1905 DE BAŞARILI ÇALIŞMALARI NEDENİYLE ALUCRA KAYMAKAMINA RÜTBE VERİLMESİ Daha önce Alucra da görev yapmış kaymakamlarla ilgili çok sayıda yazı yazmıştım. Bunlarla ilgili değerlendirmeler genelde olumsuz sonuçları olan yazışmalardı. Hatta bununla ilgili Osmanlı Döneminde Alucra da Kaymakamlıkla İlgili Yaşananlar-Sosyal Tarihinin İzleri isimli bir de kitap çalışması yapmıştım. 1 Bu çalışmalardan çıkan sonuç Osmanlı döneminde görev yapan kaymakamların halkla iyi ilişkiler kuramadığı ve sorun yaşandığı şeklindedir. Karşılıklı şikâyetler söz konusu olmuş, uzun muhakkik soruşturmaları yapılmıştır. Bu kez incelediğimi belgeler ise bunlardan farklı olarak 1905 yılında Alucra devlet erkânının isteği üzerine Şebinkarahisar mutasarrıfı Sivas valisi, İçişleri bakanlığı ve Sadaretin sıralı talepleriyle Alucra kaymakamı Halil Hilmi Efendi ye rütbe-i salise verilmesi talep edilmiştir. Bunun nedeni asayişi sağlamada ve bayındırlık alanında yaptığı başarılı çalışmalardır. Bu hususa tekrar döneceğiz. Ancak önceki çalışmalarımızdan hatırladığımız üzere 1904 yılında Sivas Valisi Reşid Akif, kendisine rütbe verilen Halail Hilmi Efendi nin asayişi sağlamada yetersiz olduğunu, bölgenin eşkıya yatağına döndüğünü belirterek görevden alınmasını ve yerine başkasının atanmasını talep etmiştir. 2 Durum böyle iken 1 yıl sonra aynı vali bu kez Halil Hilmi Efendi için mahallin asayişini sağlamada gösterdiği üstün gayret nedeniyle ödüllendirilmesini talep etmiştir. Burada çok büyük çelişki bulunmaktadır. Bu çelişki Kaymakam Halil Hilmi Efendi den değil bizzat Sivas valisinden kaynaklanmaktadır. Alucra uzak olduğu için gelerek yerinde denetim yapmadıklarından rivayetlerle kanaat oluşturdukları anlaşılmaktadır. Bunu nereden mi biliyoruz? 1880 yılında hazırlayacağı rapor için Sivas a bağlı kazaları gezen vali bey 1 https://alucradantarihebakis.files.wordpress.com/2017/03/kaymakam-kitap-dc3bczeltmeleryapc4b1lmc4b1c59f.pdf 2 A.g.e. Kaymakamlık Soruşturmaları s.714 1
Şebinkarahisar a kadar gelmiş olmasına rağmen oradan geriye dönmüştür. Zira ziyaret ettiği yerler arasında Alucra ve Mindeval (Çamoluk) sayılmamıştır. 3 Kaymakam Halil Hilmi Efendi nin yaptığı çalışmalar ise şöyle sıralanmıştır. Merkez kasabada bir hükümet konağıyla yirmi odalı bir de medrese ve Mindeval nahiyesinde yine bir hükümet konağıyla oniki odalı bir medrese ve Yenice karyesinde sekiz odalı bir medrese ve Manuzara karyesinde bir cami ile bir mekteb-i ibtidai ve Kal adere karyesinde yine bir mektebi ibtidai inşa etdirmekde olduğu şeklinde ifade edilmiştir. Bu kez nazar-ı şükrane ile görülmekde olub ifadesi kullanıldığından vali bey in yapılanları bizzat yerinde müşahade ettiği sonucu da çıkarılabilir. Yapılanların ağırlığı Mindeval nahiyesindedir. Bu da oranın hizmete daha çok ihtiyaç duyduğunu işaret etmektedir. Daha önce 1894 tarihinde Alucra da bir hükümet konağı inşa edilmek istendiğini ve bunun için proje hazırlandığını da görmüştük. 4 Alucra ya hizmeti geçmiş herkesden Allah razı olsun. Zira Alucra zor iklim koşullarına sahip olması nedeniyle Osmanlıda cezalandırılması gerekenlerin ıslah-ı nefs etmeleri nedeniyle sürgün yeri olarak kullanılmıştır. Belgelerin okunmasındaki katkılarından dolayı Osmanlıca Mühümme Grubu üyelerinden Fatma Temur ve Hafize Bozkurt a teşekkür ederim. BOA Fon Kodu: İ..TAL. Dosya No: 363, Gömlek No: 17, Tarihi: 17 Safer 1323 (23 Nisan 1905), Konusu: Alucra Kazası Kaymakamı Halil Hilmi Efendi'ye rütbe-i salise tevcihi. Huzur-ı Sami-i Cenâb-ı Mutasarrıf-ı Efhamiye Kazamız kaim-makamlığına ta yin kılınan İzzetlü Halil Hilmi Efendi nin tarih-i muvasalatından (geldiğinden) beru emr-i mühim-i asayiş ve ümraniyet-i memleket Kasabanın 3 https://alucradantarihebakis.files.wordpress.com/2018/02/sivas.pdf 4 https://muratdursuntosun.wordpress.com/2016/10/24/1894de-yapilmasi-dusunulen-alucra-hukumet-konagi/ 2
gelişmesi) kaziyye-i mu tena bahasına eslâfına faik bir suretde fevka l-had ikdam (gayret) ve bezl-i mesai eylemekde olduğu ve semere-i himmet ve gayretleri olmak üzere merkez kasabada bir hükümet konağıyla yirmi odayı şamil bir de medrese ve Mindeval nahiyesinde yine bir hükümet konağıyla oniki odalı bir medrese ve Yenice karyesinde sekiz odalı bir medrese ve Manuzara karyesinde bir cami ile bir mekteb-i ibtidai ve Kal adere karyesinde yine bir mektebi ibtidai inşa etdirmekde olduğu nazar-ı şükrane ile görülmekde olub muma-ileyhin sebk eden haber-i hayrhahane ve istimatkârane vuku bulan himemat-ı hasene ve bendanesi şayan-ı takdir ve atıfetden bulunmuş olmağla rütbe-i salise ile taltif ve tesrir buyurumasını (sevindirilmesini) bi l-hassa istirham eyleriz. Ol-babda emr u ferman hazret-i men-lehu l-emrindir. Fi 28 Eylül Sene (1)320 (11 Ekim 1904) Sağdan sola: Bende Aza, Bende Aza, Bende Aza, Bende Aza, Bende Kâtib-i Tahrirat, Bende Müdir-i Mal, Ed-dai Müfti, Ed-dai Naib-i Kaza-yı Alucra Karahisar-i şarki Mutasarrıflığı Tahrirat Kalemi Huzur-ı Sami-i Vilâyet-penâhiye Alucra kazası kaim-makamı Halil Hilmi Efendi bendelerinin emn u asayişin muhafazası ve kazada hükümet konağı vesair müessesat-ı nafia ve hayriye vücuda getirmesi emrinde hüsni hidmet ve gayreti sebk etdiğinden bahisle rütbe-i saniye ile taltifi istirhamına dair kaza-i mezkûr idare meclisinden varid olan mazbata aynen ve leffen arz ve takdim kılınmış ve mumaileyhin ol-suretle vaki olan hidematı livaca da malum olmasıyla şayan-ı taltif bulunmuş olduğundan icra-yı icabına müsaade-i celile-i cenab-ı vilâyet-penâhilerinin sezâvar buyurulması babında emr u ferman hazret-i men-lehu l-emrindir. Fi 10 Şaban Sene (1)322 ve fi 6 Teşrin-i-evvel Sene (1)320 (19 Ekim 1904) Bende Karahisar-i Şarki Mutasarrıfı 3
Sivas Vilayeti Mektûbî Kalemi Dahiliye Nezaret-i Celilesi Canib-i Âlisine Hulasa: Alucra kazası kaim-makamı Hilmi Efendi nin rütbe-i saniye ile icra-yı taltifine dair. Alucra kazası kaim-makamı Halil Hilmi Efendi nin muhafaza-i asayiş emrinde ve kaza hükümet konağıyla müessesat-ı saire-i nafia ve hariye vücuda getirilmesi hususlarında ibraz-ı müessir ru yet ve gayret etmiş olduğundan bahisle muma-ileyhin rütbe-i salise ile icra-yı taltifine dair Karahisar-i Şarki sancağı mutasarrıflığından gelen tahrirat merbutu mazbata ile beraber leffen takdim kılınmış olmağla ifa-yı muktezası vabeste-i müsaade-i celile-i nezâretpenâhileridir. Ol-babda emr u ferman hazret-i men-lehu l-emrindir. Fi 16 Ramazan Sene (1)322 ve fi 10 Teşrin-i-sani Sene (1)320 (23 Kasım 1904) Bende Sivas Valisi Reşid Bâb-ı Âlî Daire-i Umur-ı Dahiliye Mektûbî Kalemi 4
Huzur-ı Âlî-i Hazret-i Sadâret-penâhiye Ma ruz-i çaker-i kemineleridir ki Alucra kazası kaim-makamı Halil Hilmi Efendi nin asayiş-i mahallinin te mini ile umur-ı nafia ve hayriyede görülen hüsn-i hidmetinden bahisle rütbe-i salise ile taltifine dair Sivas vilayet-i âliyyesinden gelen 10 Teşrin-i-sani Sene (1)320 (23 Kasım 1904) tarih ve yüzdoksan numerolu tahrirat melfufiyle takdim kılındı. İcra-yı icabı menut-ı rey -i âli-i cenâbı sadâret-penâhileridir. Ol-babda emr u ferman hazret-i veliyyü l-emrindir. Fi 10 Şevval Sene (1)322 ve fi 4 Kanun-i-evvel Sene (1)320 (17 Aralık 1904) Nazır-ı Umur-ı Dahiliye Bende Bâb-ı Âlî Daire-i Sadaret Amedi-i Divan-ı Hümayun Alucra kazası kaim-makamı Halil Hilmi Efendi nin hüsn-i hizmet ve gatretine mebni rütbe-i salise ile taltifi hususuna dair dahiliye nezaret-i celilesinin tezkeresi melfufuyla arz ve takdim kılınmış olmağla ol-babda her ne-vechile emr u ferman-ı hümâyun-ı cenâb-ı hilâfetpenâhi şeref-sunuh ve sudur buyurulur ise mantuk-ı âlisi infaz olunacağı beyanıyla tezkere-i senâveri terkim olundu (yazıldı) efendim. Fi 20 Muharrem Sene (1)323 fi 14 Mart Sene (1)321 (27 Mart 1905) Sadr-ı Azam Ferit Ma ruz-i çaker-i kemineleridir ki Reside-i dest-i tazim olub melfufuyla manzur-ı âli buyurulan işbu tezkere-i samiye-i sadâret-penâhileri üzerine mucebince irade-i seniyye-i cenâb-ı hilâfet-penâhi şeref-sudur buyurulmuş olmağla ol-babda emr u ferman hazret-i veliyyü l-emrindir. Fi 17 Safer Sene (1)323 ve fi 9 Nisan Sene (1)321 (22 Nisan 1905) Serkâtip-i Hazret-i Şehr-i Yâri Bende Tahsin 5