KİMYA ÜNİTE 1: KİMYA BİLİMİ Kimyanın Gelişimi Kimya Nedir? Kimya Ne İşe Yarar? ADF 01 Simya Dönemi KİMYANIN GELİŞİMİ İnsanların tüm hastalıklardan kurtularak ölümsüz olmak ve sonsuz zenginliğe ulaşmak için yapılan çalışmaların tümüne... simya denir. Simya dönemi çok uzun bir zamanı kapsamaktadır. Bilimsel çalışmaların hız kazanmasıyla sona ermiştir. Simyaya alşimi ve simya ile uğraşanlara alşimist denir. Simyacıların iki amacı vardır. Bunlar: 1. Ölümsüzlük iksirini bularak hem bütün hastalıklarından kurtulmak hem de ölümsüzlüğe ulaşmak. 2. Dokunduğu her şeyi altına dönüştüreceğine inanılan felsefe taşını bularak sonsuz zenginliğe ulaşmaktır. Simyacılar bu iki amaç uğruna yaptıkları çalışmalar sonucunda tesadüfen birçok madde, yöntem keşfederek neredeyse her bilimin gelişmesine katkı sağlamışlardır. Simyacılar deneme-yanılma yöntemini kullanmışlardır. Deneme - Yanılma Yöntemi Sonucu Buldukları Bazı Maddeler: R Cam, seramik, çanak-çömlek, esans, parfüm, damıtma aracı (imbik) R Boyar maddeleri kullanarak yün, deri gibi maddeleri boyamışlardır: FeSO 4 : Kıbrıs taşı CuSO 4 : Göz taşı KAlSO 4 : Şap Malahit : Mavi renkli bir maddedir. R Asit- Bazlar: HCl : Tuz ruhu HNO 3 : Kezzap H 2 SO 4 : Zaç yağı NaOH : Sud kostik KOH : Potas kostik R Maddelerin işlenmesiyle alaşımlar (tunç, çelik vb.), kılıç, hançer vb. maddeler elde etmişler. R Sabun, tuz, Na 2 CO 3 (soda), Güherçile (KNO 3 ), mürekkep vb. binlerce madde bulmuşlardır. dikkat Simyacıların buldukları maddelerin hepsini akılda tutmayabiliriz. Simyacılar modern maddeleri bulmamış ve kullanmamıştır. Örnek: Plastik, lastik, polimer, teflon, uçak, tv, telefon vb. Simyacılar deneme-yanılma sonucu birçok yöntem bulmuş ve kullanmışlardır: Damıtma, tuzlama, ekstraksiyon (özütleme), buharlaştırma, kükürt buharıyla ağartma vb. birçok yöntem kullanmışlar. R Kükürt buharıyla bu gün bile kayısılar ağartılarak marketlerde satışa sunulmaktadır. R Tuzlama yöntemini özellikle peynir, zeytin vb. maddelerin uzun ömürlü olması sağlanmaktadır. R Ekstraksiyon yöntemi ile esans, sıvı yağlar, şeker, ilaç vb. maddeler elde edilmektedir. dikkat Simyacılar modern yöntemler bulmamış ve kullanmamıştır. Örnek: Elektroliz, diyaliz, santrifüjleme vb. Simyacıların Gelişmesine Katkı Sağladığı Bazı Bilim Dalları Simya bilim olmamasına rağmen birçok bilimin gelişmesine katkı sağlamışlar. Felsefe Din Kimya Astroloji Eczacılık Fizik Tıp Biyoloji Simyacılar Döneminde Bilinen Bazı Elementler R Au : Altın R Ag : Gümüş R Hg : Cıva R Fe : Demir R S : Kükürt R Pb : Kurşun R Zn : Çinko vb. Elementler simgelerle gösterilirdi. Simyacılar arasında ortak bir element simgesi yoktu. Elementler gezegen, Güneş vb. maddelere benzetilirdi. Örneğin; altın Güneş e, gümüş Ay a... benzetilirdi. Bu durum Berzelius a kadar devam etmiştir. not Cıva zenginlik olarak kabul edilirdi. Kral, prens veya halifeler gibi zenginler cıva havuzuna girerlerdi. 1
KİMYA ADF 01 - Ünite 1 uygulama 1 I. Plastik, lastik II. Elektroliz yöntemi III. Cam, sabun Yukarıda verilenlerden hangileri simyacıların kimyaya kazandırdıklarındandır? A) Yalnız I B) Yalnız II C) Yalnız III D) I ve II E) I, II ve III Simyacılar, cam ve sabunu kimyaya kazandırmışlar. Doğru cevap, C Ünlü Bazı Simyacılar 1. Democritos Maddenin bölünemeyen en küçük yapı taşına atom denir. Yani İlk defa atom tabirini kullanmıştır. 2. Aristo Aristo ya göre doğadaki her şey dört elementten oluşur. Bunlar; toprak, ateş, hava ve su elementleridir. Her elementin de iki formu bulunur. Su ıslak soğuk Hava Toprak sıcak kuru Ateş Aristo ya göre katı olan her şey toprak, sıvı olan her şey su, gaz olan her şey hava, sıcak olan her şey ateş elementidir. örnek 1 Mg (k) + 2HCl (s) MgCl 2(suda) + H 2(g) Aristo ya göre yukarıda verilen tepkimeye giren ve çıkan maddelerin hangi element sınıfına ait olduğunu bulalım. Aristo ya göre katı olan her şey toprak, sıvı olan her şey su, gaz olan her şey hava elementidir. Buna göre, Mg katı olduğundan toprak elementidir. HCl ve MgCl 2 sıvı olduğundan su elementidir. H 2 gaz olduğundan hava elementidir. 3. Cabbir Bin Hayyan (725-805) Yaptıkları çalışmalardan dolayı klasik kimyanın (simyanın) I. babası kabul edilmektedir. R Deney metodunun öncüsüdür. R Damıtma yöntemi ile tuz ruhu (HCl), kezzap (HNO 3 ), zaç yağını (H 2 SO 4 ) ve tartarik asidi keşfetti. R İmbik (damıtma aracını) geliştirdi. R Damıtma (destilasyon) ve kristalizasyon yöntemlerini bulmuştur. R Altını çözen kral suyunu keşfetti. R Zehirlerin zehiri olan arsenik elde etti. Batı da El Geber lakabıyla bilinir. Kitap al kimya eseri bulunmaktadır. 4. Ebubekir El Razı Cabbir bin hayyan ın elinde yetişmiştir. Klasik kimyanın II. babası kabul edilmektedir. R Karıncaları damıtarak karınca asidini elde etmiştir. R Sud kostik ve gliserini keşfetmiştir. R Etil alkol elde edilmesini gerçekleştirdi. 5. İbni Sina Tıp ile ilgilenmiştir. Tıp ile ilgili birçok eser yazmıştır. Bunların en önemlilerinden Tıp kanunu kitabıdır. Batıda Avicenna lakabıyla bilinir. Kitab el -şifa adlı eserinde kimyasal dönüşümler üzerine fikirlerini yazmıştır. 6. Biruni Matematik, tıp, doğa bilimleri, tarih, coğrafya gibi pek çok alanla ilgilenmiştir. 7. İbni Rüşt Yaptığı tercümeler ile ünlü biridir. 8. J.J. Becher Yanma olayını filojiston (ateşin ruhu) ile açıklamıştır. 9. Paracelsus İlaç biliminin kurucu kabul edilir. Hastalıkları iyileştirmek için iatro kimya yı geliştirdi. dikkat Simya, bilim kabul edilmemektedir. Çünkü; deneme-yanılma yöntemini kullanmıştır. Deney-gözlem, sistematik, teorik bilgi birikimine yer vermemiştir. not Cabbir Bin Hayyan, Ebubekir El Razi, İbn-i Sina, vb. Türk-İslam dünyasının simyacıları kabul edilmektedir. 2
ADF 01 - Ünite 1 uygulama 2 Aşağıda verilenlerden hangisi alşimistler için doğru değildir? A) Deney -gözleme yer vermişlerdir. B) Bilimlerin gelişmesine katkı sağlamışlar. C) Klasik dönemin önemli şahsiyetlerinden biri Cabbir Bin Hayyan dır. D) Doğadaki her şeyi dört elementten oluştuğunu kabul etmişlerdir. E) Sabun, çanak- çömlek gibi maddeleri üretmişler. Simyacılar deney - gözleme yer vermemişlerdir. Deneme - yanılma yöntemini kullanmışlardır. Doğru cevap, A Simyadan Kimyaya Geçiş Bilimin gelişme ile birlikte simyacıların etkinliği azalmıştır. Hatta bir dönem simyacı olup sonradan kimyacı olan birçok bilim insanı bulunur. 1. Van Helmont R Deneylerinde ilk kez teraziyi kullanmıştır. R Sindirim ve solunum üzerine çalışmalar yapmıştır. R Silvester gazını (CO 2 ) keşfetmiştir. 2. J. Priestley R O 2 gazını keşfetmiştir. 3. Henry Cavendish R Asitlerin metallerle tepkimesi sonucu H 2 gazını elde etti. R Daha sonra da; H 2 + O 2 tepkimesi sonucu H 2 O elde etti. 4. V. Heisenberg R Atomun yapısını ve atom altı parçacıklarını davranışlarını açıklayan kuantum mekaniği teorisinin kurucusudur. R Belirsizlik ilkesini oluşturdu. 5. A. Lavoisier R Modern kimyanın I. babası kabul edilmektedir. R Kütlenin korunumu yasasını bulmuştur. R Kütlenin korunumu yasasına göre, tepkimelerde toplam kütle her zaman korunur. 6. Robert Boyle R Modern kimyanın II. babası kabul edilir. KİMYA R Gazların basınç-hacim ilişkisini açıklayan boyle yasasını buldu. R Rönesans döneminde bilinen yöntemlerle daha basit maddeye ayrışmayan maddelere element denir diyerek yeni bir element tanımını oluşturdu. Böylece Arsito nun dört element kavramı çürütülmüş oldu. R Ancak Rönesans döneminde bilinen yöntemlerle zor ayrışan bazı bileşiklerde element kabul edilmiştir. Örnek: CaO, NaOH, H 2 O vb. 7. Berzelius R Günümüzdeki element sembollerinin kullanılmasını sağladı. R Element sembolü tek harfli ise harf büyük, iki harfli ise ilk harf büyük ikinci harf küçük yazılır. Örnek: K, He, Na, vb. R Berzelius tan önce simyacılar elementleri çeşitli geometrik şekillerde veya gezegenlere benzeterek simgelerlerdi. Örneğin; altın elementini Güneş e, gümüş elementini Ay a, demir elementini Mars gezegenine benzeterek simgelemişlerdi. 8. Henry Moseley R X ışınları deneyi sonucunda, her elementin proton sayısının farklı olduğunu belirledi. Böylece elementlerin periyodik tabloda artan atom numarasına göre dizilmesini sağladı. 9. J. Dalton R İlk atom modelini oluşturdu ve katlı oranlar yasasını buldu. 10. J. Proust R Bileşikleri oluşturan elementler arasında belirli bir oran olduğunu (Sabit Oranlar Yasası) bulmuştur. uygulama 3 Aşağıda verilenlerden hangisi doğru değildir? A) Van Helmont deneylerinde ilk kez teraziyi kullanan kişidir. B) H. Cavendis, asitlerin metallerle tepkimesi sonucu H 2 gazını elde etti. C) Günümüzde kullanılan element sembolleri Berzelius tarafından önerilmiştir. D) R. Boyle, Aristo nun dört element kavramının doğruluğunu ispatlamıştır. E) Bilimsel çalışmaların başlamasıyla kimya biliminin gelişmesi hız kazanmıştır. 3
KİMYA ADF 01 - Ünite 1 Robert Boyle: Bilinen yöntemlerle daha basit maddelere ayrışmayanların element olduğunu belirterek Aristo nun dört element kavramını çürütmüştür. Doğru cevap, D uygulama 4 Kütlenin korunumu yasası Katlı oranlar yasası Günümüzdeki elementlerin simgeleri Silvester (CO 2 ) elementlerin keşfi Yukarıda verilen çalışmalar karşılaştırıldığında aşağıdaki bilim insanlarından hangisi boşta kalır? A) A.Lavoisier B) J. Dalton C) Henry Moseley D) Berzelius E) Van Helmont Yukarıdaki karşılaştırılmalar yapıldığında Henry Moseley ile ilgili bir bilgi yer almaz. Doğru cevap, C Kimyacılar doğada bulunmayan yeni bir çok madde üretmişler ve üretmeye devam ediyorlar. Örneğin; ilaç, deterjan, plastikler, suni gübre gibi pek çok madde üretilmiş ve dayanıklılıkları artırılmıştır. Kimya biliminde; R Deney ve gözlem R Teorik bilgi R Sistematik bilgi R Bilimsel bilgi basamakları kullanılmaktadır. Kimya beş ana dalla (disiplin) ayrılır. Bunlar; inorganik, organik, analitik, biyokimya ve fizikokimya dır. Kimya nın gelişimi ile birlikte modern maddeler üretilmeye başlanmıştır. Örnek: Polimer, plastik, tv, telefon... vb. dikkat Kimya bir bilim dalı iken simya bir bilim dalı değildir. Ancak simyacılar sayesinde kimya bilimi gelişmiştir. Kimyanın Ana Dalları 1. Anorganik (İnorganik) Kimya KİMYA NEDİR? KİMYA NE İŞE YARAR? Kimya, maddelerin iç yapısında meydana gelen değişimleri, maddelerin birbiri ile etkileşimini inceleyen bir bilim dalıdır. Daha geniş anlamıyla kimya; atomların, elementlerin, bileşiklerin yapısını, bileşimini, özelliklerini, uğradıkları değişimleri, oluşumları sırasındaki ısı değişimlerini ve enerji alışverişi gibi olayları inceler. Kimya sözcüğü eski mısır dilinde kem sözcüğünden gelmektedir. Kem, dünya anlamına gelmektedir. Kimya öğrenimi görenlerin veya kimya ile uğraşanların iki amacı bulunmaktadır. R İlk amaçları; Dünya ve Evren de bulunan bütün maddelerin yapısını, özelliklerini ve davranışlarını öğrenmek R İkinci amaçları da, hayatı kolaylaştıracak yeni maddeler keşfetmek ve üretmektir. Kimyacılar çalışmalarını deney ve gözlem yaparak yürütürler. Deney ve gözlem sonucu elde ettikleri verilerden yararlanarak teori, yasa (kanun) oluştururlar. Kimyacıların en çok merak ettikleri soru, Bir madde nasıl olur da tamamen başka bir maddeye dönüşür? sorusu olmuştur. Örneğin; Neden paslanma gerçekleşir?, Neden asit, baz ile tepkime verir? vb. her sorusunun cevabını bulmak için çalışma yapmışlar. Bütün inorganik mineraller, tuzlar, anorganik asitler ve bazlar gibi bileşikleri inceleyen kimya anabilim dalıdır. Örnek: CaO, MgO, HCl, HNO 3, H 2 SO 4, CaCO 3, FeSO 4, CuSO 4, KNO 3, NaOH, KOH, CO, NO. 2. Organik Kimya Organik bileşikleri inceleyen kimyanın anabilim dalıdır. Organik kimyaya karbon kimyası da denir. Çünkü; organik kimya da karbon elementi her zaman bulunur. Eskiden insanlar organik bileşiklerin sadece canlı ve bitkiler tarafından sentezlenebildiğini düşündükleri için bu bileşiklere organik bileşikler demişlerdir. Ancak; 1828 de Wöhler in laboratuvar ortamında amonyum siyanattan üreyi elde etmesiyle insanlar laboratuvar ortamında da organik bileşiklerin sentezlenebileceğini anladılar. Böylece organik kimyanın tarihi başlar. NH 4 CNO + ısı NH 2 CONH 2 Amonyum Siyanat Üre Üre idrarda bulunan bir bileşiktir. Üre nin yapay olarak laboratuvarda sentezlenmesi sonrasında binlerce organik bileşik sentezlenmiştir. Bütün canlı organizmalar organik bileşiklerden oluşur. Yağlar, karbonhidratlar, proteinler, DNA vb. birer organik bileşiktir. 4
ADF 01 - Ünite 1 Organik bileşikler hidrokarbon ve fonksiyonel grup olmak üzere ikiye ayrılır: a. Hidrokarbon: Yapısında Sadece C ve H bulunan bileşiklere hidrokarbon denir. Örnek: CH 4, C 2 H 4, C 2 H 2, C 6 H 6 b. Fonksiyonel Gruplar: Karbon ve hidrojenin yanında, OH, NH 2, COOH vb. grupların bulunduğu bileşiklerdir. Örnek: CH 3 COOH, CH 3 OH, C 2 H 5 OH, CH 3, NH 2 vb. Alt dalları: Polimer, gıda, boya kimyası, ilaç kimyası vb. 3. Analitik Kimya Herhangi bir karşımda hangi maddelerin bulunduğunu ve hangi miktarda bulunduğunu belirler. Bunu iki yöntem ile yapar: 1. Kalitatif (Nitel): Fiziki şeklini 2. Kantitatif (Nicel): Miktarını belirleyen yöntemleridir. Örneğin; kliniklerde kan ve idrardaki şeker, azot ve üre gibi maddelerin varlığını nitel analiz ile belirlenir. Doping testi sonucu kimyasal madde miktarı nicel analiz ile belirlenir. 4. Biyokimya Canlı kimyasıdır. Canlıların yapısında meydana biyolojik ve kimyasal olayları inceler. Anabolizma, katabolizma, solunum, dolaşım, sindirim vb olayları inceler. Biyokimyanın amacı hücrenin temel bileşenleri olan protein, karbonhidrat, yağ (lipit) gibi organik bileşiklerin, nükleik asitlerin, hormon ve vitaminlerin yapısal ve sayısal analizlerini yapmaktır. Hastanelerde, büyük tarım işletmelerinde, adli tıp kurumlarında, karantina istasyonların da biyokimya laboratuvarları bulunur. Örneğin; kriminal inceleme, bulaşıcı hastalıkların sebebini araştırma vb. olaylar biyokimya inceleme alanına girer. Genetik bilgisiyle kopyalanan ilk koyun Dolly isimli koyundur. Örnek: Proteinler, karbonhidratlar, yağlar,vitaminlerin vücuttaki olayları ile ilgilenir. Alt dalları: Mikrobiyoloji, nöroloji, genetik, hücre biyolojisi 5. Fizikokimya Fiziksel olayları inceleyen kimya anabilim dallıdır. Kısaca Fizikokimya maddenin ölçülebilir bütün özelliklerini ölçmeye çalışır. Örneğin; sıcaklık, basınç ve derişim gibi fiziki etkenlerin madde ve tepkimeler üzerine yaptığı etkileri inceler. Bunun için de gerekli yöntemleri, cihazları tasarlamak, geliştirmek ve ölçümleri sayısal verilerle, teori ve bağıntılarla ifade etmeye çalışmaktadır. Örneğin; tepkimenin hızını ve süresinin belirlenmesi. KİMYA Alt dalları: Elektrokimya, termodinamik, çekirdek kimyası, kimyasal kinetik, kuantum kimyası, polimer kimyası, spektroskopi, vb. örnek 2 Polimer, petrokimya gibi alt dallarından bulunmaktadır. CH 4, C 2 H 2, CH 3 COOH gibi bileşikleri incelemektedir. Karbon kimyası olarak da bilinmektedir. Yukarıda verilen bilgiler hangi ana bilim dalına ait olduğunu bulalım. Petro kimya, polimer kimyası alt dallarını bulunduran, CH 4, vb. organik bileşikleri inceleyen ve karbon kimyası olarak bilinen kimya bilim dalı organik kimyadır. Doğru cevap, Organik Kimya uygulama 5 I. Anorganik kimya II. Biyokimya III. Petrokimya Yukarıda verilenlerden hangileri kimya disiplinlerinden (ana dallarından) biridir? A) Yalnız I B) I ve II C) Yalnız II D) Yalnız III E) I, II ve III Anorganik ve biyokimya kimyanın ana dalları, petrokimya kimyanın alt dallıdır. Doğru cevap, B Ana Dalların Diğer Alt Dalları 1. Farmasötik (Medikal): İlaç üretimiyle ilgilenir. İlaç: Vücudu hastalıklardan korumak veya hastalıkları iyileştirmek için vücuda alınan kimyasallardır. İlaçlar iki kısımda incelenir. Bunlar etkin madde ve taşıyıcı kısımlardır. Etkin madde: Fizyolojik etki meydana getiren bir veya daha fazla maddeden oluşan kısımdır. Taşıyıcı kısım: İlacın vücuda kolay alınmasını sağlar. Canlı üzerinde fizyolojik bir etkisi bulunmamaktadır. Tarımda kullanılan zirai ilaçlar da bulunur. Bu ilaçlar bitkiye zarar veren böcek, kemirgen ve zararlı otlardan bitkiyi korumaktadır. Eski çağlarda insanlar şifalı otlardan yararlanırlardı. Hippokrates, haşhaştan elde edilen afyonun ağrı kesici, yatıştırıcı ve uyku verici bir madde olduğunu bulmuştur. 5
KİMYA ADF 01 - Ünite 1 Galenus, otlardan ilaç hazırlama yöntemlerini öğrenmiştir. Bu yüzden günümüzde bitkilerden üretilen ilaçlara galenik ilaçlar denir. Orta çağda Ebubekir El Razı, ilk defa su çiçeği ve çiçek aşısı hastalıkları için bitkisel reçeteler vermiştir. 19. yüzyılda ilaçların vücut üzerindeki etkilerinin incelenmesi eczacılık bilimi gelişmiştir. Bulunan ilaçların güvenilir olup olmadığını anlamak için öncelikle hayvanlar üzerinde denenir sonra insanların kullanımına sunulur. İlaçlar hastalıklardan ve enfeksiyonlardan insanı korumaktadır. Eczacı: Doktorların verdiği reçetedeki ilaçları hastalara satan, laboratuvarda ilaç hazırlayabilen, ilaçları geliştirebilmek için gerekli çalışmaları yapabilen kişilerdir. İlaçların bulunduğu işlendiği, satıldığı ve geliştirildiği birçok alanda çalışabilirler. İlaç Bağımlılığı: Gereksiz ilaç kullanımı tehlikeli ve sakıncalıdır. Bağımlılık yapabilir. Bağımlılık sonucu ilaç alınmadığı zaman insanda krize yol açabilir. Fiziksek ve psikolojik bağımlılığa neden olabilir. Özellikle sakinleştirici ve uyku verici ilaçlar bağımlılık yapar. 2. Petrokimya: Ham petrolün işlenmesi sonucu, petrolden plastik, deterjan, pet bardak, vb. birçok ürünün elde edilmesi ile ilgilenir. Petrokimya, alifatik, aromatik ve anorganik bileşikleri petrolden ayrılmasını ve çeşitli alanlarda kullanılmasıyla da ilgilenir. 3. Agro kimya: Tarımla ilgilenir. Gübre: Bitki gelişimi için gerekli maddeleri içerir. Çiftçinin topraktan daha fazla ve yılda birden fazla mahsul elde etmesini sağlar. Doğal ve suni (yapay) gübre olmak üzere ikiye ayrılır. a) Doğal Gübre: Hayvan dışkısı ve bitki artıklarından elde edilir. Kuş, ahır ve yeşil gübre olmak üzere üçe ayrılır. Kuş gübresi: Kuşların dışkından oluşur. Ahır gübresi: Koyun, inek vb. hayvanların dışkısıdır. Toprağın işlenmesini kolaylaştırır. Havalandırılmasını, su tutma kapasitesini artırır. Yeşil gübre: Ekilmiş mahsulün toprakta çürümeye bırakılması olayıdır. Bakla, soya fasulyesi vb. bitkiler yeşil gübre bitkileri olarak kullanılır. b) Suni Gübre: Laboratuvar ortamında kimyasallarla üretilir. Bileşiminde N, P ve K elementleri bulunur. Suni gübreler; toprak, su ve hava kirliliğine neden olabilmektedir. 4. Polimer kimyası: PVC, teflon tava, plastik gibi maddelerin üretilmesini sağlar. 5. Adli kimya: Mahkemelerde kullanılabilecek delilleri toplar. 6. Metalurji: Metallerin işlenmesi ve saflaştırılmasıyla ilgilenir. Metal karışımları olan alaşımların elde edilmesi ile uğraşır. Örnek: Çelik, amalgam, pirinç, tunç vb. 7. Elektrokimya: Maddenin elektriksel yapısını inceler. Kimyasal enerjiyi elektrik enerjisine, elektrik enerjisini kimyasal enerjiye dönüşümünü inceler. Birçok uygulama alanı mevcuttur. Örneğin; bileşikleri elementlerine ayrıştırmak (elektroliz), ilaç sanayisi, gıda sektörü, metallerin yüzeyini başka bir metal ile kaplama, akü, pil,tıp, diş vb. alanlarda uygulamaları bulunur. 8. Nükleer kimya: Nükleer enerjiyle ilgilenir. Atom çekirdeğinde meydana gelen tepkimeleri inceler. Nükleer tepkimeler sonucu çekirdek yapısı bozulur. Nükleer tepkime sonucu başka atomlar veya izotop atomlar oluşur. Nükleer reaksiyonlarda atom parçalanabildiği gibi, küçük çekirdekli atomlar birleşerek büyük çekirdekli atomlara da dönüşebilmektedir. 9. Boya kimyası: Boya üretimiyle ilgilenir. Boya: Yüzeyleri dış etkilerden korumak ve güzel bir görünüm (dekoratif) kazandırmak için yapılan yüzeye sürülen kimyasallardır. Eski çağlardan beri insanlar ciltlerini, iplik, yün, duvarların iç ve dış yüzeyini çeşitli renkteki boylarla boyamışlardır. Boyalar birçok bileşenden oluşan bir karışımdır. İhtiyaca göre; örtme, renk, yıkanabilme, parlaklık, paslanmayı önleme vb. özellikleri bulunur. Boyalar üç ana kısımdan oluşur. Bunlar; çözücü, bağlayıcı ve renklendiricilerdir. 10. Tekstil Kimyası: Bitki ve hayvanlardan ayrıca yapay olarak elde edilen liflerin, ürünleri işlenmesini kapsayan geniş bir alana sahiptir. Tekstil çok geniş bir sektördür. Ev ve hazır giyim tekstili olarak ayrılır. Tekstil ürünlerine güzel, çekici görünüm kazandırmak için boyama yapılır. 11. Ahşap: Yüksek taşıma gücüne sahip, hafif, doğa şartlarına ve depreme dayanıklı, sağlıklı, beton ve çelikten daha uzun ömürlü ayrıca temizliği kolay bir yapı malzemesidir. Rutubet, mikroorganizma ve topraktan korunması ge rekir. Bu yüzden boyanarak zararlı etkilere karşı korunmaya çalışılır. Ancak boyama en basit koruma yöntemidir. Ahşabın daha uzun ömürlü olması için emprenye işlemi uygulanır. Bu uygulama sayesinde ahşabın ömrü en az on kat uzar. 6
ADF 01 - Ünite 1 KİMYA uygulama 6 Tarım ile ilgilenir. Petrolden pet şişe, deterjan vb gibi maddelerin üretimiyle ilgilenir. İlaç üretimiyle ilgilenir. Mahkemelere delil toplar. Yukarıda tanımları ve kullanım alanları verilen alt dallardan hangisinin adı aşağıda yer almaz? A) Medikal kimya B) Agro kimya C) Petro kimya D) Adli kimya E) Elektrokimya Elektrokimya ile ilgili bir bilgi yer almamaktadır. Doğru cevap, E Kimyager (Kimyacı) Dört yıllık Fen-Edebiyat fakültesinden mezun kişilerdir. Kimyasal maddelerin bulunduğu her alanda çalışabilirler. Örneğin; ilaç, boya, gıda, tekstil, sanayinin her kolu,sağlık, endüstri vb yerlerin hepsinde çalışabilir. Kimya Öğretmeni 5 yıllık Eğitim fakültesi mezunu kişilerdir. Milli Eğitim Bakanlığına bağlı okul, dershane, kurs vb. yerlerde çalışabilirler. uygulama 7 I. İlaç fabrikası II. Temizlik ürünleri fabrikası III. Gıda fabrikası Yukarıda verilen alanların hangilerinde kimyagerler çalışabilir? A) Yalnız I B) I ve II C) Yalnız II D) Yalnız III E) I, II ve III Kimyagerler, kimyasal maddelerin bulunduğu her alanda çalışabilirler. Doğru cevap, E uygulama 8 I. Kimya bir bilim dalıdır. II. Medikal kimya ilaç üretimiyle ilgilenen kimyanın alt dallardan biridir. III. Simyacılar felsefe taşını bulmuşlardır. IV. Robert Boyle element tanımına yeni bir boyut kazandırmıştır. V. Petrokimya ham petrol işlenmesi ve petrolden yeni maddelerin üretilmesi ile ilgilenir. Yukarıda verilenlerden kaç tanesinin doğrudur? A) 1 B) 2 C) 3 D) 4 E) 5 III. öncül dışındaki tüm seçenekler doğrudur. Doğru cevap, D ATIK MADDELER VE DÖNÜŞÜMLERİ Kullanım süresi dolan ve yaşadığımız çevreden uzaklaştırılması gereken her türlü maddelerdir. Evsel, endüstriyel, inşaat ve tıbbi olarak atıklar ayrılabilir. Evsel atıklar: Yiyecek, giyecek, plastik, cam, kağıt vb. atıklardan oluşur. Endüstriyel atıklar: Birçoğu insan sağlığı için zararlı olan atıklardır. Pil, boya, kimyasallar vb. İnşaat atıkları: Moloz, tahta, demir vb. atıklardan oluşur. Atık ilaçlar: Sağlık hizmeti veren kurumlarda kullanılmış ilaç ve tıbbi malzemelerden oluşur. Katı, sıvı ve gaz olmak üzere üçe ayrılır. Atık Maddelerin Dönüşümü Bir maddeyi diğer maddelerden arındırılma işlemine arıtım denir. Dünya üzerindeki kaynaklar sınırlı olduğundan maddelerin geri dönüşümü büyük önem kazanmaktadır. Üç kısımdan incelenebilir: 1. Yeniden kullanım: Atık maddeden herhangi bir işleme tabi tutulmadan tekrar kullanılmasıdır. Örneğin; cam malzemelerin temizlenerek kullanılması 2. Geri kazanım: Atık maddenin işlenerek benzer maddeye dönüştürülerek tekrar kullanılması Örneğin; kağıtların işlenip tekrar kullanılması 3. Geri dönüşüm: Atık maddenin çeşitli kimyasal ve fiziksel yöntemlerden geçirilerek yeni ham maddeye veya ürüne dönüştürülmesine denir. Örneğin; pet şişeden, poşet, naylon iplik vb. maddelerin üretilmesi not Geri dönüşüm işareti şeklindedir. 7
KİMYA ANALİZ TESTİ ADF 01 - Ünite 1 1. I. Bilim dalı olma II. Deney ve gözleme dayanma III. Deneme yanılma yöntemini kullanma Yukarıda verilenlerden hangileri simya için doğru kimya için yanlıştır? A) Yalnız I B) I ve II C) Yalnız III D) I ve III E) II ve III 4. Kimya alt dalı uğraş alanı I. Petrokimya Deterjan II. Farmasötik Toprak III. Agro kimya İlaç yukarıda verilen dallardan hangilerinin karşısında verilen uğraş alanları doğru verilmiştir? A) Yalnız I B) I ve II C) Yalnız II D) I ve III E) I, II ve III 2. Berzelius a göre, I. Pb II. NO III. O 2 yukarıda verilenlerden hangileri elementtir? A) Yalnız I B) Yalnız II C) Yalnız III D) I ve III E) I, II ve III 5. Doğadaki her şey dört elementten oluşur. Tepkimelerde toplam kütle her zaman korunur. Bilinen yöntemlerle kendisinden daha basit maddeye ayrışmayanlar elementtir. İatro (ilaç biliminin) kurucusudur. Yukarıda verilen çalışmalar karşılaştırıldığında aşağıdakilerden hangisi bu çalışmaları yapmamıştır? A) A.Lavoisier B) Priestley C) Robert Boyle D) Paracelsus E) Aristo 6. Aşağıda kimya disiplinleri ile ilgili verilenlerden hangisi yanlıştır? A) CH 4, CH 3 OH, CH 3 COOH gibi bileşikleri organik kimya inceler. B) Tepkimelerdeki hız, basınç hacim vb olayları Fizikokimya inceler. C) Kan, idrar numunelerinde bulunan maddelerin miktarı nicel analiz ile belirlenir. D) Anorganik kimya Wöhler in 1828 de üreyi elde etmesi ile başlar. E) Canlı yapısında meydana gelen sindirim, dolaşım vb. olayları biyokimya inceler. 3. Kimyagerler ile ilgili, I. Hastane laboratuvarları II. Boya fabrikaları III. Cam endüstrisi yukarıda verilenlerden hangilerinde çalışabilir? A) Yalnız I B) I ve II C) Yalnız II D) I ve III E) I, II ve III 1-C 2-D 3-E 7. I. Plastik üretimi II. Sabun üretimi III. Esans üretimi Yukarıda verilenlerden hangilerinin üretimiyle alşimistler ilgilenmiştir? A) Yalnız III B) Yalnız II C) II ve III D) Yalnız I E) I ve II 4-A 5-B 6-D 7-C 8 ADF-01 ile konuyu kavradınız. Şimdi ASF-01 i çözerek konuyu pekiştirebilirsiniz.