28 Ekim 2005 Tarihli ve 25980 Sayılı Resmî Gazete de yayımlanan Ceza ve Tevkifevleri Genel Müdürlüğü Personeli Görevde Yükselme ve Unvan Değişikliği Yönetmeliği ne uygun olarak hazırlanmış r. Adalet Bakanlığı GYS Ceza ve Tevkifevleri Genel Müdürlüğü Personeli İçin Görevde Yükselme ve Unvan Değişikliği Sınavlarına Hazırlık Kitabı Öğretmenlik
Komisyon T.C. ADALET BAKANLIĞI CEZA VE TEVKİFEVLERİ GENEL MÜDÜRLÜĞÜ PERSONELİ İÇİN GÖREVDE YÜKSELME VE UNVAN DEĞİŞİKLİĞİ SINAVLARINA HAZIRLIK KİTABI (ÖĞRETMENLİK) ISBN 978-605-241-553-5 Kitapta yer alan bölümlerin tüm sorumluluğu yazarlarına aittir. Pegem Akademi Bu kitabın basım, yayın ve satış hakları Pegem Akademi Yay. Eğt. Dan. Hizm. Tic. AŞ ye aittir. Anılan kuruluşun izni alınmadan kitabın tümü ya da bölümleri, kapak tasarımı; mekanik, elektronik, fotokopi, manyetik, kayıt ya da başka yöntemlerle çoğaltılamaz, basılamaz, dağıtılamaz. Bu kitap T.C. Kültür ve Turizm Bakanlığı bandrolü ile satılmaktadır. Okuyucularımızın bandrolü olmayan kitaplar hakkında yayınevimize bilgi vermesini ve bandrolsüz yayınları satın almamasını diliyoruz. 1. Baskı: 2019, Ankara Yayın-Proje Yönetmeni: Mehmet Ali Tutlu Dizgi-Grafik Tasarım: Hilal Sultan Coşkun Kapak Tasarımı: Gürsel Avcı Baskı: Sage Yayıncılık Reklam Matbacılık San Tic. Ltd.Şti. Kazımkarabekir cad. No:97/24 İskitler - Ankara 0312 341 00 02 Yayıncı Sertifika No: 36306 Matbaa Sertifika No: 14721 İletişim Karanfil 2 Sokak No: 45 Kızılay/ANKARA Yayınevi: 0312 430 67 50-430 67 51 Dağıtım: 0312 434 54 24-434 54 08 Hazırlık Kursları: 0312 419 05 60 İnternet: www.pegem.net E-ileti: pegem@pegem.net WhatsApp Hattı: 0538 594 92 40
ÖN SÖZ PEGEM Akademi Görevde Yükselme Sınav kitapları; alanında uzman yazar ekibimiz tarafından 24 Haziran 2018 Pazar günü yapılan Cumhurbaşkanı seçiminden sonra Anayasada yürürlüğe giren maddeler dikkate alınarak hazırlanmıştır Anayasa maddeleri değişiklik doğrultusunda düzenlenmiştir. Güncel mevzuat eksiksiz biçimde kitapta yer almaktadır. Konularda teorik çerçeve net bir şekilde çizilmiş ve özgün tarama testi soruları ile pratiğe ilişkin çok sayıda örneğe yer verilmiştir. Anlatılan konuların zihinde somutlaşması için konuların arasına yazar notları, şemalar ve tablolar da eklenmiştir. Her bölümde, daha önceki sınavlarda sorulmuş olan soru ve çözümler ilgili konuların arasına yerleştirilmiştir. Okuyucuların toplam iş yükü gözetilerek, öz ve net bilgilerden uzaklaşmadan, onlara güncel ve çalışmalarını pekiştirecek yöntemleri sunmak amacıyla özenle hazırlanan bu kitabımızın sınava hazırlanan siz değerli okuyucularımıza katkı sağlamasını diliyoruz PEGEM Akademi Yayıncılık Değerli okuyucularımız; Görevde Yükselme Sınavı kitaplarımız, yazar komisyonumuz tarafından yayımlanan en son sınav ilanındaki konular kapsamında hazırlanmaktadır. Sınava girecek olan adaylarımızın, yayınımızda bulunan mevzuat konularında yer alan Ek Form veya Örnek Formlara (http://www.mevzuat.gov.tr/) İnternet adresinden ilgili kanun, Cumhurbaşkanlığı kararnamesi, kanun hükmünde kararname, yönetmelik, tebliğ vb. içeriklerinden erişebileceğinizi belirtiriz. Kitaplarımız 20.12.2018 tarihinde yayınlanan başvuru kılavuzunda belirtildiği gibi 31.12.2018 tarihine kadar yapılmış olan tüm güncellemeleri içermektedir. Aksi durumda okuyucularımızın yayınevimizle iletişime geçmeleri gerekmektedir. Kitaba ilişkin sorularınızı pegem@pegem.net adresine e-posta yoluyla ya da 0538-5949240 numaralı telefona WhatsApp üzerinden iletmeniz yeterli olacaktır.
T.C. Adalet Bakanlığı Ceza ve Tevkifevleri Genel Müdürlüğü Personeli Görevde Yükselme ve Unvan Değişikliği sınavı 20.12.2018 tarihli başvuru kılavuzunda yer alan konu dağılımları: 1) 5275 Sayılı Ceza ve Güvenlik Tedbirlerinin İnfazı Hakkında Kanun, 2) 3071 Sayılı Dilekçe Hakkının Kullanılmasına Dair Kanun. 3) 3308 sayılı Mesleki Eğitim Kanunu, 4) Ceza İnfaz Kurumlarının Yönetimi ile Ceza ve Güvenlik Tedbirlerinin İnfazı Hakkında Tüzük, 5) Adalet Bakanlığı Ders ve Ek Ders Saatlerine İlişkin 2007/12226 Sayılı Bakanlar Kurulu Kararı, 6) Ceza ve Tevkifevleri Genel Müdürlüğü nün 27/07/2007 tarih ve 46/1 sayılı Genç ve Yetişkin Hükümlü ve Tutukluların Eğitim ve İyileştirme İşlemleri ve Diğer Hükümler Hakkında Genelgesi 7) Ceza ve Tevkifevleri Genel Müdürlüğü nün 01/01/2006 tarih ve 51 sayılı Genelgesine göre çocuk hükümlü ve tutukluların örgün ve yaygın eğitimleri, 8) Ceza ve Tevkifevleri Genel Müdürlüğü nün 06/09/2012 tarih ve 139/1 sayılı Kurumlarda ders ve ek ders ücretleri hakkındaki Genelge, 9) Ceza ve Tevkifevleri Genel Müdürlüğü nün Ceza İnfaz Kurumları Kütüphane vekitaplık Yönergesi, 10) Ceza İnfaz Kurumları nda Kullanılacak Defter ve Belgeler ile Bunların Düzenlenmesine Dair Yönerge, 11) Adalet Bakanlığı İle Diyanet İşleri Başkanlığı Arasında Tutuklu Ve Hükümlülerin Dini Ve Ahlaki Gelişimlerini Sağlamaya Yönelik Protokol, 12) Gençlik Ve Spordan Sorumlu Devlet Bakanlığı ile Adalet Bakanlığı Arasında Ceza İnfaz Kurumları ve Tutukevlerinde Spor Ve Diğer Serbest Zaman Etkinliklerine Yönelik İşbirliği Protokolü, 13) Adalet Bakanlığı Ceza ve Tevkifevleri Genel Müdürlüğü ile Kültür ve Turizm Bakanlığı Devlet Tiyatroları Genel Müdürlüğü Arasındaki İşbirliği Protokolü 14) Adalet Bakanlığı Ceza ve Tevkifevleri Genel Müdürlüğü Kültür ve Turizm Bakanlığı Millî Kütüphane Başkanlığı Arasında "Ceza İnfaz Kurumlarında ve Denetimli Serbestlik Müdürlüklerinde Bulunan Kütüphaneler ile İhtisas Kütüphanesinin Desteklenmesi" Hakkında İşbirliği Protokolü (06.03.2018) 15) Adalet Bakanlığı ile Millî Eğitim Bakanlığı Arasında Mesleki Eğitim İşbirliği Protokolü (Kasım 2018), 16) 21/11/2011 tarihinde Adalet Bakanlığı ile Millî Eğitim Bakanlığı ceza infaz kurumlarında annesinin yanında kalan Çocukların Gelişimlerinin Desteklenmesi Hakkında İşbirliği Protokolü. 17) 09/02/2017 tarihli Ceza İnfaz Kurumlarında Hükümlü ve Tutuklu olarak bulunan adayların Ölçme, Seçme ve Yerleştirme Başkanlığı (ÖSYM) tarafından yapılan sınavlara başvurusu, sınava alınması ve sınav görevlilerinin görev ve işlemleri hakkında protokol. Öğretmenlik mesleği genel konularından; 18) Program Geliştirme, 19) Öğretim Yöntem ve Teknikleri, 20) Gelişim Psikolojisi, 21) Öğrenme Psikolojisi, 22) Rehberlik, 23) Ölçme ve Değerlendirme, 24) Sınıf Yönetimi, iv
İÇİNDEKİLER 1. Bölüm: 5275 Sayılı Ceza ve Güvenlik Tedbirlerinin İnfazı Hakkında Kanun... 1 2. Bölüm: 3071 Sayılı Dilekçe Hakkının Kullanılmasına Dair Kanun.... 82 3. Bölüm: 3308 sayılı Mesleki Eğitim Kanunu,... 89 4. Bölüm: Ceza İnfaz Kurumlarının Yönetimi ile Ceza ve Güvenlik Tedbirlerinin İnfazı Hakkında Tüzük... 104 5. Bölüm: Adalet Bakanlığı Ders ve Ek Ders Saatlerine İlişkin 2007/12226 Sayılı Bakanlar Kurulu Kararı... 163 6. Bölüm: Ceza ve Tevkifevleri Genel Müdürlüğü nün 27/07/2007 tarih ve 46/1 sayılı Genç ve Yetişkin Hükümlü ve Tutukluların Eğitim ve İyileştirme İşlemleri ve Diğer Hükümler Hakkında Genelgesi... 173 7. Bölüm: Ceza ve Tevkifevleri Genel Müdürlüğü nün 01/01/2006 tarih ve 51 sayılı Genelgesine göre çocuk hükümlü ve tutukluların örgün ve yaygın eğitimleri... 191 8. Bölüm: Ceza ve Tevkifevleri Genel Müdürlüğü nün 06/09/2012 tarih ve 139/1 sayılı Kurumlarda ders ve ek ders ücretleri hakkındaki Genelge,... 196 9. Bölüm: Ceza ve Tevkifevleri Genel Müdürlüğü nün Ceza İnfaz Kurumları Kütüphane ve Kitaplık Yönergesi... 204 10. Bölüm: Ceza İnfaz Kurumları nda Kullanılacak Defter ve Belgeler ile Bunların Düzenlenmesine Dair Yönerge... 213 11. Bölüm: Adalet Bakanlığı İle Diyanet İşleri Başkanlığı Arasında Tutuklu Ve Hükümlülerin Dini Ve Ahlaki Gelişimlerini Sağlamaya Yönelik Protokol,... 237 12. Bölüm: Gençlik Ve Spordan Sorumlu Devlet Bakanlığı ile Adalet Bakanlığı Arasında Ceza İnfaz Kurumları ve Tutukevlerinde Spor Ve Diğer Serbest Zaman Etkinliklerine Yönelik İşbirliği Protokolü... 243 13. Bölüm: Adalet Bakanlığı Ceza ve Tevkifevleri Genel Müdürlüğü ile Kültür ve Turizm Bakanlığı Devlet Tiyatroları Genel Müdürlüğü Arasındaki İşbirliği Protokolü... 247
14. Bölüm: Adalet Bakanlığı Ceza ve Tevkifevleri Genel Müdürlüğü Kültür ve Turizm Bakanlığı Millî Kütüphane Başkanlığı Arasında "Ceza İnfaz Kurumlarında ve Denetimli Serbestlik Müdürlüklerinde Bulunan Kütüphaneler ile İhtisas Kütüphanesinin Desteklenmesi" Hakkında İşbirliği Protokolü (06.03.2018)... 251 15. Bölüm: Adalet Bakanlığı ile Millî Eğitim Bakanlığı Arasında Mesleki Eğitim İşbirliği Protokolü (Kasım 2018)... 255 16. Bölüm: 21/11/2011 tarihinde Adalet Bakanlığı ile Millî Eğitim Bakanlığı ceza infaz kurumlarında annesinin yanında kalan Çocukların Gelişimlerinin Desteklenmesi Hakkında İşbirliği Protokolü... 269 17. Bölüm: 09/02/2017 tarihli Ceza İnfaz Kurumlarında Hükümlü ve Tutuklu olarak bulunan adayların Ölçme, Seçme ve Yerleştirme Başkanlığı (ÖSYM) tarafından yapılan sınavlara başvurusu, sınava alınması ve sınav görevlilerinin görev ve işlemleri hakkında protokol.... 274 18. Bölüm: Program Geliştirme... 282 19. Bölüm: Öğretim Yöntem ve Teknikleri... 383 20. Bölüm: Gelişim Psikolojisi... 456 21. Bölüm: Öğrenme Psikolojisi... 545 22. Bölüm: Rehberlik... 630 23. Bölüm: Sınıf Yönetimi... 711 24. Bölüm: Ölçme ve Değerlendirme... 744 vi
1. bölüm CEZA İNFAZ HUKUKU GİRİŞ İnfaz, kelime anlamı itibariyle, yerine getirme yada gereğini yapma demektir. Hukuki açıdan ise; yargı organları tarafından verilip kesinleşen ceza veya güvenlik tedbiri yaptırımlarının yerine getirilmesi olarak tanımlanabilir. Bir kamu hukuku dalı olan ceza hukuku disiplini içinde yer alan ve ceza hukuku ile ceza muhakemesi hukuku disiplinleri ile yakın bir ilişki içinde bulunan ceza infaz hukuku ise; ceza ve güvenlik tedbirlerine ilişkin kesinleşmiş kararların yerine getirilmesine yönelik ilke ve kuralları düzenleyen özgün bir hukuk dalıdır. Ülkemizde ceza infaz rejimi, asıl olarak 5275 Sayılı Ceza ve Güvenlik Tedbirlerinin İnfazı Hakkında Kanun (CGTİHK) ile düzenlenmiştir. 5275 Sayılı Kanun, 13.12.2004 tarihinde kabul edilmiş; 29.12.2004 tarih ve 25685 sayılı Resmi Gazete de yayımlanmıştır. 5275 Sayılı Kanun un yürürlük tarihi ise, 01.06.2005 tarihidir. Bu kanun öncesinde ceza infaz hukukumuzun temel normatif dayanağı ise, 5275 Sayılı Kanun ile yürürlüğüne son verilen, 647 Sayılı Cezaların İnfazı Hakkında Kanun (CİK) idi. 5275 Sayılı Yasa, 124 maddeden oluşmaktadır. Kanun iki ana bölüme ayrılmıştır. Birinci kitap başlıklı ilk bölüm, Amaç ve Temel İlkeler, Hapis Cezası ve Güvenlik Tedbirleri ni; İkinci kitap başlıklı ikinci bölüm ise, Diğer Cezalar, Tedbirler, Koşullu Salıverilme ve Tutukluluk kurumlarını düzenlemektedir. 5275 Sayılı Ceza ve Güvenlik Tedbirlerinin İnfazı Hakkında Kanun, ülkemizde ceza infaz hukukunun temel normatif dayanağını konumundadır. Nitekim kanunun amaç başlıklı birinci maddesine göre, Bu Kanunun amacı, ceza ve güvenlik tedbirlerinin infazına ilişkin usûl ve esasları düzenlemektir. 5275 Sayılı Yasa devamında, Ceza İnfaz Kurumlarının Yönetimi ile Ceza ve Güvenlik Tedbirlerinin İnfazı Hakkında Tüzük, Danıştay incelemesinden geçmesinin ardından, 06.04.2006 tarih ve 26131 sayılı Resmi Gazete de yayımlanarak yürürlük kazanmıştır. Toplam 197 maddeden oluşan bu tüzük, ceza infaz hukukunun bir diğer önemli normatif dayanağıdır. Ancak, Cumhurbaşkanlığı hükümet sistemine geçilmesi ve 700 Sayılı Anayasada Yapılan Değişikliklere Uyum Sağlanması Amacıyla Bazı Kanun ve Kanun Hükmünde Kararnamelerde Değişiklik Yapılması Hakkında Kanun Hükmünde Kararname nin 07.07.2018 tarihinde yayımlanmasıyla birlikte; ülkemiz ceza infaz rejimine dair temel normatif yapı, 5275 Sayılı yasa ile Cumhurbaşkanınca çıkarılan yönetmelikler şeklinde yeni bir yapıya kavuşturulmuştur. Buna karşın, anılan 700 Sayılı KHK nın Geçici 1 inci maddesi gereği; Ceza İnfaz Kurumlarının Yönetimi ile Ceza ve Güvenlik Tedbirlerinin İnfazı Hakkında Tüzük, yürürlükten kaldırılmadıkça geçerliliğini sürdürecektir. Ülkemiz ceza hukuku disiplininde, suçun karşılığı olarak uygulanabilecek yaptırımlar, öncelikle 5237 Sayılı Türk Ceza Kanunu (TCK) lafzında; cezalar ve güvenlik tedbirleri şeklide belirlenmiştir (5237 Sayılı TCK m. 45). Ceza, en basit ifade ile, bir emri ihlal eden kişiye çektirilen acı veya yoksunluk olarak tanımlanabilir. Suç karşılığında uygulanan yaptırım olarak cezalar ise; hapis cezası ve adli para cezası şeklindedir. TCK da hapis cezaları; ağırlaştırılmış müebbet hapis cezası, müebbet hapis cezası ve süreli hapis cezası şeklinde üç tür olarak sayılmıştır (5237 Sayılı TCK m. 46). Ölüm cezasının kaldırılmasıyla birlikte ölüm cezası yerine kabul edilmiş olan ağırlaştırılmış müebbet hapis cezası, hükümlünün hayatı boyunca devam eden ve 5275 Sayılı Yasa ile Cumhurbaşkanınca çıkarılan yönetmelikte belirtilen sıkı güvenlik rejimine göre çektirilen hapis cezasıdır (5237 Sayılı TCK m. 47). Müebbet hapis cezası; hükümlünün hayatı boyunca devam eden hapis cezasıdır (5237 Sayılı TCK m. 48). Süreli hapis cezası ise; kural olarak yasada aksi belirtilmeyen hâllerde 1 aydan az, 20 yıldan fazla olamayan bir süreyi kapsayan hapis cezasıdır (5237 Sayılı TCK m. 49/1). Ancak kimi yasa maddelerinde bu sınırlardan farklı ceza süreleri öngörülebilir. Yasamıza göre, sonuç ceza olarak bir kişiye verilebilecek en fazla süreli hapis cezası ise 30 yıldır. Adli para cezası (5237 Sayılı TCK m. 52) ise; kişinin mal varlığında eksilme meydana getiren yoksunluklardır ve belli bir usul ile hesaplanan meblağın, hükümlü tarafından devlet hazinesine ödenmesinden ibarettir. Yukarıda da değinildiği üzere adli para cezası, bir suçun tek başına cezası olarak, bir suçun hapis cezası yanında seçenek cezası olarak ya da hapis cezası ile birlikte öngörülmüş olabilir. Güvenlik tedbirleri ya da diğer bir adlandırma ile emniyet tedbirleri ise; işlediği suçtan dolayı failin kusurlu olup olmadığına bakılmaksızın, suç işleyen kişi hakkında ya da suç konusuyla veya suçun işlenmesinde kullanılan araçlarla ilgili uygulanan, asıl olarak koruma ve iyileştirme amacına yönelmiş ceza hukuku yaptırımlarıdır. 1
İNFAZDA TEMEL İLKE VE AMAÇLAR 5275 Sayılı Yasa ya göre infazda temel ilkeler olarak ayrımcılık yasağı ve insanlık dışı, onur kırıcı muamele yasağı karşımıza çıkmaktadır. Buna göre; ceza ve güvenlik tedbirlerinin infazına ilişkin kurallar hükümlülerin ırk, dil, din, mezhep, milliyet, renk, cinsiyet, doğum, felsefi inanç, milli veya sosyal köken ve siyasi veya diğer fikir yahut düşünceleri ile ekonomik güçleri ve diğer toplumsal konumları yönünden ayırım yapılmaksızın ve hiçbir kimseye ayrıcalık tanınmaksızın uygulanır (5275 Sayılı CGTİHK m. 2/1). Öte yandan; ceza ve güvenlik tedbirlerinin infazında zalimane, insanlık dışı, aşağılayıcı ve onur kırıcı davranışlarda bulunulamaz (5275 Sayılı CGTİHK m. 2, Tüzük m. 4). İnfazın temel amacı ise yasa ve tüzükte şu şekilde ifade edilmektedir; ceza ve güvenlik tedbirlerinin infazı ile ulaşılmak istenilen temel amaç, öncelikle genel ve özel önlemeyi sağlamak, bu maksatla hükümlünün yeniden suç işlemesini engelleyici etkenleri güçlendirmek, toplumu suça karşı korumak; hükümlünün yeniden sosyalleşmesini teşvik etmek, üretken ve kanunlara, nizamlara ve toplumsal kurallara saygılı, sorumluluk taşıyan bir yaşam biçimine uyumunu kolaylaştırmaktır (5275 Sayılı CGTİHK m. 3, Tüzük m. 4). Nitekim ceza hukukunda yaptırımların ve özellikle de yaptırımlar kapsamında yer alan cezaların; ceza hukuku tarihi içinde şekillenmiş başlıca üç amacından söz edilebilir. Bunlar; ödetme (kefaret), ıslah ve önleme (korkutma ya da caydırma) amaçlarıdır. Cezanın, suça karşılık bir hesap sorma, intikam alma niteliği ödetme amacında kendini gösterir. Islah, suçluyu topluma kazandırma amacına hizmet eder. Asıl öne çıkan amaç ise önleme veya diğer adlandırma ile korkutma/ caydırma amacıdır. Buna göre ceza hukukunda yaptırımların, suç işlenmesini önlemenin ve böylelikle toplumsal düzeni sağlamanın rasyonel bir aracı olduğu söylenebilir. Daha açık bir ifade ile, yaptırımların, özellikle de cezaların varlığı, bireyleri korkutarak, onları suç işlemekten alıkoyacaktır. Önleme amacı ise kendi içinde, özel önleme ve genel önleme olarak ikiye ayrılabilir. Özel önleme, suç işleyen kişinin bir daha suç işlememesini; genel önleme ise, bir kişinin işlediği suçtan dolayı cezalandırıldığını gören diğer kişilerin o suçu işlememesini ifade eder. 5275 Sayılı Yasa ya ve tüzüğe göre; mahkûmiyet hükümleri kesinleşmedikçe infaz olunamaz (5275 Sayılı CGTİHK m. 4, Tüzük m. 4). İnfazı yerine getirecek, aynı zamanda infazı izleyip denetleyecek temel organ/özne ise, Cumhuriyet savcılıkları olup; nitekim mahkeme, kesinleşen ve yerine getirilmesini onayladığı cezaya ilişkin hükmü Cumhuriyet Başsavcılığına gönderilir ve cezanın infazı Cumhuriyet savcısı tarafından izlenir ve denetlenir (5275 Sayılı CGTİHK m. 5). Nitekim tüzüğe göre de; Cumhuriyet başsavcısı veya görevlendireceği Cumhuriyet savcısı, infaz kurumunun mevzuata göre yönetilmesini ve infaz hizmetlerinin temel insan haklarına uygun olarak yerine getirilmesini ister ve denetler; bu yoldaki görüş ve önerilerini denetleme defterine yazar, gerekli gördüğü durumlarda Bakanlığa bilgi verir. İnfaz kurumunda çalışan tüm görevliler, Cumhuriyet başsavcısının veya görevlendireceği Cumhuriyet savcısının istediği her türlü bilgiyi vermekle yükümlüdür (Tüzük m. 4). Hapis Cezaları ve Güvenlik Tedbirlerinin İnfazında Gözetilecek İlkeler 5275 Sayılı Yasa ve tüzüğe göre; hapis cezalarının infaz rejimi, şu temel ilkelere dayalı olarak düzenlenecektir (5275 Sayılı CGTİHK m. 6, Tüzük m. 5); ª ª Hükümlüler ceza infaz kurumlarında güvenli bir biçimde ve kaçmalarını önleyecek tedbirler alınarak düzen, güvenlik ve disiplin çerçevesinde tutulurlar. ª ª Ceza infaz kurumlarında hükümlülerin düzenli bir yaşam sürdürmeleri sağlanır. Hürriyeti bağlayıcı cezanın zorunlu kıldığı hürriyetten yoksunluk, insan onuruna saygının korunmasını sağlayan maddi ve manevi koşullar altında çektirilir. Hükümlülerin, Anayasada yer alan diğer hakları, infazın temel amaçları saklı kalmak üzere, bu Kanunda öngörülen kurallar uyarınca kısıtlanabilir. ª ª Cezanın infazında hükümlünün iyileştirilmesi hususunda mümkün olan araç ve olanaklar kullanılır. Hükümlünün kanun ve yönetmeliklerle tanınmış haklarının dokunulmazlığını sağlamak üzere cezanın infazında ve iyileştirme çabalarında kanunilik ve hukuka uygunluk ilkeleri esas alınır. ª ª İyileştirmeye gereksinimleri olmadığı saptanan hükümlülere ilişkin infaz rejiminde, bu hükümlülerin kişilikleriyle orantılı bireyselleştirilmiş programlara yer verilmesine özen gösterilir ve bu hususlar yönetmeliklerde düzenlenir. ª ª Cezanın infazında adalet esaslarına uygun hareket edilir. Bu maksatla ceza infaz kurumları kanun ve yönetmeliklerin verdiği yetkilere dayanarak nitelikli elemanlarca denetlenir. 2
ª ª Ceza infaz kurumlarında hükümlülerin yaşam hakları ile beden ve ruh bütünlüklerini korumak üzere her türlü koruyucu tedbirin alınması zorunludur. Hükümlünün infazın amacına uygun olarak kanun ve yönetmeliklerin belirttiği mevzuat hükümlerine uyması zorunludur. ª ª Kanunlarda gösterilen tutum, davranış ve eylemler ile kurum düzenini ihlâl edenler hakkında Kanunda belirtilen disiplin cezaları uygulanır. Cezalara, Kanunda belirtilen merciler, sürelerine uygun olarak hükmederler. Cezalara karşı savunma ve itirazlar da Kanunun gösterdiği mercilere yapılır. 5275 Sayılı Yasa ve tüzüğe göre iyileştirmede başarı ölçütü ise, şu şekilde belirlenmiştir (5275 Sayılı CGTİHK m. 7, Tüzük m. 6); Hapis cezalarının infazında hükümlülerin iyileştirilmeleri amacını güden programların başarısı, elde ettikleri yeni tutum ve becerilerle orantılı olarak ölçülür. Bunun için iyileştirme çabalarına yönelik olarak hükümlünün istekli bulunması teşvik edilir. Hapis cezasının, kendisinde var olan zararlı etki yapıcı niteliğini mümkün olduğu ölçüde azaltacak biçimde düzenlenecek programlar, usuller, araçlar ve zihniyet doğrultusunda yerine getirilmesi esasına uyulur. İnfaz ve iyileştirme araçları; hükümlünün sağlığını ve kişiliğine olan saygısını korumasını sağlayacak usul ve esaslara göre uygulanır. CEZA İNFAZ KURUMLARININ TÜRLERİ Hapis cezaları, ceza infaz kurumlarında infaz olunur. Kurumların, hangi tür olarak kullanılacağı ihtiyaca göre Bakanlık tarafından belirlenir (Tüzük m. 7). 5275 Sayılı Yasa ve Tüzük e göre ceza infaz kurumları (5275 Sayılı CGTİHK m. 8 ile m. 15, Tüzük m. 8); ª ª Kapalı ceza infaz kurumları ª ª Yüksek güvenlikli kapalı ceza infaz kurumları ª ª Kadın kapalı ceza infaz kurumları ª ª Çocuk kapalı ceza infaz kurumları ª ª Gençlik kapalı ceza infaz kurumları ª ª Açık ceza infaz kurumları şeklinde belirlenmiştir. Öte yandan; Gözlem ve sınıflandırma merkezleri ve Çocuk eğitimevleri kurumları da yasa ve tüzükte birer ceza infaz kurumu olarak yer almaktadır. Anılan bu infaz kurumları, Bakanlıkça ihtiyaç bulunan yerlerde ayrı ayrı veya bir arada kurulabilir. Bir arada kurulma durumunda, müdür ve personeli ayrı veya aynı olabilir. Ancak çocuk eğitimevleri, müdür ve personeli ayrı olacak şekilde diğer kurumlardan ayrı yerlerde kurulur (Tüzük m. 8). Tüzüğe göre; hapsedilme ve diğer nedenlerden kaynaklanan akıl hastalığı dışında ruhsal rahatsızlıkları bulunup da ruh ve sinir hastalıkları hastanelerinde tutulmaları gerekli görülmeyerek kurumlara geri gönderilenlerin cezaları, kurumların belirlenen mahsus bölümlerinde infaz edilir. Bu cezalarının infazı için belirlenen kurumların ihtiyaç duyduğu uzman ve diğer tıp görevlileri, Sağlık Bakanlığınca karşılanır (Tüzük m. 9). Kapalı ceza infaz kurumları; iç ve dış güvenlik görevlileri bulunan, firara karşı teknik, mekanik, elektronik veya fiziki engellerle donatılmış, oda ve koridor kapıları kapalı tutulan, ancak mevzuatın belirttiği hâllerde aynı oda dışındaki hükümlüler arasında ve dış çevre ile temasın olanaklı bulunduğu, yeterli düzeyde güvenlik sağlanmış ve hükümlünün gereksinimine göre bireysel, grup hâlinde veya toplu olarak iyileştirme yöntemlerinin uygulanabileceği tesislerdir (5275 Sayılı CGTİHK m. 8, Tüzük m. 10). Yüksek güvenlikli kapalı ceza infaz kurumları; iç ve dış güvenlik görevlilerine sahip, firara karşı teknik, mekanik, elektronik ve fiziki engellerle donatılmış, oda ve koridor kapıları sürekli kapalı tutulan, ancak mevzuatın belirttiği hâllerde aynı oda dışındaki hükümlüler arasında ve dış çevre ile temasların geçerli olduğu sıkı güvenlik rejimine tâbi hükümlülerin bir veya üç kişilik odalarda barındırıldıkları tesislerdir. Bu kurumlarda bireysel veya grup hâlinde iyileştirme yöntemleri uygulanır (5275 Sayılı CGTİHK m. 9, Tüzük m. 11). Örnek Soru 5275 sayılı Ceza ve Güvenlik Tedbirlerinin İnfazı Hakkında Kanun a göre yüksek güvenlikli kapalı ceza infaz kurumlarında hükümlüler en fazla kaç kişilik odalarda barındırılabilirler? A) 1 B) 2 C) 3 D) 4 Çözüm: Yüksek güvenlikli kapalı ceza infaz kurumları, sıkı güvenlik rejimine tâbi hükümlülerin bir veya üç kişilik odalarda barındırıldıkları tesislerdir. Görüldüğü üzere bu infaz kurumlarında hükümlüler en fazla 3 kişilik odalarda barındırılacaktır. Cevap C 3
Yüksek güvenlikli kapalı ceza infaz kurumlarında; ağırlaştırılmış müebbet hapis cezası mahkûm olanlar ile süresine bakılmaksızın, suç işlemek amacıyla örgüt kurmak, yönetmek veya bu örgütün faaliyeti çerçevesinde, 5237 Sayılı TCK da yer alan; insanlığa karşı suçlardan (madde 77, 78), kasten öldürme suçlarından (madde 81, 82), uyuşturucu veya uyarıcı madde imal ve ticareti suçundan (madde 188), devletin güvenliğine karşı suçlardan (madde 302, 303, 304, 307, 308), Anayasal düzene ve bu düzenin işleyişine karşı suçlardan (madde 309, 310, 311, 312, 313, 314, 315) mahkum olanların cezaları infaz edilir. Öte yandan eylem ve tutumları nedeniyle tehlikeli hâlde bulunan ve özel gözetim ve denetim altında bulundurulmaları gerekli olduğu saptananlar ile bulundukları kurumlarda düzen ve disiplini bozanlar veya iyileştirme tedbir, araç ve usûllerine ısrarla karşı koyanlar da, idare ve gözlem kurulunun kararı ve Bakanlık onayı ile bu kurumlara gönderilirler. Bu kapsamdaki hükümlülerden geriye kalan toplam cezalarının üçte birini bu kurumlarda geçirerek iyi hâl gösterenlerin, yine tutum ve kişiliklerine uygun diğer ceza infaz kurumlarına gönderilmelerine karar verilebilir. Müebbet hapis cezasına hükümlülerden, 5275 Sayılı Yasa da belirtilen koşullu salıverilme süresinin üçte ikisini, süreli hapis cezasına hükümlülerden toplam cezalarının üçte birini bu kurumlarda geçirerek iyi hâl gösterenlerin, tutum ve kişiliklerine uygun diğer ceza infaz kurumlarına gönderilmelerine karar verilebilir. Örnek Soru 5275 sayılı Ceza ve Güvenlik Tedbirlerinin İnfazı Hakkında Kanun a göre süreli hapis cezasına mahkûm olmuş birisinin toplam cezasının ne kadarını geçirerek iyi hâli göstermesi durumunda, tutum ve kişiliklerine uygun diğer ceza infaz kurumlarına gönderilmeleri mümkün olabilecektir? A) 1/3 B) 2/3 C) 1/4 D) 1/2 Çözüm: Süreli hapis cezasına hükümlülerden, toplam cezasının üçte birini yüksek güvenlikli kapalı infaz kurumlarında geçirerek iyi hâl gösterenlerin, tutum ve kişiliklerine uygun diğer ceza infaz kurumlarına gönderilmelerine karar verilebilir. Cevap A Öte yandan ilgili yasa hükümlerine göre etkin pişmanlık hükümlerinden yararlanan hükümlüler, ceza süresine bakılmaksızın, Bakanlık onayı ile diğer kurumlarda barındırılabilir. Yüksek güvenlikli kapalı ceza infaz kurumlarının ihtiyacı karşılama bakımından yetersiz olması hâlinde, diğer kapalı ceza infaz kurumlarının yüksek güvenlikli bölümleri de kullanılabilecektir. Kadın kapalı ceza infaz kurumları; kadın hükümlülerin hapis cezalarının infaz edildiği kapalı veya yüksek güvenlikli kapalı ceza infaz kurumlardır. Bu kurumlarda iç güvenlik görevlileri kadınlardan oluşturulur. Ancak bu maksatla kurulmuş kurumların ihtiyacı karşılama bakımından yetersiz olması hâlinde, kadın hükümlülerin hapis cezaları diğer kurumların, erkek hükümlülerin kaldığı bölümlerle bağlantısı olmayan bölümlerinde infaz edilir (5275 Sayılı CGTİHK m. 10, Tüzük m. 12). Çocuk kapalı ceza infaz kurumları; çocuk tutukluların ya da çocuk eğitim evlerinden disiplin veya diğer nedenlerle kapalı ceza infaz kurumlarına nakillerine karar verilen çocukların barındırıldıkları ve firara karşı engelleri olan, iç ve dış güvenlik görevlileri bulunan, eğitim ve öğretime dayalı kurumlardır. Oniki-onsekiz yaş grubu çocuklar, cinsiyetleri ve fiziki gelişim durumları göz önüne alınarak bu kurumların ayrı ayrı bölümlerinde barındırılırlar. Bu hükümlüler, kendilerine özgü kurumun bulunmadığı hâllerde kapalı ceza infaz kurumlarının çocuklara ayrılan bölümlerine yerleştirilirler. Kurumlarda ayrı bölümlerin bulunmaması hâlinde, kız çocukları kadın kapalı ceza infaz kurumlarının bir bölümünde veya diğer kapalı ceza infaz kurumlarının kendilerine ayrılan bölümlerinde barındırılırlar. Bu kurumlarda çocuklara eğitim ve öğretim verilmesi ilkesine tam olarak uyulur (5275 Sayılı CGTİHK m. 11, Tüzük m. 13). Örnek Soru 5275 sayılı Ceza ve Güvenlik Tedbirlerinin İnfazı Hakkında Kanun a göre hangi yaş grubu çocuklar, cinsiyetleri ve fiziki gelişim durumları göz önüne alınarak çocuk kapalı ceza infaz kurumlarının ayrı ayrı bölümlerinde barındırılırlar? A) On bir - on yedi B) On iki - on sekiz C) On üç - on dokuz D) On dört - yirmi Çözüm: Çocuk kapalı infaz kurumlarında bulunan onikionsekiz yaş grubu çocuklar, cinsiyetleri ve fiziki gelişim durumları göz önüne alınarak bu kurumların ayrı ayrı bölümlerinde barındırılacaklardır. Cevap B 4