14.4. Mesleki Uygulama ve Denetim Komitesi (MUDK) Mimarlar Odası nın Anayasanın 124. maddesine ve 6235 sayılı Türk Mühendis ve Mimar Odaları Birliği Kanunu na dayanarak çıkarmış olduğu yönetmelik, tarife ve şartnamelerle mesleki uygulamalarda uzun yıllardan bu yana sürdürdüğü mesleki denetim uygulaması, mevzuata bağlı olarak sürdürülmektedir. Ancak ekonomik krizin de etkisiyle son dönemlerde yoğunluğun düşmeye başladığı görülmektedir. Komitemiz bu konuda bir yandan TÜİK tarafından yayımlanan verileri takip ederken bir yandan periyodik olarak, mesleki denetim yapan birimlerimizin verilerini takip etmekte ve bu bilgileri karşılaştırarak, örgüt birimleriyle paylaşmaktadır. Öte yandan tüm bu verilere yansımayan TOKİ, KİPTAŞ ve benzerleri gibi uygulamalarla ve ihale yoluyla elde edilen projelere ilişkin detaylı bir araştırma ve inceleme çalışmasını sürdürmekte ve gerekli önlemlerin alınması için ilgili idarelerle ilişkiye geçilerek, görüş ve önerilerin iletilmesi, gerekli uyarıların yapılması için çalışmalar yapmaktadır. 2005 yılından bu yana sistematik olarak izlenen Yapı Ruhsatı ve Yapı Kullanma İzin Belgelerine ilişkin istatistik veriler dikkate alındığında; TÜİK (TC Başbakanlık Türkiye İstatistik Kurumu) verilerine göre, 2006 yılında bir önceki yıla göre belediyeler tarafından yapı ruhsatı verilen yapıların yüzölçümünde yüzde 9,6 oranında artış gerçekleşirken, bina sayısında yüzde 5,4 düşüş, değerinde yüzde 31,4 artış, daire sayısında ise yüzde 4,1 artış olmuştur. 2005 yılında yapı ruhsatına göre konut bina sayısı 99.220 iken, 2006 yılında konut bina sayısı yüzde 5,0 azalarak 94.309 a düşmüş, konut yüzölçümleri ise 2005 yılında 2006 yılına göre yüzde 7,6 artarak 82.297.998 m 2 den 88.546.012 m 2 ye çıkmıştır (Grafik 1).
Grafik 1: 2006 Yılı Bina Kullanım Amaçlarına Göre İdarelerce Verilen Yapı Ruhsatı Sayıları 2007 yılında bir önceki yıla göre belediyeler tarafından yapi ruhsati verilen yapıların yüzölçümünde yüzde 1,0 oranında artış gerçekleşirken, bina sayısında yüzde 7,3 düşüş, değerinde yüzde 9,8 artış, daire sayısında ise yüzde 3,1 düşüş olmuştur. 2006 yılının 12 ayında yapi ruhsatina göre konut bina sayısı 99.451 iken, 2007 yılının 12 ayında konut bina sayısı yüzde 8,7 düşerek 90.837 olmuş, konut yüzölçümleri ise 2006 yılının 12 ayında 92.941.776 m 2 iken yüzde 3,9 düşerek 2007 yılının oniki ayında 89.281.640 m 2 olarak gerçekleşmiştir (Grafik 2).
Grafik 2: 2007 Yılı Bina Kullanım Amaçlarına Göre İdarelerce Verilen Yapı Ruhsatı Sayıları 2008 yılında bir önceki yıla göre belediyeler tarafından yapi ruhsati verilen yapıların yüzölçümünde % 17,0, bina sayısında % 10,8, değerinde % 5,1, daire sayısında % 13,9 oranında düşüş olmuştur (Grafik 3). Grafik 3: 2008 Yılı Bina Kullanım Amaçlarına Göre İdarelerce Verilen Yapı Ruhsatı Sayıları 2007 yılında yapi ruhsatina göre konut bina sayısı 91.610 iken, 2008 yılında konut bina sayısı % 11,6 düşerek 81.003 olmuş; konut yüzölçümleri ise 2007 yılında 89.807.200 m 2 iken % 17,2 düşerek 2008 yılında 74.340.807 m 2 olarak gerçekleşmiştir. Yapı Ruhsatı, Ocak-Aralık Ayları Toplamı Bina Yüzölçümü Değer Daire (m²) (YTL) Yıllar Bir Önceki Yılın Oniki Ayına Göre Değişim Oranı (%) 2008 95.193 103.846.233 59.006.449.177 503.565 2007 106.659 125.067.023 62.178.649.271 584.955 2006 114.204 122.909.886 56.195.862.967 600.387 2008-10,8-17,0-5,1-13,9 2007-6,6 1,8 10,6-2,6
Yapı Kullanma İzin Belgesi, Ocak-Aralık ayları toplamı Bina Yüzölçümü (m²) Değer (YTL) Daire Yıllar Bir Önceki Yılın Oniki Ayına Göre Değişim Oranı (%) 2008 76.069 70.957.036 39.002.256.405 357.286 2007 68.056 63.403.212 30.416.729.696 326.484 2006 73.383 57.207.320 25.050.689.452 295.389 2008 11,8 11,9 28,2 9,4 2007-7,3 10,8 21,4 10,5 Yapı Ruhsatına Göre Kullanma Amacı ve Yapı Sahipliği, 2006-2008 Yılları 12 Aylık Toplam Devlet Sektörü Özel Sektör Yapı Kooperatifi 2008 2007 2006 2008 2007 2006 2008 2007 2006 A 6.462 4.625 2.993 85.175 96.840 105.206 3.556 5.194 6.005 B 15.194.004 10.994.700 9.378.336 82.567.705 105.763.741 102.733.264 6.084.524 8.308.582 10.798.286 C 8,630,082,260 5.479.262.434 4.272.674.694 46.943.638.432 52.725.056.860 47.031.892.287 3.432.728.485 3.974.329.977 4.891.295.986 D 59.291 37.136 27.771 412.290 507.003 521.115 31.984 40.816 51.501 A: Bina sayısı; B: Yüzölçümü (m²); C: Değer (TL); D: Daire sayısı.
Grafik 4 Grafik 5
Grafik 6 TÜİK verileri, Mimarlar Odası mesleki denetim verileri ve verilen sicil durum belgesi sayıları ile karşılaştırıldığında; tüm Türkiye de idarelerce yapı ruhsatı düzenlenen bina sayıları ile Mimarlar Odası tarafından düzenlenen sicil durum belgesi sayısı arasındaki oran; 2005 yılında % 56, 2006 yılında % 70, 2007 ve 2008 yıllarında ise yaklaşık % 85 düzeyindedir.
Grafik 7 Yapı Ruhsatına Göre Kullanma Amacı ve Yapı Sahipliği, 2007-2009 Yılları İlk Dokuz Aylık Toplam Devlet Sektörü Özel Sektör Yapı Kooperatifi 2009 2008 2007 2009 2008 2007 2009 2008 2007 A 3.088 4.617 3.260 55.136 64.748 71.380 3.321 2864 3.956 B 8.061.487 11.144.216 7.904.802 51.973.774 64.427.933 78.218.185 4.584.446 4.767.952 6.018.274 C 4.310.908.401 6.405.380.570 3.908.239.342 27.998.579.361 37.224.410.521 38.946.780.356 2.409.213.949 2.726.672.542 2.868.766.400 D 26.836 42.661 26.641 274.417 321.645 377.917 21.481 25.265 28.566 A: Bina sayısı; B: Yüzölçümü (m²); C: Değer (TL); D: Daire sayısı. 2009 yılının ilk dokuz ayında bir önceki yılın ilk dokuz ayına göre belediyeler tarafından yapı ruhsatı verilen yapıların yüzölçümünde % 19,6, bina sayısında % 14,8, değerinde % 25,1, daire sayısında % 17,2 oranında düşüş olmuştur. 2008 yılının ilk dokuz ayında Yapı Ruhsatına göre konut bina sayısı 61.395 iken, 2009 yılının ilk dokuz ayında konut bina sayısı % 14,1 düşerek 52.768 olmuş; konut yüzölçümleri ise 2008
yılının ilk dokuz ayında 57.537.060 m 2 iken % 15,1 düşerek 2009 yılının ilk dokuz ayında 48.833.991 m 2 olarak gerçekleşmiştir. Grafik 8: 2009 Yılı İlk Dokuz Aylık Dönemde Bina Kullanım Amaçlarına Göre İdarelerce Verilen Yapı Ruhsatı Sayıları Yapı Ruhsatı, Ocak-Eylül Ayları Toplamı Y I L L A R Bir Önceki Yılın ilk dokuz Ayına Göre Değişim Oranı (%) Bina Yüzölçümü (m²) Değer (TL) Daire 2009 61.545 64.619.707 34.718.701.711 322.734 2008 72.229 80.340.101 46.356.463.633 389.571 2007 78.596 92.141.261 45.723.786.098 433.124 2009-14,8-19,6-25,1-17,2 2008-8,1-12,8 1,4-10,1 TMMOB Mimarlar Odası 1.1.2009-31.9.2009 Arası Mesleki Denetim Proje TUS Şantiye Şubeler Adet 2 m Adet 2 m Adet m 2 Toplam 58.997 60.096.327 29.809 22.054.844,12 6.008 10.666.626,08 TUİK verileri ile Mimarlar Odası mesleki denetim verileri ve verilen sicil durum belgesi sayıları ile karşılaştırıldığında 2009 yılının ilk dokuz aylık döneminde, tüm Türkiye de idarelerce
yapı ruhsatı düzenlenen bina sayıları ile Mimarlar Odası tarafından düzenlenen sicil durum belgesi sayısı arasındaki oran; proje sayısı bazında % 95; proje alanı bazında ise % 93 düzeyinde görünmektedir. Türkiye ekonomisinin öncü sektörlerinden biri olan yapı sektörünün asli unsurlarından olan mimarların giderek artan bir oranda işsizlik sorunu, hizmet bedellerini elde edememe ve asgari ücret sorunuyla karşı karşıya yaşam mücadelesi veriyor olması doğal olarak Mimarlar Odası nın da bu sorunun üzerinde titizlikle durmasını gerektirmektedir. Bu sorunun çözümlenmesinin en etkin yollarından biri olarak sicil durum belgesi uygulamasının yaygınlaştırılması amacıyla gerek belediyelerle, gerek ilgili bakanlıklarla ve idarelerle ilişki kurularak sürekli olarak konu takip edilmekte, zaman zaman yargıya taşınarak hak kayıplarının önüne geçilmek için çalışılmaktadır. Ayrıca TMMOB bünyesinde kurulan komisyon çalışmalarına katılarak, yapı üretim sürecinde yer alan meslek gruplarının bağlı olduğu meslek odaları ile birlikte yapılan çalışmalara da katkı verilmeye devam edilmektedir (Bkz. 18.1). Şubemiz mesleki uygulamalarda kamu yararını, meslek haklarını ve etiğini korumak, müelliflik haklarını gözetmek, haksız rekabeti önlemek, mesleki sorumlulukları tanımlamak ve mesleki değerlendirmeye esas sicilleri tutmak amaçlarıyla yürütülen mesleki denetim uygulamalarını yönlendiren yönetmelik ve şartnamelere ilişkin düzenlemelere, dönem içerisinde yapmış olduğu toplantılar ve Merkez MUDK ye katılan bir temsilcisiyle katkı vermeye devam etmiştir (Bkz. 18.1). Mesleki Uygulama Denetim Komitesi, şubemiz bünyesinde oluşturulan Ücretli Çalışan Mimarlar Komisyonu çalışmalarına da katkı vererek, serbest mimarlık hizmetleri dışında da ücretli çalışan mimarların asgari ücretleri, özlük hakları, çalışma koşulları gibi konularda da çalışmalara katılmıştır (Bkz. 14.8). Ayrıca bu dönem genel merkez düzeyinde kurulan Yapı Denetim Komitesi çalışmalarına da azami desteği vererek, komitede bir üye iler yer almaktadır (Bkz. 18.2).
Yapı Denetimi Uygulama Yönetmeliği nin Denetçi belgesine sahip olan mimar ve mühendisler, Bakanlığın veya Bakanlıkça uygun görülen kurum ve kuruluşların açacakları hizmet içi eğitim programlarına katılmak zorundadırlar hükmü çerçevesinde, Bayındırlık ve İskân Bakanlığı Yapı Denetim Komisyonu Başkanlığı ve Meslek Odaları işbirliği ile bir eğitim çalışması başlatılmıştır. Komite temsilcilerimiz, bu eğitimlerin kurgulanması ve düzenlenmesi için Sürekli Mesleki Gelişim Merkezi tarafından oluşturulan eğitim komisyonlarına da katılarak katkı vermeye devam etmektedir. Mimarlar Odası Sürekli Mesleki Gelişim Merkezi ve Merkez MUDK bünyesinde konuyla ilgili oluşturulan komisyona şubemiz MUDK tarafından katkı sağlanmış ve gerek programların hazırlanışı, gerek bakanlığa iletilen çalışmalar ve yönetmelik taslağı, yasa taslağı ve yasa hakkındaki görüşlerin derlenmesinde görev üstlenilmiştir (Bkz. 18.1). Mimari projelere ilişkin telif hakları konusunda üyelerimize yardımcı olmak ve bilgilendirmek amacıyla yapılan çalışmalar da geçen dönem olduğu gibi bu dönemde de sürmüştür. Bu amaçla SMGM programları içerisine bir seminer programı hazırlanarak dönem içerisinde farklı birimlerimizde seminerler düzenlenmiştir. Mesleki denetim uygulamaları sırasında, zaman zaman ÇED Danışma Kurulu ile ortak toplantılar yapılmış, bazı çalışmaların mesleki denetim uygulaması ÇED Danışma kurulu ile birlikte yapılmıştır. Üyelerimizin mesleki denetim kapsamında odamıza sundukları mimari projelerin incelenmesi sırasında bazı projeler ÇED Danışma Kurulu na sunularak çevresel etki değerlendirmesi açısından incelenmesi istenmiş ve bu kapsamda bazı projeler için ÇED raporları düzenlenerek ilgili kurumlara iletilmiştir.