Alçak Gerilim Şebeke Tipleri ELEKTRİK ŞEBEKELERİ: (Sekonder Dağıtım) TS 3994 e göre alçak gerilim şebekeleri sınıflandırılarak TN, TT ve IT şebekeler olarak üç tipe ayrılmıştır. EEM13423 ELEKTRİK ENERJİSİ DAĞITIMI 1
Alçak Gerilim Şebeke Tipleri - Tanımlar EEM13423 ELEKTRİK ENERJİSİ DAĞITIMI 2
Alçak Gerilim Şebeke Tipleri - Tanımlar İlk harf güç sisteminin (Alternatör veya Dağıtım trafosunun) toprağa bağlantısını tanımlar. (İşletme topraklaması) T = Direk olarak topraklanmış nötr. I = Topraklanmamış yada yüksek empedans (2000 Ω) üzerinden topraklanmış nötr. İkinci harf elektrik tesisatının korunmasız (açıktaki) iletken kısımlarının toprakla ilişkisini tanımlar (Koruma topraklaması). T = Șebeke topraklama noktası ile herhangi bir bağlantının varlığı gözetilmeden korunmasız iletken kısımları direk olarak toprakmış. N = Korunmasız iletken kısımları direk olarak nötr iletkenine bağlanmış. Sonra gelecek olan harf nötr (N) ve koruma iletkeninin (PE) düzenlenmesini ifade eder. S = Nötr veya topraklanmış hat iletkeninden ayrı bir iletkenle koruma fonksiyonun sağlanması. C = Nötr ve koruma güvenliğinin tek iletken üzerinden birleştirilmesi (PEN iletken) T: Terra(Toprak) N: Nötr I: İzolasyon C: Birleştirilmiş (Combined) S: Ayrılmış (Separate) EEM13423 ELEKTRİK ENERJİSİ DAĞITIMI 3
Alçak Gerilim Şebeke Tipleri - Tanımlar EEM13423 ELEKTRİK ENERJİSİ DAĞITIMI 4
Alçak Gerilim Şebeke Tipleri - Tanımlar Topraklama Çeşitleri EEM13423 ELEKTRİK ENERJİSİ DAĞITIMI 5
Alçak Gerilim Şebeke Tipleri IT Şebeke IT Şebeke RDC: Resudial Circuit Breaker-Hata Akımı Koruma Rölesi EEM13423 ELEKTRİK ENERJİSİ DAĞITIMI 6
Alçak Gerilim Şebeke Tipleri IT Şebeke IT Sistemi Yıldız noktası toprağa karşı yalıtılmıştır veya yeteri kadar yüksek bir empedans (direnç veya endüktans bobini) üzerinden topraklanmıştır. Bu tip şebekeden beslenen cihazlar topraklanırlar. Şebekede meydana gelen ilk faz-toprak hatası, şebekeye bağlı cihazların çalışmalarını etkilemez. Fakat ikinci bir izolasyon hatası, toprak temaslı iki fazlı bir kısa devreye neden olur ve cihazların normal çalışmalarını olumsuz yönde etkiler. IT tipi şebekede, ilk izolasyon hatasını tespit etmek ve ikinci hatanın yol açacağı tehlikelerden korunmak için izolasyon kontrol cihazı bağlanır. İlk hata oluştuğunda ışıklı veya sesli bir sinyal verilir. İzolasyon kontrol cihazı ile yalnızca ikaz verilmez. İstenirse bu durumda şebekenin enerjisi otomatik olarak kesilebilir. EEM13423 ELEKTRİK ENERJİSİ DAĞITIMI 7
Alçak Gerilim Şebeke Tipleri IT Şebeke IT tipi şebekede şu koruma düzenlerine izin verilebilir: Aşırı akıma karşı koruma İzolasyon kontrol düzeni Hata akımına karşı koruma anahtarı Hata gerilimine karşı koruma anahtarı Gerektiğinde potansiyel dengelemesi EEM13423 ELEKTRİK ENERJİSİ DAĞITIMI 8
Alçak Gerilim Şebeke Tipleri TT Şebeke TT Şebeke EEM13423 ELEKTRİK ENERJİSİ DAĞITIMI 9
Alçak Gerilim Şebeke Tipleri TT Şebeke TT Sistemi: Bu şebeke şeklinde şebekenin yıldız noktası direkt olarak topraklanmıştır; bu bir işletme topraklamasıdır. Tesise ait madeni kısımlar ise, işletme topraklamasından ayrı olarak topraklayıcıya bağlanmıştır. Bu ise koruma topraklamasıdır. TT tipi şebekede şunlar uygulanabilir: Koruma topraklaması Hata gerilimi ile koruma bağlaması Hata akımı ile koruma bağlaması EEM13423 ELEKTRİK ENERJİSİ DAĞITIMI 10
Alçak Gerilim Şebeke Tipleri TN Şebeke EEM13423 ELEKTRİK ENERJİSİ DAĞITIMI 11
Alçak Gerilim Şebeke Tipleri TN-C Şebeke TN-C Sistemi TN-C sisteminde tesise ait bütün madeni kısımlar, koruma ve nötr iletkenleri birleştirilerek şebekenin tamamında ortak bir iletken (PEN) olarak çekilir. Tümünde koruma ve nötr işlevlerinin yüklendiği tek iletken çekilmiş TN tipi şebeke (TN-C) EEM13423 ELEKTRİK ENERJİSİ DAĞITIMI 12
Alçak Gerilim Şebeke Tipleri - TN-S Şebeke TN-S Sistemi TN-S sisteminde tesise ait bütün madenî kısımlar, PE koruma hattı üzerinden işletme topraklamasına bağlanır. Koruma ve nötr iletkenleri şebekenin tamamı boyunca ayrı ayrı çekilir. Nötr ve koruma iletkenleri ayrı çekilmiş TN tipi şebeke (TN-S) EEM13423 ELEKTRİK ENERJİSİ DAĞITIMI 13
Alçak Gerilim Şebeke Tipleri - TN-C-S Şebeke TN-C-S Sistemi TN-C-S sisteminde koruma ve nötr iletkenleri, şebekenin bir bölümünde ayrı ayrı, bir bölümünde de ortak bir iletken olarak çekilir. Bir bölümünde koruma ve nötr iletkenlerinin yüklendiği tek iletken çekilmiş TN tipi şebeke (TN-C-S) EEM13423 ELEKTRİK ENERJİSİ DAĞITIMI 14
Alçak Gerilim Şebeke Tipleri Şebeke Tiplerinin Karşılaştırılması Toprak hata döngüsü empedansı TT IT TN-S TN-C TN-C-S Yüksek Çok Yüksek Düşük Düşük Düşük RCD tercihi? Evet Uygun Değil İsteğe bağlı Hayır İsteğe bağlı Toprak elektrodu ihtiyacı? Evet Evet Hayır Hayır İsteğe bağlı PE iletken maliyeti Düşük Düşük Highest En düşük Yüksek Kopmuş nötr iletkeni riski Hayır Hayır Yüksek Çok Yüksek Yüksek Güvenlik Güvenli Güvenlik az En güvenli En az güvenli Güvenli Elektromanyetik parazit Çok düşük Çok düşük Düşük Yüksek Düşük Güvenlik Riskleri Yüksek döngü empedansı (adım gerilimleri) Çift hata, aşırı gerilim Kopuk nötr Kopuk nötr Kopuk nötr Avantajları Emniyetli ve güvenilebilir İşletme sürekliliği, maliyet En güvenli Pahalı Güvenli ve pahalı EEM13423 ELEKTRİK ENERJİSİ DAĞITIMI 15
Alçak Gerilim Şebeke Tipleri Uygulama Alanları Avrupa daki çoğu evde TN-C-S kullanılır. En yakındaki trafo merkezi ile elektrik sayacından önceki sigortaya kadar olan toprak ve nötr iletkenleri birleştirilmiştir. Sonra nötr ve toprak iletkenleri bütün iç kablolamada ayrılmıştır. Eski kentsel ve banliyö evleri TN-S kaynaklarına sahip olma eğilimindedir. Sigortaların kullanımından önce inşa edilmiş eski evlerde TN-C sistemin kullanılıyordu. Bundan dolayı tavsiye edilir bir uygulama değildir. İzolasyon trafosu üzerinden beslenen IT topraklamanın sıklıkla kullanıldığı yerler, yalıtım riskinin yüksek olduğu laboratuvarlar, sağlık tesisleri, şantiye, tamirhane gibi çalışma ortamlarıdır. IT sistemleri izolasyon trafosu ile iki hata sorunun azaltmak için sadece her bir yükün küçük bir kaynak ve/veya özel bir izleme aygıtı ile korumalı olmalıdır. Maliyetli olması nedeniyle sadece sağlık tesislerinde böyle aygıtlar kullanılır. Yerel topraklama bağlantı maliyetine ek olarak PE iletkenin maliyetinin olduğu uzak yerlerde çoğunlukla TT şebeke önceden kullanılmıştır. EEM13423 ELEKTRİK ENERJİSİ DAĞITIMI 16
KAYNAKLAR Enerji Dağıtımı-I, Dr.Bora ALBOYACI Elektrik İç Tesisleri Yönetmeliği http://www.emo.org.tr/ www.elektrikport.com http://electrical-engineering-portal.com/ EEM13423 ELEKTRİK ENERJİSİ DAĞITIMI 17