Faiz ve kur değişimlerinin Türkiye otomotiv pazarına etkisi KPMG Türkiye kpmg.com.tr
Giriş Son yıllarda güçlü büyüme performansı sergileyen Türkiye otomotiv sektörü (otomobil ve hafif ticari araç pazarı) Otomotiv Distribütörleri Derneği nin yayımladığı son veriler ışığında 2018 Mayıs ayından başlayarak üst üste 6 ay boyunca adetsel olarak küçülmüştür. Sektörün uzun yıllardır beklediği hurda teşvikinin çıktığı bu dönemde yaşanan daralma ile birlikte zor günler geçiren sektörde ithalatçı firmalar kadar yerli üreticilerin de zorlandığı görülüyor. Geçtiğimiz günlerde iç pazar nedeniyle üretimine ara vereceğini açıklayan Türkiye nin önde gelen otomotiv üreticilerinden birinin yanı sıra diğer üretici firmaların da devam eden pazar koşullarında üretime kısa süreli ara verebileceği düşünülüyor. 2018 yılının ilk 8 aylık otomotiv ithalatına bakıldığında ise (TUİK 87. fasıl) 2017 nin aynı dönemine göre dolar bazında yüzde 41 lik bir küçülmeye işaret ediyor. Tarihsel olarak otomotiv pazarının seyri incelendiğinde yıllar içinde yaşanan daralmaların temelde 4 ana faktörü olduğu ve pazarın bu faktörlerin ani değişimlerinden hızlı biçimde etkilendiği gözlemlenmiştir; 2 ÖTV oranları EUR/TRY kuru Taşıt kredi faizleri Harcanabilir gelir Bu değişkenlerin negatif yönlü değişim gösterdiği dönemlerde pazar sert şekilde daralma yaşasa da, değişkenlerin belirli bir raya oturması ile ertelenen talebin geri gelmesiyle pazarın yeniden büyüme trendine girdiği gözlemlenmiştir. Özellikle yukarıdaki etmenler nedeniyle fiyat beklentilerinde yaşanan bozulmalar Türkiye özelinde otomobilin bir ulaşım aracı olmasının yanında yatırım aracı olarak görülmesinden dolayı da birinci el pazarında daralmaya neden oluyor.
Türkiye otomobil ve hafif ticari araç pazarı 526.865 %42 %58 576.702 %36 %64 795.496 %36 %64 915.487 %35 %65 %68 +%7,2 897.192 821.299 813.367 %26 %32 %28 %74 Ocak14 ÖTV düzenlemesi %72 1.019.063 %29 %71 Kasım16 ÖTV düzenlemesi 1.014.278 %25 %75 -%24,0 986.829 %27 749.825 %25 %73 %75 2008 2009 2010 2011 2012 2013 Hafif ticari araç Otomobil 2014 2015 2016 2017 2018T* *KPMG tahmini, Kaynak: OSD Otomotiv ÖTV oranları Silindir hacmi Eski vergisiz satış tutarı Yeni vergisiz satış tutarı ÖTV oranı 1600 cm 3 e kadar 46 bin TL ye kadar 70 bin TL ye kadar %45 1600 cm 3 e kadar 46-80 bin TL arası 70-120 bin TL arası %50 1600 cm 3 e kadar 80 bin TL ve üzeri 120 bin TL ve üzeri %60 1600-2000 cm 3 arası 114 bin TL ye kadar 170 bin TL ye kadar %100 1600-2000 cm 3 arası 114 bin TL ve üzeri 170 bin TL ve üzeri %110 2000 cm 3 üzeri Tutar sınırı yok Tutar sınırı yok %160 Türkiye otomotiv pazarı 2015 ve 2016 yılında 1 milyon adetlik satış rakamına ulaşması ile birlikte daralma sürecine girmiştir. 2018 Mayıs ayından bu yana sürekli daralan pazar, 2017 Mayıs-Eylül ayları ile karşılaştırıldığında adet bazında yüzde 41 lik bir daralma yaşamıştır. Hafif ticari araç pazarı 2008 2017 arasında yıllık bazda yüzde 1 artış gösterirken, otomobil pazarı aynı dönemde yıllık bazda ortalama yüzde 10 büyüme göstermiştir. Pazarın ÖTV oranlarının artışını izleyen yıllarda bir önceki yıla oranla daraldığı gözlemlenmiştir. 2018 yılında yaşanan yüksek fiyat artışları nedeniyle, ÖTV alt diliminde bulunan araçların (%45 ve %50 lik oranlarda) üst limitlerden değerlenmesi nedeniyle fiyatlar üzerinde olumsuz etkisi olmuştur. Hükümet bu etkiyi sınırlandırmak amacıyla Eylül 2018 tarihinde ÖTV uygulanan fiyat dilimlerini güncelleyerek pazarı teşvik etmiştir. 3
Türkiye otomobil ve hafif ticari araç pazarı ve EUR/TRY kur değişimi %80 %60 %40 %20 %0 %-20 %-40 %-60 %-80 Mart 14 Mayıs 14 Temmuz 14 Eylül 14 Kasım 14 Ocak 15 Mart 15 Mayıs 15 Temmuz 15 Eylül 15 Kasım 15 Adetsel değişim % Eur/Try değişimi % Kaynak: OSD, TCMB, KPMG analizi Ocak 16 Mart 16 Mayıs 16 Temmuz 16 Eylül 16 Kasım 16 Ocak 17 Mart 17 Mayıs 17 Temmuz 17 Eylül 17 Kasım 17 Ocak 18 Mart 18 Mayıs 18 Temmuz 18 Eylül 18 Otomotiv pazarı hem ithal araçların yoğunluğu (2018 Eylül itibariyle pazarın %63 ü ithal) hem de yerli üretimin ithal bağımlılığından dolayı Türk lirasının diğer para birimleri karşısında değer kaybı pazarı negatif etkileniyor. Kur artışları araç fiyatlarını doğrudan etkilerken, ÖTV dilimlerinde üst sınıra yakın fiyatlanan araçlar kur hareketlerinden sert şekilde etkileniyor. Türkiye özelinde otomotiv sahipliğinin destekleyicilerinden birisi olan yatırım amaçlı satın alma nedeniyle, kısa vadeli fiyatlarda yaşanan sert değişimler pazarı dramatik bir şekilde daraltıyor. Türkiye otomobil ve hafif ticari araç pazarı ve taşıt kredisi faiz oranı Faiz %34 %32 %30 %28 %26 %24 %22 %20 %18 %16 %14 %0 Adetsel değişim %80 %60 %40 %20 %0 %-20 %-40 %-60 %-80 Ocak 14 Mart 14 Mayıs 14 Temmuz 14 Eylül 14 Kasım 14 Ocak 15 Mart 15 Mayıs 15 Temmuz 15 Eylül 15 Kasım 15 Ocak 16 Mart 16 Mayıs 16 Temmuz 16 Eylül 16 Kasım 16 Ocak 17 Mart 17 Mayıs 17 Temmuz 17 Eylül 17 Kasım 17 Ocak 18 Mart 18 Mayıs 18 Temmuz 18 Eylül 18 Aylık adetsel değişim % Kaynak: OSD, TCMB, KPMG analizi Faiz oranı % Taşıt kredileri faiz oranları ile otomotiv satış adetleri arasında negatif yönlü bir korelasyon mevcut. Ani faiz hareketlerine piyasa sert şekilde tepki veriyor. Özellikle sert faiz artışları sonrasında dengelenen kredi maliyetlerini takiben pazarın ertelenen talebe hızlı cevap verdiği ve stabil faiz ortamında yüksek satışların gerçekleştiği gözlemleniyor. 4
Türkiye otomobil ve hafif ticari araç pazarı 2015-2025 1.200 1.100 1.000 EIU KPMG LMC 900 800 700 600 0 2015 2016 2017 2018T 2019T 2020T 2021T 2022T 2023T 2024T 2025T Kaynak:KPMG analizi, LMC, EIU *Bin adet Türkiye otomotiv pazarını etkileyen faktörler üzerinden oluşturulan model ile yapılan tahminler ve piyasa tahminleri göz önünde bulundurulduğunda, Türkiye otomotiv pazarının 2020 yılında tekrar büyüme trendine girmesi bekleniyor. 2019 yılında pazarın küçülmeye devam edebileceği beklenirken, yeniden 1 milyon adet üzerine ancak 2023 yılında çıkması bekleniyor. KPMG tahminine göre pazar 2025 yılında 1,2 milyon adetlik satış ile tarihsel olarak en yüksek seviyesine ulaşacaktır. Kurduğumuz model, pazar değişikliklerinin açıklanmasında istatistiki olarak yeterli önemliliği yakalamıştır. 5
Sonuç: Türkiye otomotiv sektörü uzun yıllar boyunca yüksek dalgalanmaların yaşandığı ve aylık satışların adetsel olarak çok dalgalandığı bir pazardır. Uzun dönemli olarak pazarın sürdürülebilir ve tahmin edilebilir bir büyüme trendine girebilmesi için yapısal reformların yapılması gerekiyor. Hükümet bu daralmayı aşmak için Kasım 2018 itibariyle 1600cc altı binek araçların ÖTV sinde ve ticari araçların KDV sinde 2018 sonuna kadar indirime gitmiş olsa da sektörün beklentisi yapısal sorunların çözümlenmesidir. KPMG olarak pazarın 2018 ve 2019 da yaşayacağı sert daralmanın sonuçlarının hafifletilmesi ve önümüzdeki dönemde bu tip sert dalgalanmaları önleyecek iki reform önerimiz bulunuyor. 6
Vergi Reformu Yıllar içerisinde artan ÖTV oranları otomotiv pazarı üzerinde baskı kurmuş ve potansiyelin altında kalmasına neden olmuştur. İncelendiğinde Türkiye kişi başına otomotiv sahipliğinde gelişmiş ve gelişmekte olan ülkelerin gerisinden seyrediyor. (Türkiye de ortalama 1000 kişiye düşen otomobil sayısı 144 iken Rusya da bu oran 293 tür). Pazarda yaşanan yüksek dalgalanma ise hem pazar oyuncularının karlılığına hem de devletin vergi kaybına neden oluyor. Satın alma üzerinden ÖTV nin makul düzeye çekilmesi ve vergi kaybının MTV üzerinden telafi edilmesi pazarın sürdürebilir büyümesine destek olacaktır. Yerli Üretim Devletin yerli otomotiv yatırımının yanı sıra, Türkiye ye çekilecek doğrudan otomotiv yatırımları ile birlikte cari açık üzerinde yaşanacak olumlu etki hem kur hem de faizlerin baskılanmasında önemli rol oynayacaktır. Her ne kadar pazar daralmalarında yerli/ithal birlikte küçülse de, yerli üreticilerin marka bazlı hakimiyeti segment bazında gözüküyor (otomobilde pazar lideri Renault, hafif ticari araçta ise Ford). Doğrudan yatırım potansiyeli incelendiğinde, Türkiye pazarında yüzde 1 in altında paya sahip olan Çinli ve Hint üreticiler için Türkiye, hem iç pazar cazibesi hem de ihracat üssü olarak kullanabilecekleri bir konumda olması nedeniyle önemli bir fırsattır. 7
İletişim: Serkan Ercin Şirket Ortağı, Strateji ve Operasyon sercin@kpmg.com Kadir Kaynar Müdür, Strateji ve Operasyon kkaynar@kpmg.com Detaylı bilgi için: KPMG Türkiye Kurumsal İletişim ve Pazarlama Bölümü tr-fmmarkets@kpmg.com İstanbul İş Kuleleri Kule 3 Kat 2-9 34330 Levent İstanbul T : +90 212 316 6000 Ankara The Paragon İş Merkezi Kızılırmak Mah. Ufuk Üniversitesi Cad. 1445 Sok. No:2 Kat:13 Çukurambar 06550 Ankara T: +90 312 491 7231 İzmir Heris Tower, Akdeniz Mah. Şehit Fethi Bey Cad. No:55 Kat:21 Alsancak 35210 İzmir T: +90 232 464 2045 kpmg.com.tr kpmgvergi.com Bu dokümanda yer alan bilgiler genel içeriklidir ve herhangi bir gerçek veya tüzel kişinin özel durumuna hitap etmemektedir. Doğru ve zamanında bilgi sağlamak için çalışmamıza rağmen, bilginin alındığı tarihte doğru olduğu veya gelecekte olmaya devam edeceği garantisi yoktur. Hiç kimse özel durumuna uygun bir uzman görüşü almaksızın, bu dokümanda yer alan bilgilere dayanarak hareket etmemelidir. KPMG International Cooperative ( KPMG International ) bir İsviçre kuruluşudur. KPMG ağına üye olan bağımsız firmalar, KPMG International a bağlıdır. KPMG International ın müşterilere sunduğu herhangi bir hizmet yoktur. Hiçbir üye firmanın KPMG International ı veya bir başka üye firmayı, aynı şekilde KPMG International ın da hiç bir üye firmayı üçüncü şahıslar ile karşı karşıya getirecek zorlayıcı ya da bağlayıcı hiçbir yetkisi yoktur. Tüm hakları saklıdır. 2018 KPMG Bağımsız Denetim ve Serbest Muhasebeci Mali Müşavirlik A.Ş., KPMG International Cooperative in üyesi bir Türk şirketidir. KPMG adı ve KPMG logosu KPMG International Cooperative in tescilli ticari markalarıdır. Tüm hakları saklıdır. Türkiye de basılmıştır.