TEKNÝK BÜLTEN Sayfa 1 Mayýs 2005, Sayý 5 Isýtma, Hava Koþullandýrma, Bina Otomasyonu, Otomatik Kontrol, Su Basýnçlandýrma, Su Arýtma, Enerji, Yedek Parça Sayýn Okurumuz, Bu bültenle, çalýþma alanýmýzda Alarko Carrier ve iþ ortaklarýmýzýn teknik ve geliþtirme çalýþmalarýmýzýn açýklandýðý makaleleri sizlerle paylaþmak istiyoruz. Amacýmýz bir süre sonra okurlarýmýzýn bilgisayarlarýnda her zaman baþ vurabilecekleri bir Alarko Carrier kütüphanesi oluþturmaktýr. Bülten konusundaki düþünceleriniz bizler için yol gösterici olacaktýr. Haberleþme adresimiz aþaðýda verilmiþtir. Yararlý görürseniz bültenimizi çevrenizde duyurmanýzdan memnun oluruz. Bültenle ilgilenmiyorsanýz, zamanýnýzý gereksiz yere almak istemiyoruz, adresinizin silinmesi için bu sütunun altýndaki e-posta adresimize týklamanýz yeterlidir. Saygýlarýmýzla. CARRIER HAVA KOÞULLANDIRMA SÝS- TEM TASARIMI - Cilt 1 kitabý yayýnlandý. Kitap teknik eðitim gören öðrencilere, öðretim üyelerine ve mühendislere ücretsiz gönderiliyor. www.alarko-carrier.com.tr adresinden kitap isteyebilir ve Alarko Carrier yayýnlarýna abone olabilirsiniz. PURON SOÐUTUCU AKIÞKAN R-410A Yeni Ticari Hava Koþullandýrma Cihazlarýnda R-22 nin Yerine Kullanýlabilecek Çevre Koruma Açýsýndan Güvenilir Yüksek Verimli Bir Soðutucu Akýþkan Carrier Corporation [Ocak 2005] ÝÇÝNDEKÝLER GÝRÝÞ 1 PURON SOÐUTUCU AKIÞKAN 2 FÝZÝKSEL ÖZELLÝKLER 2 Zeotropik ve Azetropic Karýþýmlar 2 Sýcaklýk Kaymasý 2 Sýcaklýk Kaymasýnýn Etkileri 2 Yoðunluk 2 ÇEVRESEL ETKENLER 3 Ozon Tüketme Potansiyeli 3 Küresel Isýnma Potansiyeli 3 VERÝM 4 GÜVENÝLÝRLÝK 5 ÖZET 5 REFERANSLAR 6 AQUASNAP PURON: Yeni Seri Kyoto Sözleþmesine Uygun Büyük Kapasiteli Su Soðutma Grubu www.alarko-carrier.com.tr YARARLI BILGILER - Puron ve HFC407C- Uygulama Esaslarý - Nem Niçin Önemlidir - Kombi Hakkýnda Herþey www.alarko-carrier.com.tr Teknik Bülten No 4: Paket Tip Su Soðutma Gruplarýnda R410A Kullanýmý, www.alarko-carrier.com.tr DÝÐER ALARKO CARRIER BÜLTENLERÝ Yeni Ürün, Gerçek Konfor, Haberler ebulten@alarko-carrier.com.tr adresinden abone olabilirsiniz. Bu bülteni almak istemiyorsanýz lütfen ebulten@alarko-carrier.com.tr adresine boþ e-posta gönderiniz. Haberleþme Adresi: info@alarko-carrier.com.tr GÝRÝÞ 1987 Montreal Protokolu ile alýnan kararlarýn uygulanmasý için, ABD Kongresi 1990 Temiz Hava Yasasý Deðiþikliklerini yürürlüðe koydu. Bu yasa, kloroflorokarbon (CFC) ve hidrokloroflorokarbon (HCFC) soðutucu akýþkanlarýnýn kullanýmýnýn aþamalý olarak yasaklanmasýný zorunlu kýldý. Baþta R-11 ve R-12 olmak üzere CFC'lerin hava koþullandýrma uygulamalarýnda kullanýmý için üretimi 1995 sonunda durduruldu. Buna karþýlýk olarak hava koþullandýrma endüstrisi daha önce kullanýlan soðutucu akýþkanlardan daha verimli ve güvenli olarak kullanýlabilecek deðiþik soðutucu akýþkanlý yeni ürünler geliþtirdi. HCFC'lerin kulanýmýnýn aþamalý olarak býrakýlmasý, daha düþük ozon tüketme potansiyelleri ve CFC'lerden dönüþümdeki kritik rolleri nedeni ile daha uzun bir süreye yayýldý. Bu plana göre, bütün hava koþullandýrma cihazý üreticilerinin HCFC'li yeni cihaz üretimlerini 1 Ocak 2010 tarihinde durdurmalarý gerekmektedir. Kongre'nin 1990 Temiz Hava Yasasý Deðiþikliklerini yürürlüðe koymasýndan çok önce R-22 yerine kullanýlabilecek, çevre için güvenilir eþdeðer bir soðutucu akýþkan geliþtirmek için araþtýrma çalýþmalarý baþlatýlmýþtý. 1991'de Allied Signal (Bugünkü Honeywell) "Genetron AZ20 " adýný verdikleri bir hidroflorokarbon (HFC) soðutucu akýþkanýn geliþtirildiðini duyurdu. Bu madde, türe ait ASHRAE düzenlemesi ile daha sonra R-410A olarak adlandýrýldý. Carrier, R-410'un kullanýldýðý ilk konut tipi hava koþullandýrma cihazýný geliþtirmek için Honeywell ile yararlý bir iþbirliði ile bir geliþtirme programý baþlattý. 1995'de Carrier, daha önce R-410A'nýn kullanýldýðý ürünlerden ayýrt edilmesi için "Puron " ticari adý ile tescil edilmiþ olan soðutucu akýþkanýn kullanýldýðý yeni bir ürün grubunu sundu. 1996'da ABD Çevre Koruma Ajansý (EPA), Carrier ve Honeywell'in bu konudaki öncü çalýþmalarýný, her iki firmayý da Stratosferik Ozon Koruma Ödülü ile ödüllen-
TEKNÝK BÜLTEN Sayfa 2 direrek tanýdý. Yine 1996'da EPA R-410A'nýn R-22 yerine kullanýlabilecek bir madde olduðunu resmi olarak kabul etti (EPA 1996'ya bakýnýz). O zamandan beri diðer üreticiler de Carrier'in öncülüðünü izleyerek kendi R-410A ürünlerini geliþtirdiler. Þu anda ABD ve Kanada'da R-410A kullanýlan on iki deðiþik hava koþullandýrma cihazý ve ýsý pompasý markasý vardýr. Bütün büyük hava koþullandýrma cihaz üreticileri, az ya da çok, R-410A'lý cihaz üretimine sahiptir. Bugüne kadar üretilen R-410A'lý cihazlarýn çoðu evsel kullaným içindi. Carrier, özellikle Puron soðutucu akýþkaný için tasarlanmýþ yüksek verimli yeni ticari hava þartlandýrma cihazlarýný piyasaya sunarak bu sýnýrlamayý cesaretle kýrýyor. Bu makale, Puron soðutucu akýþkanýný tartýþmak, benzersiz avantajlarýný özetlemek ve Puron soðutucu akýþkaný ile R-22 arasýnda bir karþýlaþtýrma yapmak için teknik bir baþvuru kaynaðý olmasý amacýyla kaleme alýndý. Daha fazla bilgi almak için Carrier'in web sitesini (http://www.commercialcarrier.com) ziyaret edebilirsiniz. PURON SOÐUTUCU AKIÞKAN Puron soðutucu akýþkaný, Carrier'ýn AHRAE (Amerikan Isýtma, Soðutma ve Hava Koþullandýrma Mühendisleri Birliði) tarafýndan R-410A olarak adlandýrýlan soðutucu akýþkan karýþýmýn tescilli ticari adýdýr. Puron soðutucu akýþkaný ticari ismi R-410A'nin kullanýmýný sahiplenmez. Bu akýþkan bir çok soðutucu akýþkan ve kimyasal madde satýcýsýndan saðlanabilir ve endüstride bütün hava þartlandýrma cihaz üreticileri tarafýndan kullanýlabilir. Gerçekte, kimyasal madde üreticileri uzun dönemde R-22 yerine kullanýlmak üzere hava þartlandýrma cihaz üreticilerine R-410A satmak için çok büyük bir gayret içindedirler. R-410A üreticileri: Firma R-410A Ticari Ýsmi Honeywell Genetron AZ-20 DuPont Suva 410A (9100) Atofina Forane 410A Fiziksel Özellikler Puron soðutucu akýþkaný (R-410A), %50-%50 oranýnda (kütlesel olarak) karýþtýrýlmýþ iki hidroflorokarbon (HFC) soðutucu akýþkandan oluþan azeotropik bir karýþýmdýr. Bu bileþenler: R-32 (diflorometan) R-125 (pentafloroetan) Zeotropik ve Azeotropik Karýþýmlar Karýþým þeklindeki bir soðutucu akýþkaný oluþturan bileþen soðutucu akýþkanlar, genellikle özdeþ fiziksel özellikler göstermezler. Verilen bir basýnç altýnda farklý özgül aðýrlýklar, farklý akýþkanlýklar ve farklý buharlaþma ve yoðunlaþma sýcaklýklarý vs. gösterebilirler. Bazý karýþýmlarda bileþenler, verilen belli bir basýnç altýnda buhar ve sývý fazlar ayný bileþime sahip olacak þekilde etkileþirler. Bu karýþýmlara "Azeotropik Soðutucu Akýþkan" denir. Diðer karýþýmlarda bileþenler, orijinal özelliklerini korurlar ve kaynama veya yoðuþma sýrasýnda karýþýmýn bileþiminde deðiþme olur. Zeotropik bir karýþým, soðutucu çevrimde kullanýldýðýnda, sabit basýnçta buharlaþýrken veya yoðuþurken hacimsel bileþimi ve doyma sýcaklýðý deðiþen farklý akýþkanlýklara sahip, soðutucu akýþkan bileþenleri içerir. Zeotropik bir karýþým sabit basýnç altýnda ýsýtýldýðýnda, uçuculuðu daha fazla olan bileþenler ilk önce kaynarak karýþýmý terk eder ve geriye kalan sývýnýn hacimsel birleþimi (mol kesri) deðiþir. Baþlangýçta en uçucu soðutucu akýþkan(lar)dan oluþan gazýn birleþimi de deðiþir. Ýþlem sýcaklýðý yükseldikçe daha az uçucu olan bileþenler de ayný þekilde buharlaþýr. Zeotropik karýþýmdan ýsý alýndýðýnda daha az uçucu olan soðutucu akýþkanlarýn daha önce yoðuþacaðý açýktýr. Azeotropik bir karýþým saf bir akýþkan gibi davranýr veya yaklaþýk olarak azeotropik kabul edilmeye yeterince yakýndýr. Azeotropik bir soðutucu akýþkan karýþýmýna ýsý eklendiðinde veya çýkarýldýðýnda bütün proses süresince gaz birleþimi (mol kesri) ve sývý kompozisyonu esas olarak sabit kalýr. Puron soðutucu akýþkaný azeotropik bir karýþýmdýr ve esas olarak saf bir akýþkan gibi davranýr. Karþýlaþtýrmak için belirtirsek, soðutucu akýþkan ve yaðlama yaðý karýþýmý zeotropik bir karýþýmdýr. Örneðin, soðutucu akýþkan, hava koþullandýrma sisteminin buharlaþtýrýcýsýnda (evaporatör) sývý halden gaz haline doðru bir hal (faz) deðiþimine uðrarsa yaðlama yaðý sývý halde kalýr, çünkü iþlem sýcaklýðý yaðlamanýn kaynamasý için yeterince yüksek deðildir. Sýcaklýk, T 1 Sýcaklýk, T 2 Sýcaklýk, T 3 Soðutucu - A Sývý Soðutucu - A Buhar Soðutucu - A Buhar Soðutucu - B Sývý Soðutucu - B Buhar Soðutucu - B Buhar Þekil 1. Sýcaklýk T 1 den T 3 e yükseldiðinde sabit basýnçlý bir kap içinde A ve B zeotropik soðutucu akýþkan bileþenlerinin oluþturduðu karýþýmýnýn davranýþý.
TEKNÝK BÜLTEN Sayfa 3 Sýcaklýk Kaymasý Sýcaklýk kaymasý olarak anýlan özellik, soðutucu akýþkan karýþýmý içindeki bileþenlerin verilen bir basýnç altýndaki kaynama ve yoðuþma sýcaklýklarý aralýðý olarak tanýmlanabilir. Saf bir madde (örneðin su) sabit bir basýnç altýnda, sabit bir sýcaklýkta tam bir hal deðiþimine uðrayacaktýr. Oysa bir zeotropik soðutucu akýþkanýnýn hal dönüþüm sürecini tamamlamasý için bir sýcaklýklar aralýðý içinde ilerlemesi gerekir. "Sýcaklýk kaymasý" adý bu sýcaklýk aralýðýný açýklar. Puron soðutucu akýþkaný (R-410A) için sýcaklýk kaymasý < - 18 0 C dýr. Tablo A - Soðutucu Akýþkan Fiziksel Özelliklerinin Karþýlaþtýrýlmasý ASHRAE No R-410A R-22 Soðutucu akýþkan tipi HFC / HFC-32 ve HFC-125 azeotropik karýþýmý HFCF Kimyasal ismi Diflorometan (R-32), Pentafloroetan (R-125) Klordiflorometan Kimyasal formülü CH 2 F 2 (R-32), CHF 2 CF 3 (R-125) CHCIF 2 Bileþimi (Kütlesel) R-32 %50, R-125 %50 N/A Molekül aðýrlýðý (kg/kmol) 72,6 86,5 Kaynama noktasý (101,325 kpa da) -53 0 C -41 0 C Donma noktasý (101,325 kpa da) -155 0 C -160 0 C Kritik sýcaklýk 73 0 C 96 0 C Kritik basýnç 4716 kpa 4875 kpa Doymuþ sývý yoðunluðu (30 0 C da) 1034 kg/m 3 1170 kg/m 3 Sývý özgül ýsýsý (30 0 C da) 1,76 kj/kg.k 1,3 kj/kg.k Sabit basýnçta buhar özgül ýsýsý C p 0,88 kj/kg.k 0,67 kj/kg.k (30 0 C, 101,325 kpa da) Tutuþma aralýðý (Havadaki hacimsel %) Yok Yok (Not 1) ANSI/ASHRAE Standart 34-1992 Güvenlik A1 A1 Grup Sýnýflamasý Ozon Tüketme Potansiyeli (ODP) 0,00 0,05 (Not 2 ve 4) Küresel Isýtma Potansiyeli (GWP), 1997 1780 100 yýl (Not 3 ve 4) Montreal Protokolü sonlanma tarihi Yok 2030 Notlar: 1. ASHRAE Standart 34-2001 Soðutucu Akýþkanlarýn Tasarým ve Güvenlik Sýnýflandýrmasý esas alýnmýþtýr. 2. ODP: Bir soðutucu akýþkanýn stratosferik ozon moleküllerini parçalama yeteneðinin normalize edilmiþ göstergesi. CFC-11 için 1000 deðeri referans alýnmýþtýr. 3. GWP: 100 yýllýk bir bütünleþme süresi için radyasyon enerjisini karbondioksite göreceli olarak bir sera gazý olarak yakalama yeteneðinin kütlesel aðýrlýklý ortalama göstergesi. 4. Bilgi Kaynaklarý: Honeywell (2003), ANSI/ASHRAE Standardý 34-2001 ve ODP & GWP verileri WMO (2002)
TEKNÝK BÜLTEN Sayfa 4 Sýcaklýk Kaymasýnýn Etkileri Göreceli olarak yüksek sýcaklýk kaymasýna sahip zeotropik soðutucu akýþkan kullanýlan sistemlerde, sistem kapalýyken bir sýzýntý varsa, öncelikle daha uçucu olan bileþenler kaçar. Bu iþleme "fraksiyonlama" adý verilir. Ancak, ünite çalýþýrken kompresör ve genleþme cihazýnýn çalýþmasý soðutucu akýþkanýn karýþým halde kalmasýný saðlar ve sýzýntý daha az bir olasýlýkla fraksiyonlama ile sonuçlanýr. Fraksiyonlama ayrýca soðutucu akýþkanýn tekrar doldurulmasý iþlemini de zorlaþtýrýr. Azeotropik soðutucu akýþkan kullanýlan sistemlerde, sistemde bir sýzýntý olmasý durumunda bütün bileþenler ayný oranda kaçacaðýndan fraksiyonlama meydana gelmez. Yoðunluk Yoðunluk farklýlýklarý, zeotropik soðutucu akýþkan karýþým bileþenlerinin sistem çalýþmadýðý zaman birbirinden ayrýlmalarýna neden olur. Bu durum taþmalý soðutucu akýþkan sistemlerini taþmasýz olanlardan daha çok etkiler. Ayný yoðunluða sahip bileþenleri ile azeotropik karýþým, katmanlaþma ile ilgili sorunlara yol açmayacak þekilde tek bileþenli bir madde gibi davranýr. ÇEVRESEL ETKENLER Çevresel etkinin iki ölçeði Ozon Tüketme Potansiyeli (ODP) ve Küresel Isýtma Potansiyeli (GWP) dir. Ozon Tüketme Potansiyeli Bir HFC olarak Puron soðutucu akýþkaný (R410-A), R-22 nin 0,05 lik deðerine karþý 0,00 lýk bir ODP'ye sahiptir. Puron soðutucu akýþkanýnýn böyle küçük bir ODP'ye sahip olmasý nedeniyle Montreal Protokolu çerçevesinde yer almamýþtýr ve kullanýmdan çýkarýlma tarihi söz konusu deðildir. ODP, CFC-11 için 1000 olarak kabul edilen deðere göre normalize edilmiþ bir göstergedir. Bir soðutucu akýþkanýn atmosfere salýndýðýnda stratosferik ozon moleküllerini yok etme baðýl yeteneðini simgeler. Küresel Isýtma Potansiyeli Küresel ýsýtma potansiyeli (GWP), bir soðutucu akýþkanýn radyasyon enerjisini tutmadaki baðýl yeteneðini belirten normalize edilmiþ bir göstergedir. Küresel ýsýtma potansiyeli (GWP) deðerleri, 100 yýllýk bir bütünleþme süresi üzerinden karbon dioksite (CO 2 ) göreceli olarak hesaplanýr. Atmosferik modeller geliþtiðinden küresel ýsýtma potansiyeli (GWP) deðerleri yýllar içinde deðiþmiþ olmasýna karþýn genellikle sabit kalýr. Puron soðutucu akýþkaný için küresel ýsýtma potansiyeli deðerlerinin R-22'ye oranla biraz daha fazla olmasýna karþýn bu deðerler hava koþullandýrma sistemlerinin küresel ýsýnma üzerine doðrudan veya dolaylý olarak etkili olduðuna iliþkin kesin bulgular oluþturmaz. Küresel ýsýtma potansiyelinin ölçtüðü doðrudan etki, sýzýntýlarla atmosfere soðutucu akýþkan kaçmasýndan gelir. Dolaylý etki ise soðutma saðlamak için gerekli enerji tüketiminin bir fonksiyonudur. Elektrik kullanýlan hava koþullandýrma sistemleri, elektrik üretilen merkezlerde yakýlan fosil yakýtlardan ortaya çýkan karbondioksit ve diðer sera gazlarý nedeniyle dolaylý olarak küresel ýsýnmaya katkýda bulunurlar. Araþtýrmacýlar, bir soðutucu akýþkanýn küresel ýsýnma üzerindeki doðrudan ve dolaylý etkilerini göz önüne alan ve "Toplam Eþdeðer Isýtma Etkisi" (TEWI) olarak adlandýrýlan bir endeks geliþtirmiþlerdir. Gopalnarayanan (1999) R-22 yerine konabilecek olasý sekiz deðiþik soðutucu akýþkaný inceledi. Bu sekiz soðutucu akýþkanýn her biri için doðrudan küresel ýsýtma potansiyeli etkisinin, performans derecelendirme koþullarýndaki Toplam Eþdeðer Isýtma Etkisi'nin %7,5'inden daha az bir kýsmýný oluþturduðunu belirledi 1. Bu, bir sistemin enerji veriminin dolaylý etkisinin küresel ýsýtma potansiyelinden 13 kat daha önemli olduðu anlamýna gelmektedir. Dolayýsýyla, bir soðutucu akýþkan sisteminin küresel ýsýnma üzerindeki doðrudan ve dolaylý etkisini birlikte göz önüne alan Toplam Eþdeðer Isýtma Etkisi nin çok daha kesin bir gösterge olduðu açýktýr. Buna ek olarak, Gopalnarayanan (1999) incelenen sekiz deðiþik soðutucu akýþkan içerisinde Puron soðutucu akýþkanýnýn (R-410A) enerji verimi ve Toplam Eþdeðer Isýtma Etkisi açýsýndan en iyi performansa sahip olduðunu da belirledi 2. Belirtilen bu sonuçlarý destekleyen bir çok araþtýrma ASRAE yayýnlarýnda bulunabilir. VERÝM Puron soðutucu akýþkanýnýn kullanýmýna uygun tasarlanmýþ Spiral (Scroll) ve pistonlu kompresörlü yeni ticari hava koþullandýrma sistemlerinde yapýlan test çalýþmalarý tipik bir uygulama aralýðýnda çalýþýrken Puron kullanýlan sistemlerin, karþýlaþtýrýlan R- 22 sistemine göre %5-6 daha verimli olduðunu göstermiþtir. Bu, pek çok karakteristikle iliþkilendirilebilir. Öncelikle, Puron soðutucu akýþkaný R-22 ye göre sývý ve buhar hallerinin her ikisinde de çok daha fazla özgül ýsýya sahiptir. Örneðin, buhar halindeki Puron soðutucu akýþkaný R-22 ye göre kg baþýna %31 daha fazla ýsý taþýma kapasitesine sahiptir. Bu olgu, ýsý transfer etkileþimi sýrasýnda daha düþük sýcaklýk artýþý ve buna baðlý olarak hava koþullandýrma çevriminde azaltýlmýþ kayýplar saðlar. Tablo A dan: R-410A R-22 Sývý Özgül Isýsý (30 0 C da) 1,76 kj/kg.k 1,3 kj/kg.k Sabit Basýnçta Buhar Özgül Isýsý C p 0,88 kj/kg.k 0,67 kj/kg.k (30 0 C, 101,325 kpa da) 1 Hesaplanmýþ küresel ýsýtma potansiyeli etkisi, soðutucu akýþkan yükünün her yýl %4 oranýnda kaçak olarak kaybedildiðini kabul eder. Her hangi bir kaçaðýn olmadýðý bir sistemde Toplam Eþdeðer Isýtma Etkisi tamamýyle enerji tüketimi ile iliþkilendirilebilir ve küresel ýsýtma potansiyeli etkisi sýfýrdýr. 2 Puron soðutucu akýþkanýna oranla daha fazla enerji verimi ve daha düþük Toplam Eþdeðer Isýtma Etkisi'ne sahip, ancak tutuþkan olan iki soðutucu akýþkan bulundu. Ancak, pratikteki problemler ve tutuþkan soðutucu akýþkanlar ile ilgili yasal yükümlülükler göz önüne alýndýðýnda Puron soðutucu akýþkanýnýn R-22 yerine kullanýlabilecek en iyi soðutucu akýþkan olduðu açýktýr.
TEKNÝK BÜLTEN Sayfa 5 Ýkinci olarak, Puron soðutucu akýþkaný daha yüksek basýnçta çalýþtýðýndan, akýþkan gaz yoðunluðu daha yüksektir. Bu da R- 22'li ünitelere göre sistemin daha düþük hacimsel debilerde çalýþabilmesini mümkün kýlar. Toplam ýsý iletim hacimsel akýþ hýzýnýn deðil, kütlesel akýþ hýzýnýn bir fonksiyonu olduðu için (Puron ve R-22 soðutucu akýþkanlarý için kütlesel akýþ hýzlarý aynýdýr) daha küçük, yavaþ ve biraz daha sessiz çalýþan kompresörler kullanýlabilir. Ayrýca, Puron soðutucu akýþkanýný ilk geliþtiren kuruluþ olan Honeywell, üniversitelerden, borulama, hava koþullandýrma ünitesi ve soðutucu akýþkan üreticileri tarafýndan yapýlan bir çok araþtýrma çalýþmasý sonucunu yayýnlamýþtýr (Honeywell 2000). Bu sonuçlara göre, Puron soðutucu akýþkanýnýn buharlaþma ýsý iletim katsayýsýnýn R-22 ye göre ortalama %30 daha yüksek olduðu belirlenmiþtir. Buna ek olarak, yine R-22 ye göre hem buharlaþma ve hem de yoðuþmada sistemdeki basýnç düþmesi ortalama %40 daha azdýr. Bütün bunlardan dolayý boyutlarý küçültülmüþ soðutucu akýþkan hatlarý, daha küçük buharlaþtýrýcý bataryalarý ve daha uzun ýsý iletim devreleri oluþturulabilir. Bu sistem tasarýmcýsýna esneklik getirir ki bu da son kullanýcýnýn yararýnadýr. Yeni çýkarýlan yasalar ve çevresel düzenlemelere paralel olarak cihazlarýn çalýþma ömür maliyetini düþürme yolundaki endüstriyel eðilimler, yüksek verimle ve azaltýlmýþ deþarj basýncýnda çalýþan hava koþullandýrma sistemlerinin kullanýmýný özendiriyor. GÜVENÝRLÝK Puron soðutucu akýþkanýnýn (R-410A) servis basýncý 1620 kpa (235 psig)'dýr. Puron soðutucu akýþkanýnýn kullanýldýðý bir sistemin çalýþma basýnçlarý karþýlaþtýrýlabileceði R-22 kullanýlan bir sisteme göre ortalama %60 daha yüksektir. Ýlk bakýþta bu durum olumsuz bir özellik olarak görülebilir. Gerçekte ise tam tersine yüksek basýnç, hava koþullandýrma sistem tasarýmcýlarýný daha saðlam tasarýmlar, daha üstün kontrol ve koruma teknikleri geliþtirmeye yöneltmiþtir. Sonuç olarak, sistem güvenilirliðinden ödün verilmemiþ ve etkin olarak geliþtirildi. Puron soðutucu akýþkaný, R-22 yerine iþlevsel olarak doðrudan kullanýlabilecek bir eþdeðer olmadýðýndan hava koþullandýrma üniteleri R-410 ile çalýþacak þekilde özel olarak tasarlanmalýdýrlar. Puron soðutucu akýþkanlý üniteler, daha kalýn kompresor sacý ve kalýn etli borulama gerektiren aðýr çalýþma koþullarýna uygun olarak üretilirler. Daha kalýn malzemeler, imalatçýlarý baðlantý noktalarýnda kötü kullanýma karþý dayanýklýlýðý arttýracak daha iyi, dayanýklý kaynak yapmaya yöneltti. 1995'den bu yana dünya genelinde 1.000.000'dan fazla R-410A kullanýlan hava koþullandýrma ünitesi üretildi, satýldý ve halen kullanýlýyor. Saha testleri ve konutlarda kullanýlan ve ticari olanlarýn bazýlarýndaki ürün geçmiþi incelemeleri R-410 soðutucu akýþkaný kullanýlan ünitelerin R-22 kullanýlanlara göre daha güvenilir olduðunu gösteriyor. Carrier, Puron soðutucu akýþkanlý ürünlerinde olaðanüstü bir güvenilirlik kaydý bildirmiþtir. Carrier, Puron soðutucu akýþkanlý hava koþullandýrma ve ýsý pompasý ünitelerinde kaydedilmiþ en az haklý nedenli þikayet oranýna sahiptir. Yaðlayýcýlar Spiral ve pistonlu kompresör kullanýlan bütün hava koþullandýrma cihazlarý ve ýsý pompalarý soðutucu akýþkan ile birlikte, kompresörü yaðlamak amacý ile yað dolaþtýrýrlar. R-22'li cihazlar mineral yað kullanýr. R-32, R-125, R-134a, R-143a ve bunlarýn karýþýmlarý ile Puron soðutucu akýþkaný gibi HFC soðutucu akýþkanlarý kullanýlan hava koþullandýrma cihazlarý ile ýsý pompalarýnýn bir çoðunda sentetik (polyolester) yað kullanýlmasý önerilir. Sentetik yaðlar bilinen ve ticari olarak bulunabilen yaðlardýr. Sentetik yaðlar, Puron soðutucu akýþkanýnda, geleneksel mineral yaðlarýn R-22 de çözüldüðünden daha iyi çözülürler. Geliþmiþ çözülebilirlik yaðýn Puron soðutucu akýþkaný ile daha kolay karýþmasýný ve daha verimli olarak dolanýmýný saðlar. Bütün bunlarýn ötesinde bu özellik, yað geri dönüþünü iyileþtirir, kompresör yýpranmasýný azaltýr ve genel olarak güvenilirliði arttýrýr. Ayrýca, otomobillerde kullanýlan sentetik yaðlar gibi Puron soðutucu akýþkaný ile birlikte dolaþan sentetik yaðlar, aþýrý çalýþma koþullarýnda daha az bozulurlar. Bu özellik, daha fazla sistem güvenilirliði saðlanmasýna yardým eder. Sentetik yaðlayýcýlara iliþkin bir sorun, moleküllerinin kutupsal (polar) yapýlarý nedeniyle atmosferdeki nemi emmeye eðilimli olmalarý ve su moleküllerini çekme yetenekleridir. Bu durum, servis teknisyenlerinin yaðýn hava ile temasýný önlemek için basit bazý önlemler almalarýný gerektirir. Bu önlemler, yað kabýný kapalý ve izole durumda tutmak ve yaðý dökmek yerine bir pompa ile aktarmak gibi basit iþlemlerdir. Fakat buna raðmen yað ve doðal olarak puron soðutucu akýþkaný küçük miktarda bile olsa nem çekse bile, her soðutucu sistemde bulunan bir kurutucu filtre ile sistemde dolaþan soðutucu akýþkan ve yaðýn temizlenmesi ve kurutulmasý saðlanabilir. ÖZET Puron soðutucu akýþkaný (R-410A) gelecek yýllarda R-22 soðutucu akýþkanýnýn yerine kullanýlabilecek en önemli alternatif olacaktýr. Ýçinde bulunduðumuz yýl ve 2010 arasýnda bütün hava koþullandýrma cihaz üreticileri R-22'den farklý soðutucu akýþkanlar ile çalýþan yeni ürünler geliþtirmek zorundadýrlar. Carrier Puron soðutucu akýþkanýnýn kullanýldýðý konut ve iþyeri tipi cihazlar geliþtirmede aktif ve öncü konumdadýr. Yeni Carrier Puron soðutucu akýþkanlý ürünler öncekilerin hepsinden daha verimli ve daha güvenilirdir. Puron soðutucu akýþkanlý ürünler bütün Carrier hava koþullandýrma üniteleri arasýnda en az haklý þikayet olayý oranýna sahiptir. Puron soðutucu akýþkaný ile çalýþan cihaz, yüksek verimlilik özelliklerinin avantajýný yakalamak için daha yüksek çalýþma basýncýna uygun bir þekilde özel olarak tasarlanmalýdýr. Puron soðutucu akýþkaný güvenli, zehirli olmayan, tutuþmayan ve çevreyle dost bir yapýdadýr. Stratosferik ozona zarar vermez ve R-22 yerine kullanýlabilecek soðutucu akýþkanlar arasýnda küresel ýsýnmaya en az etkisi olanýdýr.
TEKNÝK BÜLTEN Sayfa 6 R-410A ve R-22 için Basýnç (psig) - Sýcaklýk Tablosu ( 0 F) -40 10.8 0.6 10 62.2 32.8 60 169.6 101.6 110 364.1 226.4-39 11.5 1.0 11 63.7 33.8 61 172.5 103.5 111 369.1 229.6-38 12.1 1.4 12 65.2 34.8 62 175.4 105.4 112 374.2 232.8-37 12.8 1.8 13 66.8 35.8 63 178.4 107.3 113 379.4 236.1-36 13.5 2.2 14 68.3 36.8 64 181.5 109.3 114 384.6 239.4-35 14.2 2.6 15 69.9 37.8 65 184.5 111.2 115 389.9 242.8-34 14.9 3.1 16 71.5 38.8 66 187.6 113.2 116 395.2 246.1-33 15.6 3.5 17 73.2 39.9 67 190.7 115.3 117 400.5 249.5-32 16.3 4.0 18 74.9 40.9 68 193.9 117.3 118 405.9 253.0-31 17.1 4.5 19 76.6 42.0 69 197.1 119.4 119 411.4 256.5-30 17.8 4.9 20 78.3 43.1 70 200.4 121.4 120 416.9 260.0-29 18.6 5.4 21 80.0 44.2 71 203.6 123.5 121 42.5 263.5-28 19.4 5.9 22 81.8 45.3 72 207.0 125.7 122 428.2 267.1-27 20.2 6.4 23 83.6 46.5 73 210.3 127.8 123 433.9 270.7-26 21.1 6.9 24 85.4 47.6 74 213.7 130.0 124 439.6 274.3-25 21.9 7.4 25 87.2 48.8 75 217.1 132.2 125 445.4 278.0-24 22.7 8.0 26 89.1 50.0 76 220.6 134.5 126 451.3 281.7-23 23.6 8.5 27 91.0 51.2 77 224.1 136.7 127 457.3 285.4-22 24.5 9.1 28 92.9 52.4 78 227.7 139.0 128 463.2 289.2-21 25.4 9.6 29 94.9 53.7 79 231.3 141.3 129 469.3 293.0-20 26.3 10.2 30 96.8 55.0 80 234.9 143.6 130 475.4 296.9-19 27.2 10.8 31 98.8 56.2 81 238.6 146.0 131 481.6 300.8-18 28.2 11.4 32 100.9 57.5 82 242.3 148.4 132 487.8 304.7-17 29.2 12.0 33 102.9 58.8 83 246.0 150.8 133 494.1 308.7-16 30.1 12.6 34 105.0 60.2 84 249.8 153.2 134 500.5 312.6-15 31.1 13.2 35 107.1 61.5 85 253.7 155.7 135 506.9 316.7-14 32.2 13.9 36 109.2 62.9 86 257.5 158.2 136 513.4 320.7-13 33.2 14.5 37 111.4 64.3 87 261.4 160.7 137 520.0 324.8-12 34.2 15.2 38 113.6 65.7 88 265.4 163.2 138 526.6 329.0-11 35.3 15.9 39 115.8 67.1 89 269.4 165.8 139 533.3 333.2-10 36.4 16.5 40 118.1 68.6 90 273.5 168.4 140 540.1 337.4-9 37.5 17.2 41 120.3 70.0 91 277.6 171.0 141 547.0 341.6-8 38.6 17.9 42 122.7 71.5 92 281.7 173.7 142 553.9 345.9-7 39.2 18.7 43 125.0 73.0 93 285.9 176.4 143 560.9 350.3-6 40.9 19.4 44 127.4 74.5 94 290.1 179.1 144 567.9 354.6-5 42.1 20.1 45 129.8 76.1 95 294.4 181.8 145 575.1 359.0-4 43.3 20.9 46 132.2 77.6 96 298.7 184.6 146 582.3 363.5-3 44.5 21.7 47 134.7 79.2 97 303.0 187.4 147 589.6 368.0-2 45.7 22.4 48 137.2 80.8 98 307.5 190.2 148 596.9 372.5-1 47.0 23.2 49 139.7 82.4 99 311.9 193.0 149 604.4 377.1 0 48.3 24.0 50 142.2 84.1 100 316.4 195.9 150 611.9 381.7 1 49.6 24.9 51 144.8 85.7 101 321.0 198.8 2 50.9 25.7 52 147.4 87.4 102 325.6 201.8 3 52.2 26.5 53 150.1 89.1 103 330.2 204.7 4 53.6 27.4 54 152.8 90.8 104 334.9 207.7 5 55.0 28.3 55 155.5 92.6 105 339.6 210.8 6 56.3 29.2 56 158.2 94.4 106 344.4 213.8 7 57.8 30.1 57 161.0 96.1 107 349.3 216.9 8 59.2 31.0 58 163.8 98.0 108 354.2 220.0 9 60.7 31.9 59 166.7 99.8 109 359.1 223.2 Kaynak: Honeywell. Yukarýdaki veriler R410A (Genetron AZ-20 ) için kullaným ve uygulama önerilerini de kapsayan bilgiler ile birlikte http://www.genetron.com adresinde bulunabilir. Referanslar ANSI/ASHRAE Standart 15-2001. Soðutucu Sistemler için Güvenlik Standardý. ASHRAE, Atlanta, GA. ANSI/ASHRAE Standart 34-2001. Soðutucu Akýþkanlarýn Taným ve Güvenlik Sýnýflandýrmalarý. ASHRAE, Atlanta, GA. ASHRAE. 2001. Temel El Kitabý. Bölüm 19 ve 20. Amerikan Isýtma, Soðutma ve Hava Koþullandýrma Mühendisleri Derneði, Atlanta, GA. ASHRAE. 2002. Soðutma El Kitabý, Bölüm 5. Amerikan Isýtma, Soðutma ve Hava Koþullandýrma Mühendisleri Derneði, Atlanta, GA. EPA. 1996. Çevre Koruma Ajansý, 40 CFR Bölüm 82. "Stratosferik Ozonun Korunmasý- Kabul edilebilirlik Uyarýsý" Federal Kayýt No:61/27 (8 Þubat 1996), 4739. Gopalnarayanan, Siva ve Gustavo D. Rolotti. 1999. " Hava Koþullandýrma ve Isý Pompasý Uygulamalarýnda R22 alternatiflerinin Toplam Eþdeðer Isýtma Etkisi" ASHRAE Yayýnlarý (1999 Kýþ Toplantýsý, Chicago). Honeywell 2000 "Genetron AZ-20 " Honeywell Ürün Kataloðu (http://www.genetron.com adresinden ulaþýlabilir). Honeywell 2003 "Genetron AZ-20 (R-410A)" Malzeme Güvenlik Veri Belgesi. MSDS No. GTRN-0004, Þubat 2003 WMO, 2002; Ozon Tüketilmesinin Bilimsel Deðerlendirilmesi: 2002 Dünya Meteoroloji Örgütü Küresel Ozon Araþtýrma ve Ýzleme Projesi- Rapor No.47