AKILCI İLAÇ KULLANIMI DR. PINAR DAL KONAK 20.05.2017 ESKİŞEHİR ONKOLOJİ GÜNLERİ
Akılcı ilaç kullanımı (AİK), ilk defa 1985 te Kenya da gerçekleştirilen Dünya Sağlık Örgütü (DSÖ) toplantısında, kişilerin klinik bulgularına ve bireysel özelliklerine göre; uygun ilacı, uygun süre ve dozda,kendilerine ve topluma en düşük maliyetle, kolayca sağlayabilmeleri olarak tanımlandı. Conference of Experts on the Rational Use of Drugs, World Health Organization, Nairobi, Kenya, WHO/CONRAD/WP/RI, (25-29.12.1985).
AİK, ilacın üretiminden imhasına kadar geçen süreci kapsamaktadır. Bu tanımda yer alan maddelerden birinin veya birkaçının karşılanmaması durumu akılcı olmayan ilaç kullanımı (AOİK) olarak kabul edilmektedir. *World Health Organisation. Promoting Rational Use of Medicines: Core components. WHO Policy Perspectives on Medicines. Report WHO/EDM/2002.3. Geneva: WHO; 2002
Uygun olmayan ilaç kullanım şekilleri-1 İlaçların gereksiz ve aşırı kullanımı Klinik rehberlere uyumsuz tedavi seçimi Piyasaya yeni çıkan ilaçların uygunsuz tercihi İlaç kullanımında özensiz davranılması (uygulama yolu, süre, doz..)
Uygun olmayan ilaç kullanım şekilleri-2 Gereksiz yere antibiyotik tüketimi Gereksiz yere enjeksiyon önerilmesi Bilinçsiz gıda takviyesi ve bitkisel ürünlerin ve vitaminlerin kullanımı İlaç-ilaç etkileşimleri ve besin-ilaç etkileşimlerinin ihmal edilmesi
AOİK; Hastaların tedaviye uyumunun azalmasına, ilaç etkileşimlerine, Antibiyotiklere karşı direnç gelişmesine, Hastalıkların tekrarlamasına/uzamasına, Karşıt olay görülme sıklığının artmasına, Tedavi maliyetlerinin artmasına neden olabilir.
Hekimlerin akılcı olmayan ilaç reçeteleme sebepleri; - zaman yetersizliği - hasta/hasta yakını baskısı - günlük iş yükünün fazlalığı - çok sayıda jenerik ve preparat varlığı
Hastaların akılcı olmayan ilaç kullanım sebepleri; - hekim veya eczacıya danışılmadan ilaç kullanılması - ilaç kullanımında özensiz davranılması - hekim olmayanların ilaç tavsiyesinde bulunması - hekim ve eczacının hastayı bilgilendirmesindeki eksiklikler
DSÖ nün tahminlerine göre, ilaçların %50 sinden fazlası uygun olmayan şekilde reçetelenmekte, sağlanmakta veya satılmaktadır. Tüm hastaların yarısı da ilaçlarını doğru şekilde kullanmamaktadır. DSÖ, ülkelere AİK teşviki için 12 temel düzeltici faaliyet önermektedir. *World Health Organisation. Promoting Rational Use of Medicines: Core components. WHO Policy Perspectives on Medicines. Report WHO/EDM/2002.3. Geneva: WHO; 2002
1. İlaç kullanım politikalarını düzenleyip, bunların etkilerini izleyecek kurum 2. Klinik tanı ve tedavi rehberlerinden yararlanma 3. İlk seçenek tedavileri esas alan temel ilaçlar listesi oluşturma 4. Bölgelerde ve hastanelerde ilaç ve tedavi kuralları kurma 5. Mezuniyet öncesi müfredat programında probleme dayalı farmakoterapi eğitimi vermeyi sağlama 6. Hizmet içi sürekli tıp eğitimleri düzenlenmesi 7. Kurumsal çerçevede izleme, değerlendirme ve geri bildirim sistemlerinin geliştirilmesi 8. İlaçlar konusunda tarafsız bilgi kaynaklarını kullanma 9. Kamuoyunun ilaçlar hakkında eğitilmesi 10. Etik olmayan mali girişimlerden sakınılması 11. Uygun ve zorunlu düzenlemelerin hayata geçirilmesi 12. İlaçların ve personellerin mevcudiyetini güvence altına almaya yönelik yeterli tedbirlerin alınması *WHO Policy Perspectives on Medicines; September 2002
Türkiyede AİK faaliyetleri 20 yıldan uzun süredir ve DSÖ nün önerileri doğrultusunda yürütülmektedir. Bunların büyük kısmı sağlık bakanlığının öncülüğü ve desteği ile yapılmakla birlikte, bir kısmı da akademik, eğitim, sivil toplum kuruluşu faaliyetleri olarak yürütülmektedir.
2010 yılında Akılcı İlaç Kullanımı Şube Müdürlüğü 2 Kasım 2011 de Türkiye İlaç ve Tıbbi Cihaz Kurumu (TİTCK) Mart 2012 de TİTCK bünyesinde Akılcı ilaç Kullanımı, İlaç Tedarik Yönetimi ve Tanıtım Dairesi Bakanlık koordinatörlüğünde AİK, Akılcı İlaç Kullanımı Ulusal Eylem Planı 2014-2017 çerçevesinde yeniden hazırlanıp uygulamaya koyulmuştur.
Mart 2014 de, 81 ilde AİK faaliyetlerini yürütmek ve koordinasyonu sağlamak için, İl Sağlık Müdür Yardımcısının koordinatörlüğünde; - İl Sağlık Müdürlüğü - İl Halk Sağlığı Müdürlüğü - Kamu Hastaneler Birliği Genel Sekreterliklerinden en az bir teknik çalışanın temsilci olduğu AİK il koordinatörlüğü oluşturulmuştur.
AİK 2014-2017 Eylem Planı; 6 başlık, 20 stratejik hedef, 99 faaliyet *Türkiye Akılcı İlaç Kullanım Bülteni Eylül/2015 hekim Meslek örgütlerimedya eczacı Hasta-hasta yakını Yardımcı sağlık personeli
AİK Ulusal Eylem Planı 2014-2017 Amaç-1: Akılcı ilaç kullanımını (AİK) destekleyecek faaliyetlerin yürütülmesi için koordinasyonu ve işbirliğini sağlamak, Etki edilen taraflarda AİK yönünde davranış değişikliği oluşturmak.
Amaç-2 Antibiyotik direncinin önüne geçmek Psikiatrik hastalık ve göğüs hastalıkları tedavisinde kullanılan ilaçların akılcı kullanımı Yaşlı hasta gruplarında akılcı ilaç kullanımı Hemofili hastalarının kayıt altına alınarak hemofili ilaçlarının akılcı kullanımını sağlamak
Hekim Fakülte eğitim müfredatı Uzmanlık eğitim müfredatı Aile hekimleri için uzaktan eğitim Bilimsel toplantılar Reçete bilgilendirme sistemi (RBS) verileri Tanı ve tedavi rehberlerinin oluşturulması E-reçete sistemi ile koordineli çalışan ilaçların karşıt etkileri ve ilaç etkileşimleri ile ilgili uyarı veren sistem Kalıtsal kanama bozuklukları için ulusal veri tabanı oluşturulması
TANI VE TEDAVİ SÜRECİNDE AİK Hastanın sorununun tanımlanması, Hekim tarafından doğru tanının konulması, İlaçlı veya ilaçsız, etkili ve güvenilir tedavinin tanımlanması, Tedavinin gerçekleşebilirliğinin ve maliyetinin değerlendirilmesi, Tedavinin başarısı ve hastanın uyuncunun değerlendirilmesi, 21
TANI VE TEDAVİ SÜRECİNDE AİK Eğer ilaçla tedavi uygulanacaksa uygun ilaçların seçimi, Çoklu ilaç kullanımlarında etkileşimlerin öngörülmesi, Her bir ilaç için uygun dozun ve uygulama süresinin belirlenmesi ve uygun reçetenin yazılması gerekmektedir. Bu aşamada güncel tanı ve tedavi kılavuzları esas alınmalıdır. Hasta ve hasta yakını tedavi hakkında bilgilendirilmelidir. 22
DOĞU AVRUPA ÜLKELERİNDE ANTİBİYOTİK KULLANIMI DSÖ ve Belçika Antwerp üniversitesi yürütücülüğünde; Türkiye nin de içinde olduğu, 13 AB üyesi olmayan ülkenin katıldığı, 2011 yılı antibiyotik tüketiminin hesaplandığı bir çalışma; The Lancet de Mart 2014 de yayınlanmıştır.
DOĞU AVRUPA ÜLKELERİNDA ANTİBİYOTİK KULLANIMI Penisilin kombinasyon grubunda en yüksek kullanım Türkiye de ve Gürcistan da (özellikle Co-Amoksilav) Total sefalosporinlerde en yüksek kullanım Türkiye de 2.Kuşak sefalosporinlerin en yüksek kullanımı Türkiye de (özellikle cefuroksim) Özellikle makrolidler grubunda en yüksek kullanım Türkiye de (özellikle klaritromisin) 3. kuşak kinolonlardan levofloksasin ve moksifloksasinin kış aylarında diğer kinolonlara göre daha yüksek oranda tüketimi
Ülkemizde RBS verileri incelendiğinde Antibiyotik bulunan reçete yüzdesi ortalaması 2011 yılında %34.94, 2012 yılında %33.99 iken Gaziantep te bu veriler %57.58 ve %55.49 değerleriyle ilk sırada
Antibiyotik bulunan reçete yüzdesi aile hekimleri (2011-2015)
2017 de Gaziantep ili aile hekimlerinin antibiyotik bulunan reçete yüzdesi nde 75. sırada (%40.50),diğer hekim reçetelerine göre 38. sırada (%31.35) Eskişehir ise aile hekim reçetelerine göre 44. sıra (%27.55), diğer hekimlerde 45. sıra (%32.7) 1. Artvin (%18,04), 2. Edirne (%20,10)
www.akilciilac.gov.tr www.titck.gov.tr Türkiye akılcı ilaç kullanım bülteni