Toplam Faktör Verimliliği Politika Çerçevesi Geliştirilmesi için Teknik Destek Projesi Yeşil Kitap Çerçeve, Temel Bulgular ve Politika Önerileri 29 Mart 2018, İstanbul Bu proje Avrupa Birliği ve Türkiye Cumhuriyeti tarafından finanse edilmektedir.
Yeşil Kitap tan bazı tespitler 1. Başta devlet destekleri olmak üzere politika tasarımında genel eğilim, firmalara yönelik müdahalelerde tüm firmaları kapsamaya çalışmak ve bu nedenle firma ortalamasını esas almaktır. 2. Yılda ortalama, KOSGEB tarafından 42.000 firmaya destek, TÜBİTAK- TEYDEB tarafından 3.000 firmaya Ar-Ge desteği, Ekonomi Bakanlığı tarafından da 4.500 firmaya yatırım teşvik belgesi ve 3.000 firmaya fuar desteği verilmektedir. 3. Devlet desteklerinin herkesi eşit bir şekilde kapsamaya yönelik bu tutumu, piyasadaki şirketlerin verimlilik ve katma değer performanslarının ayırt edilmesini engellemektedir. Politika müdahaleleri, verimlik artışlarını özendirici ve hızlandırıcı bir işlev üstlenememektedir. 4. Diğer yandan merkezi yönetim, politika uygulamalarının içinde kalmaya çalışarak uygulama yetkisini devretme/paylaşma, politika sonuçlarını izleme, değerlendirme ve önlem alma döngüsüne yeterince ağırlık verememektedir
Nasıl yeni yapılara ihtiyaç var? Politikaların uygulama aşamasında rol üstlenebilecek, stratejik programları devlet adına yürütecek Devletle firma arasındaki ilişkiyi güvene ve geliştirmeye dayalı olarak yeniden tanımlayacak, Sadece tekil olarak firmaları değil aynı zamanda değer zincirini ve ekosistemi destekleyecek Sistemde çeşitlilik; Tek-tipte değil, farklı işlevler üstlenebilecek ve farklı müdahale tiplerine odaklanabilecek, farklı ara-yüz yapıları Ar-Ge ve firma desteklerinin yeniden yapılandırılması Program temelli yaklaşımların benimsenmesi Bu süreçte bir dizi tasarım ilkesinin dikkate alınması
Arayüz yapılarının üstlenebileceği görevler Teknoloji ve yenilikçilik için girdileri artırmak: Ar-Ge hibeleri ve vergi teşvikleri, risk sermayesi için kamu kaynağı; piyasa ve sisteme ilişkin aksaklıkları onarmaya yönelik program geliştirme; Ar-Ge faaliyetlerinin riskinin azaltılması Mali olmayan (beceri, uzmanlık) yetkinlikleri artırmak: Ortak araştırma projelerinin yürütülmesi, teknolojik danışmanlık hizmetlerinin sunulması, fikri mülkiyet kullanımı, teknik destek hizmetleri sağlanması, yüksek nitelikli göçmenlerin çekilmesi ve mobilite programlarının yürütülmesi Ekosistemleri oluşturmaya ve güçlendirmeye odaklanmak: Yeni sektörlerin veya teknolojilerin geliştirmesine yönelik çalışmaların yürütülmesi (yeşil teknolojiler, biyoteknoloji, nanoteknoloji vb.); kümelenme, ilişki ağları, Ar-Ge iş birlikleri, TTO lar ve inkübatörler için destek mekanizmalarının oluşturulması Çerçeve koşulları iyileştirmek: Yatırım ve iş yapma ortamındaki iyileştirmelerin sağlanması, deneysel bir yaklaşımla, inovasyon ekosisteminin daha etkin çalışması için yeni politika ve programların uygulanması Görev, söylem ve hazırlık geliştirme: Büyük toplumsal ve ekonomik sorunları çözmeye çalışan, yavaş tempolu iyileştirmelerden ziyade radikal değişimi hedefleyen çalışmalara odaklanılması (savunma, enerji, çevre vb); uzgörü ve ufuk çalışmaları yürütülmesi, teknoloji yol haritaları hazırlanması Bilgi ve yeniliklerin yayılımı: Firmaların temel becerilerini geliştirmeye yönelik çalışmaların yapılması, yönetim kalitesinin geliştirilmesi, insan kaynakları yönetiminin geliştirilmesi (dijital dönüşüm, markalaşma ve pazarlama becerileri vb.)
Tasarım ilkeleri neler olabilir? (1) Yüksek nitelikli personel istihdamı Bu yapılarda çalışanların sadece mevzuatta yazanla sınırlı kalmayan; kendilerine verilen misyonu dert edinmiş ve buna yönelik yaratıcı çözümler geliştirebilme yetkinliğine Deneme yanılma yöntemiyle öğrenebilme alanına sahip, risk alabilen ekipler Performansa dayalı çalışma Programlar temelinde performansları takip edilmeli ve arayüzlerin performansı ile birlikte yürütülen programların etkileri değerlendirilmelidir. Arayüzlerin kamu fon kaynaklarına erişmesi sürecinde rekabet ortamı sağlanmalı ve yüksek performans ödüllendirilmelidir. Sürdürülebilir finansman Arayüzler kendine ait bütçe ve gelir, performansa dayalı finansman desteği, vergi muafiyetleri ve istisnalara sahip olmalıdır. Ayrıca gerektiği durumlarda fon ve portföy yönetme, yatırım yapma kapasiteleri geliştirilmelidir.
Tasarım ilkeleri neler olabilir? (2) Öncü ve öncü adayı firmalarla yüksek frekanslı ilişki Firmalara dokunan her türlü müdahalenin firmanın içinde bulunduğu ekosistem ve verimlilik potansiyeline yönelik bilgiye dayalı olarak yapılmasına dikkat edilmelidir. Arayüzler firmaya sadece bir kez fon verip ilişkisini kesen yapılar değil; firmaları yakından tanıyıp, sürekli olarak performansını takip edebilecek, değerlendirecek mekanizmalar olarak işlev görmelidir. Hibelerin ve desteklerin firmalar için amaç değil, araç haline getirilmesine katkı verecek; destek programlarını değer zinciri ilişkisi içindeki belli sayıda firma grupları için yürütecek yapılar olmalıdır. Koordinasyon işlevi Koordinasyon ve ortaklaşa eylem gerektiren konularda inisiyatif alabilmek için ortak altyapılar kurabilmeli, şirket kurabilmeli, şirketlere ortak olabilmeli veya platform oluşturma, ilişki ağlarını geliştirme, iş birliklerini destekleme gibi faaliyetlerde bulunabilmelidir. Belli bir tipte ya da sektördeki firmaların ortak çıkarlarını devlet nezdinde savunan bir temsil veya lobi kuruluşu değil; yürütülen programın gerektirdiği ortak eylem ve koordinasyonu firmalar ve devlet arasında sağlayabilmeli; bu yönde her iki tarafta da güven oluşturabilmelidir. Yalnızca sorumluluk alanlarındaki aktörler arasında değil diğer arayüzlerle bilgi paylaşımı ve iş birliği yapabilmeli; bir ilişki ağının parçası, ya da ağın merkezi olarak hareket edebilmelidir. Özellikle uluslararası ağlara eklemlenmeye öncelik verilmelidir. Mekânsal bağlantı Arayüzler ulusal, bölgesel veya yerel düzeyde olabilir. Bununla birlikte mekânsal ölçek ve kümelenmelerin avantajlarını, şehir ekonomilerinin dinamiklerini görebilmelidir. Bunun için belli bir coğrafi alan kısıtıyla hizmet veren organize sanayi bölgeleri, ticaret ve sanayi odaları ve kalkınma ajansları bazı arayüz rolleri üstlenebileceği gibi mekândan bağımsız hizmet veren arayüzlerle iş birliği kurabilir.