BİLİŞİM TEKNOLOJİLERİ VE YAZILIM DERSİ ÇALIŞMA KAĞIDI (6.SINIFLAR) İŞLETİM SİSTEMİ Bilgisayarda çalışan, bilgisayar donanım kaynaklarını yöneten ve çeşitli uygulama yazılımları için yaygın servisleri sağlayan bir yazılımlar bütünüdür. İşletim sistemi özetle bilgisayardaki tüm donanımların, yazılımların ve dosyaların yönetimini sağlayan en temel yazılımdır. İŞLETİM SİSTEMİNİN GÖREVLERİ İşlemciyi ayrı işlere yönlendirmek ve yönetmek. Ana belleği yönetmek. Harici kayıt cihazlarını yönetmek. Giriş/çıkışları kontrol etmek. Bilgisayar sisteminin güvenliği ve kontrolünü sağlamak. Dosya yönetimini sağlamak. POPÜLER İŞLETİM SİSTEMLERİ 1. Masaüstü/Dizüstü İşletim Sistemleri: Windows: Microsoft tarafından üretilen işletim sistemidir. (Örn: Windows XP, Windows 7, Windows 8,windows10 gibi) MacOS: Linux: Apple şirketine ait işletim sistemidir. Ücretsiz ve açık kaynak kodlu bir işletim sistemidir. Pardus Linux işletim sisteminin TÜBİTAK tarafından geliştirilen versiyonudur. 2. Mobil İşletim Sistemleri: Android: Birçok tablet, akıllı telefon ve hatta kol saatlerinde kullanılan Google a ait işletim sistemidir. ios: Apple ın kendi ürettiği tablet ve telefonlar için çıkardığı işletim sistemidir. Windows: Microsoft un akıllı telefonlar ve tabletler için ürettiği işletim sistemidir. Bilgisayarın açılma süreci bittikten sonra karşımıza çıkan ilk ekrana Masaüstü denir. Masaüstü görünüm ayarları, arka plan resmi,ekran çözünürlüğü gibi özellikler masaüstünde sağ tıkla/kişiselleştir menüsünden ayarlanabilir. Bilgisayarınıza ait işletim sistemini ve teknik ayrıntılarını öğrenmek için masaüstünde Bilgisayarım simgesine sağ tıkla/özellikler seçeneğini kullanabilirsin. 1
DOSYA YÖNETİMİ Dosya: Bilgisayarda bilgilerin kaydedildiği birimlere dosya adı verilir. Dosya içerisindeki bilgi; resim, yazı, çizim, ses gibi her şey olabilir. Klasör: Ortak bir özelliğe sahip dosyaları bir arada bulunduran birimlere klasör (dizin) denir. Klasörleri günlük hayatımızda kullandığımız dosya klasörlerine benzetebiliriz. Klasör olusturma: 1- Masaüstünde sağ tuşa basılır. Gelen menüden Yeni üzerine gidilir. 2- Klasör üzerine gelinir ve Mouse un sol tuşu ile tıklanır. 3- Klasöre istenilen isim verilir. İsim verilmezse Windows Yeni Klasör adını verir. Klasör Gizleme: Bir klasörü gizlemek için klasörün üzerinde farenin sağ tuşuna basılır, açılan menüde ÖZELLİKLER seçeneği tıklanır, açılan pencerede GİZLİ seçeneği aktif hale getirilir. Gizli Klasörü Görünür Yapma: Masaüstündeki BİLGİSAYARIM simgesi çift tıklanır. Açılan pencerede GÖRÜNÜM sekmesinden GİZLİ ÖĞELER seçeneği aktif hale getirilir. Klasör Simge Değiştirme: Bir klasörün simgesini değiştirmek için klasörün üzerinde farenin sağ tuşuna basılır, açılan menüde ÖZELLİKLER seçeneği tıklanır, açılan pencerede ÖZELLEŞTİR sekmesinden SİMGE DEĞİŞTİR seçeneği seçilerek istenilen simge seçildikten sonra tamam butonuna tıklanır. DOSYA YAPISI Dosya Uzantısı TXT MP3,WAV JPG,PNG GİF PDF AVİ,MPEG,MOV,MP4 EXE RAR, ZİP İçerik Yazı Ses ve Müzik Resim Hareketli Resim Elektronik Kitap Film Çalıştırılabilir Program Sıkıştırılmış Dosya 2 Bir dosya kısmı 3 bölümden oluşur. 1- Dosya Adı: Dosyaya kendimizin verdiği isimdir. Bu isim ile dosya içerisinde ne olduğunu dosyayı açmadan bilebiliriz. 2- Nokta: Dosya adı ile dosya uzantısı ayıran işarettir. Tüm dosyalarda bulunur. 3- Dosya Uzantısı: Dosyanın türünü, hangi yazılım tarafından oluşturulduğunu ve açılabileceğini gösteren kısımdır.
Dosya/Klasör Ad Değiştirme: Dosya veya klasörlerin adını değiştirmek için üzerinde farenin sağ tuşuna basılır, açılan menüde Ad Değiştir tıklanır, yeni isim yazılır ve Enter tuşuna basılır. Dosya/Klasör Silme: Bilgisayarımızda daha sonra kullanmayacağımız dosya veya klasörleri silmek için, dosya veya klasörün üzerinde farenin sağ tuşuna basılır ve SİL tıklanır. İnternet ve BİT Kullanım Kuralları İnternet üzerinde görüştüğünüz kişilerle, üye olduğunuz sitelerde, forumlarda ve sosyal ağlarda size ait ad, soyad, TC kimlik numarası, adres, telefon gibi bilgileri paylaşmayın. Şaka amaçlı dahi olsa tehdit edici, kötü ve kaba sözler kullanmayın. İnternet özgürlüğünüzü kullanırken başkalarını rahatsız etmeyin. Tanımadığınız kişiler sosyal ağlarda size arkadaşlık teklifi gönderebilir, bu teklifleri kabul etmeyin. İnternette gezinirken reklam veya bilgi çalmak amaçlı «tebrikler, ödül kazandınız, ödülünüzü almak için tıklayın» gibi aldatıcı resim ve yazılara tıklamayın. İnternette ailenizle birlikte gezinin, ailenizin zamanı yoksa ziyaret ettiğiniz siteleri not olarak daha sonra onların görüşünü alın. Hesaplarına ait kullanıcı adı ve şifreyi kimseyle paylaşmayın. DİJİTAL VATANDAŞLIK Dijital Vatandaş, günlük hayatta pek çok alanda bilişim teknolojilerini kullanan vatandaştır. Bilgi teknolojilerinin gelişmesi ile bir çok işlem bilgisayar ve internet aracılığı ile yapılmaya başlanmıştır. Günlük hayatta yapılan resmi işlemler, bankacılık işlemleri, iletişim, eğitim, üretim, alışveriş gibi işlemler dijital ortamda da yapılmaya başlanınca dijital vatandaşlık kavramı ortaya çıkmıştır. 3
E-DEVLET E-devlet sayesinde devlet ile vatandaş arasında dijital ortamda iletişim sağlanır. Vatandaşlar devlete karşı yükümlülüklerini çok hızlı bir biçimde bu dijital ortamda gerçekleştirebilirler. Vatandaşlar E-devlet ortamından, belediyeler, bakanlıklar. sivil toplum örgütleri, başbakanlık, birçok kamu kuruluşları gibi kolay ulaşamayacakları kurumlar hakkında hızlı bir biçimde bilgi edinme ve iletişim kurma imkanı bulurlar. BULUT DEPOLAMA Bulut depolama dosyalarınızı internet üzerinde size verilen bir alanda saklamanıza verilen isimdir. Dosyalarınız internette üzerinde olduğu için internet bağlantısı olan her yerden onlara ulaşabilirsiniz. Popüler Bulut Depolama Hizmetleri 15 GB 15 GB Bulut Depolamanın Sağladığı Kolaylıklar Dosyalara her yerden her zaman ulaşılabilir. Buluta yüklenen dosyalar bilgisayarda yer kaplamaz. Birçok hizmet ücretsizdir. Bilgisayarın bozulması, çökmesi durumunda dosyalar zarar görmez. 10 GB 5 GB 4
1. Ayarlar -> Denetim Masası DENETİM MASASI Denetim masasından bilgisayarımızı kişiselleştirebiliriz. Örneğin; Farenin ok şeklini değiştirebilir, çift tıklama hızını ayarlayabiliriz. Klavyenin imlecinin tipini ve klavye dilini (Q-F) değiştirebiliriz. Ağ bağlantılarını düzenleyebiliriz. Kullanıcı ekleyebilir, şifrelerini değiştirebiliriz. Ekranımızın görüntü ayarlarını yapabiliriz. Bilgisayarımıza yüklediğimiz programları değiştirip kaldırabiliriz. Güvenlik ayarlarını yapabiliriz. Ses ayarlarını yapabiliriz. Programlar: Sisteme kurulu programların listelendiği bölümdür. Burada kurduğumuz programları değiştirmek ya da kaldırmak için çift tıklamamız yeterlidir. Windows bileşenleri bölümünden de işletim sisteminin sağladığı bazı özellikleri yükleyebilir ya da kaldırabiliriz. Örneğin IIS Server bileşenini Windows bileşenlerinden ekleyip kaldırma imkanınız var. Kullanıcı Hesapları ve Aile Koruması: Bilgisayarı birden fazla kişi kullanıyorsa her birinin ayarları farklı olarak tutmak için kullanılan kullanıcı hesaplarını düzenlememizi sağlayan bölümdür. Buradan yeni kullanıcılar ekleyebilir silebilir ya da parolasını değiştirebilirsiniz. Görünüm ve Kişiselleştirme: Adı üstünde bilgisayarda görüntü ile ilgili tüm ayarlamaları yapabileceğiniz bölümdür. Çözünürlüğü değiştirebilir, renklerle oynayabilir ve parlaklık ayarı yapabilirsiniz. 5
Tarih ve Saat: Sistem tarih ve saatini değiştirmek ya da zaman diliminizi değiştirmek için kullanabileceğiniz bölümdür. Burada gün ışığından yararlanmak için sistem saatinin otomatik değiştirilmesi ayarını da yapmak mümkündür. Yazıcılar:Bilgisayarınıza bağlı tüm yazıcıların listelendiği bölümdür. Dilerseniz buran bu yazıcıları kaldırabilir ya da yenilerini ekleyebilirsiniz. Yazıcıların gelişmiş yazdırma özelliklerine de buradan ulaşabilirsiniz (Koyu Açık tonlama, çözünürlük kalitesi gibi) Klavye: Klavyenizin Q mu yoksa F mi ya da başka bir dile ait olup olmadığını ayarladığınız bölümdür. Buradaki yanlış bir seçim yazarken sıkıntılara sebep olabilir. Fare: Fare imlecinin görünümü tıklatma hızı, çift tıklatma hızı ve sürükleme simgelerini değiştirebilir bilgisayarınıza farklı bir hava verebilirsiniz. Güç Seçenekleri: Ekran koruyucu ayarları, kaç dakika sonra ekranın kapatılacağı ya da uyku moduna geçileceği, bilgisayarın power düğmesine basıldığında ne yapılması gerektiği gibi ayarlamaların yapılabileceği denetim masası öğesidir. Güvenlik Merkezi: Bilgisayarınızda kurulu bir antivirüs olup olmadığı, güvenlik duvarının ayarlarının düzgün yapılıp yapılmadığı ve güncelleştirme durumları ayarlarını yapabileceğiniz bölümdür. Ses Aygıtları: Mikrofon, hoparlör kayıt cihazı gibi aygıtların seviyeleri, ekolayzır gibi ses efektlerinin de ayarlanabileceği bölümdür. Windows standart seslerini değiştirebiliriz. 6