildirildiği varsayıldığında ilgili ay için ödenecek destek tutarı; Bir gün için ödenecek destek tutarı = 35,70 X 1,4 / 100 = 0,50 Ödenecek toplam destek tutarı = 0,50 X 105 = 52,5 TL olacaktır. -Çok tehlikeli sınıfa giren işyerinde 5 sigortalı için 133 prim ödeme gün sayısı bildirildiği varsayıldığında ilgili ay için ödenecek destek tutarı; Her bir gün için ödenecek destek tutarı = 35,70 X 1,6 / 100 = 0,57 Ödenecek toplam destek tutarı = 0,57 X 133 = 75,81 TL olacaktır. V-DESTEĞİN ÖDENME ZAMANI VE ŞEKLİ Yönetmeliğin 6. maddesine göre, kapsama giren işverenlere ödenecek destek, üçer aylık dönemler itibariyle hesaplanarak takip eden ikinci ayın sonunda ödenecektir. Buna göre, -Ocak/Şubat/Mart ayında çalıştırılan sigortalılardan dolayı destek, Mayıs ayında -Nisan/Mayıs/Haziran döneminde çalıştırılan sigortalılardan dolayı destek, Ağustos ayında -Temmuz/Ağustos/Eylül döneminde çalıştırılan sigortalılardan dolayı destek, Kasım ayında -Ekim/Kasım/Aralık döneminde çalıştırılan sigortalılardan dolayı destek takip eden yılın Şubat ayında Ödenecektir. Ancak ilgili aylara ilişkin olarak kapama giren işverenlere ödeme yapılabilmesi için aylık prim ve hizmet belgelerinin yasal süresi içinde verilmiş olması gerekmektedir. Dolayıyla kapsama giren işverenlerce yasal süresi dışında aylık prim ve hizmet belgesi verildiği aylarda sözkonusu destekten yararlanılması mümkün olamayacaktır. Diğer taraftan, desteğin ödenebilmesi için başvuruda bulunulmuş olması ve ödeme vadesi geçmiş prim borcunun bulunmaması şarttır. Bu bağlamda, destekten yararlanmak amacıyla başvuruda bulunmamış olan işverenlere ödeme yapılmayacağı gibi ödeme vadesi geçmiş prim 212 MART - NİSAN
borcu bulunan işletmelere ödenecek destek tutarı da işverenlerin prim borçlarına mahsup edilecektir. VI- KAYIT DIŞI SİGORTALI ÇALIŞTIRILDIĞININ TESPİTİ Kanunun 7. maddesinin birinci fıkrasının (c) bendinde, bu Kanun ve diğer mevzuat gereğince yapılan kontrol ve denetimlerde; istihdam ettiği kişilerin sigortalılık bildiriminde bulunmadığı tespit edilen işverenlerden, tespit tarihine kadar yapılan ödemelerin yasal faizi ile birlikte Sosyal Güvenlik Kurumunca tahsil edileceği ve bu durumdaki işverenlerin, sağlanan destekten üç yıl süreyle faydalanamayacakları öngörülmüştür. Yönetmelikte ise, Kurumun denetim ve kontrol ile görevlendirilmiş memurlarınca yapılan tespitler veya diğer kamu idarelerinin denetim elemanlarınca kendi mevzuatları gereğince yapacakları soruşturma, denetim ve incelemeler neticesinde ya da bankalar, döner sermayeli kuruluşlar, kamu idareleri ile kanunla kurulan kurum ve kuruluşlardan alınan bilgi ve belgelerden veya mahkeme ilamına istinaden çalıştırdıkları sigortalıları Kuruma bildirmedikleri tespit edilen işverenlerin, tespitin yapıldığı ayı takip eden aydan başlanılarak sağlanan destekten üç yıl süreyle faydalanamayacakları ve kayıt dışı çalışanın işe başladığı aydan itibaren yapılan ödemelerin Kurumca yasal faizi ile birlikte geri alınacağı, Birden fazla işyeri bulunan işverenlere ait işyerlerinde kayıt dışı çalışanıbulunduğunun tespiti halinde, gerek tespitin yapıldığı işyeri için, gerekse diğer işyerleri için kayıt dışı çalışanın işe başladığı aydan itibaren yapılan ödemelerin Kurumca yasal faizi ile birlikte geri alınacağı ve söz konusu işverenlerin tespitin yapıldığı ayı takip eden aydan başlanılarak sağlanan destekten üç yıl boyunca yararlanamayacakları, açıklanmıştır. Bu bağlamda, sözkonusu destekten yararlanan bir işverenin kayıt dışı sigortalı çalıştırdığının tespiti halinde, -Kayıt dışı çalışan sigortalının işe başladığı aydan itibaren işverene ödenen destek tutarları (hem kayıt dışı sigortalının çalıştığı işyerinden dolayı hem de varsa aynı işverene ait diğer işyerlerinden dolayı yapılan ödemeler) yasal faizi ile birlikte geri alınacak, - Tespitin yapıldığı ayı takip eden aydan itibaren (hem kayıt dışı sigortalının çalıştığı işyerinden dolayı hem de varsa aynı işverene ait diğer MART - NİSAN 2014 213
işyerlerinden dolayı) üç yıl boyunca destekten yararlanılması mümkün olamayacaktır. VII-SONUÇ 2014 yılı Ocak ayından başlanılarak, tehlikeli ve çok tehlikeli sınıfta yer alan işverenler ondan az sigortalı çalıştırdıkları takdirde 6331 sayılı Kanunun 7 nci maddesinde öngörülen destekten yararlanabileceklerdir. Çalıştırılan sigortalı sayısının tespitinde aynı işverene ait Türkiye genelinde tehlikeli ve çok tehlikeli sınıfta tescil edilmiş tüm işyerlerindeki çalışan sayısı dikkate alınacak, az tehlikeli sınıfta yer alan işyerleri ise dikkate alınmayacaktır. Kapsama giren işverenlere, çalıştırdıkları sigortalıların ay içindeki prim gün sayısı toplanarak bulunan gün sayısı ile prime esas kazanç alt sınırının günlük tutarının, işyeri; -Tehlikeli sınıfta yer alıyor ise % 1,4 ü -Çok tehlikeli sınıfta yer alıyor ise %1,6 sı ile çarpımı sonucunda bulunacak tutar kadar destek verilecektir. Destek tutarları, -Ocak/Şubat/Mart ayında çalıştırılan sigortalılardan dolayı, Mayıs ayında -Nisan/Mayıs/Haziran döneminde çalıştırılan sigortalılardan dolayı, Ağustos ayında -Temmuz/Ağustos/Eylül döneminde çalıştırılan sigortalılardan dolayı, Kasım ayında -Ekim/Kasım/Aralık döneminde çalıştırılan sigortalılardan dolayı takip eden yılın Şubat ayında Ödenecektir. KAYNAKÇA Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı (24.12.2013). İş Sağlığı ve Güvenliği Hizmetlerinin Desteklenmesi Hakkında Yönetmelik Ankara: Resmi Gazete (28861 sayılı) T.C. Yasalar (30.06.2012).6331 sayılı İş Sağlığı ve Güvenliği Kanunun. Ankara : Resmi Gazete (28339 sayılı) 214 MART - NİSAN