767 OKULÖNCESĠ ÖĞRETMENLĠĞĠ PROGRAMINDA OKUYAN ÖĞRENCĠLERĠN LĠSEDEN MEZUN OLDUKLARI FARKLI ALAN / BÖLÜMLERE GÖRE OKULÖNCESĠ ÖĞRETMENLĠĞĠNE YÖNELĠK GÖRÜġLERĠ Mehmet Taki YILMAZ Sinop Üniversitesi Doç. Dr. ġahin KESĠCĠ Selçuk Üniversitesi Yrd.Doç. Dr. Gazanfer KAYA Adıyaman Üniversitesi ÖZET Bu araģtırma 2009-2010 öğretim yılı Sinop Üniversitesi Eğitim Fakültesi Okulöncesi Öğretmenliğinde okuyan 1. sınıf öğrencileri üzerinde gerçekleģtirilmiģtir. AraĢtırmanın amacı okulöncesi öğretmenliği programında okuyan öğrencilerin liseden mezun oldukları farklı alan / bölümlere göre okulöncesi öğretmenliğine ne zaman karar verdikleri, tercih etme nedenlerini, okumakta oldukları okulöncesi öğretmenliği programını benimseme ve mezuniyet sonrası programa iliģkin planları hakkındaki görüģlerini ortaya koymaktır. AraĢtırmanın örneklemini Sinop Üniversitesi Eğitim Fakültesi Okulöncesi Öğretmenliği 1. sınıf öğrencileri oluģturmaktadır. AraĢtırma sonuçlarında; Okulöncesi öğretmenliğini benimsemede ortaöğretimden mezun olunan alan/bölüme göre farklılıklar olduğu bulgularına ulaģılmıģtır. Anahtar Sözcükler: Meslek, Öğretmenlik Mesleği, Okulöncesi Öğretmenliği, Alan/Bölüm, Sayısal Alan, EĢit- Ağırlık Alanı. ABSTRACT This study was held with the freshmen of the Pre-school Teaching Department in 2009-2010 academic session, in the Faculty of Education at Sinop University. Depending on the different high school branches from where these students graduated from, the investigation aimed at finding out the time when they decided to be a preschool teacher, the reasons of this choice, the level of internalizing this department they study at, and their intentions to attend a post graduate programme. The research population was composed of the first of the Department of Preschool Education in the Faculty of Education in Sinop University. Research findings indicated that, the high school branch the student graduated from, lead to different expectations and different skills of internalizing the Pre-school teaching field. The keywords: Profession, Teaching Profession, Pre-school teaching, department/ field, numeric field, quantitative field. GĠRĠġ Öğretmenlik mesleği bir hazıroluģ mesleğidir. Toplumların geliģmeleri, bilimsel ve teknolojik olarak ilerlemeleri, refahı ve mutluluğu insan kaynağını yetiģtirme anlayıģına bağlıdır. Ġnsan, ne kadar önemli ise insanı eğitme iģi de o derece önemlidir. Bireylerin kendi özelliklerine uygun bir iģi isteyerek yapmaları, o iģ sonucunda ortaya çıkacak ürünün kalitesini ve verimliliğini belirlemektedir. Ġnsanların daha önce hiç düģünmedikleri bir mesleğe son anda farklı neden ve gerekçelerle girmeleri yada seçmeleri çoğu zaman verimsizliğin ve mutsuzluğun ana kaynağını oluģturmaktadır. Bir ülkenin insan gücünü ve toplumun geleceğini Ģekillendiren öğretmenlik mesleği açısından düģünüldüğünde, bütün öğrenim yaģantısı boyunca okulöncesi öğretmeni olmayı düģünmemiģ, önceki öğrenimi (ortaöğretim) gereği de düģünsel, duygusal ve davranıģsal olarak öğretmenlik mesleğine hazırlanmamıģ bireylerin insanı Ģekillendirmesi düģündürücüdür. Öğretmenlik, bir hazıroluģluluk mesleğidir. Bir mesleğe, kuruma, bireye ve gruba yönelik düģünsel, duygusal ve davranıģsal hazıroluģluluk ya da eğilim sosyal psikolojide tutum kavramıyla açıklanır. Smith
768 (1968) e göre (Aktaran: KağıtçıbaĢı 1988: 84) tutum, bir bireye atfedilen ve onun bir psikolojik obje ile ilgili düģünce, duygu ve davranıģlarını düzenli bir biçimde oluģturan bir eğilimdir. HazıroluĢluluk yada tutum karar süreciyle ilgilidir. Tutumsal açıdan bakıldığında bu durum öğretmenlik mesleğinin sosyal psikolojik yönünü oluģturmaktadır. Öğretmenlik mesleğinin özellikleri göz önünde bulundurulduğunda, öğretmenin kiģilik özelliği, bireyin öğretmenlik mesleğine yatkınlığı ve bu mesleği isteyerek seçip seçmediği konuları öğretmenin mesleğe hazırlık öğrenimini ve meslek sırasındaki baģarısını etkilemesi yönünde önemlidir (Oral, 2000: 37). Öğretmenliği meslek yapan üç önemli unsur vardır: Genel Kültür, Alan Bilgisi ve Meslek Bilgisidir. Mühendislik mimarlık gibi mesleklerde çizim ve soyut düģünme yeteneği ne ise öğretmenlik mesleğinde de insan iliģkileri, bilgiyi iletme ve bilgilerin içselleģtirilmesini kılavuzlama, yani eğitme öğretme yeteneği de odur. Bir faaliyetin meslek olabilmesi için gerekli bilgi ve beceri ile donanımlı ve o faaliyetin gerektirdiği kiģilik özelliklerine sahip olmak gerekir. KiĢilik özelliklerinin yanı sıra birey bir mesleğe yönelik eğitim almada ve eğitim sonunda o mesleği yapma konusunda da kendisini duygusal ve beklenti yönünden de hazırlamalıdır. Ġnsanlar bir mesleğe son anda verilmiģ bir kararla yönelmezler. Bu önemli karar, bireyin kendisini tanıması, mesleğin gerektirdiği çeģitli özelliklerin kendi özelliklerine uyup uymadığını uzun yıllar mesleği icra edenleri gözlemleme, meslek insanlarıyla konuģma, bazen de deneme gibi aģamalardan geçilerek verilir. Bu karar süreci ile birey bir mesleği benimser. Kendine mal etme, doğru bildiği bir Ģeyi yapma isteği (KağıtçıbaĢı, 1991: 70-71) olarak tanımlanan benimseme kavramı yine sosyal psikolojinin önemli kavramlarından birisidir. Benimseme kavramı açısından bireyin herhangi bir karar sürecinde, özellikler de tüm bir yaģamını etkileyecek olan bir mesleğe karar verirken kararını itaat, koģuların gereği ile değil de kendi isteği ve uygunluğu nedeniyle tercih etmesidir. Bir iģi, mesleği isteyerek ve hoģlanarak yapabilmesinin yolu ise bireyin kendisini ve mesleği çeģitli yönleriyle tanımasından geçmektedir. Ġnsanların meslek seçimleri kendilerini ve mesleklerin gerektirdiği özellikleri tanımaları bir süreç olarak gerçekleģmektedir. Meslek Seçimi Bir Süreçtir Bireyin yaģamına çok yönlü etkileri olan meslek seçimi, bireysel açıdan olduğu kadar, toplumun geliģmesine hizmet edecek insan gücünün planlanmasında da son derece önemlidir. Ancak meslek seçimi, anlık bir karar değildir. Bireyin çocukluktan baģlayarak kendisi ve meslekler hakkında geliģtirdiği algısal çerçeve ile koģulların etkileģimi içinde ortaya çıkan bir sonuçtur. Bir diğer deyiģle mesleki karar, mesleki geliģim sürecinin sonunda yapılan bir seçimdir. O halde önemli olan bu sürecin nasıl yaģandığıdır (YeĢilyaprak, 2004:193). Mesleki geliģim süreci, çocuklukta bir meslek fikrinin oluģmaya baģlamasından itibaren, yetiģkinlikte bir meslek sahibi oluncaya kadar geçen geliģim evrelerini kapsar. Artık günümüzde, bireylerin meslek seçiminin bir anda verilen bir karar olmadığı, meslek geliģim süreci içinde biçimlenip ortaya çıktığı, kabul edilen bir anlayıģtır (YeĢilyaprak, 2004:193). Mesleki geliģim kuramcılarından Isaacson (1986), insanın mesleki geliģim sürecinin beģ aģamada yaģandığını ortaya koymuģtur (YeĢilyaprak, 2004:194): 1. UyanıĢ ve Farkında Olma: Ġlköğretim birinci kademeyi kapsar. Çocuk bu dönemde, çevresindeki insanların faklı uğraģları olduğunu, çeģitli mesleklerin varlığını görmeye ve anlamaya baģlar. Bu dönemin sonunda ise çocuk, kendisi ve diğer insanlar arasında ilgiler, yetenekler, amaçlar ve güdülenme yönünden farklılıklar ve benzerliklerin farkına varmaya baģlar. 2. Meslekleri KeĢfetme ve AraĢtırma: Ġlköğretimin ikinci kademesini kapsar. Çocuk bu dönemde kiģilerin ve mesleklerin ortak olan yönlerini ve farklı nitelikleri üzerinde daha çok bilgi sahibi olmaya, yeni yönleri keģfetmeye ve anlamaya baģlar. 3. Karar Verme: Ortaöğretim dönemidir. Birey artık kendisi ve meslekler hakkında oluģturduğu algılara dayanarak, bilgileri değerlendirerek eģleģtirmeye, birbirine uydurmaya ve geleceğe iliģkin idealler oluģturmaya baģlar. Bu idealler giderek netleģir, temel bir plana dönüģerek gencin mesleki kararını oluģturur. 4. Hazırlık: 18-23 yaģlar arasını kapsayan bu dönemde birey, mesleğe yönelik seçtiği öğretim programı, okul, iģ ile mesleğe hazırlanmaya baģlar. Meslekle ilgili beceriler geliģtirmeye, bilgi birikimini oluģturmaya ve alanda mesleki tutumlar geliģtirerek mesleği icra etmeye hazır duruma gelir.
769 5. ĠĢe YerleĢme: Bireyin iģ dünyasında yerini alarak çalıģmaya baģladığı dönemdir. Bu dönemde birey kazandığı, edindiği bilgi ve becerileri uygulamaya koyar. Mesleği icra ederken bir yandan da mesleki geliģimini sürdürür. Isaacson un dıģında yine birçok meslek geliģim kuramcısı meslek seçimine yada kararına bir geliģim süreci olarak bakmıģlardır. Mesleki karar süreci ile ilgili olarak mesleki geliģim kuramcılarından Ginzberg, mesleki geliģimi bir süreç olarak incelemiģ ve meslek seçiminin çocukluktan ergenliğe ergenlikten erken yetiģkinliğe uzanan bir dönemi kapsadığını belirterek, mesleki karar verme sürecini de fantezi, geçici ve gerçekçi olmak üzere üç dönemde incelemiģtir (Kuzgun, 2000:109). Roe ye (Akt: Kuzgun, 2000:109) göre mesleki geliģim, doğrudan doğruya çocukluk yıllarında geliģtirilen ilgilerin ve bu ilgilerin temelinde yatan ihtiyaçların nasıl doyurulduğuna (karģılandığına) bağlıdır. Bireyin gereksinimlerini doyurma yolları onun yetenek, ilgi ve tutumlarından hangilerini geliģtireceğini belirler. Holland ise kiģilik kuramı adını verdiği bireyin meslek geliģim ve seçim sürecini kiģiliğin bir ifadesi olarak görmekte, bir mesleğin üyelerinin benzer kiģilik özelliklerine ve özgeçmiģe sahip olduklarını belirtmektedir. Holland ayrıca, mesleki doyum ve meslekteki baģarının bireyin kiģiliği ile bulunduğu çevre arasındaki bağdaģıma bağlı olduğunu vurgular (Deniz ve diğerleri, 2006:195). Super e göre benlik kavramı adını verdiği mesleki geliģim ve seçimi, belli bir geliģim süreci (Büyüme, AraĢtırma, YerleĢme, Koruma ve Evreleri) içinde bireyle çevrenin etkileģimi sonucunda oluģan benlik kavramı nın bir mesleğe yansıması ve meslekte ifadesini bulmasıdır (Kaya ve diğerleri, 2004:144). Bireyin mesleki geliģiminde onun ilgi, yetenek ve benlik tasarımları önemli yer tutar. Görüldüğü gibi mesleki geliģim kuramları ve kuramcılarının vurguladıkları ortak nokta, mesleki geliģimin son anda karar verilen bir süreç olmadığı ve meslek seçiminin aģama aģama geliģen uzun bir seyir izlediğidir. Bu açıdan bakıldığında eğitim sistemlerinde meslek seçimi, ilköğretim birinci kademeden baģlayan uyanıģ, farkında olma, keģfetme, araģtırma süreci; ortaöğretimde ise karar verme aģaması olarak seyretmesi gerekir. Bu seyir yerine bizim sınava dayalı eğitim sistemimizde öğrenciler daha çok çeģitli giriģ sınavlarından aldıkları puanlara göre meslek yada mesleğe yönelik eğitim tercihleri Ģekillenmektedir. Bir diğer önemli karar da ortaöğretimde ki alan seçimidir. Alan/bölüm seçimini de öğrencinin ilgi ve yeteneklerinin yanı sıra, benlik tasarımları, arkadaģları, aile, öğretmen ve mesleklerin popülerliği etkilemektedir. Bu etkenlere bağlı olarak kendi ilgi-yeteneğinin dıģında farklı bir alan / bölüme yönelmiģ öğrenci hem okuduğu alan / bölümde zorlanmakta hem de üniversite sınavında istediği puanı alamamaktadır. Bunun sonucunda öğrenci ya bir yüksek öğretim programına yerleģememekte yada lisede okumuģ olduğu alanın dıģında yüksek öğretimde puanının yettiği ortak tercih programlarına yönelmektedirler. Bu ortak tercih programlarından birisi de Okulöncesi Öğretmenliği dir. Bu araģtırmanın amacı liselerin sayısal ve eģit-ağırlık alan/bölümünden mezun olup eğitim fakültelerinin okulöncesi öğretmenliği programında okuyan öğrencilerin: ortaöğretim 9. sınıfta alan/ bölümlerini nasıl ve neye göre seçtiklerini, ortaöğretimde mezun olunan alana göre okumakta oldukları okulöncesi öğretmenliği programını tercih etme nedenlerini, öğrencilerin okulöncesi öğretmenliği programını algılama ve kabullenmelerine iliģkin görüģlerini ortaya koymaktır. YÖNTEM Bu araģtırmada tarama modeli kullanılmıģtır. Tarama modeli, geçmiģte yada halen var olan bir durumu varolduğu Ģekliyle betimlemeyi amaçlayan araģtırma yaklaģımıdır. AraĢtırmaya konu olan olay, birey yada grup, kendi koģulları içinde ve olduğu gibi tanımlanmaya çalıģılır. Onları, herhangi bir Ģekilde değiģtirme, etkileme çabası gösterilmez (Karasar, 1991: 77). AraĢtırmada bulgular, araģtırmacılar tarafından hazırlanan demografik sorular ve öğrencilerin okulöncesi öğretmenliği programı hakkındaki görüģlerini ortaya koyan sorulara verdikleri yanıtlarla elde edilmiģtir. AraĢtırmaya liseden sayısal veya eģit ağırlık alan/bölümünden mezun olmuģ, eğitim Fakültesinin okulöncesi öğretmenliği programı 1. sınıfında okuyan öğrenciler dahil edilmiģtir.
770 BULGULAR Bu bölümde elde edilen bulgulara ve tabloların yorumuna yer verilmiģtir. Tablo 1. Öğrencilerin Ortaöğretimden mezun oldukları Alan/Bölüm ve Cinsiyete göre dağılımları. KIZ ERKEK TOPLAM % SAYISAL 16 2 37,5 EġĠT AĞIRLIK 25 5 62,5 TOPLAM 41 7 100 Tablo 1 de görüldüğü gibi Okulöncesi öğretmenliği 1. sınıfta okuyan öğrencilerin % 37.5 i ortaöğretim sayısal, % 62.5 i eģit ağırlık mezunudur. Tablo 2. Üniversite sınavı sonrası okulöncesi öğretmenliği programı dıģında öğrencilerin ilk beģ tercihlerinde yer alan programlar SAYISAL EġĠT AĞIRLIK PROGRAMLAR Matematik Öğretmenliği Hemşirelik Bilgisayar Mühendisliği Bilgisayar Öğretmenliği Fizik ve Rehabilitasyon Güverte Psikolojik Danışma ve Rehberlik Sınıf Öğretmenliği Psikoloji Tıp Eczacılık Tablo 2 de Okulöncesi öğretmenliği 1. sınıfta okuyan öğrencilerin ÖSS sınavı sonrası ilk 5 tercihlerinde yer alan programlar görülmektedir.
771 Tablo 3. ÖSS sınavında yüksek bir puan (istediğiniz puanı) alsaydınız hangi bölümleri tercih etmek isterdiniz? Sorusuna öğrencilerin liseden mezun oldukları alan/bölüme göre ilk beģ tercih olarak verdikleri yanıtlar. SAYISAL EġĠT AĞIRLIK PROGRAMLAR Mimarlık Eczacılık Elektrik-Elektronik Mühendisliği Telekomünikasyon Tıp Diş Hekimliği Fizik ve Rehabilitasyon Bilgisayar Mühendisliği Matematik Öğretmenliği Diyetisyenlik Endüstri Mühendisliği Hemşirelik İnşaat Mühendisliği Bilgisayar Öğretmenliği Güverte Siyaset Bilimi ve Kamu Yönetimi Psikolojik Danışma ve Rehberlik Sınıf Öğretmenliği Psikoloji Hukuk Edebiyat Okulöncesi Öğretmenliği Edebiyat Öğretmenliği Kamu Yönetimi Siyaset Bilimi Bankacılık Felsefe Tıp Tarih Halkla İlişkiler Konservatuar Tablo 3 te Okulöncesi öğretmenliği 1. sınıfta okuyan öğrencilerin ÖSS den eğer istedikleri puanı alsalardı öncelikli olarak hangi programları tercih etmek istedikleri görülmektedir. Tablo 4. ġu an okumakta olduğunuz okulöncesi öğretmenliğini tercih etmeye ne zaman karar verdiniz? Sorusuna öğrencilerin liseden mezun oldukları alan/bölüme göre verdikleri yanıtlar. KARAR ZAMANI SAYISAL EġĠT AĞIRLIK Lise 9. Sınıf 0 3 Lise 10. Sınıf 0 1 Lise 11. Sınıf 0 7 Mezun Olduktan Sonra 2 4 ÖSS Sınavından Sonra 2 5 ÖSS Puanım Belli Olduktan sonra 14 10 TOPLAM 18 30 Tablo 4 te Okulöncesi öğretmenliği 1. sınıfta okuyan, ortaöğretim sayısal mezunu öğrencilerin hiçbirinin okulöncesi öğretmenlik programını lise döneminde düģünmedikleri görülmektedir.
772 Tablo 5. Lise 9. sınıfta yanlıģ alan/bölüm seçtiğinizi düģünüyor musunuz? Sorusuna öğrencilerin liseden mezun oldukları alan/bölüme göre verdikleri yanıtlar EVET HAYIR SAYISAL 6 12 EġĠT AĞIRLIK 0 30 TOPLAM 6 42 Tablo 5 te Okulöncesi öğretmenliği 1. sınıfta okuyan öğrencilerin lisede yanlıģ alan/bölüm seçip seçmedikleri sorusuna sayısal alan öğrencilerinin % 33 ünün evet dediği görülmektedir. Tablo 6. Lise 9. sınıfta SAYISAL alan seçiminize en çok kimin yada neyin etkisi oldu? Sorusunun etki sırasına göre frekansları Etki DeğiĢkenleri 1. Derece 2. Derece 3. Derece Toplam Kendimin 9 2 1 12 Ailemin 4 3 2 9 Arkadaşlarımın 1 0 2 3 Öğretmenlerimin 1 1 2 4 Rehber Öğretmen 0 0 1 1 Dershane 3 5 4 12 İlgi ve yetenekler 1 6 5 12 Tablo 6 da Okulöncesi öğretmenliği 1. sınıfta okuyan öğrencilerin liseden mezun oldukları sayısal alan/bölümü seçmelerinde kimin yada neyin ne derece etkisi olduğu görülmektedir. Tablo 7. Lise 9. sınıfta EġĠT AĞIRLIK alanı seçiminize en çok kimin ya da neyin etkisi oldu? Sorusunun etki sırasına göre frekansları Etki DeğiĢkenleri 1. Derece 2. Derece 3. Derece Toplam Kendimin 27 2 2 31 Ailemin 1 4 8 13 Arkadaşlarımın 0 3 6 9 Öğretmenlerimin 1 2 3 6 Rehber Öğretmen 0 1 0 1 Dershane 0 7 5 12 İlgi ve yetenekler 3 12 2 17 Tablo 7 de Okulöncesi öğretmenliği 1. sınıfta okuyan öğrencilerin liseden mezun oldukları eģit-ağırlık alan/bölümü seçmelerinde kimin yada neyin ne derece etkisi olduğu görülmektedir.
773 Tablo 8. ġu anda okumakta olduğunuz okulöncesi öğretmenliği programını tercih etmenizde kimin yada neyin daha çok etkisi oldu? Sorusunun etki sırasına göre frekansları Etki DeğiĢkenleri 1. Derece 2. Derece 3. Derece Toplam ÖSS Puanın 14 0 5 19 Ailemin 1 8 4 13 Arkadaşlarımın 0 0 2 2 Öğretmenlerimin 2 1 2 5 Rehber Öğretmen 1 1 4 6 Dershane 0 0 1 1 İlgi ve yetenekler 2 2 3 7 Kendimin 8 3 3 14 İş Bulma Olanağının 4 11 2 17 Tablo 8 de Okulöncesi öğretmenliği 1. sınıfta okuyan öğrencilerin bu programı tercih etmelerinde kimin yada neyin ne derece etkisi olduğu görülmektedir. Okulöncesi Öğretmenlik Programında Okuyan 1. Sınıf Öğrencilerinin Liseden Sayısal Ve EĢit Ağırlık alan/bölümden Mezun Olmalarına Göre Okulöncesi Öğretmenlik Mesleğine Yönelik GörüĢleri: 1. Okul öncesi öğretmenliğinde (meslek) okumak hangi açılardan size zor geldi (ya da geliyor)? - Sayısal çıkıģlı olup, üstelik istediğim bölümün puanını almıģken okulöncesi okumak zor geliyor. - ÖSS de sayısal 2 ye çok emek harcadım. EA da bu bölümü seçmem ve kabullenmem zor oluyor. Sırf atanma garantisi var diye yazdım. Bölümün sözel ağırlıklı olması zorluyor. - Sayısal çıkıģlı bir öğrenci olduğum için dersler de hep sözel ve anlatım Ģeklinde geçtiğinden zor geliyor. - Lisede sayısal bölümden mezun olduğum için sözel derslerin mantığını anlamadan ve ezber yapmakta zorlanmaktayım. - Lisedeki alanımın sayısal olmasından dolayı Ģu an gördüğümüz sözel ağırlıklı dersler bana zor geliyor. - El uğraģlarının çok olması beni zorlayacağını düģünüyorum. - Ben sayısal öğrencisiyim. Buradaki eğitim ezberci. Bu beni hem sıkıyor, hem de zorluyor. - Sayısal bilgilerimi yavaģ yavaģ unutuyor olmama üzülüyorum. - Sürekli küçük çocuklarla uğraģmak düģüncesi zor geliyor. - Sayısal mezunu olduğum için sözel derslere adapte olmak zor oldu. Ezber yapmak istemiyorum. - Ortaöğretim EĢit Ağırlık alanı mezunu öğrenciler bu soruya genellikle hiç zor gelmiyor, bu bölümü seviyorum diye yanıt vermiģlerdir. 2. BaĢka bir seçeneğiniz olsa mezun olduktan sonra baģka bir iģ yapar mısınız? Böyle bir planınız var mı? - BaĢka bir seçeneğim var: Bilgisayar programcılığı mezunuyum. Eğer bilgilerimi taze tutabilirsem, bu mesleği değil, sevdiğim mesleği yapacağım. - Hiçbir çocuğun hayatını karartmak istemem. Kendimi alıģtırmaya çalıģıyorum. - Açıköğretim Kamu Yönetimi okuyorum, mali müģavirlik sınavlarına hazırlanacağım. - Okulu bitirebilirsem baģka iģler (Siyasal Bilgiler okumak gibi) yapmak isterim. - Matematik öğretmeni olmayı isterdim. - Evet. Mimarlık, stilistlik yada turizm okuyup bunlara uygun bir iģ yapama. - Seneye ÖSS sınavına tekrar girmeyi planlıyorum. - Ortaöğretim EĢit Ağırlık alanı mezunu öğrenciler genellikle bu meslekte mutlu olacaklarını ve bunu sürdürmeyi düģündüklerini ifade etmiģlerdir. 3. Bu bölümü mecburen okumak ve bitirmek zorunda oluğunuzu düģünüyor musunuz? - Kesinlikle evet. Hayat koģulları için kendimi feda ettim. - Evet, tamamen mecburiyetten, daha kolay atanabilmek için. - ġu an mecburum. Ġdealimdeki bölümü okuyup boģta kalmak istemiyorum. Hayallerimi geride bıraktım, geri dönüģü yok. - Evet. Yani mecburen baģka bir yer kazanamadığım için geldim. - Evet. Bazen kendimi olmak istediğim yerde görmediğim zamanlar zor geliyor. - Belki zamanla severim diye yazdım ama olmuyor. Severek yapmayacağım, aslında yapacağımdan da emin değilim. - Üniversite sınavına yeniden girmeyi düģünüyorum. Sonra vazgeçiyorum. Ġki yılımı vereceğim diye. - Ortaöğretim EĢit Ağırlık alanı mezunu öğrenciler bu soruya genellikle hiç böyle düģünmüyorum diye yanıtlamıģlardır.
774 4. Okulöncesi öğretmenliğinin kiģiliğinize uygun bir meslek olup olmadığı konusunda düģünceleriniz nedir? - Bana uygun meslek değil. Kendimi geliģtirebileceğim, aktif bir meslek hayalim vardı bir zamanlar. - Hitap ettiği yaģ grubu açısından kiģiliğime uygun değil. - ġu an kiģiliğime uygun bulmuyorum. - Meslek olarak kiģiliğime uygun olduğunu düģünmüyorum. - Çocuklarla diyalogum kuvvetlenirse problem olmaz sanırım. - Okulöncesi kiģiliğime hiç uygun değil. Çok sabır gerektiren bir iģ, o da ben de yok. - Ortaöğretim EĢit Ağırlık alanı mezunu öğrenciler genellikle kiģiliklerinin uygun olduğunu (sabırlı, sevecen, insan iletiģimini seven) belirtmiģlerdir. 5. Zaman zaman yanlıģ bir bölümde okuduğunuzu düģündüğünüz oluyor mu? - Hep düģünüyorum. Ataması iyi olacakmıģ diye yazmak en büyük hatamdı. Ġnsan sevdiği mesleği yapmalı. - Okulöncesi öğretmenliği olarak evet. - Evet. Lisedeki baģarılarım aklıma geldiğinde burasını hak etmediğimi düģünüyorum. - Evet. Bundan sonra daha doğru bir yer okuyacağımı düģünüyorum. - Evet. Kesinlikle zor bir iģ. - Bazen oluyor. Lisede sayısal okuduktan sonra sadece sözel olan derslerde zorlanıyorum. Sayısal bilgilerimi unutuyorum, bir daha kullanamamak da beni üzüyor. - Ortaöğretim EĢit Ağırlık alanı mezunu öğrenciler genellikle asla düģünmediklerini ifade etmiģlerdir. 6. BaĢka seçeneğim olmadığı için bu mesleği sürdürmek zorundayım, düģüncesinde misiniz? - Evet. ÖSS ye sıfırdan baģlamak çok zor geliyor. - BaĢka seçeneklerim olsun diye çabalıyorum. Sanırım yakında bu bölümü bırakacağım. - ġimdi de iki sene kaybım olmaması için bu bölümü bitirmek zorundayım. - Bu bölümün ataması kolay olmasaydı tercih etmezdim. - Aldığım puana göre mecbur oldum bu bölümü seçmeye. - Ortaöğretim EĢit Ağırlık alanı mezunu öğrenciler genellikle bu düģünceye katılmadıklarını belirtmiģlerdir. 7. Okulöncesi öğretmenliği sizin ilgi ve yeteneklerinize uygun bir meslek midir? - Pek değil. Çünkü ben çocuklara değil gençlere eğitim vermek isterdim. - Çocuklarla iletiģim sorunu yaģayacağım, ama alacağım eğitimle kapatacağıma inanıyorum. - Öğretmenlik konusunda biraz sıkıntılarım var gibi. Kendi konuģmamda sorun var. R harfini söyleyemiyorum. Bunun çocuklar üzerinde olumsuz etkisi olacağını düģünüyorum. - Kesinlikle değil. Çocuklara rakamları öğretmek yerine, rakamlarda boğulacağım bir iģte çalıģmayı yeğlerdim. - Değil. El becerim konusunda Ģüpheliyim. - Ortaöğretim EĢit Ağırlık alanı mezunu öğrenciler genellikle insan iliģkilerine yatkın, çocukları seven kiģiler olduklarını belirtmiģlerdir. Uygunsa hangi ilgi ve yetenekleriniz, değilse hangi ilgi ve yeteneklerinizden dolayı? - Ne resim ne de müzik yeteneğim var. - Değil. Çünkü daha hareketli bir meslekte daha iyi olurdum. - Yeni bir nesil yetiģtirmek önemli bir iģtir. Bu önemli iģte yer almak istemezdim. - Çocuk ilk kez okulla tanıģacak. Ġlkleri öğretmek zordur. Ben sözümün dinlenmesine pek tahammül edemem. - Sabır yönünden bana hiç uygun değil. - Ortaöğretim EĢit Ağırlık alanı mezunu öğrenciler bu maddeyi çocuklarla iyi anlaģan diye yanıtlamıģlardır. 8. Okulöncesi öğretmenliği erkeklerin yapacağı bir meslek değildir görüģü hakkında ne düģünüyorsunuz? - Bir kadının göstereceği merhameti erkeklerin gösterebileceğine inanmıyorum. Erkekler bunu sadece bir iģ olarak göreceklerdir. - Okulöncesi öğretmenliği annelik gibi olduğu için erkekler yapmasa daha iyi olur. - Ortaöğretim EĢit Ağırlık alanı mezunu öğrenciler bu görüģe genellikle katılmamakla birlikte ileri yaģlarda erkekler için zor olacağını düģünmektedirler. TARTIġMA VE YORUM AraĢtırma bulgularına göre öğrenciler üniversite sınavı sonucunda aldıkları puana göre ortaöğretimden mezun oldukları alandan farklı programlara yönelmektedirler. Okulöncesi öğretmenliği programını kazanmıģ birinci sınıf öğrencilerinin ilk beģ tercihinde okumakta oldukları program bulunmamaktadır. Bu durum sınavda istediğiniz (yeterli) bir puanı almıģ olsaydınız hangi programları tercih ederdiniz?
775 sorusuna verdikleri yanıtta da değiģmemiģtir. Okulöncesi öğretmenliği 1. sınıf öğrencilerinin okumakta olduğunuz programı tercih etmeye ne zaman karar verdiniz? Sorusuna verdikleri yanıt ortaöğretimden mezun oldukları alanlara göre farklılık göstermektedir. AraĢtırmadan elde edilen bulguya göre sayısal alan mezunu öğrencilerin tamamı mezun (% 22,3) yada üniversite sınav puanı belli (% 77.7) olduktan sonra karar vermiģlerdir. Bunun yanı sıra sayısal mezunu öğrencilerin % 33 ü lisede yanlıģ alan seçtiklerini belirtmiģlerdir. AraĢtırma bulgularına göre okulöncesi öğretmenliği 1. sınıfta okuyan öğrencilerin bu programı tercih etmelerinde sırasıyla ÖSS puanının, iģ bulma olanağının, ailenin etkili olduğu; tercihte ilgi ve yeteneğin ise daha az etkili olduğu saptanmıģtır. ÖNERĠLER Ġnsan yaģamı ve birçok geliģim alanı 0 6 yaģ geliģimi üzerine Ģekillenmektedir. Bu artık davranıģ bilimlerinin genel geçer bir bilgisidir. Ġnsan yaģamı bu dönem üzerine Ģekillenmektedir. Mesleklerini çeģitli istenmeyen koģullara göre tesadüfen seçmiģ ve diğer bazı ekonomik - toplumsal kaygılarla okulöncesi öğretmenliğini tercih ederek gönül hoģnutsuzluğu içinde olan çalıģmak zorunda olduğunu düģünen öğretmen adaylarının mutsuzluğu kaçınılmazdır. Henüz birçok alanda geliģimini tamamlamamıģ 0 6 yaģ çocuklarının, mesleğini severek ve isteyerek seçmiģ ve aynı Ģevkle icra eden öğretmenlere ihtiyacı vardır. Ġki aģamalı sisteme dönülen Yüksek Öğretime GeçiĢ Sınavındaki (YGS) tercih sisteminde de okulöncesi öğretmenliği ortak tercih programlarından biridir. AraĢtırmamız kuramsal açıdan incelendiğinde ve bulgular açısından değerlendirildiğinde ortak tercih alanından çıkartılması, eģit-ağırlık öğrencilerine öncelik veren sisteme göre Ģekillendirilmesi yararlı olacaktır. KAYNAKLAR Oral, B. (2000) Alan DıĢından Mezun Olup Sınıf Öğretmenliğine Atanan Öğretmenlerin Sınıf Öğretmenliğindeki Durumlarının Değerlendirilmesi, Milli Eğitim Dergisi, Sayı : 148. S. 37 YeĢilyaprak, B. (2004), Eğitimde Rehberlik Hizmetleri, Ankara: Nobel Yayıncılık. KağıtçıbaĢı, Ç. (1988), Sosyal Psikoloji, Ġstanbul: Evrim Yayınları. Karasar, N. (1991) Bilimsel AraĢtırma Teknikler, Ankara: Sanem Yayıncılık. Kuzgun.Y. (2000) Rehberlik ve Psikolojik DanıĢma. Ankara: ÖSYM Yayınları Deniz.M.E. Erözkan.A. (2006) Psikolojik DanıĢma ve Rehberlik. Ankara: Nobel Yayıncılık Ed:Kaya.A. (2004). Psikolojik DanıĢma ve Rehberlik. Ankara: Anı Yayıncılık