------------------------------------------------------------*/

20-03-2002 Sınıf Tasarımında Dosya Organizasyonu Genellikle bir sınıfın fiziksel organizasyonu iki dosya halinde yapılır. Sınıfın ismi X olmak üzere X.h ve X.cpp dosyaları. X.h dosyasının içerisine nesne yaratmayan bildirim işlemleri yerleştirilir. Yani X.h dosyasının içeriği şunlar olabilir: - Sınıf bildirimi - Sembolik sabit tanımlamaları - typedef ve enum bildirimleri - Konuyla ilgili çeşitli global fonksiyonların prototipleri - inline fonksiyon tanımlamaları - Global const değişken tanımlamaları X.cpp dosyası içerisine sınıfın üye fonksiyonlarının tanımlamaları, sınıf ile ilgili global fonksiyonların tanımlamaları yerleştirilir. *.h ve *.cpp dosyalarının birbirlerinden ayrılması kütüphane oluşturma işlemi için zorunludur. *.h dosyası hem *.cpp dosyasından hem de *.cpp dosyası kütüphaneye yerleştirildikten sonra bu sınıfın kullanılması için dışarıdan include edilir. Dosyaların başına bir açıklama bloğu yerleştirilmelidir. Bu açıklama bloğunda dosyanın ismi, kodlayan kişinin ismi, son güncelleme tarihi, dosyanın içindekilerinin ne olduğu ve copyright bilgileri bulunabilir. Örnek bir açıklama bloğu şöyle olabilir: /*---------------------------------------------------------- File Name : X.h/X.cpp Author : Kaan Aslan Last Update : 20/03/02 This is a sample header/implementation file. Copyleft C and System Programmers Assosiation (1993) All rights free ------------------------------------------------------------*/ *.h dosyalarının büyük projelerde isteyerek ya da istemeyerek birden fazla include edilmesinde problem oluşturmaması için include koruması (include guard) uygulanması gerekir. Include koruması sayesinde önişlemci dosyayı bir kez gördüğünde içeriğini derleme modülüne verir ancak ikinci gördüğünde vermez. Tipik bir include koruması şöyle oluşturulur: #ifndef _X_H_ #define _X_H_ <Dosya içeriği> #endif Buradaki sembolik sabit ismi dosya isminden hareketle oluşturulmuş herhangi bir isimdir. 1

Bir başlık dosyasının birden fazla include edilmesi genellikle zorunluluk nedeniyle oluşur. Örneğin programcı bir sınıf için A.h başka bir sınıf için ise B.h dosyalarının include etmiş olsun. Bu dosyaların kendi içlerinde general.h isimli temel bir dosya include edilmiş olsun. Böyle bir durumda general.h dosyası iki kez include edilmiş gibi gözükür. general.h dosyası içerisinde include koruması uygulandığından problem oluşmayacaktır. Ancak önişlemci işlemlerini hızlandırmak için ortak başlık dosyalarının ek bir korumayla include edilmesi özellikle çok büyük projelerde önerilmektedir. Ek include koruması şöyle yapılabilir: #ifndef _GENERAL_H_ #include general.h #endif Burada A.h içerisinde önişlemci ek koruma ya da include korumasına takılmaz, ancak B.h içerisinde ek korumaya takılır, dolayısıyla daha general.h dosyasını açmadan dosya önişlemci dışı bırakılır. Dosyanın açıldıktan sonra önişlemci dışı bırakılmasıyla açılmadan önişlemci dışı bırakılması arasında büyük projelerde bir hız farkı oluşabilmektedir. Bazen özellikle çok küçük sınıflar için ayrı ayrı *.h ve *.cpp dosyaları oluşturmak yerine bunlar guruplanıp bir kaçı için bir *.h ve *.cpp dosyası oluşturulabilir. Pek çok geliştirme ortamı (örneğin VisualC) bir sınıf ismi verildiğinde bu düzenleme işlemini otomatik olarak yapmaktadır. Örneğin VC6.0 da Insert / NewClass seçildiğinde programcıdan sınıf ismi istenir ve otomatik şu işlemler yapılır: - Sınıf bildirimini başlangıç ve bitiş fonksiyonu olacak biçimde *.h dosyası içerisinde yapar - *.h dosyasına bir include koruması yerleştirir - *.cpp dosyasını oluşturur, *.h dosyasını buradan include eder - *.cpp dosyasında başlangıç ve bitiş fonksiyonlarını içi boş olarak yazar - *.cpp dosyasını proje dosyasına ekler Geliştirme ortamı gereksiz kodlama yükünü belli ölçüde programcının üzerinden almaktadır. Projenin Disk Üzerindeki Organizasyonu Proje geliştirirken disk üzerinde proje için bir dizin oluşturulmalı ve düzenli bir çalışma sağlanmalıdır. Gurup halinde proje geliştirirken düzenin sağlanması için çeşitli düzen sağlayıcı programlar kullanılabilmektedir. Projenin dizin yapısı duruma uygun her hangi bir biçimde seçilebilir. Örneğin, projenin kaynak kodları SRC alt dizininde, dokümantasyon bilgileri DOC alt dizininde, object modüller ve çalışabilen programlar BIN alt dizininde, projenin kullandığı kütüphaneler LIB alt dizininde, deneme kodları SAMPLE alt dizininde bulunabilir. Projenin başlık dosyaları bir araya getirilip tek bir başlık dosyası biçimine dönüştürülebilir. Yani, programcı tek bir başlık dosyası include eder fakat o başlık dosyasının içerisinde pek çok başlık dosyası include edilmiştir. 2

Değişkenlerin İsimlendirmesi Değişken isimlendirilmesi konusunda programcı tutarlı bir yöntem izlemelidir. Örneğin Windows ortamında macar notasyonu denilen isimlendirme tekniği yoğun olarak kullanılmaktadır. Macar notasyonu C++ a özgü bir isimlendirme tekniği değildir. C ve yapısal programlama dilleri için düşünülmüştür. İster macar notasyonu kullanılsın ister başka bir notasyon kullanılsın C++ için şu konularda tutarlılık sağlanmalıdır: - Sınıf isimleri her sözcüğün ilk harfi büyük olacak şekilde ya da tutarlı başka bir yöntemle belirlenmelidir. C++ da yapılarda bir sınıf olduğu için yapılarla sınıflar aynı biçimde isimlendirilebilir. Yapıların tamamen C deki gibi kullanıldığı durumlarda yapı isimleri her harfi büyük olacak biçimde belirlenebilir. Bazı kütüphanelerde sınıf isimlerinin başına özel bir karakter de konulabilmektedir. Örneğin MFC de sınıf isimlerinin başına C getirilmektedir (CWnd, CBrush, CObject gibi...). - Sınıfın veri elemanları üye fonksiyonlar içerisinde kolay teşhis edilsin diye ayrı bir biçimde isimlendirilmelidir. Genellikle veri elemanları, başına ya da sonuna _ konularak ya da d_, m_ gibi önekler ile başlatılır. - Global değişkenler de özel bir biçimde isimlendirilmelidir. Pek çok programcı global değişkenleri g_ öneki ile başlatarak isimlendirmektedir. - Üye fonksiyonlar içerisinde global fonksiyonlar çağırılırken vurgulama için unary :: operatörü kullanılmalıdır. Örneğin: ::SetData(100); Sınıfların İçsel Yerleşim Organizasyonu Sınıfın bölümleri yukarıdan aşağıya doğru public, protected, private sırasıyla yazılmalıdır. Çünkü en fazla kişinin ilgileneceği bölümün sınıfın hemen başında olması daha açıklayıcı bir durumdur. Bir sınıf tür bildirimlerine, üye fonksiyon bildirimlerine ve veri eleman bildirimlerine sahip olabilir ve her bildirim grubunun üç bölümü olabilir. Düzenli bir çalışma için önce veri eleman bildirimleri sonra üye fonksiyon bildirimleri sonra da veri eleman bildirimleri her bir gurup public, protected, private sırasıyla yazılmalıdır. Örneğin: class Sample public: typedef int SYSID; public: Sample();...... private: void SetItem(SYSID id);...... public: int m_a; protected: 3

int m_b; private: int m_c, m_d; ; Sınıfın kullanıcı için dokümantasyonu yapılırken public ve protected bölümleri tam olarak açıklanmalıdır. public bölüm herkes için protected bölüm sınıftan türetme yapacak kişiler için ilgi çekicidir. Ancak private bölüme kimse tarafından erişilemez bu yüzden dokümantasyonunun yapılmasına gerek yoktur. Zaten tasarımda private bölüm daha sonra istenildiği gibi değiştirilebilecek bölümü temsil eder. Üye fonksiyonların *.cpp dosyasında bildirimdeki sırada tanımlanması iyi bir tekniktir. Sınıfın Üye Fonksiyonlarının Guruplandırılması Sınıfın üye fonksiyonları da çeşitli biçimlerde guruplandırılarak alt alta yazılabilir. Bir sınıf genellikle aşağıdaki guruplara ilişkin üye fonksiyon içerir: 1) Başlangıç ve bitiş fonksiyonları: Bu fonksiyonlar sınıfın çeşitli parametre yapısındaki başlangıç fonksiyonlarıdır. Sınıf bitiş fonksiyonu içerebilir ya da içermeyebilir. 2) Sınıfın veri elemanlarının değerlerini alan fonksiyonlar (get fonksiyonları): Bu fonksiyonlar sınıfın korunmuş private ya da protected bölümündeki veri elemanlarının değerlerini alan fonksiyonlardır. Bu fonksiyonlar genellikle çok küçük olur bu nedenle genellikle inline olarak yazılırlar. Örneğin, Date isimli sınıfın gün, ay ve yıl değerlerini tutan üç private veri elemanı olabilir ve bu değerleri alan GetDay(), GetMonth() ve GetYear() get fonksiyonları olabilir. 3) Sınıfın veri elemanlarına değer yerleştiren fonksiyonlar (set fonksiyonları): Bu tür fonksiyonlar sınıfın private ve protected veri elemanlarına değer atarlar. Bir veri elemanının değerini hem alan hem de yerleştiren üye fonksiyon tanımlamak mümkündür. Yapılacak şey geri dönüş değerini referans almak ve return ifadesiyle o veri elemanına geri dönmektir. class Sample public: int &GetSetA(); private: int m_a; ; int &Sample::GetSetA() return m_a; Sample x; int y; x.getseta() = 100; y = x.getseta() + 100; Ancak böyle bir tasarımdan özel durumlar yoksa kaçınmak gerekir. 4

4) Sınıfın durumu hakkında istatistiksel bilgi veren fonksiyonlar: Bu tür fonksiyonlar sınıfın ilgili olduğu konu hakkında istatistiksel bilgi verirler. Örneğin, Circle sınıfındaki GetArea() fonksiyonu gibi ya da bağlı listedeki eleman sayısını veren GetCount() fonksiyonu gibi. 5) Giriş çıkış fonksiyonları: Ekran, klavye ve dosya işlemlerini yapan fonksiyonlardır. 6) Operatör fonksiyonları: Bunlar okunabilirliği kolaylaştırmak amacıyla sınıfa yerleştirilmiş olan operatörle çağrışımsal bir ilgisi olan işlemleri yapan fonksiyonlardır. 7) Önemli işlevleri olan ana fonksiyonlar: Bu fonksiyonlar sınıf ile ilgili önemli işlemleri yapan genel fonksiyonlardır. 8) Sanal fonksiyonlar: Çok biçimli (polimorphic) bir sınıf yapısı söz konusuysa sınıfın bir gurup sanal fonksiyonu olmalıdır. Sınıfların Türetilebilirlik Durumu Türetilebilirlik durumuna göre sınıfları üç guruba ayırabiliriz: 1- Somut sınıflar: Konu ile ilgili işlemlerin hepsini yapma iddiasında olan, türetmenin gerekli olmadığı sınıflardır. 2- Soyut sınıflar: Kendisinden türetme yapılmadıkça bir kullanım anlamı olmayan sınıflardır. C++ da soyut sınıf kavramı saf sanal fonksiyonlarla syntax a dahil edilmiştir. Ancak saf sanal fonksiyona sahip olmasa da bu özellikteki sınıflara da soyut sınıf denir. 3- Ara sınıflar: Türetmenin ara kademelerinde olan sınıflardır. Bir türetme şeması söz konusuysa herzaman değil ama genellikle soyut sınıflar en tepede, somut sınıflar en aşağıda, ara sınıflar ise ara kademelerde bulunur. Sınıfların İşlevlerine Göre Sınıflandırılması 1- Herhangi bir konuya özgü işlem yapan genel sınıflar: Bu tür sınıflar dış dünyadaki nesnelere karşılık gelen genel sınıflardır. 2- Yararlı sınıflar (utility class): Bunlar her türlü özel konulara ilişkin olmayan, her türlü projede kullanabileceğimiz genel sınıflardır. Örneğin, string işlemlerini yapan sınıflar, dosya işlemlerini yapan sınıflar, tarih işlemlerini yapan sınıflar gibi. 3- Nesne tutan sınıflar (container class / collection class): Dizi, bağlı liste, kuyruk, ikili ağaç, hash tabloları gibi veri yapılarını kurup çalıştıran, amacı bir algoritmaya göre birden çok nesne tutmak olan sınıflardır. 1996 yılında STL denilen template tabanlı kütüphane C++ programlama diline dahil edilmiştir ve C++ ın standart kütüphanesi yapılmıştır. STL içerisinde pek çok yararlı sınıf ve nesne tutan sınıf standart olarak vardır. 5

4- Arabirim sınıflar (interface class): Sisteme, donanıma ya da belli bir duruma özgü işlemler için kullanılan sınıflardır. Bu tür özel durum üzerinde işlem yapmak için ayrı sınıflar tasarlamak iyi bir yaklaşımdır. Böylece sisteme ya da donanıma özgü durumlar arabirim sınıflar tarafından ele alınabilir. Bu durumlar değiştiğinde diğer sınıflar çalışmadan etkilenmez, değişiklik sadece arabirim sınıflar üzerinde yapılır. Nesne Yönelimli Programlamanın Temel İlkeleri Nesne yönelimli programlama tekniği sınıf kullanarak programlama yapmak demektir. Nesne yönelimli programlama tekniği üzerine pek çok kavramdan bahsedildiyse de bu programlama tekniğinin temel olarak üç ilkesi vardır. Bu üç ilke dışındaki kavramlar bu ilkelerden türetilmiş kavramlardır. 1- Sınıfsal temsil (encapsulation): Bu kavram dış dünyadaki nesnelerin ya da kavramların ayrıntılarını gözardı ederek bir sınıf ile temsil edilmesi anlamına gelir. Bir nesneyi ya da kavramı sınıf ile temsil etmek yeterli değildir, onun karmaşık özelliklerini gizlemek gerekir. Ayrıntıların gözardı edilmesine aynı zamanda soyutlama (abstraction) da denilmektedir. C++ da ayrıntıları gözden uzak tutmak için sınıfın private bölümünü kullanırız. Tabii bazı ayrıntılar vardır sıradan kullanıcıların gözünden uzak tutulur ama bir geliştirici için gerekli olabilir. Bu tür özellikler için sınıfın protected bölümü kullanılır. Sınıfsal temsil ile karmaşık nesnelerin ya da kavramların özeti dışarıya yansıtılmaktadır. Eskiden yazılım projeleri bugüne göre çok büyük değildi, böyle bir soyutlama olmadan da projeler tasarlanıp geliştirilebiliyordu. Ancak son yıllarda projelerdeki kod büyümesi aşırı boyutlara ulaşmıştır. Büyük projelerin modellemesi çok karmaşıklaşmıştır. Nesne yönelimli programlama bu karmaşıklığın üstesinden gelmek için tasarlanmıştır. 2- Türetme (inheritance): Türetme daha önceden başkaları tarafından yazılmış olan bir sınıfın işlevlerinin genişletilmesi anlamındadır. Türetme sayesinde daha önce yapılan çalışmalara ekleme yapılabilmektedir. C++ da bir sınıftan yeni bir sınıf türetilir, eklemeler türemiş sınıf üzerinde yapılır. 3- Çok biçimlilik (polymorphism): Sınıfsal temsil ve türetme temel ilkelerdir, ancak pek çok tasarımcıya göre bir dilin nesne yönelimli olması için çok biçimlilik özelliğine de sahip olması gerekir. Çok biçimlilik özelliğine sahip olmayan dillere nesne tabanlı (object based) diller denir (VB.NET versiyonuna kadar nesne tabanlı bir dil görünümündedir..net ile birlikte çok biçimlilik özelliği de eklenmiştir ve nesne yönelimli olabilmiştir). Çok biçimliliğin üç farklı tanımı yapılabilir. Her tanım çok biçimliliğin bir yönünü açıklamaktadır. a- Birinci tanım: Çok biçimlilik taban sınıfın bir fonksiyonunun türemiş sınıfların her biri tarafından o sınıflara özgü biçimde işlem yapacak şekilde yazılmasıdır. Örneğin, Shape genel bir sınıf olabilir, bu sınıfın GetArea() isimli sanal bir fonksiyonu olabilir, bu fonksiyon bir geometrik şeklin alanını veren genel bir fonksiyondur. Rectangle sınıfı bu fonksiyonu dikdörtgenin alanını verecek biçimde, Circle sınıfının ise dairenin alanını verecek biçimde tanımlar. b- İkinci tanım: Çok biçimlilik önceden yazılarak derlenmiş olan kodların sonradan yazılan kodları çağırması özelliğidir. Örneğin, bir fonksiyon bir sınıf Shape türünden gösterici parametresine sahip olsun ve bu göstericiyle GetArea() isimli sanal fonksiyonunu 6

çağırarak işlem yapıyor olsun. Bu işlem yapılırken henüz Triangle sınıfı daha yazılmamış olabilir. Ancak kod yazılıp derlendikten sonra biz bu sınıfı oluşturup, bu sınıf türünden nesnenin adresini fonksiyona geçersek, fonksiyon Triangle sınıfının GetArea() fonksiyonunu çağıracaktır. c- Üçüncü tanım: Çok biçimlilik türden bağımsız sınıf işlemlerinin yapılmasına olanak sağlayan bir yöntemdir. Örneğin, bir programcı bir oyun programı yazıyor olsun, mesela tuğla kırma oyunu. Bu oyunda bir şekil hareketli bir cisme çarparak yansımaktadır. Yansıma, şeklin özelliğine bağlı olarak değişebilir. Programcı oyunu yazarken yansıyan şekli genel bir şekil olarak düşünür. Yani türü ne olursa olsun her türlü şeklin kendine özgü bir hareket biçimi, hızı, büyüklüğü ve yansıma biçimi vardır. Kodun şekille ilgili kısmı türden bağımsız yazılır, böylece kendisi ya da başka bir programcı Shape sınıfından bir sınıf türeterek ilgili sanal fonksiyonları yazarak kendi şeklini eskisi yerine etkin hale getirebilir. Ya da örneğin, programcı bir takım nesnelerin bir veri yapısında olduğu fikriyle programını yazabilir. Programını yazarken hangi veri yapısının kullanıldığını bilmek zorunda değildir. Collection isimli genel bir veri yapısını temsil eden sınıf tasarlanır, bu sınıfın her türden veri yapısı üzerinde geçerli olabilecek işlemlere ilişkin sanal fonksiyonları vardır. Böylece programcının kodu özel bir veri yapısına göre yazılmamış hale gelir, her veri yapısı için çalışabilir duruma getirilmiş olur. Buradaki türden bağımsızlık template işlemleriyle karıştırılmamalıdır. Template işlemlerinde derleme aşaması için bir türden bağımsızlık söz konusudur. Halbuki çok biçimlilikte derlenmiş olan kodun türden bağımsızlığı söz konusudur. Template ler derlendikten sonra türü belirli hale gelen kodlardır. Nesne Yönelimli Analiz ve Modelleme Büyük projeler çeşitli aşamalardan geçilerek ürün haline getirilirler. Tipik aşamalar sistemin analizi, kodlama için modellenmesi (yani, kodlamaya ilişkin belirlemelerin yapılması), kodlama işleminin kendisi, test işlemi (test işlemi kodlama işlemi ile beraber yürütülen bir işlem olabilir, tabii ürünün tamamının alfa ve beta testleri de söz konusu olabilir), dokümantasyon ve bakım işlemleri (yani, ürünün bir kitapçığı hazırlanabilir, ürünün oluşturulmasına ilişkin adımlar dokümante edilebilir, ürün oluşturulduktan sonra çıkacak çeşitli problemlere müdahale edilebilir ve hatta nihayi ürün üzerinde değiştirme ve geliştirme işlemleri yapılabilir). Her ne kadar proje geliştirme işleminin teorik tarafı bu adımları sırası ile içerse de küçük gruplar ya da tek kişilik çalışmalarda programcı kendi sezgisiyle bunları eş zamanlı olarak sağlamaya çalışabilir. Teorik açıklamalar ancak genel kurallardır. Bu genel kurallar izlendiği halde başarısız olunabilir, izlenmediği halde başarılı olunabilir. Nesne yönelimli teknik kullanılan projelerde analiz aşamasından sonra proje için gerekli sınıfların tespit edilmesi ve aralarındaki ilişki açıklanmalıdır. Eğer böyle yapılırsa bundan sonra projenin kodlama aşamasında problemleri azalır. Proje içerisindeki sınıfların tespit edilmesi, bunların arasındaki ilişkilerin belirlenmesi sürecine nesne yönelimli modelleme denilmektedir. Nesne yönelimli modellemede ilk yapılacak iş proje konusuna ilişkin dış dünyadaki gerçek nesneler ya da kavramları birer sınıfla temsil etmektir. Örneğin, C derneği otomasyona geçecek olsun bütün işlemleri yapacak bir proje geliştirilecek olsun. Konuya ilişkin gerçek hayattaki 7

nesneler ve kavramlar belirlenir, bunlar birer sınıfla temsil edilir (bu işleme transformation denilmektedir). Örneğin dernekte neler vardır? - derneğin yönetim kurulu - öğrenciler - bilgisayarlar ve demirbaşlar - maaşlı çalışanlar - hocalar - üyeler - sınıflar Bu nesne ve kavramların hepsi birer sınıfla temsil edilir. Bu aşamadan sonra bu sınıflar arasındaki ilişkiler tespit edilmeye çalışılır. Örneğin, hangi sınıf hangi sınıftan türetilebilir? Hangi sınıf hangi sınıfı kullanacaktır? Hangi sınıfın derlenmesi için diğer sınıfın bilgilerine gereksinim vardır? Bunlar bir sınıf şeması ile belirtilebilir. Sınıfların Sınıfları Kullanma Biçimi Sınıfların sınıfları kullanma biçimi dört biçimde olabilir: 1- Türetme ilişkisi ile kullanma (inheritance): Mesela A taban sınıftır, B A dan türetilir, B A yı bu biçimde kullanmaktadır. 2- Veri elemanı olarak kullanma (composition): Bir sınıfın başka bir sınıf türünden veri elemanına sahip olması durumunda eleman olan sınıf nesnesinin ömrü, elemana sahip sınıf nesnesinin ömrüyle ilgilidir. Yani, eleman olan sınıf nesnesi, elemana sahip sınıf nesnesi yaratıldığında yaratılır ve o nesne yok edildiğinde yok edilir. UML notasyonunda bu durum elemana sahip sınıftan eleman olarak kullanılan sınıfa doğru içi dolu yuvarlak ( ) ya da karo ( ) ile gösterilir. Örneğin: A B Sınıf nesneleri büyükse eleman olan sınıf nesnelerinin heap üzerinde tahsis edilmesi daha uygun olabilir. Bu durumda elemana ilişkin sınıf türünden bir gösterici veri elemanı alınır, sınıfın başlangıç fonksiyonu içerisinde bu göstericiye tahsisat yapılır, bitiş fonksiyonu içinde de geri bırakılır. Örneğin: class B private: A *m_pa; ; 8

Bu biçimde bir kullanma ile diğerinin arasında kavramsal bir farklılık yoktur. Her iki durumda da eleman olan nesnenin ömürleri elemana sahip sınıfın ömrüyle aynıdır. 3- Başka bir sınıf nesnesinin adresini alarak veri elemanı biçiminde kullanma (aggregation): Bu durumda kullanılacak nesne kullanan nesneden daha önce yaratılmıştır, belki daha sonra da var olmaya devam edecektir. Sınıfın yine nesne adresini tutan bir gösterici veri elemanı vardır. Kullanılacak nesnenin adresi kullanan sınıfın başlangıç fonksiyonu içerisinde alınarak veri elemanına atanır. Yani bu durumda kullananılacak nesne kullanan sınıf tarafından yaratılmamıştır. Bu durum genellikle sınıf ilişki diyagramlarında içi boş yuvarlak (ο) ya da karo ( ) ile gösterilir. class B public: B (A *pa) m_pa = pa; private: A *m_pa; ; A a; B b(&a);...... Bu tür kullanma durumu genellikle bir nesnenin başka bir nesneyle ilişkili işlemler yaptığı durumlarda, ancak kullanılan nesnenin bağımsız olarak kullanılmasına devam ettiği durumlarda tercih edilir. Örneğin, bir bankada bir müşterinin hesabı üzerinde işlem yapmak için kullanılan bir sınıf olsun. Burada müşteri nesnesi daha önce yaratılmalıdır, belki üzerinde başka işlemler de uygulanmıştır, ancak hesap işlemleri söz konusu olduğunda o nesne başka bir sınıf tarafından kullanılacaktır. Gösterici yoluyla kullanma söz konusu olduğundan nesnedeki değişiklik kullanan sınıf tarafından hemen fark edilir. 4- Üye fonksiyon içerisinde kullanma (association): Bu durumda sınıfın bir üye fonksiyonu başka bir sınıf türünden gösterici parametresine sahiptir, yani sınıf başka bir sınıfı kısmen kullanıyordur. Bu durum genellikle sınıf ilişki diyagramlarında kesikli oklarla gösterilir. A B 9

class B public: void Func(A *pa); ; Bunların dışında bir sınıf başka bir sınıfı sınıfın yerel bloğu içerisinde kullanıyor olabilir. Ancak bu durum önemsiz bir durumdur, çünkü bu kullanma ilişkisi kimseyi ilgilendirmeyecek düzeydedir. Çeşitli Yararlı Sınıfların Tasarımı Bu bölümde string, dosya, tarih gibi genel işlemler yapan yararlı sınıfların tasarımı üzerinde durulacaktır. String Sınıfları Yazılarla işlemler yaparken klasik olarak char türden diziler kullanılır. Ancak dizilerin uzunluğu derleme zamanında sabit ifadesiyle belirtilmek zorundadır. Bu durum yazılar üzerinde ekleme ve çıkarma işlemleri yapıldığında bellek verimini düşürmekte ve programı karmaşık hale getirmektedir. Bellek kayıplarını engellemek için dizi dinamik tahsis edilebilir, bu durumda dizi büyütüleceği zaman yeterli uzunlukta yeni bir blok tahsis edilebilir. Ancak dinamik tahsisatlar programcıya ek yükler getirmektedir. İşte bu nedenlerden dolayı yazı işlemlerinin bir sınıf tarafından temsil edilmesi (yani encapsule edilmesi) çok sık rastlanılan bir çözümdür. Bir string sınıfının veri elemanları ne olmalıdır? Yazı için alan dinamik olarak tahsis edileceğine göre dinamik alanı tutan char türden bir gösterici olmalıdır. Yazının uzunluğunun tutulmasına gerek olmasa da pek çok işlemde hız kazancı sağladığından uzunluk da tutulmalıdır. Profesyönel uygulamalarda yazı için blok tam yazı uzunluğu kadar değil, daha büyük alınır. Böylece küçük ekleme işlemlerinde gereksiz tahsisat işlemleri engellenir. Tabii, yazı uzunluğunun yanı sıra tahsis edilen bloğun uzunluğu da tutulmalıdır. Bloklar önceden belirlenmiş bir sayının katları biçiminde tahsis edilebilir. Bu durumda string sınıfının tipik veri elemanları şöyle olacaktır: class CString protected: char *m_pstr; unsigned m_size; unsigned m_length; static unsigned m_allocsize; ; unsigned CString::m_allocSize = CSTRING_ALLOC_SIZE; 10

Sınıfın m_allocsize isimli static veri elemanı hangi blok katlarında tahsisat yapılacağını belirtir. Bu static veri elemanı başlangıçta 10 gibi bir değerdedir. Yani, bu durumda blok 10 un katları biçiminde tahsis edilir. Bu durumda bir CString sınıf nesnesinin yaratılmasıyla şöyle bir durum oluşacaktır: ankara\0 m_pstr m_size m_length Sınıf çalışması olarak tasarlanan string sınıfı MFC CString sınıfına çok benzetilmiştir. Sınıfın başlangıç fonksiyonları şunlardır: CString(); CString(const CString &a); CString(char ch, unsigned repeat = 1); CString(const char *pstr); CString(const char *pstr, unsigned length); ~CString(); Sınıf çalışmasındaki CString sınıfının pek çok türdeki üye fonksiyonu vardır. Bu fonksiyonlar şu işleri yaparlar: - unsigned GetLength() const; Sınıfın tuttuğu yazının uzunluğuna geri döner. - BOOL IsEmpty() const; Nesnenin hiç karaktere sahip olmayan bir nesneyi gösterip göstermediğini belirler. - void Empty(); Nesnenin tuttuğu yazıyı siler. - void SetAt(unsigned index, char ch); char GetAt(unsigned index) const; Bu fonksiyonlar yazının belli bir karakterini alıp yerleştirmekte kullanılır. - int Compare(PCSTR s) const; Nesnenin içerisindeki yazı ile parametre olarak girilen yazıyı karşılaştırır. - int CompareNoCase(PCSTR s) const; Nesnenin tuttuğu yazı ile parametre olarak girilen yazı büyük harf küçük harf duyarlılığı olmadan karşılaştırılır. - CString Left(int count) const; CString Right(int count) const; Bu fonksiyonlar nesne içerisindeki yazının soldan ve sağdan n karakterini alarak yeni bir yazı oluştururlar. Örneğin, CString path( C:/autoexec.bat ); CString drive; 11

drive = path.left(2); Görüldüğü gibi bu fonksiyonlar geri dönüş değeri olarak geçici bir nesne yaratmaktadır. Tabi, CString sınıfının bir atama operatör fonksiyonu olmalıdır. drive = path.left(2); işleminde şunlar yapılır: a- Fonksiyon içerisinde soldaki iki karakter bir CString nesnesi olarak elde edilir ve bu nesne ile return edilir. b- Geçici nesne kopya başlangıç fonksiyonu ile yaratılır. c- Geçici nesneden drive nesnesine atama için atama operatör fonksiyonu çağırılır. d- Geçici nesne için bitiş fonksiyonu çağırılır. - CString Mid(int first) const; CString Mid(int first, int count) const; Bu fonksiyonlar yazının belli bir karakter index inden başlayarak n tane karakterini alıp yeni bir CString nesnesi olarak verir. Fonksiyonun tek parametreli biçimi geri kalan yazının tamamını almaktadır. - void MakeUpper(); void MakeLower(); Sınıf içerisinde tutulan yazıyı büyük harfe ve küçük harfe dönüştürür. - void Format(PCSTR pstr,...); Bu fonksiyon değişken sayıda parametre alan bir fonksiyondur. sprintf() gibi çalışır, sınıfın tuttuğu eski yazıyı silerek yeni yazıyı oluşturur. - void MakeReverse(); Sınıfın tuttuğu yazıyı tersdüz eder. - void TrimLeft(); void TrimRight(); Yazının solundaki ve sağındaki boşlukları atar. - int Find(char ch) const; int Find(PCSTR pstr) const; Bu fonksiyonlar yazı içerisinde bir karakteri ve bir yazıyı ararlar, geri dönüş değerleri başarılıysa bulunan yerin yazıdaki index numarası, başarısızsa 1 değeridir. Sınıfın ReverseFind() fonksiyonu aramayı tersten yapar. CString Sınıfının Operatör Fonksiyonları - Sınıfın [] operatör fonksiyonu sanki diziymiş gibi yazının bir indexine erişir. char &operator [](unsigned index); [] operatör fonksiyonu hem sol taraf hem de sağ taraf değeri olarak kullanılabilir. Örneğin: CString s = Ankara ; s[0] = a ; // s.operator[](0) = a ; 12

- Sınıfın const char * türüne dönüştürme yapan bir tür dönüştürme operatörü de vardır. operator const char *() const; Bu tür dönüştürme operatör fonksiyonu doğrudan yazının tutulduğu adres ile geri döner, böylelikle biz CString türünden bir nesneyi doğrudan const char * türüne atayabiliriz. CString sınıfında bu işlem genellikle bir fonksiyonun çağırılması sonucunda oluşmaktadır. Örneğin: CString s = Ankara ; puts(s); // puts(s.operator const char *()); Anımsatma: C++ tür dönüştürme operatör fonksiyonları şu durumlarda çağırılır: 1- Nesne tür dönüştürme operatörü ile ilgili türe dönüştürülmek istendiğinde. Örneğin: Date x;... (int) x; 2- Sınıf nesnesini başka türden bir nesneye atanması durumunda. Örneğin: int a; Date b;... a = b; 3- İşlem öncesinde otomatik tür dönüştürmesiyle. Örneğin: int a, b; Date c; a = b + c; // a = b + c.operator int(); Eğer işlem soldaki operandın sağdakinin türüne, aynı zamanda sağdaki operandın soldakinin türüne dönüştürülerek yapılabiliyorsa iki anlamlılık hatası oluşur. C++ derleyicisi bir operatörle karşılaştığında önce operandların türlerini araştırır. Operandlar C nin normal türlerine ilişkinse küçük tür büyük türe dönüştürülerek işlem gerçekleştirilir. Operandlardan en az biri bir nesneyse derleyici sırasıyla şu kontrolleri yapar: i- İşlemi doğrudan yapacak global ya da üye operatör fonksiyonu araştırır. Her ikisinin birden bulunması error oluşturur. ii- Birinci operandı ikinci operandın türüne ya da ikinci operandı birinci operandın türüne dönüştürerek işlemi yapmaya çalışır. Her iki biçimde de işlem yapılabiliyorsa bu durum error oluşturur. iii- Bu dönüştürme işleminde derleyici sınıf nesnesini normal türlere dönüştürürken sınıfın tür dönüştürme operatör fonksiyonunu kullanır. Normal türü sınıf türüne dönüştürmek için ise başlangıç fonksiyonu yoluyla geçici nesne yaratma yöntemini kullanır. Örneğin: Complex a(3, 2); double b = 5, c; 13

c = a + b; Burada Complex sınıfının uygun bir operator + fonksiyonu varsa işlem o fonksiyonun çağırılmasıyla problemsiz yapılır. Eğer yoksa derleyici bu sefer Complex türünden nesneyi double türüne ya da double türünü Complex sınıfı türüne dönüştürerek işlemi yapmak isteyecektir. Yani, 1) c = a.operator double() + b; 2) c = a + Complex(b); Her iki biçim de mümkünse iki anlamlılık hatası oluşur. Eğer yalnızca bir durum sağlanıyorsa işlem normal olarak yapılır. Her iki operandın da diğerinin türüne dönüştürülebildiği durumlarda iki anlamlılık hatalarından kurtulmak için ifade açıkça yazılabilir. Yani, c = a + Complex(b); c = (double) a + b; CString sınıfının const char * türüne dönüştürme yapan operatör fonksiyonu ile sanki CString nesnesi bir diziymiş gibi kullanılabilmektedir. Yazının tutulduğu adresi veren tür dönüştürme operatör fonksiyonunun char * değil de const char * türünden olduğuna dikkat edilmelidir. Bu durumda örneğin, CString s( Ankara ); char *p; p = s; işlemi error ile sonuçlanır. Eğer bu işlem mümkün olsaydı biz CString nesnesinin kullandığı dinamik alan üzerinde değişiklik yapabilirdik ve sınıfın veri elemanı bütünlüğünü bozabilirdik. puts(s), strlen(s), strcpy(buf, s) gibi işlemler mümkündür, ancak strupr(s), strcpy(s, buf) gibi işlemler error ile sonuçlanır. MFC de yazının tutulduğu adresi dışarıdan değiştirilebilecek biçimde veren GetBuffer() isimli bir üye fonksiyon da vardır. Ancak programcı bu fonksiyonu dikkatli kullanmalıdır. Yazının güncellenmesi bittikten sonra sınıfın ReleaseBuffer() isimli fonksiyonunu çağırmalıdır, çünkü ReleaseBuffer() dışarıdan yapılmış değişiklikleri görerek sınıfın veri elemanı bütünlüğünü korur. char *GetBuffer(unsigned minlength); void ReleaseBuffer(unsigned newlength); Programcı yazının tutulduğu adresi elde ederken tahsisat alanının genişliğini de bilmelidir, bu yüzden GetBuffer() fonksiyonuna tahsisat alanını belirleyen bir parametre eklenmiştir. GetBuffer() genişletilmiş alanın adresiyle geri döner. Benzer biçimde ReleaseBuffer() yazının uzunluğunu belirleyerek işlemini bitirir. 1 özel değeri herhangi bir işlemin yapılmayacağını gösterir. Örnek: CString s = Ankara ; 14

char *pupdate; pupdate = s.getbuffer(30); s.releasebuffer(-1); - CString sınıfının + operatör fonksiyonları iki CString nesnesini, bir CString nesnesinin sonuna bir karakteri ya da bir CString nesnesinin sonuna bir yazıyı ekler. Aynı işlemleri yapan += operatör fonksiyonları da vardır. Örneğin: CString a = ankara, b = izmir ; c = a + b; puts(c); a += b; c = a + istanbul ; a += x ; - CString sınıfının başka bir CString nesnesiyle, bir yazı ile her türlü karşılaştırmayı yapan bir grup üye ve global operatör fonksiyonu vardır. - CString sınıfını başka CString nesnesine atamakta kullanılan ve bir karakter atamakta kullanılan atama operatör fonksiyonları vardır. - Nihayet sınıfın cout ve cin nesneleriyle işlem yapabilecek << ve >> operatör fonksiyonları vardır. Anahtar Notlar: a sayısını n in katlarına çekmek için şu ifade kullanılır: (a + n 1) / n * n Anahtar Notlar: Bir sınıf için kopya başlangıç fonksiyonu gerekiyorsa atama operatör fonksiyonu da gerekir. Kopya başlangıç fonksiyonu ve atama operatör fonksiyonunun gerektiği tipik durumlar başlangıç fonksiyonlarına veri elemanları için dinamik tahsisat yapıldığı durumlardır. Atama operatör fonksiyonlarının hemen başında nesnenin kendi kendine atanıp atanmadığı tespit edilmelidir. Anımsatma: C de ve C++ da başına signed ya da unsigned anahtar sözcüğü getirilmeden char denildiğinde default durum derleyiciyi yazanların isteğine bırakılmıştır (implementation dependent). C de bu durum bir taşınabilirlik problemine yol açmasın diye char *, signed char *, unsigned char * türlerinin hepsi aynı adres türüymüş gibi kabul edilmiştir. Böylelikle char türünün default durumu ne olursa olsun C de aşağıdaki kod bir probleme yol açmaz. char s[] = Ankara ; unsigned char *p; p = s; Halbuki C++ da bu üç tür de tamamen farklı türler gibi ele alınmıştır. Bu nedenle yukarıdaki örnekte derleyicinin default char türü unsigned olsa bile error oluşur. Bu yüzden C++ da fonksiyonun parametresi char * türündense bu fonksiyon unsigned char * türü için çalışmayacaktır. Maalesef fonksiyon bu tür için yeniden yazılmalıdır. Anımsatma: Global operatör fonksiyonları işlevsel olarak üye operatör fonksiyonlarını kapsar. Ancak tür dönüştürme, atama, ok (->), yıldız (*) operatör fonksiyonları üye olmak zorundadırlar. Binary 15

operatörlerde birinci operand doğal türlere ilişkin ikinci operand ise bir sınıf nesnesi olduğunda bu durum ancak global operatör fonksiyonlarıyla karşılanmaktadır. Üye operatör fonksiyonu olarak yazılmak zorunda olanların zaten böyle bir zorunluluğu yoktur. Bu yüzden bazı tasarımcılar soldaki operand sınıf nesnesi, sağdaki operand doğal türlerden olduğunda bunu üye operatör fonksiyonu olarak, tam tersi durum söz konusu olduğunda bunu global operatör fonksiyonu olarak yazmak yerine hepsini global operatör fonksiyonu olarak yazarlar. Global operatör fonksiyonlarının friend olması çoğu kez gerekmektedir. Anımsatma: Bir sınıf nesnesi aynı türden geçici bir nesneyle ilk değer verilerek yaratılıyorsa normal olarak işlemlerin şu sırada yapılması beklenir: 1- Geçici nesne yaratılır. 2- Yaratılan nesne için kopya başlangıç fonksiyonu çağırılır. Ancak standardizasyonda böylesi durumlarda derleyicinin optimizasyon amaçlı kopya başlangıç fonksiyonunu hiç çağırmayabileceği, yaratılan nesneyi doğrudan geçici nesnede belirtilen başlangıç fonksiyonuyla yaratabileceği belirtilmiştir. Aynı durum fonksiyonun geri dönüş değerinin bir sınıf türünden olduğu ve fonksiyondan geçici bir nesne yaratılarak return ifadesi ile dönüldüğü durumlarda da geçerlidir. Bu durumda da geçici bölge için return ifadesinde belirtilen başlangıç fonksiyonu çağırılacaktır. Bu nedenle CString sınıfının Mid() fonksiyonu aşağıdaki gibi düzeltilirse daha verimli olur: CString CString::Mid(int first) const return CString(m_pStr + first); CString Sınıfının Kullanımına İlişkin Örnek Bu örnekte bir komut yorumlayıcı algoritmasının çatısı oluşturulacaktır. Komut yorumlayıcılarda bir prompt çıkar, kullanıcı bir komut yazar, komut yorumlayıcı bu komut kendi kümesinde varsa onu çalıştırır yoksa durumu bir mesajla bildirir. DOS komut satırı ve UNIX işletim sisteminin shell programları buna benzer programlardır. Bu uygulamadaki amaç bir string sınıfını kullanma çalışması yapmaktır. Tasarımımızda komut yorumlayıcı Shell isimli bir sınıf ile temsil edilecektir. Prompt yazısı sınıfın CString türünden bir veri elemanında tutulabilir, sınıfın başlangıç fonksiyonu bu prompt yazısını parametre olarak alabilir. Programın main kısmı şöyle olabilir: void main() Shell shell( CSD ); shell.run(); Görüldüğü gibi program Run() üye fonksiyonu içerisinde gerçekleşmektedir. Komut yazıldığında komut ile parametreler ayrıştırılarak sınıfın iki veri elemanında tutulabilir. Komut yorumlayıcının döngüsü içerisinde yazı alınır, komut ve parametreler ayrıştırılır, komut önceden belirlenmiş komut kümesinde aranır. Anahtar Notlar: İyi bir nesne yönelimli teknikte az sayıda global değişken kullanılmalıdır. Global değişkenler bir sınıf ile ilişkilendirilip sınıfın static veri elemanı yapılmalıdır. 16

Anahtar Notlar: İyi bir nesne yönelimli teknikte sembolik sabitler için mümkün olduğu kadar az #define kullanılır. Bunun yerine sembolik sabitler bir sınıf içinde enum olarak bildirilir, böylece global faaliyet alanı kirletilmemiş olur. Komut, belirlenen komut kümesinde aranıp bulunduktan sonra komutu çalıştırmak için sınıfın bir üye fonksiyonu çağırılır. Komutları yorumlayan bu fonksiyonların çok biçimli olması faydalıdır, bu nedenle sanal yapılması uygundur. /* fonksiyon göstericisi kullanarak */ /* shell.h */ #ifndef _SHELL_H_ #define _SHELL_H_ #define LINELEN 128 class Shell public: Shell(const char *pprompt):m_prompt(pprompt) void Run(); private: CString m_prompt; CString m_command; CString m_param; static char *m_cmd[]; ; typedef struct _CMDPROC char *pcommand; void (*pproc)(shell *pshell); CMDPROC; void DirProc(Shell *pshell); void RenameProc(Shell *pshell); void CopyProc(Shell *pshell); void MoveProc(Shell *pshell); void RemoveProc(Shell *pshell); void XcopyProc(Shell *pshell); void QuitProc(Shell *pshell); #endif /* shell.cpp */ #include <stdio.h> #include <stdlib.h> #include <iostream.h> #include "general.h" #include "cstring.h" #include "shell.h" CMDPROC cmdproc[] = "dir", DirProc, "rename", RenameProc, "copy", CopyProc, 17

"remove", RemoveProc, "xcopy", XcopyProc, "move", MoveProc, "quit", QuitProc, NULL, NULL; void DirProc(Shell *pshell) cout << "DirProc, param :" << endl; void RenameProc(Shell *pshell) cout << "RenameProc, param :" << endl; void CopyProc(Shell *pshell) cout << "CopyProc, param :" << endl; void MoveProc(Shell *pshell) cout << "MoveProc, param :" << endl; void RemoveProc(Shell *pshell) cout << "RemoveProc, param :" << endl; void XcopyProc(Shell *pshell) cout << "XcopyProc, param :" << endl; void QuitProc(Shell *pshell) exit(1); void Shell::Run() char buf[linelen]; CString cmd; for (;;) cout << m_prompt << '>'; gets(buf); cmd = buf; cmd.trimleft(); int cmdindex = cmd.findoneof(" \t\0"); m_command = cmd.left(cmdindex); m_param = cmd.mid(cmdindex); m_param.trimleft(); for (int i = 0; cmdproc[i].pcommand!= NULL; ++i) if(cmdproc[i].pcommand == m_command) cmdproc[i].pproc(this); 18

break; if (cmdproc[i].pcommand == NULL) cout << "Bad command or file name\n"; continue; int main() Shell shell("csd"); shell.run(); return 0; Line Editör Ödevi İçin Notlar Satır satır işlem yapılan editörlere line editör denir. DOS un edlin editörü, UNIX in ed editörü tipik line editörlerdir. Line editörlerde daha önce uygulamasını yaptığımız bir komut satırı vardır, kullanıcı bir komut ve bir satır numarası girer, editör o satır üzerinde ilgili işlemleri yapar. Böyle bir line editör uygulaması için bir Editor sınıfı ve bir Shell sınıfı alınabilir. Shell sınıfı Editor sınıfının bir veri elemanı gibi kullanılabilir. Bu sınıfların yanı sıra işlemleri kolaylaştıran String ve File sınıflarından da faydalanılabilir. Dosya İşlemlerini Yapan Sınıflar Dosya işlemleri de tipik olarak sınıflarla temsil edilebilir. Pek çok sınıf kütüphanesinde dosya işlemlerini yapan bir sınıf vardır. Java, C# gibi nesne yönelimli dillerde dosya işlemleri için tek bir sınıf değil polimorfik özelliği olan bir sınıf sistemi kullanılmaktadır. Ayrıca C++ ın standart kütüphanesinde dosya işlemleri iostream sınıf sistemi ile de yapılabilmektedir. Maalesef bu sınıf sistemi dosya işlemleri için yetersiz kalmaktadır. Bu nedenle dosya işlemleri için iostream sınıf sistemini kullanmak yerine çoğu kez bu işlem için ayrı bir sınıf tasarlama yoluna gidilmektedir. MFC kütüphanesinde dosya işlemleri için CFile isimli bir sınıf tasarlanmıştır. CFile sınıfı binary dosyalar üzerinde işlemler yapar, CFile sınıfından CStdioFile isimli bir sınıf türetilmiştir, bu sınıf da text dosyaları üzerinde işlem yapmaktadır. Örnek bir dosya sınıfı için MFC kütüphanesindeki CFile sınıfına benzer bir sınıf tasarlanacaktır. CFile Sınıfının Tasarımı ve Kullanılması CFile sınıfı cfile.h ve cfile.cpp isimli iki dosya halinde tasarlanmıştır. Anahtar Notlar: Bir sınıf başka bir sınıfı kullanıyor olsun. Örneğin B sınıfının A sınıfını kullandığını düşünelim. B sınıfı ve A sınıfı ikişer dosya halinde yazılmış olsun. A.h dosyası B 19

sınıfının hangi dosyasında include edilmelidir? Bu sorunun yanıtı, biz dışarıdan B sınıfını kullanırken yalnızca B.h dosyasının include edilmesinin probleme yol açıp açmayacağıyla verilir. Yani, eğer A sınıfı B.h içerisinde kullanılmışsa, yani B sınıfının bildirimi içerisinde kullanılmışsa, sınıfın B.h içerisinde include edilmesi gerekir (genellikle bu durum composition ya da aggregation durumudur). Eğer A sınıfı yalnızca B sınıfının üye fonksiyonları içerisinde kullanılmışsa bu durumda A sınıfı yalnızca B.cpp içerisinde kullanılmıştır, dolayısıyla B.cpp nin içerisinden include edilmesi uygundur. Çok temel olan dosyaların include edilmesi sırasında ek bir include koruması uygulanabilir ya da çok temel dosyalar tamamen uygulama programcısı tarafından zorunlu olarak include edilmesi gereken bir durum biçiminde ele alınabilir. Anahtar Notlar: Bir sınıfın içerisinde bir enum bildirimi yapılmışsa enum sabitleri o sınıfın içerisinde doğrudan kullanılabilir, ancak dışarıdan doğrudan kullanılamaz. Ancak enum sınıfın public bölümündeyse çözünürlük operatörüyle dışarıdan kullanılabilir. Büyük projelerde global alandaki isim çakışmasını engellemek için sembolik sabitlerin #define ile oluşturulması tavsiye edilmez, bunun yerine sembolik sabitler bir sınıfla ilişkilendirilmeli ve o sınıfın enum sabiti olarak bildirilmelidir. CFile sınıfının üye fonksiyonları şunlardır: - Sınıfın üç başlangıç fonksiyonu vardır: CFile(); CFile(FILE *fp); CFile(const char *pfilename, UINT openflags); Default başlangıç fonksiyonu ile nesne yaratılırsa dosya daha sonra sınıfın CFile::Open() üye fonksiyonuyla açılmalıdır. İkinci başlangıç fonksiyonu daha önce fopen() fonksiyonu ile açılmış olan dosyayı sınıf ile ilişkilendirilip kullanmak için düşünülmüştür. Nihayet üçüncü fonksiyon, ismi ile belirtilen dosyayı belirtilen modda açar. - Sınıfın bitiş fonksiyonu sınıf tarafından açılıp kullanılmakta olan bir dosya varsa onu kapatır, yoksa bir şey yapmaz. Anahtar Notlar: Pek çok sınıf için bitiş fonksiyonu koşulsuz bir geri alma işlemini yapmaz. Önce bir kontrol yapar, bu kontrolle başlangıç işlemlerinin yapılıp yapılmadığını anlar, yapılmışsa onu geri alır, yapılmamışsa hiç bir şey yapmaz. Örneğin CFile gibi bir sınıfın bitiş fonksiyonu hemen dosyayı kapatmaya yeltenmemelidir. Önce dosyanın açılıp açılmamış olduğuna bakmalı açılmışsa kapatmalıdır. Bu işlem genellikle sınıfın veri elemanına özel bir değerin yerleştirilmesi ve bunun kontrol edilmesi ile yapılmaktadır. Örneğin: CFile::CFile() m_f = NULL; CFile::~CFile() 20