HEDEFLER İÇİNDEKİLER İNTERNET İnternet Nedir? İnternetin Yapısı ve İşleyişi İnternet Servis Sağlayıcıları İnternet Adresleri İnternete Bağlantı Şekilleri TEMEL BİLGİ TEKNOLOJİLERİ - II Bu üniteyi çalıştıktan sonra; İnternet ile ilgili temel kavramları ifade edebilecek, İnternet'in işleyişini açıklayabilecek, İnternet'e bağlantı alternatiflerin hız, maliyet ve uygunluk açısından kıyaslayabileceksiniz. ÜNİTE 11
GİRİŞ İnternet sunduğu uygulamalarla günlük hayatımızın vazgeçilmez bir parçası olmuştur. Akıllı telefonlar sayesinde internet her an ulaşılabilir hale gelmiştir. İnternet büyük miktarda bilgiyi barındıran bir iletişim ve paylaşım ortamıdır. İnternetin bilgiyi nasıl barındırdığı, iletişimi ve paylaşımı nasıl gerçekleştirdiği gibi sorular akla gelebilir. Bu ve benzer soruların cevaplarını internetin yapısı, işleyişi ve internet bağlantı şekillerinin anlatıldığı bu bölümde bulabilirsiniz. İNTERNET NEDİR? İnternet, Interconnected Networks un (bağlantılı ağlar) kısaltmasıdır. Bilgisayar ağları internetin temelini oluşturmaktadır. İnternet her biri kendi içerisindeki işleyişi yöneten binlerce özel ağ ve ağ gruplarının bir araya gelmesidir. Bu ağlar arasında bilginin iletimini sağlayacak bağlantılar kurulur. Böylece ağların ağı olarak nitelendirdiğimiz internet meydana gelmiştir. Bu ağların yönetildiği mevcut bir merkezi sistem bulunmamaktadır. İnternetin merkezi yönetimi ve bir sahibinin olmamasına rağmen interneti izleyen, takip eden ve bununla ilgili düzenlemeler yapan Internet Society adlı ticari olmayan bir grup bulunmaktadır. Bu grup 1992'den bu yana internet politikalarını ve interneti nasıl kullanacağımızı belirleyen kural ve standartları yönetmektedir. Bilgisayarların birbirleriyle iletişim kurmaları için gerekli ortak dil olarak tanımlanabilecek bu standartlar RFC standardı olarak bilinir. Farklı şekillerde birbirine bağlanan ağlar İnternet olarak bildiğimiz yapıyı oluştururlar. Bu bağlantılar fiziksel olarak uydu, yeraltı kablosu ve deniz altı kablolama gibi fiziksel ortamlar üzerinden gerçekleşir. İnternetin uluslar arası bağlantılarını göstermesi açısından kıtalar arası deniz altı fiber kablolamasını gösteren harita Resim 1 de gösterilmiştir. Buna göre sanal olarak dünyayı bir araya getiren internetin aslında fiziksel olarak da kıtaları birbirine bağladığı görülmektedir. Atatürk Üniversitesi Açıköğretim Fakültesi 2
Resim 1. İnternet denizaltı kablolama haritası Dünya-Akdeniz 1 İnternetin Gelişimi ve Günümüzdeki Durumu İnternetin temeli, askeri araştırmalara dayanmaktadır. Askeri araştırmaların yapıldığı kurumları birbirine bağlamak amacıyla 1969 da ABD ordusu tarafından ARPANET adlı bir ağın kurulması 1 ile internet ortaya çıkmıştır. Daha sonra internet pek çok üniversite ve şirket tarafından kullanılmaya başlanmıştır. Böylece ağa bağlı bilgisayarların artmasıyla ARPANET in yerini National Science Foundation (NSF- Ulusal Bilim Vakfı) tarafından işletilen NSFNET almıştır. 1980 lerden sonra bu ağ genel kullanıma açılarak askeri ve akademik çevreden çıkarıldı. 1990 yılında ise çoğunluğu Amerika da olmak üzere tüm dünyadaki ağların birleşmesiyle İnternet oluşmuştur. 90 lı yıllarda e-posta, web ve çevrimiçi sohbet uygulamalarıyla tüm dünyada büyük ilgi uyandıran internet hızla dünya çapında iletişim ve bilgiye ulaşım merkezi olma niteliğini kazanmıştır. Günümüzde ise internet oldukça yaygın olarak kullanılmakta ve her geçen gün yeni internet uygulamalarıyla kullanıcı sayısı giderek artmaktadır. Sizce Türkiye'deki nüfusun yüzde kaçı interneti kullanmaktadır? 1 Kaynak: www.telegeography.com Atatürk Üniversitesi Açıköğretim Fakültesi 3
Tablo 1 de 2011 yılı itibariyle dünya üzerindeki internet kullanıcı sayıları ve bu sayılara yönelik oranlar görülmektedir. Tablo 1. En fazla kullanıcıya sahip 20 ülke-2011 (http://www.internetworldstats.com/top20.htm) Toplam İnternet Kullanıcısı Nüfusa Oranı(%) 2011 tahmini Nüfus Toplam Kullanıcılara Oranı (%) 1 Çin 485,000,000 36,3% 1,336,718,015 23,0% 2 ABD 245,000,000 78,2% 313,232,044 11,6% 3 Hindistan 100,000,000 8,4% 1,189,172,906 4,7% 4 Japonya 99,182,000 78,4% 126,475,664 4,7% 5 Brezilya 75,982,000 37,4% 203,429,773 3,6% 6 Almanya 65,125,000 79,9% 81,471,834 3,1% 7 Rusya 59,700,000 43,0% 138,739,892 2,8% 8 İngiltere 51,442,100 82,0% 62,698,362 2,4% 9 Fransa 45,262,000 69,5% 65,102,719 2,1% 10 Nijerya 43,982,200 28,3% 155,215,573 2,1% 11 Endonezya 39,600,000 16,1% 245,613,043 1,9% 12 Güney Kore 39,440,000 80,9% 48,754,657 1,9% 13 İran 36,500,000 46,9% 77,891,220 1,7% 14 Türkiye 35,000,000 44,4% 78,785,548 1,7% 15 Meksika 34,900,000 30,7% 113,724,226 1,7% 16 İtalya 30,026,400 49,2% 61,016,804 1,4% 17 Filipinler 29,700,000 29,2% 101,833,938 1,4% 18 İspanya 29,093,984 62,2% 46,754,784 1,4% 19 Vietnam 29,268,606 32,3% 90,549,390 1,4% 20 Arjantin 27,568,000 66,0% 41,769,726 1,3% İlk 20 Ülke 1,601,772,290 35,0% 4,578,950,118 75,9% Diğer Ülkeler 508,993,520 21,6% 2,351,105,036 24,1% Toplam 2,110,765,810 30,5% 6,930,055,154 100,0% Atatürk Üniversitesi Açıköğretim Fakültesi 4
Tablo 1 de dünya nüfusunun %30 unun internet kullanıcısı olduğu görülmektedir. Ayrıca internet kullanım oranlarında Güney Kore, İngiltere, ABD, Japonya, Almanya gibi ülkelerin başı çektiği görülmektedir. Bununla birlikte Türkiye nin diğer ülkeler arasındaki yeri küçümsenmeyecek kadar iyidir. Ancak hem sayı hem de kullanım niteliğinin artması gerektiği söylenebilir. Türkiye'nin internet ile tanışması akademik amaçlar çerçevesinde 12 Nisan 1993 te gerçekleşmiştir. İlk internet bağlantıları akademik amaçlar doğrultusunda ODTÜ tarafından gerçekleştirilmiştir. ODTÜ ve TÜBİTAK'ın ortak çalışmalarının devamında PTT ile bir anlaşma yapılarak kiralık hat üzerinden Amerika ile bağlantı sağlanmıştır. Böylece ODTÜ diğer üniversitelerin internete bağlanmasında köprü görevi görmeye başlamıştır. TÜBİTAK bünyesinde kurulan Ulusal Akademik Bilgi Merkezi (ULAKBİM) Ulusal Akademik Araştırma Ağı'nı (ULAKNET) oluşturmuştur. ULAKNET'in oluşturulmasından sonra üniversiteler kademeli olarak internet bağlantılarını ULAKNET üzerine taşımışlardır. Akademik kurumlar ULAKNET üzerinden internet bağlantısına sahipken ticari kurumlar TTNET desteği ile internete erişmiştirler. Günümüzde bankacılıktan sağlığa, alışverişten akademik araştırmalara kadar hayatın birçok alanında internet hizmetleri Türkiye'deki kullanıcılarına hizmet etmektedir. Bu gelişmelerde hem devlet hem de özel kurumların politikaları etkili olmuştur. Örneğin; MEB her okula internet sloganıyla önemli bir adım atmıştır. Yine devlet kurumlarının web sayfası oluşturmaya yönlendirilmesi, Telekom ve GSM şirketlerinin internet bağlantı altyapılarını ve seçeneklerini iyileştirmesinin de önemi büyüktür. Atatürk Üniversitesi Açıköğretim Fakültesi 5
Örnek İnternet Türkiye de evlerin % 42,9 u İnternete erişim imkânına sahiptir. 2011 yılı Nisan ayı içerisinde Türkiye İstatistik Kurumu tarafından gerçekleştirilen Hane Halkı Bilişim Teknolojileri Kullanım Araştırması sonuçlarına göre Türkiye de evlerin % 42,9 u İnternete erişim imkânına sahiptir. Ayrıca İnternet Kullanım oranının yaklaşık %15 oranında artarak 2011 yılında % 45,0 e yükseldiği görülmektedir. Son beş yılda internet kullanımının bilgisayar kullanımından daha fazla artış gösterdiği ortaya çıkmaktadır (Resim 2). 50 40 30 % 25,4 30,0 41,6 Temel göstergeler, 2007-2011 46,4 42,9 43,2 40,1 38,0 33,4 30,1 35,9 38,1 41,6 45,0 20 19,7 10 0 İnternet erişim imkanı olan haneler 16-74 yaş grubu bireylerde bilgisayar kullanımı 16-74 yaş grubu bireylerde İnternet kullanımı İnternetin Yapısı ve İşleyişi 2007 2008 2009 2010 2011 Resim 2. İnternete erişim ve kullanım oranları (TUİK,2011) İnternete bağlı her bilgisayar ağ üzerindeki bilgi alış verişini IP Protokolü ile gerçekleştirmektedir. IP protokolü herhangi bir veriyi bir yerden diğerine ulaştırmak için IP adresini kullanır. Ağ üzerindeki her bilgisayar IP adresine sahip olmak zorundadır. İnternet üzerindeki bütün IP adresleri bir birinden noktalarla ayrılmış 0-255 aralığında değer alan dört sayı grubundan oluşur (ör: aaa.bbb.ccc.ddd). Bir bilgisayar başka bilgisayara bağlanmak için hedef bilgisayarın IP adresine ihtiyaç duyar. Ancak İnternet vasıtasıyla örneğin web sayfasına ulaşacağımız tüm kurumların IP adresleri için Sun Microsystem firması tarafından DNS (Domain Name System) adı verilen bir adresleme sistemi geliştirilmiştir. Domain Name: www.atauni.edu.tr Erişim adresi: 194.27.49.80 Atatürk Üniversitesi Açıköğretim Fakültesi 6
İnternet Adresleri DNS, alan adlarının IP lerini barındıran ve IP adreslerine ad sağlayan sunuculardır. DNS sunucularında rakamlardan oluşan IP adresleri, daha kolay hatırlanabilir ve harflerden oluşabilen anlamlı İnternet adresleri (Domain name, alan adı) ile eşleştirilir. Bu sistem sayesinde sunucuya ulaşmak için rakamlar yerine internet adresi kullanılabilmektedir. Örneğin, Atatürk Üniversitesi web sayfasına ulaşmak için adres satırına www.atauni.edu.tr internet adresi yazıldığında önceden tanımlanmış DNS sunucusu devreye girer ve URL adresini 194.27.49.80 no lu IP adresine dönüştürerek paketi bu IP adresine yönlendirir. İnternet adresleri belli bir formata sahiptir. Aşağıda http://www.atauni.edu.tr/sinavlar/2011.html adresinin çözümlemesi yer almaktadır (Tablo 2). Tablo 2. İnternet Adresinin Çözümlemesi URL Bölüm adı Açıklama http:// www.atauni edu tr sinavlar 2011.html Transfer Protocol Sunucu Adı Üst Seviye Alan adı (Top Level Domain gtld) Ülke Kodu (Country Top Level Domain gtld) Klasör/Dizin Dosya Adı ve Uzantısı Adresin ilk bölümü protokol olarak adlandırılır. Bu uygulama protokolü istemci tarayıcıya dosyayı nasıl açacağını belirtir. İnternet kullanıcıları çoğunlukla http (Hypertext Transfer Protocol) ile karşılaşır. Bilgilerin ya da dosyanın istendiği sunucu adıdır. Adresin sahibi tarafından belirlenir ve genellikle kurumu çağrıştıracak hatırlanması kolay bir isim kullanılır. Alana sahip olan kuruluşun türünü belirtir. Bu alanda karşılaşılan diğer kod ve açıklamaları aşağıdaki gibidir. com ticari kuruluşlar (commercial) edu eğitim kuruluşları (education) gov devlet kuruluşları (government) org ticari olmayan kâr amacı gütmeyen kuruluşlar mil askeri kuruluşlar (military) net ağ organizasyonları (network) ac akademik kuruluşlar (bazı ülkelerde "edu" karşılığı) Sitenin yayınlandığı ülkeyi belirtir. Sunucu üzerindeki bir klasörü temsil eder. Hedef dosya bir klasör içinde olduğunda bu bölüm / ile ayrılır. Görüntülenecek dosya adı ve uzantısı. Uzantı dosya türü hakkında ipucu sağlar Atatürk Üniversitesi Açıköğretim Fakültesi 7
İnternet Nasıl Çalışır? İnternet üzerinden veriler iletilirken paketlere bölünür ve her bir paketin üzerinde bu paketlerin nasıl birleşeceği, hangi adrese gideceği gibi bilgiler bulunur. Bu nedenle internet, paket anahtarlamalı bir ağdır. Paketler iletilirken kavşak noktası niteliğindeki düğümler üzerinden yönlendirilirler. Aynı verinin paketleri düğümlerin o anki yönlendirmelerine göre farklı yollar izleyerek hedefe ulaşmaktadırlar. Hedefe ulaşan paketler yine paket üzerindeki bilgilere göre bir araya getirilirler ve gönderilen bilgiyi oluştururlar. Bu işlemler, internette TCP ve IP adı verilen iki protokol ile gerçekleşir. TCP, bilginin paketlere ayrılması ve paketlerin hedef bilgisayarda birleştirilmesi işini yapmaktadır. IP, bilgi paketlerinin yönlendirilmesi ve iletilmesi işini yapmaktadır. Aşağıdaki resimde verilerin sol tarafta TCP yardımıyla paketlere bölünüp ve IP yardımıyla etiketlendiği görülmektedir. Paketlerin ağ üzerindeki düğümler arasından geçiş yaparak hedefe ulaştığı ve tekrar IP ve TCP yardımıyla birleştiği görülmektedir. Veriler Paketlere bölünür (TCP) Veri TCP Paketler IP ye göre bağımsız olarak yönlendirilir. Düğümler üzerinden hedefe ulaşır. İNTERNET TCP Veri Paketleri birleştirilir (TCP) Veri Paketleri IP IP etiketleri ekleme IP Veri Resim 3. İnternet paketlerinin taşınması (Karaman, 2009) Atatürk Üniversitesi Açıköğretim Fakültesi 8
İnternet Servis Sağlayıcıları (ISS) İnternetin işleyişinde de görüldüğü gibi bir bilgisayarın internete bağlanması demek internet ağı içerisindeki bir bilgisayar ya da aygıtla iletişim kurabilmesi demektir. Ev ya da iş yerlerindeki bilgisayarları internet ağına dahil eden sistemler, İnternet servis sağlayıcıları (ISS) olarak adlandırılır. Günümüzde TTNET, Superonline gibi ticari isimlerle ortaya çıkmış olan servis sağlayıcıları bir abonelik sistemi içerisinde internete bağlı kendi sistemlerine kullanıcıları dahil eder. İnternete bağlanmış olan bilgisayarın internet üzerindeki başka bir bilgisayarla nasıl iletişim kurduğu aşağıda bir örnek üzerinde açıklanmıştır (Karaman, 2009). ve Milli Eğitim Bakanlığının da farklı ISS üzerinden daha hızlı bir bağlantı sağladığı düşünülsün. Barış MEB sunucusunda bulunan sınav sonuç dosyasına bakmak istemektedir. ISS lerin kullanıcılarla internet ağı arasında bir köprü görevi görürler. Barış kullandığı web tarayıcının (Ör: İnternet Explorer) adres çubuğuna www.meb.gov.tr/sinavsonuc.html adresini yazıp onayladığında iletişimin hangi adımlardan geçtiği Resim 4'te temsili olarak gösterilmiştir. Örnek Barış ın internete bağlanmak için bir ISS aboneliği satın aldığı Resim 4. Servis sağlayıcıları ve internette iletişim (Temsili gösterim) (Karaman, 2009) Atatürk Üniversitesi Açıköğretim Fakültesi 9
İnternetin aslında yönlendiriciler ağı olduğu söylenebilir. Bu iletişimde öncelikle Barış ın bilgisayarının MEB sunucusuna erişmesi gerekir. Bunun için bir istek oluşturup belli kalıplara uygun bir şekilde paketler vasıtasıyla ISS ye gönderir. ISS bu paket üzerindeki IP adresine bakarak paketi hedefe yönlendirir. Ancak ISS, adresi bilmiyorsa paketi daha büyük bir ağa bağlantısı olan bir yönlendiriciye gönderir. Hedefin bulunduğu alt ağ tespit edilene kadar her seferinde daha çok adres bilgisine sahip yönlendiricilere, daha sonra ise alt yönlendiricilere gönderilen paket hedefe ulaşır. Bir noktadan sonra paket, MEB in kullandığı ISS yönlendiricisine oradan da MEB yönlendiricisine ve nihayet ilgili sunucuya iletilir. Böylece İnternetin aslında yönlendiriciler ağı olduğu söylenebilir. Hedefe ulaşan isteğe cevap olarak hazırlanan bilgiler yine paketler halinde yönlendiriciler üzerinden iletilir. Ancak bu yollar aynı şekilde olmayabilir. Hatta aynı mesaja ait paketler bile farklı düğümler izleyerek hedefe ulaşabilir. İnternet Erişimini Sağlamak İnternet erişimi, internete dahil olan bir ağa bağlanmak anlamına gelmektedir. Yerel bir ağın ya da bir bilgisayarın internete bağlanmasında ISS nin önemli rol oynadığı belirtilmişti. İnternet erişiminin nasıl sağlandığını anlamak için iletişim kurulan fiziksel ortamları ve hangi teknolojilerle kurulduğunu bilmek gerekir. Bu başlıkta bir bilgisayar ya da aygıtın internete hangi teknolojiler ile bağlanacağı açıklanmıştır. Çevirmeli Ağ (Dial-Up) Çevirmeli ağda veriler analog olarak iletilir. Çevirmeli ağ, 10 yıl öncesine kadar çok yaygın bir kullanıma sahipti. Çevirmeli ağın çalışma prensibi telefon hatları üzerinden analog verilerin taşınmasına dayanmaktadır. Bu nedenle çevirmeli ağlarda bilgisayardan gönderilen dijital verileri analog verilere ve gelen analog verileri de bilgisayarın anlayabileceği dijital forma çeviren bir modem yardımıyla internet bağlantısı sağlanır. Çevirmeli ağ ile internet bağlantı hızınız en fazla 56Kbps olabiliyor. Resim 5. Çevirmeli ağ bağlantı yapısı Atatürk Üniversitesi Açıköğretim Fakültesi 10
DSL-ADSL Digital Subscriber Line (DSL-Sayısal Abone Hattı) internet erişimi için tercih edilen teknolojilerden birisidir. DSL teknolojisinin çok sayıda çeşidi bulunsa da temelde çalışma prensibi aynıdır. İnternete telefon hatları üzerinden çok yüksek hızlarda (55 Mbps varan) erişim sunar. Günümüzde 8 Mb minimum standart haline gelmiştir. DSL, sayısal kodlama teknikleri sayesinde hattı daha verimli kullanır ve telefon hattı üzerinde kullanılmayan bant genişliğini avantaja çevirir. Böylece aynı anda telefon görüşmesi ve internet bağlantısı yapılabilir (Resim 6). Resim 6. ADSL bağlantı yapısı (Karaman, 2009) DSL bağlantılarda bir modem ve bir ayırıcı (splitter) bulunur. Ayırıcı ses verileri ile dijital verileri ayırır. DSL bağlantıların birçok çeşidi bulunur. Bu teknolojilerden en yaygın kullanılanı ADSL dir (Asimetrik Sayısal Abone Hattı - Asymmetric Digital Subscriber Line). Ayrıca daha hızlı bağlantılara imkan veren VDSL (Very High bitrate Digital Subscriber Line) teknolojisi bulunmaktadır. ADSL, iletişim kanalını gidiş ve geliş yönünde farklı (asimetrik) olarak kullanmaktadır. Buna göre bilgisayara gelen veriler (download) için daha fazla bant genişliği sunar. Kullanıcıların bilgisayarlarında veri göndermek yerine veri indirmeyi daha çok tercih edildiğini temel alan teknolojidir. VDSL kısa mesafeli hatlarda yüksek veri transferi sağlayan yapıya sahiptir. Aslında fiber iletimi olan santralin kullanıcılara yaklaştırılması ve bakır kablo mesafesinin azaltılması ile bağlantı hızı artırılmaktadır. Telekom santrali ile kullanıcı arasındaki mesafe uzadıkça hız azalır. Atatürk Üniversitesi Açıköğretim Fakültesi 11
Kablo İnternet Kablo İnternet servisi, Kablolu TV hatları üzerinden internet erişimi sağlayan bir servistir. Telefon hattına bağlı olarak internet erişimi sağlayan servislere iyi bir erişim alternatifi olmuştur. Kablolu TV hattı bir veri hattı gibi kullanılır. Sürekli ve kesintisiz bir bağlantı imkânı bir avantaj olarak görülebilir. Kablo İnterneti kullanmak için Kablolu TV aboneliği, kablo internet için bir kablo modemi ve bir ağ kartı yeterlidir. Ethernet üzerindeki UTP kablo, kablo modem ile bilgisayar arasındaki bağlantıyı sağlamaktadır. Resim 7 de kablo net bağlantısı görülmektedir. Uydu İnternet Resim 7. Kablo internet bağlantı yapısı (Karaman, 2009) Uydu üzerinden hızlı ve güvenilir bir şekilde internete bağlanmak mümkündür. Uydu bağlantıları tek yönlü ya da çift yönlü iletime olanak tanıyan yapıya sahiptir. Tek yönlü iletimde veriler uydu üzerinden gelirken, gönderim (upload) telefon hattı ya da GPRS gibi ek bir ortam üzerinden gönderilir. Çift yönlü iletimde veri alımı ve gönderimi uydu üzerinden gerçekleştirilir. Uyduya gönderilen bilgiler, çanak anten yardımıyla alınır. Resim 8 de bir uydu bağlantısı görülmektedir. Atatürk Üniversitesi Açıköğretim Fakültesi 12
Resimde de görüldüğü gibi çift yönlü uydu bağlantısı sayesinde sadece alıcıverici bir çanak anten ve uydu modemi ile veri alma ve gönderme işlemini yapabilmektedir. Tek yönlü uydu yapısından farklı olarak veri gönderme işlemi anten üzerinde bir radyo ünitesi aracılığıyla otomatik olarak gerçekleşir. Uydu internetin hız ve maliyet açısından değişik sayıda hizmet yelpazesi sunmaktadır. Önceden pahalı olan çift yönlü uydu sistemleri artık daha makul seviyededir. Genellikle bu sistemler bankalarda, büyük firmalarda ve internet altyapısı bulunmayan yerlerde tercih edilir. 3G Modem Resim 8. Uydu internetin işleyişi (Karaman, 2009) 3G teknolojileri üçüncü nesil standartlar olarak da adlandırılmaktadır. 3G teknolojisi ilk olarak 2001 yılında Japonya da kullanılmıştır. Yüksek bant genişliği sayesinde günümüz ihtiyaçlarını karşılayabilen bir teknolojidir. 3G teknolojisini kullanabilmek için yardımcı donanımlar kullanılmaktadır. Bu donanımlar mobil iletişim operatörleri tarafından sağlanan USB bellek görünümünde 3G modemlerdir. Bu cihazlar operatörler tarafından, Vınn, Jet, Vodem olarak adlandırılmaktadır. Atatürk Üniversitesi Açıköğretim Fakültesi 13
Resim 9. 3G Modem GPRS veya EDGE destekli, 3G uyumlu 3G modem, baz istasyonlarının etki alanı içerisinde radyo dalgaları kullanarak, hem diz üstü bilgisayarla hem masaüstü bilgisayarla kolay ve hızlı bir şekilde internet bağlantısı kurulmasını sağlar. Bu teknoloji sayesinde e-postalara hareket halindeyken ulaşılabilir, SMS gönderilebilir, kullanılan telefon meşgul edilmeden internete bağlanılabilir. Yolculuk sırasında, seyahatte, parkta, bahçede, piknikte her an her yerden istenilen bilgiye kolayca ulaşmak, veri alışverişini sağlamak için 3G modem kullanılabilir. Bu teknoloji sayesinde artık interneti belirli alanlarda kullanabilme zorunluluğu ortadan kalmıştır. 3G modemlerin kurulumları kolay ve hızları oldukça yüksektir. Ülkemizde kullanılan 3G modemler için ayrı bir yazılım kullanmaya gerek bulunmamaktadır. Bu modemlerin ihtiyaç duydukları yazılım, üretiminde içlerine eklenmiştir. İlk kullanımda modem bilgisayarlar tarafından otomatik tanınır ve yazılım kurulumu başlatılır. 3G modemlerle internete bağlanıldığında, güvenliği sağlamak amacıyla bazı şifreleme ve doğrulama yöntemleri kullanılır. Aynı zamanda firewall desteği de bulunmaktadır. Gelişen teknoloji sayesinde birden fazla kişiye aynı anda internet/veri erişimi sağlanır. Normal bir 3G modemi çok sayıda bireyin kullanabilmesini sağlayan cihazlar da mevcuttur. Bu cihazlara çoklu modem denilir. Çoklu modemler sayesinde aynı anda 255 kişi internete bağlanabilir. Atatürk Üniversitesi Açıköğretim Fakültesi 14
Resim 10. Çoklu (Multi) Modem 2 3G modemlerin marka ve modellerine göre hızları değişmektedir. 3.6 Mbps hızda çalışan modeller mevcutken, hızı 21 Mbps ye 2 kadar destekleyen modeller de vardır. 3G teknolojisine hazır olarak üretilmiş bilgisayarlarda 3G modemler dahili donanım durumundadır. Bu teknolojinin getirdiği kolaylıklar yanında zararlı yönleri de bulunmaktadır. Daha fazla baz istasyonuna ihtiyacı duyulduğu için, yarattığı manyetik kirlilik doğayı tehdit etmektedir. Çevreye yayılan radyasyon insan sağlığını da olumsuz etkilemektedir. 2 Kaynak: http://www.tiptr.com/3g_vodafone_turkcell_avea/3g_mobil_coklu_modem.jpg Atatürk Üniversitesi Açıköğretim Fakültesi 15
Özet İnternet İnternet her biri kendi içerisindeki işleyişi yöneten binlerce özel ağ ve ağ gruplarının bir araya gelmesidir. Bu ağlar arasında bilginin iletimini sağlayacak bağlantılar kurulur. Farklı şekillerde birbirine bağlanan ağlar İnternet olarak bildiğimiz yapıyı oluştururlar. Bu bağlantılar fiziksel olarak uydu, yeraltı kablosu ve deniz altı kablolama gibi fiziksel ortamlar üzerinden gerçekleşir. Buna göre sanal olarak dünyayı bir araya getiren internetin aslında fiziksel olarak da kıtaları birbirine bağladığı görülmektedir. İnternetin temeli, askeri araştırmalara dayanmaktadır. Askeri araştırmaların yapıldığı kurumları birbirine bağlamak amacıyla 1969 da ABD ordusu tarafından ARPANET adlı bir ağın kurulması ile internet ortaya çıkmıştır. Türkiye'nin internet ile tanışması akademik amaçlı doksanlı yılların son çeyreğine denk gelmektedir. İlk internet bağlantıları akademik amaçlar doğrultusunda ODTÜ tarafından gerçekleştirilmiştir. İnternete bağlı her bilgisayar ağ üzerindeki bilgi alış verişini IP Protokolü ile gerçekleştirmektedir. IP protokolü herhangi bir veriyi bir yerden diğerine ulaştırmak için IP adresini kullanır. IP adresleri DNS adresleme ile harflerden oluşan anlamlı karakterlere dönüştürülebilmektedir. İnternet çalışma yapısı itibarıyle paket anahtarlamalı bir ağdır. İletilecek bilgi önce paketlere bölünür ve paketlerin hangi sırada birleştirileceğini belirtmek ve iletim esnasında paketlerdeki olası kayıp ve hataları tespit etmek amacıyla paketlere başlık (header) bilgisi eklenir. Üzerindeki adres bilgisine göre yönlendirilen paketler hedef bilgisayarda tekrar birleştirilerek gönderilen veri yeniden oluşturulur. Bu aşamadan sonra ilgili sunucu ya da uygulama bu veriyi işler ve gerekirse görüntüler. İnternet e erişimi sağlamak için farklı seçenekler bulunmaktadır. İnternet bağlantısı için bu seçeneklerden en uygun olanı tercih edilebilir. Çevirmeli Ağ, DSL-ADSL, Kablo İnternet, Uydu İnternet ve 3G tercih edilebilecek yöntemlerdir. Bu yöntemlerin hız ve maliyet gibi birtakım avantaj ya da dezavantajları bulunmaktadır. Atatürk Üniversitesi Açıköğretim Fakültesi 16
DEĞERLENDİRME SORULARI Değerlendirme sorularını sistemde ilgili ünite başlığı altında yer alan bölüm sonu testi bölümünde etkileşimli olarak cevaplayabilirsiniz. 1. Aşağıdakilerden hangisi DSL teknolojisinin avantajlarından biri değildir? a. ADSL teknolojisinde veri alma ve gönderme hızları farklıdır. b. Kullanılan hat üzerinden aynı anda telefon görüşmesi yapılabilir. c. Her seferinde numara çevirmeye ihtiyaç duymayan sürekli bir bağlantı sağlar. d. VDSL, hattın uzunluğuyla doğru orantılı olarak yüksek hız sağlayan bir teknolojidir. e. İnternet e mevcut telefon hatları üzerinden çok yüksek hızlarda erişim imkanı sunar. 2.... bilginin paketlere ayrılması ve paketlerin hedef bilgisayarda birleştirilmesi işini yapmaktadır.... bilgi paketlerinin yönlendirilmesi ve iletilmesi işini yapmaktadır. cümlesindeki boşluklara aşağıdaki ifadelerden hangisi gelmelidir? I II a. IP ISS b. ISS DSL c. ISS TCP d. TCP IP e. DSL IP 3. İnternet ile ilgili aşağıdaki ifadelerden hangisi yanlıştır? a. İnternet çalışma yapısı itibariyle paket anahtarlamalı bir ağdır. b. İnternetin temeli, akademik araştırmalara dayanmaktadır. c. İnternette bilgi alış verişi IP Protokolü ile gerçekleştirmektedir. d. İnternetin işleyişinde ISS ile bir üst ağa bağlantı sağlanmaktadır. e. İnternet paketleri dinamik bir yol izlemektedir. Atatürk Üniversitesi Açıköğretim Fakültesi 17
4. Aşağıda İnternet ortamında verinin iletilmesi sırasında izlenen adımlar yer almaktadır. I. Paketler IP zarflarına konulur. II. Paketlere başlık bilgisi eklenir. III. Paketler birleştirilir. IV. İletilecek bilgi paketlere bölünür. V. Paketler bağımsız şekilde iletilir. Bu adımlar aşağıdakilerden hangisinde doğru olarak sıralanmıştır? a. II-IV-I-V-III b. I-IV-II-III-V c. IV-II-I-V-III d. II-I-V-IV-III e. II-III-I-IV-V 5. Aşağıdaki ifadelerden hangisi doğrudur? a. 3G teknolojisini için yardımcı donanımlar kullanılmamaktadır. b. Uydu internet sadece tek yönlü iletim imkânı sağlar. c. DSL; ADSL ve VDSL olmak üzere iki çeşittir. d. Çevirmeli ağ, telefon hatları üzerinden analog verilerini taşımaktadır. e. Kablo internet telefon hattı üzerinden bağlantı gerçekleştirir. 6. Ev ya da iş yerlerindeki bilgisayarları internet ağına dahil eden sistemlerdir. Şeklinde tanımı verilen ifade aşağıdakilerden hangisidir? a. ISS b. TCP c. ADSL d. DNS e. IP 7. Türkiye ye internetin geliş amacı ve yılı aşağıdakilerden hangisinde doğru olarak verilmiştir? Amaç Yıl a. Askeri 1990 b. Akademik 1990 c. Ticari 1991 d. Askeri 1992 e. Akademik 1993 Atatürk Üniversitesi Açıköğretim Fakültesi 18
8. İnternet bağlantı şekillerinden hangisi modem dışında ayırıcı kullanır? a. Çevirmeli ağ b. ADSL c. Kablo internet d. Uydu internet e. 3G 9. Aşağıdaki bağlantı şekillerinden hangisinde internete bağlanmak için sadece modem yeterlidir? a. Çevirmeli ağ b. ADSL c. Kablo internet d. Uydu internet e. 3G 10. sunucularında, rakamlardan oluşan.. adreslerini daha kolay hatırlanabilen ve harflerden oluşabilen anlamlı İnternet adreslerine dönüştürülür. cümlesindeki boşluklara aşağıdaki ifadelerden hangisi gelmelidir? I II a. DSL DNS b. DSL IP c. DNS IP d. IP DNS e. IP DSL Cevap Anahtarı: 1.D, 2.D, 3.B, 4.C, 5.D, 6. A, 7.E, 8.B, 9.E, 10.C Atatürk Üniversitesi Açıköğretim Fakültesi 19
Yararlanılan Kaynaklar Alkan, M., & Canbay, C. (2008). İnternet ve alan adlarının uluslararası & ulusal yönetimi ile çok dilli alan adları, An introduction to IANA Presentation Notes 29 September 2008. Gralla, P. (1999). How the Internet works, Millenium Edition, QUE, USA. S. Karaman, (Ed. A. Kuzu), Bilgisayar Ağları ve İletişim (İnternet), 371-432 pp., Ankara, Nobel, 2009. Young, M. L. (2000). İnternet temel kullanım kılavuzu (Çeviren: Cahit Akın). İstanbul: 2000. Atatürk Üniversitesi Açıköğretim Fakültesi 20