TNSA-2003 TANITIM ve METODOLOJİ Bölge Toplantısı-4 Doç. Dr. İsmet KOÇ Hacettepe Üniversitesi Nüfus Etütleri Enstitüsü 16 Haziran 2005 - KARS
Neden araştırma? Yaşamsal kayıt sistemimizden elde edilemeyen hız ve göstergeleri hesaplamak; Bilgi akışını sürdürmek ve sürdürülebilir kalkınma stratejisi için gerekli olan demografik ve sağlık göstergelerinin sürekliliğini sağlamak; Kaliteli,derinlemesine, ayrıntılı bilgi elde etmek; Demografik ve sosyo-ekonomik değişim sürecinde ülke nüfusunda meydana gelen yapısal değişimleri tespit etmek;
Karar alıcılara yürütülecek politikalar konusunda bilinçli politika seçenekleri sunulabilmesi için kullanışlı bir veri tabanı ve analizi sağlamak; Alt nüfus gruplarına yönelik program yapmayı ve politika geliştirmeyi sağlayacak bilgi toplamak; Uluslararası düzeyde karşılaştırılabilir nüfus ve sağlık veri tabanına sahip olmak;
Geçerli, güvenilir, zamanında, kendi kültürü çerçevesinde ve uluslararası karşılaştırmalı yapıdaki veriler politikaların temelini oluşturmakta ve program geliştirmenin, uygulamanın, yönlendirmenin ve değerlendirmenin esasını teşkil etmektedir. Uluslararası Kalkınma Konferansı, 1997
TNSA-2003: T.C. DPT Müsteşarlığı nın yıllık yatırım programında yer alarak ve 10.1.2002 tarihli resmi gazetede yayımlanarak üç yıllık bir proje olarak onaylanmıştır. T.C Sağlık Bakanlığı ile AB nin işbirliği çerçevesinde yürütülen olan Türkiye Üreme Sağlığı Programı kapsamında 24 aylık bir proje olarak yer almıştır.
TNSA-2003 Ülke çapında bir örneklem araştırmasıdır. Veri toplama yöntemi olarak yapılandırılmış sorukağıdı aracılığıyla yüzyüze görüşme tekniği uygulanmıştır. Seçilen hanelerde hem hanehalkı görüşmesi, hem de doğurgan yaşlardaki (15-49) evlenmiş kadınlarla görüşmeler yapılmıştır İki sorukağıdı vardır: Hanehalkı sorukağıdı Evlenmiş kadın sorukağıdı
TNSA-2003 sorukağıtları, uluslararası MEASURE/DHS+ araştırma projesinin model sorukağıtları ile geçmişte kullanılan Türkiye Nüfus ve Sağlık Araştırmaları sorukağıtları temel alınarak ve günümüzün öncelikleri dikkate alınarak hazırlanmıştır.
Hanehalkı Sorukağıdı Hanede yaşayan kişilerin ve oturulan konutun temel özellikleri hakkında bilgi; Hanehalkında evlenmiş kadın sorukağıdının uygulanacağı kişi(ler) tespiti; Konut özellikleri hakkında bilgi Diğer konular Evlenmemiş kadın ve yaşlı refahına ilişkin bilgi; İstanbul metropol hanehalkı modülü; Yemek pişirmede kullanılan tuz;
Evlenmiş Kadın Sorukağıdı 15-49 yaşlar arasında halen evli, eşi ölmüş, boşanmış ya da ayrı yaşayan ve genellikle seçilen hanede yaşayan ya da bir gece önce o hanede kalmış olan kadınlara uygulanır
Evlenmiş Kadın Sorukağıdı nın kapsamı: Temel özellikler, Doğurganlık davranış ve tercihleri, Evlilik, Gebeliği önleyici yöntem bilgisi kullanımı ve elde edilebilirliği, Anne ve çocuk sağlığı, Koca ile ilgili bilgiler, Kadının çalışması ve statüsü, CYBH/AIDS, Kadınların ve çocukların antropometrik ölçümleri
Örneklem Tasarımı TNSA-2003 ün örneklemi: Ağırlıklı, Çok Aşamalı, Tabakalı, Küme örneklemidir. Tahmin birimleri: Türkiye toplamı Kentsel ve kırsal yerleşim yerleri Beş bölge (Batı, Güney, Orta, Kuzey ve Doğu bölgeleri) Oniki NUTS 1 bölgesi (yeterli sayıda gözleme dayalı, seçilmiş bazı değişkenler için)
TNSA-2003 ün örneklemi demografik ve sağlık göstergelerinin hesaplanmasına olanak verecek şekilde tasarlanmıştır Eski 5 bölge ile karşılaştırılabilir bir tasarımdır Yeni bölgeleme sistemine uygundur Daha önceki araştırmalarla karşılaştırılabilir niteliktedir.
NUTS Nomenclature of Territorial Units for Statistics: NUTS, Avrupa Birliği ülkelerinin kullandığı istatistiki bölge sınıflandırmasıdır. Türkiye nin Avrupa Birliğine uyum süreci doğrultusunda, 2002/4720 no.lu Bakanlar Kurulu kararı gereğince, Devlet Planlama Teşkilatı ve Devlet İstatistik Enstitüsü üç ayrı düzeyde NUTS bölgeleri oluşturmuşlardır.
NUTS Bölgeleme düzeyleri: NUTS 1 : 12 Bölge NUTS 2 : 26 Bölge NUTS 3 : 81 İl
NUTS 1 Bölgeleri İstanbul Batı Marmara Ege Doğu Marmara Batı Anadolu Akdeniz Orta Anadolu Batı Karadeniz Doğu Karadeniz Kuzeydoğu Anadolu Ortadoğu Anadolu Güneydoğu Anadolu
Örneklem Tasarımı: NUTS 1 Bölgeleri
Doğu Adıyaman Ağrı Bingöl Bitlis Bitlis Diyarbakır Elazığ Erzincan Erzurum Gaziantep Hakkari Kars Malatya Mardin Muş Tunceli Şanlıurfa Van Bayburt Batman Şırnak Ardahan Iğdır Kilis Kuzeydoğu Anadolu Ağrı Erzincan Erzurum Kars Bayburt Ardağan Iğdır
Örneklemin Kapsamı Türkiye 13160 Hanehalkı Kır: Nüfusu 10000 den küçük yerleşim yerleri - 3390 Hanehalkı Kent: Nüfusu 10000 ve daha büyük yerleşim yerleri 9970 Hanehalkı Doğu: 2960 Hanehalkı Kuzeydoğu: 714 Hanehalkı
Örneklemin dağılımı Son üç NSA sında bölgelere göre hedef hanehalkı sayıları, Türkiye Bölgesel sınıflandırmalar TNSA-1993 TNSA-1998 TNSA-2003 Bölge Batı 2,700 2,800 4,330 Güney 1,700 1,800 1,840 Orta 2,100 2,100 2,450 Kuzey 1,500 1,500 1,580 Doğu 2,000 1,800 2,960 Toplam 10,000 10,000 13,160
Örneklemin Kapsamı ve Cevaplama Oranları -Hanehalkı Seçilen 13,049 hanehalkının 11,659 u, TNSA araştırma ekiplerince dolu hane olarak tespit edilmiştir (yüzde 89). TNSA-2003 saha çalışması sırasında belirlenen ve ziyaret edilen 11,659 hanehalkından 10,836 sında hanehalkı görüşmeleri başarı ile tamamlanmıştır.
Hanehalkı cevaplama oranı yüzde 93 dür. Hanehalkı cevaplama oranı kırsal alanlarda kentsel alanlara göre daha yüksektir; Bölgeler arasında en yüksek cevaplama oranları, Doğu, Kuzey ve Güney bölgelerinde elde edilmiştir
Ekiplerin bazı hanehalkları ile görüşmeleri tamamlayamamasının başlıca nedenleri, daha önce listelenmiş konutların bir kısmının saha çalışması sırasında boş olması, veya hanehalkının uzun bir süre için başka bir yerde bulunmasıdır
Örneklemin Kapsamı ve Cevaplama Oranları -Kadın Görüşme yapılan hanehalklarında, bireysel görüşme için uygun bulunan 8,447 kadının yüzde 96 sı ile görüşme yapılmıştır. Görüşme yapılamayan az sayıdaki uygun kadın ile görüşme yapılamamasının ana nedeni oturdukları hanelere yapılan tekrar ziyaretlere rağmen kadınların evde bulunamamasıdır.
TNSA-2003 te kadınlar için genel cevaplama oranı yüzde 96 olarak hesaplanmıştır. NUTS 1 bölgeleri için değerlendirildiğinde ise, bu oran yüzde 94 (İstanbul) ile yüzde 96 (Kuzeydoğu Anadolu) arasında değişmektedir. Uygun kadın cevaplama oranları kent ve kırsal yerleşim yerlerinde benzerlik göstermektedir; bölgeler arasındaki farklılıklar yüzde 3 ü aşmamaktadır
Doğu için: Hanehalkı cevaplama oranı % 96.4 Kadın cevaplama oranı % 96.9 Kuzeydoğu Anadolu için: Hanehalkı cevaplama oranı % 98.3 Kadın cevaplama oranı % 97.3
Görüşülen Kadın Sayısı Türkiye: 8,075 Doğu: 2,246 Kuzeydoğu Anadolu: 535 Kadınların yerleşim yeri ve bölgelere göre yüzde dağılımı, Türkiye 2003 Ağırlıklı Kadın sayısı Temel özellik yüzde Ağırlıklı Ağırlıksız Yerleşim yeri Kent 71.2 5,752 5,976 Kır 28.8 2,323 2,099 Bölge Batı 40.7 3,286 2,331 Güney 12.7 1,028 1,113 Orta 23.1 1,867 1,484 Kuzey 7.3 590 901 Doğu 16.2 1,305 2,246 NUTS 1 Bölgesi İstanbul 18.2 1,470 1,163 Batı Marmara 4.3 348 384 Ege 14.3 1,157 549 Doğu Marmara 8.8 710 556 Batı Anadolu 9.7 784 466 Akdeniz 12.7 1,028 1,113 Orta Anadolu 5.8 471 502 Batı Karadeniz 6.3 513 615 Doğu Karadeniz 3.6 291 481 Kuzeydoğu Anadolu 3.0 245 535 Ortadoğu Anadolu 4.8 389 566 Güneydoğu Anadolu 8.3 671 1,145 Toplam 100.0 8,075 8,075
TNSA-2003 ün faaliyetleri: Sorukağıdı (el kitabı ve diğer dokümanlar) Örneklem tasarımı ve örneklem uygulaması Listelemeci eğitimi Listeleme ve haritalama Ön-deneme Eğitim Pilot Saha çalışması Veri girişi Analiz Örneklem ağırlıkları ve cevaplama oranları Örnekleme hataları Ön rapor Ana Rapor Özet rapor Poster Toplantı Bölge raporları Bölge toplantıları İleri analiz
Listeleme ve Haritalama Çalışmaları Türkiye de yerleşim birimleri, araştırmalarda kullanılacak şekilde, sınırları çok iyi tanımlanmış (nüfus sayım bölgeleri gibi) küçük birimlere bölünmemiştir. Bununla birlikte, bazı yerleşim birimleri için 2000 yılında Belediyeler ve Devlet İstatistik Enstitüsü (DİE) işbirliğinde hazırlanan Bina Sayım Cetvellerinden elde edilen hanehalkı listeleri mevcuttur. Bu listelerin bazıları 2002 yılında güncellenmiştir.
Listeleme ve Haritalama Çalışmaları A. Belediye olan yerleşim yerlerinde: Adres bloklarında yer alan hanehalkı listelerinin güncellenmesi ve haritalanması B. Belediye olmayan yerleşim yerlerinde listeleme ve haritalamanın yapılması Oluşturulan güncelleştirilmiş adres listelerinden sistematik, tesadüfi hanehalkı seçimi
Listeleme ve Haritalama Çalışmaları Bir listelemeci ve bir haritacının bulunduğu 16 listeleme ekibi oluşturulmuştur. Listeleme çalışması 5 Kasım 2003 de başlamıştır. Listeleme çalışması mevsimsel şartlardan dolayı üç aşamada gerçekleşmiş ve Nisan 2004 te tamamlanmıştır.
Ön deneme Öndeneme ile sorukağıtlarında yer alan soruların akışı, iç tutarlılığı, kelime ve ifadelerin anlaşılırlığı, kapalı uçlu soruların seçeneklerinin oluşturulması vb. amaçlanmıştır. Öndeneme çalışması Ankara nın merkezdeki bir mahallesinde, bir gecekondu mahallesinde ve bir köyünde gerçekleştirilmiştir. Öndeneme sırasında 176 hanehalkı ve 123 evlenmiş kadın sorukağıdı tamamlanmıştır.
TNSA-2003 saha çalışması için eğitim Saha çalışması için seçilen adaylarının eğitimi, Kasım 2003 te, Hacettepe Nüfus Etütleri Enstitüsü nde gerçekleştirilmiş ve üç hafta sürmüştür. Eğitimin ilk iki haftasında, bütün adaylar aynı sınıf içi eğitimi almışlardır; üçüncü haftanın sonunda adaylar arasından ekip başkanı, denetçi ve ölçümcü olarak çalışacak olanlar belirlenmiş, başarısız bulunan adaylar bu aşamada elenmiştir.
Eğitime 120 kişi katılmıştır. Eğitime katılanların neredeyse tamamı üniversite öğrencisi veya üniversite mezunudur.
TNSA-2003 pilot çalışması Sınıf içi eğitimin sonunda, eğitim programının bir tamamlayıcısı olarak, Ankara nın kentsel ve kırsal bölgelerinde, 2 günlük bir pilot çalışma yapılmıştır. Adayların sınıf içinde ve pilot çalışma sırasında gösterdikleri performansa göre, 98 kişi saha çalışması faaliyetleri için seçilmiştir.
TNSA-2003 saha çalışması Saha çalışması Aralık 2003 ün ilk haftasında başlamış, tekrar yapılması gereken ziyaretler ve görüşmeler de dahil olmak üzere, Mayıs 2004 ün ortasında tamamlanmıştır. Saha çalışması, her biri bir ekip başı, bir denetçi, bir ölçümcü, 4 veya 5 kadın görüşmeciden oluşan ekipler tarafından yürütülmüştür.
TNSA-2003 veri girişi ve analizi Tamamlanan kümelerin sorukağıtları, veri girişi için NEE'ne gönderilmiştir. Toplanan veriler, Census and Survey Processing System (CSPro) paket programı ile bilgisayarlara girilmiş ve denetlenmiştir. CSPro ile, minimum-maksimum değerler, soru geçişleri ve iç tutarlılık hataları veri giriş esnasında belirlenerek düzeltilebilmektedir. Tüm sorukağıtları iki ayrı veri girişçi tarafından iki kez bilgisayarlara girilmiştir. Böylece karşılaştırmalar yapılarak veri girişinin tam geçerliliği sağlanmıştır.
TNSA-2003 saha çalışmasının izlenmesi Sorukağıdının yapısı Sahada denetçi kontrolü Merkezden sahaya yapılan ziyaretler Saha kontrol tabloları
Alan çalışması sonuçları Ortanca süreler (dakika) Hanehalkı Sorukağıdı 15.6 Kadın Sorukağıdı 35.7 Ekip ortancaları HH 10.4-22.9 (dakika) Kadın 24.8-49.8
TNSA-2003 TANITIM ve METODOLOJİ Bölge Toplantısı-4 Doç. Dr. İsmet KOÇ Hacettepe Üniversitesi Nüfus Etütleri Enstitüsü 16 Haziran 2005 - KARS